Ulistnienie| 4 MB

ULISTNIENIE (FILOTAKSJA)
LIŚCIE SĄ ORGANAMI ROŚLIN PRZYSTOSOWANYMI DO
FOTOSYNTEZY:
6 CO2 + 6 H2O + energia świetlna = C6H12O6 + 6O2
W PROCESIE FOTOSYNTEZY JEST PROUKOWANY CUKIER
PROSTY – GLUKOZA ORAZ WYDZIELANE JEST 6
CZĄSTECZEK
TLENU (02).
Z POMOCĄ LIŚCI ODBYWA SIĘ WYMIANA GAZOWA
ZWIĄZANA Z FOTOSYNTEZĄ I ODDYCHANIEM. PRZEZ
APARATY SZPARKOWE WYDOSTAJE SIĘ NA ZEWNĄTRZ
TLEN (O2), A POBIERANY JEST DWUTLENEK WĘGLA
(CO2) (PROCES FOTOSYNTEZY) ALBO ODWROTNIE, JAK
MA TO MIEJSCE W PROCESIE ODDYCHANIA, KIEDY
USUWANY JEST DWUTLENEK WĘGLA I POBIERANY
TLEN.
WYDALANIE WODY PRZEZ ROŚLINĘ NAZYWANE JEST
TRANSPIRACJĄ.
PARA WODNA WYDOSTAJE SIĘ Z LIŚCI PRZEZ SZPARKI.
PODCZAS SUSZY KOMÓRKI SZPARKOWE ZAMYKAJĄ
SIĘ, CHRONIĄC ROŚLINĘ PRZED NADMIERNĄ TRANSPIRACJĄ.
LIŚĆ NIE MA WŁASNEJ TKANKI TWÓRCZEJ. ZAWIĄZEK
LIŚCIA POWSTAJE W PĄCZKU Z TKANKI TWÓRCZEJ
WIERZCHOŁKA WZROSTU ŁODYGI, A ROŚNIE DZIĘKI
WZROSTOWI SWOICH KOMÓREK. WZROST LIŚCIA JEST
OGRANICZONY, W PRZECIWIEŃSTWIE DO WZROSTU
KORZENI I ŁODYGI.
W NASZYM KLIMACIE LIŚCIE ROŚLIN ZIELNYCH, A TAKŻE
WIĘKSZOŚCI DRZEW I KRZEWÓW ŻYJĄ JEDEN SEZON
WEGETACYJNY. LIŚCIE ZIMOTRWAŁE MA NIEWIELE
ROŚLIN, NALEŻĄ DO NICH np. BORÓWKA BRUSZNICA I
BLUSZCZ. LIŚCIE WYMIENIANE SĄ U NICH STOPNIOWO,
DZIĘKI CZEMU ICH ŁODYGI SĄ STALE ULISTNIONE.
ROŚLINY WIECZNIE ZIELONE ZABEZPIECZAJĄ SIĘ
PRZED NADMIERNĄTRANSPIRACJĄ W OKRSIE SUSZY
ZIMOWEJ W WYNIKU ZRZUCANIA LIŚCI W PORZE
JESIENNO-ZIMOWEJ. PRZED OPADNIĘCIEM LIŚCIA
ZAWARTE W NIM SUBSTANCJE ODŻYWCZE SĄ ODPROWADZANE DO ŁODYGI. JESIENNE ŻÓŁKNIĘCIE LUB
CZERWIENIENIE LIŚCI JEST SPOWODOWANE ROZKŁA.
DANIEM
SIĘ CHLOROFILU. UJAWNIAJĄ SIĘ WÓWCZAS
INNE BARWNIKI, JAK KSANTOFIL LUB KAROTEN,
TOWARZYSZĄCE CHLOROFILOWI, LECZ MASKOWANE
JEGO PRZEWAGĄ ILOŚCIOWĄ.
