NIEDOSŁUCH A ROZWÓJ PSYCHICZNY DZIECKA

Sylwia Wyszyńska-Ostrowska
NIEDOSŁUCH A ROZWÓJ PSYCHICZNY DZIECKA
Niedosłuch, to pogorszenie zdolność słyszenia dźwięków. W praktyce używa się zamiennie
terminu obniżenie czułości słuchu. W zależności od stopnia uszkodzenia narządu słuchu
wyróżnia się:
 Lekki niedosłuch- ubytek słuchu w granicach 30-40 dB, występują trudności w
słyszeniu i odbiorze mowy z odległości 1 metra, niemożność słyszenia takich
dźwięków jak np. szum liści, czy cichy szept.
 Umiarkowany niedosłuch- ubytek słuchu w granicach 50-70 dB, dziecko słyszy
mowę głośną z odległości 1 metra, trudności z odbiorem i rozumieniem dźwięków z
otoczenia. Dziecko z tą wadą słuchu bez aparatu wzmacniającego nie jest w stanie
odebrać treści lekcji.
 Znaczny niedosłuch- ubytek słuchu w granicach 80-90 dB, dziecko słyszy jedynie
głośne dźwięki z otoczenia, rozumienie mowy jest w dużej mierze ograniczone, stąd
konieczność zastosowania komunikacji totalnej (np. język migowy, metoda
fonogestów).
Niedosłuch u dziecka jest poważną niepełnosprawnością, prowadzi bowiem do ograniczenia
kontaktu i porozumiewania się z otoczeniem, a także utrudnia i zaburza jego rozwój
psychiczny. Złożony charakter rozwoju dziecka powoduje, że uszkodzenie słuchu pociąga
za sobą skomplikowaną reakcję łańcuchową powstawania kolejnych trudności:
 utrudnienie percepcji mowy i porozumiewania się
 zaburzenie procesów poznawczych
 trudności w adaptacji społecznej
 zaburzenie rozwoju emocjonalnego
 problemy w nauce
Dziecko niedosłyszące w związku z brakiem rozwoju mowy często pozostaje w głębokiej
izolacji w stosunku do otoczenia. Same zachowania społeczne tych dzieci mogą różnić się od
zachowań ich słyszących rówieśników np. dzieci te nie odwracają się do osób, które do nich
mówią. Kiedy ubytek słuchu nie jest zdiagnozowany brak reakcji ze strony dziecka może być
interpretowany jako brak zainteresowania społecznego. Rodzice i nauczyciele mogą mieć
problemy z zaspokojeniem potrzeb emocjonalnych, bądź błędnie je odczytać. W kontaktach z
rówieśnikami dziecko z niedosłuchem może posuwać się do bicia lub agresji by przekazać
swoje uczucia, potrzeby, zwrócić na siebie uwagę, wyrazić frustrację. Niektóre z tych dzieci
mogą zamknąć się w sobie. Jeżeli ubytek słuchu nie zostanie zdiagnozowany do 2-3 roku
życia, zaburzenia w rozwoju emocjonalnym, społecznym i psychologicznym mogą mieć
charakter długotrwały.
W literaturze surdopedagogicznej zwraca się uwagę na stany wzmożonej pobudliwości
nerwowej- nerwowości dzieci niedosłyszących. Wpływa na to brak równowagi uczuciowej u
rodziców , traktowanie w sposób nierówny, raz z nadmierną czułością wypływającą z litości,
innym razem z wrogą niechęcią. Dziecko odczuwa niepewność swojej sytuacji, co łączy się
z brakiem poczucia bezpieczeństwa. Inną przyczyną tej nerwowości są trudności w
porozumiewaniu się z otoczeniem.
U starszych dzieci wytwarza się poczucie mniejszej wartości, na tym tle kształtuje się
postawa nieufności wobec otoczenia i chęć kontaktów z innymi niesłyszącymi, z którymi ma
łatwiejszy kontakt i prostsze możliwości porozumiewania się.
Rozważając inteligencję dzieci z niedosłuchem pod względem ilościowym (testy) jest ona na
przeciętnym poziomie.
Badania wykazały jednak, że dziecko nie opanowawszy języka ma trudności z ujawnianiem
swoich możliwości intelektualnych. Wykazano też obniżenie zdolności myślenia
abstrakcyjnego, ze względu na jego ścisły związek z mową.
W większości przypadków dzieci te mają bardzo dobrze rozwiniętą spostrzegawczość
wzrokową, nawet lepiej niż dzieci słyszące.
Aby zminimalizować negatywne skutki zaburzenia słuchu na rozwój psychiczny dziecka,
obok wczesnej diagnozy niezmiernie ważne dla wychowawców i rodziców dzieci jest
nieustanne wzmacnianie w nich wiary we własne siły i możliwości oraz zachęcanie do
nawiązywania kontaktów interpersonalnych.
Idea, która przyświecała mi podczas pisania tego artykułu to ukłon w stronę Wielkiej
Orkiestry Świątecznej Pomocy, dzięki której została i zostanie w szpitalach całej Polski
zakupiona aparatura pozwalająca przeprowadzić powszechne przesiewowe badania
słuchu u niemowląt.
Pozwalają one na szybką diagnozę i ustrzegą nas przed tymi wszystkimi negatywnymi
skutkami niedosłuchu, opisanymi przeze mnie wyżej.
Bibliografia:
Czerska-Jurkowska M. (red.) Z zagadnień psychologii dziecka głuchego. Materiały
pomocnicze z surdopsychologii. Warszawa 1972
Eckert U. Wybrane zagadnienia z surdopedagogiki. Wydawnictwo WSPS, Warszawa 1998
Gałkowski T, Kunicka-Kaiser I, Smoleńska J. Psychologia dziecka głuchego. Warszawa1978
Góralówna M. Listy o wychowaniu dziecka głuchego. Warszawa 1982
Perire O. Dziecko z uszkodzonym narządem słuchu. WSiP, Warszawa 1992
Sękowska Z. Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. Warszawa 2001
Szczepankowski B. Niesłyszący – głusi – głuchoniemi. Wyrównywanie szans. WSiP,
Warszawa 1999