BUDOWA MORFOLOGICZNA LIŚCI
TYPOWY LIŚĆ SKŁADA SIĘ Z PŁASKIEJ I SZEROKIEJ
BLASZKI LIŚCIOWEJ ORAZ CIENKIEGO OGONKA LIŚCIOWEGO (rys. 3.90 A).
CZYNNĄ CZĘŚCIĄ LIŚCIA JEST BLASZKA. JEST ONA
ROZPIĘTA NA RUSZTOWANIU tzw. NERWÓW LIŚCIO-
WYCH ZBUDOWANYCH Z TKANEK PRZEWODZĄCYCH I
TKANKI MECHANICZNEJ. SILNIE ROZGAŁĘZIONE NERWY
ZAOPATRUJĄ LIŚĆ W WODĘ POBIERANĄ PRZEZ SYSTEM
KORZENIOWY I ODPROWADZAJĄ PRODUKTY FOTOSYNTEZY Z TKANEK ASYMILACYJNYCH DO ŁODYGI.
OGONEK LIŚCIOWY ŁĄCZY BLASZKĘ LIŚCIOWĄ Z ŁODYGĄ , UTRZYMUJE LIŚĆ W ODPOWIEDNIM POŁOŻENIU
WOBEC ŚWIATŁA, A TAKŻE AMORTYZUJE PODMUCHY
WIATRU I UDERZENIA DESZCZU. WIELE ROŚLIN MA
LIŚCIE BEZ OGONKÓW – SIEDZĄCE.
U PEWNYCH ROŚLIN, np. U TRAW, NASADA LIŚCIA
TWORZY POCHWĘ LIŚCIOWĄ OBEJMUJĄCĄ ŁODYGĘ
(rys. 3.90 B). U NASADY LIŚCI CZĘSTO WYSTĘPUJĄ
PRZYLISTKI – MAŁE, ZWYKLE PARZYSTE BLASZKI (rys.
3.90
A).
RODZAJE LIŚCI
LIŚCIE MOGĄ BYĆ POJEDYŃCZE (PROSTE), ZBUDOWANE
TYLKO Z JEDNEJ BLASZKI, LUB ZŁOŻONE. LIŚCIE ZŁOŻONE MAJĄ KILKA BLASZEK LIŚCIOWYCH OSADZONYCH
NA JEDNYM OGONKU. UŁOŻENIE BLASZEK W LIŚCIACH
ZŁOŻONYCH MOŻE BYĆ PIERZASTE LUB PALCZASTE.
LIŚCIE ZŁOŻONE PIERZASTE MA np. GROCHODRZEW
(rys. 3.91 B), NATOMIAST LIŚCIE PALCZASTE MA KASZTANOWIEC (rys. 3.91 A).
KSZTAŁT BLASZKI LIŚCI POJEDYŃCZYCH MOŻE BYĆ
JAJOWATY, SERCOWATY, NERKOWATY, OSZCZEPOWATY,
STRZAŁKOWY, LANCETOWATY, OKRĄGŁY, OWALNY,
RÓWNOWĄSKI I INNY (rys. 3.92).
BLASZKI LIŚCIOWE BYWAJĄ CAŁE LUB W RÓŻNY
SPOSÓB POWCINANE.
NA TEJ PODSTAWIE WYRÓŻNIA SIĘ LIŚCIE WRĘBNE –
GDY WCIĘCIA BLASZKI SĄ PŁYTKIE, LIŚCIE KLAPOWANE
Z WCIĘCIEM ŚREDNIEJ WIELKOŚCI I LIŚCIE SIECZNE O
WCIĘCIACH BARDZO GŁĘBOKICH. UKŁAD WCIĘĆ MOŻE
BYĆ DŁONIASTY LUB PIERZASTY (rys. 3.93).
BRZEG BLASZKI LIŚCIOWEJ MOŻE BYĆ CAŁY,
PIŁKOWANY, KARBOWANY, ZĄBKOWANY, itp. (rys. 3.94).
UNERWIENIE LIŚCIA, CZYLI UKŁAD GŁÓWNYCH NER-
WÓW W BLASZCE, BYWA PIERZASTE, DŁONIASTE LUB
RÓWNOLEGŁE (rys. 3.95). RÓWNOLEGŁY PRZEBIEG
NERWÓW JEST CECHĄ CHARAKTEYSTYCZNĄ ROŚLIN
JEDNOLIŚCIENNYCH.
BUDOWA ANATOMICZNA LIŚCI
.
LIŚĆ JEST ORGANEM WYSPECJALIZOWANYM DO PEŁNIENIA FUNKCJI FOTOSYNTEZY. W WIĘKSZOŚCI PRZYPADKÓW BLASZKA MA BUDOWĘ GRZBIETOWO-BRZUSZNĄ, PRZY CZYM CZĘŚĆ WIERZCHNIA I SPODNIA LIŚCIA SPEŁNIAJĄ RÓŻNE FUNKCJE. LIŚCIE SĄ ZBUDOWANE Z MIĘKISZU OTOCZONEGO SKÓRKĄ I ZAWIERAJĄ-
CEGO TKANKI PRZEWODZĄCE I MECHANICZNE.
SKÓRKA
BLASZKA LIŚCIOWA JEST POKRYTA JEDNOWARSTWOWĄ SKÓRKĄ POWLECZONĄ NABŁONKIEM (KUTYKULĄ). JEST TO TRUDNO PRZEPUSZCZALNA DLA WODY I
POWIETRZA WARSTEWKA SUBSTANCJI ORGANICZNEJ
– KUTYNY, WYDZIELANEJ PRZEZ KOMÓRKI SKÓRKI.
NABŁONEK CHRONI LIŚĆ PRZED WYSYCHANIEM.
GÓRNA STRONA LIŚCIA BEZPOŚREDNIO WYSTAWIONA
KU SŁOŃCU JEST BARDZIEJ NARAŻONA NA WYSYCHANIE NIŻ DOLNA. TOTEŻ SKÓRKĘ WIERZCHNIĄ POKRYWA ZWYKLE GRUBSZY NABŁONEK, NATOMIAST
APARATY SZPARKOWE LICZNIE WYSTĘPUJĄ NA STRONIE DOLNEJ.
APARATY SZPARKOWE
APARATY SZPARKOWE REGULUJĄ WYMIANĘ GAZOWĄ
ORAZ GOSPODARKĘ WODNĄ ROŚLINY. GLÓWNYM
ELEMENTEM APARATU SZPARKOWEGO SĄ DWIE
KOMÓRKI W KSZTAŁCIE ZIAREN FASOLI. MIĘDZY NIMI
ZNAJDUJE SIĘ SZCZELINA, CZYLI SZPARKA, A POD NIĄ
DUŻA KOMORA POWIETRZNA, tzw. JAMA PRZEDECHOWA
(rys. 3.96).
JAMA PRZEDECHOWA ŁĄCZY SIĘ Z SYSTEMEM PRZESTWORÓW MIĘDZYKOMÓRKOWYCH PRZENIKAJĄCYCH
TKANKI ROŚLINY.
KOMÓRKI SZPARKOWE MAJĄ ŚCIANY SILNIEJ
ZGRUBIAŁE OD STRONY SZPARKI. OTWIERANIE I
ZAMYKANIE SZPAREK NASTĘPUJE NA SKUTEK ZMIAN
POTENCJAŁU OSMOTYCZNEGO W KOMÓRKACH
SZPARKOWYCH. ZWIĘKSZONY TURGOR, CZYLI STAN
NAPĘCZNIENIA KOMÓREK, POWODUJE UWYPUKLENIE
SIĘ CIENKICH ZEWNĘTRZNYCH ŚCIAN KOMÓREK.
GRUBE ŚCIANY OGRANICZAJĄCE SZPARKĘ SĄ NIEROZCIĄGLIWE – ODSUWAJĄ SIĘ OD SIEBIE I POWSTAJE
MIĘDZY NIMI SZCZELINA (rys. 3.97).
SPADEK
CIŚNIENIA OSMOTYCZNEGO W KOMÓRCE
.
SZPARKOWEJ POWODUJE JEJ ZAMKNIĘCIE. MECHANIZM
RUCHÓW APARATU SZPARKOWEGO JEST BARDZO
SKOMPLIKOWANY. OGÓLNIE MOŻNA STWIERDZIĆ, ŻE
SZPARKI ROZCHYLAJĄ SIĘ W POWIETRZU WILGOTNYM,
A ZAMYKAJĄ W SUCHYM
MIĘKISZ
MIĘKISZ STANOWI GŁÓWNĄ CZĘŚĆ MASY LIŚCIA. W
TYPOWYCH LIŚCIACH ROŚLIN DWULIŚCIENNYCH
WYSTĘPUJĄ DWA RODZAJE MIĘKISZU:
1.MIĘKISZ PALISADOWY W GÓRNEJ CZĘŚCI BLASZKI I
2.MIĘKISZ GĄBCZASTY, W JEJ CZĘŚCI DOLNEJ.
KOMÓRKI MIĘKISZU PALISADOWEGO SĄ PODŁUŻNE,
ŚCIŚLE PRZYLEGAJĄCE I USTAWIONE PROSTOPADLE
DO POWIERZCHNI LIŚCIA (rys. 3.98).
WYRÓŻNIAJĄ SIĘ OBFITOŚCIĄ CHLOROPLASTÓW I
MAŁĄ ILOŚCIĄ PRZESTWORÓW MIĘDZYKOMÓRKOWYCH.
PODSTAWOWĄ CZYNNOŚCIĄ MIĘKISZU PALISADOWEGO
JEST FOTOSYNTEZA.
KOMÓRKI MIĘKISZU GĄBCZASTEGO MAJĄ KSZTAŁTY
NIEREGULARNE I SĄ UŁOŻONE LUŹNO. ZNAJDUJĄCE
SIĘ MIĘDZY NIMI LICZNE PRZESTWORY MIĘDZYKOMÓR-
KOWE ŁĄCZĄ SIĘ Z JAMAMI PRZEDECHOWYMI APARATÓW SZPARKOWYCH.
CHLOROPLASTY W MIĘKISZU GĄBCZASTYM SĄ MNIEJ
LICZNE NIŻ W MIĘKISZU PALISADOWYM. MNIEJ INTENSYWNA JEST RÓWNIEŻ W NIM ASYMILACJA. WAŻNĄ
ROLĘ ODGRYWA ON NATOMIAST W PROCESACH
TRANSPIRACJI I WYMIANY GAZOWEJ.
U ROŚLIN JEDNOLIŚCIENNYCH NIE WYSTĘPUJE
ZRÓŻNICOWANIE MIĘKISZU NA CZĘŚĆ PALISADOWĄ I
GĄBCZASTĄ.
NERWY
NERWY PRZEBIEGAJĄCE W BLASZCE LIŚCIOWEJ
SĄ ODGAŁĘZIENIAMI WIĄZKI PRZEWODZĄCEJ, STĄD
TYPOWE DLA LIŚCI UŁOŻENIE TKANEK PRZEWODZĄCYCH: ŁYKO POŁOŻONE JEST W DOLNEJ CZĘŚCI
WIAZKI, DREWNO ZAŚ W GÓRNEJ (rys. 3.98).
WIĄZKI SĄ OTOCZONE WARSTWĄ KOMÓREK MIĘKISZO-
WYCH, KTÓRE TWORZĄ POCHWĘ OKOŁOWIĄZKOWĄ
(rys. 3.98) POŚREDNICZĄCĄ W PRZEKAZYWANIU SUBSTANCJI ODŻYWCZYCH MIĘDZY TKANKAMI ASYMILUJĄ-
CYMI A PRZEWODZĄCYMI. GRUBSZE WIĄZKI SĄ OTOCZONE DODATKOWO JEDNĄ LUB KILKOMA WARSTWAMI
WŁÓKIEN WZMACNIAJĄCYCH.
PRZYSTOSOWANIA LIŚCI DO WARUNKÓW ŚRODOWISKA
WSZYSTKIE ORGANY ROŚLIN SĄ BUDOWĄ I FUNKCJAMI
PRZYSTOSOWANE DO WARUNKÓW OTACZAJĄCEGO
ŚRODOWISKA. NA UFORMOWANIE LIŚCI SZCZEGÓLNY
WPŁYW WYWIERAJĄ WARUNKI ŚWIETLNE I WILGOT-
NOŚĆ.
ZALEŻNIE OD ZAPOTRZEBOWANIA NA ŚWIATŁO
WYRÓŻNIA SIĘ ROŚLINY CIENIOLUBNE I ŚWIATŁOLUBNE. ROŚLINY CIENIOLUBNE DO POMYŚLNEJ WEGETACJI
POTRZEBUJĄ SKĄPEGO OŚWIETLENIA. ROSNĄ W
MIEJSCACH TRWALE ZACIENIONYCH, np. W GĘSTYCH
LASACH LUB WŚRÓD ZAROŚLI. ICH LIŚCIE SĄ CIENKIE I
ODZNACZAJĄ SIĘ PRZEWAGĄ MIĘKISZU GĄBCZASTEGO
NAD PALISADOWYM, A SKÓRKA MA BARDZO CIENKI
NABŁONEK.
ROŚLINY ŚWIATŁOLUBNE WYMAGAJĄ PEŁNEGO
OŚWIETLENIA I WYSTĘPUJĄ W MIEJSCACH ODKRY-
TYCH. DO GRUPY ROŚLIN ŚWIATŁOLUBNYCH NALEŻY
BARDZO WIELE ROŚLIN GÓRSKICH; ICH LIŚCIE SĄ
GRUBE I MAJĄ SILNIE ROZBUDOWANY MIĘKISZ
PALISADOWY. NIEKIEDY WARSTWY KOMÓREK PALISADOWYCH WYSTĘPUJĄ PO OBU STRONACH BLASZKI
LIŚCIOWEJ.
NADMIERNEMU PAROWANIU ZAPOBIEGA GRUBY
NASKÓREK SKÓRKI I W WIELU PRZYPADKACH GĘSTE
OWŁOSIENIE LIŚCI (WŁOSKI NA LIŚCIACH SĄ JEDNOLUB WIELOKOMÓRKOWYMI WYTWORAMI SKÓRKI), A
CZASEM TAKŻE WARSTWA WOSKOWA.
LIŚCIE A WILGOTNOŚĆ
SWOISTĄ BUDOWĘ MAJĄ LIŚCIE ROŚLIN WYSTĘPUJĄCYCH W MIEJSCACH SUCHYCH, CZYLI tzw. KSEROFITÓW
(SUCHOROSTÓW). KSEROFITY, BĘDĄC SZCZEGÓLNIE
NARAŻONYMI NA SZYBKĄ UTRATĘ WODY MAJĄ LIŚCIE
PRZYSTOSOWANE DO OGRANICZONEJ TRANSPIRACJI.
SĄ ONE MAŁE I WĄSKIE, POKRYTE GRUBYM NABŁONKIEM I CZĘSTO ZAOPATRZONE W GĘSTĄ OKRYWĘ
WŁOSKÓW. APARATY SZPARKOWE SĄ UKRYTE W
ZAGŁĘBIENIACH PONIŻEJ POWIERZCHNI BLASZKI.
NIEKTÓRE KSEROFITY WYKSZTAŁCIŁY LIŚCIE
SŁUŻACE DO MAGAZYNOWANIA WODY – GRUBE I
MIĘSISTE. W PRZECIIEŃSTWIE DO KSEROFITÓW, LIŚCIE
ROŚLIN ŻYJĄCYCH W ŚRODOWISKU WILGOTNYM MAJĄ
PRZYS-TOSOWANIA SPRZYJAJĄCE SZYBKIEJ
TRANSPIRACJI.