Bogusz, Szymański, Podlodowska - Wpływ Funduszy
advertisement
Klaudia Bogusz 68518 Dariusz Szymański 68574 Aleksandra Podlodowska 68744 WPŁYW FUNDUSZY EUROPEJSKICH NA SYTUACJĘ EKONOMICZNĄ PAŃSTW CZŁONKOWSKICH NA PRZYKŁADZIE GOSPODARKI GRECJI, HISZPANII I POLSKI 1 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP str. 3-6 2. CZĘŚĆ I GRECJA str. 6-10 3. CZĘŚĆ II HISZPANIA str. 11-20 4. CZĘŚĆ III POLSKA str. 21-28 5. PODSUMOWANIE str. 28 6. BIBLIOGRAFIA str. 29 2 WSTĘP Obecnie na świecie istnieją setki organizacji i stowarzyszeń zrzeszających państwa, które charakteryzują podobne wskaźniki gospodarcze, łączy bliskie położenie geograficzne lub zbliżone są do siebie kulturowo. Powstają z różnorakich powodów i podejmują się realizacji różnych celów. Jedną z obecnie najstabilniejszych i najbardziej wpływowych organizacji jest Unia Europejska. Jako unia gospodarcza i polityczna zrzesza na ten moment dwadzieścia osiem krajów europejskich (Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Czechy, Rumunia, Szwecja, Słowacja, Słowenia, Węgry, Zjednoczone Królestwo, Włochy i Łotwa) zajmujących razem większą część kontynentu. Krótko o powstaniu Unii Europejskiej według oficjalnej strony internetowej organizacji : „UE powstała po drugiej wojnie światowej. Pierwsze etapy integracji polegały na usprawnieniu współpracy gospodarczej zgodnie z zasadą, że kraje, które prowadzą ze sobą wymianę handlową, odnoszą z niej korzyści, a zatem będą raczej unikać konfliktów. I tak w 1958 r. utworzono Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG). Na początku ściślejsza współpraca gospodarcza obejmowała sześć krajów: Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, Niemcy i Włochy. Od tego czasu udało się utworzyć ogromny jednolity rynek, który nieustannie się rozwija, umożliwiając Europejczykom wykorzystanie w pełni jego możliwości. Organizacja, która na początku była wyłącznie unią gospodarczą, stopniowo zaczęła obejmować różne obszary polityki: od klimatu, ochrony środowiska i zdrowia po stosunki zewnętrzne i bezpieczeństwo oraz sprawiedliwość i migrację. Odzwierciedleniem postępów w integracji była zmiana nazwy z Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) na Unię Europejską (UE) w 1993 r. UE opiera się na zasadzie praworządności. Oznacza to, że podstawą wszystkich jej działań są traktaty, przyjęte dobrowolnie i demokratycznie przez jej państwa członkowskie. Poza tym w UE obowiązuje zasada demokracji przedstawicielskiej, obywatele są bezpośrednio reprezentowani na poziomie Unii w Parlamencie Europejskim a państwa członkowskie – w Radzie Europejskiej i Radzie UE.” (http://europa.eu/about-eu/basicinformation/about/index_pl.htm) Unia Europejska została założona z myślą o realizacji konkretnych celów, które niewątpliwie warto wymienić, jeśli mamy analizować wpływ działalności UE na kraje członkowskie, oto najważniejsze z nich: 1. Przede wszystkim, UE dążyć w swoich działaniach do tego, aby stworzyć jeden organ polityczny, który ma prowadzić wspólnie politykę zagraniczną na arenie międzynarodowej. To ma zwiększyć bezpieczeństwo członków, tworzyć obraz silnej i spójnej Europy i zapobiegać wojnom i konfliktom między państwami. 2. Drugi cel to promowanie postępu w sferach społecznej i ekonomicznej. Ma to skutkować zacieśnianiem współpracy z należącymi do niej państwami i likwidować bariery, które powstały w handlu pomiędzy członkami Wspólnoty. 3. Trzecim cel to znaczne jednolicenie struktury krajów należących do Unii oraz wyrównywanie poziomu rozwoju, na jakim obecnie znajdują się poszczególne państwa członkowskie. Łączy się on z kolejnym celem, jakim jest rozwijanie poczucia sprawiedliwości i równości wszystkich krajów należących do Unii Europejskiej, poprzez wprowadzanie jednolitego systemu norm, również norm prawnych. 3 4. Kolejnym celem jest polepszanie standardów życia mieszkańców UE. Bardzo ważnym zadaniem jest też dążenie do stworzenia nowej jakości społeczeństwa. Ma być to społeczeństwo obywatelskie, świadome poczucia przynależności do UE. Obywatele państw, które zdecydowały się i dostały przyzwolenie na członkostwo w Unii Europejskiej mają więc możliwość korzystać z pomocy oferowanej im przez tę organizację. Okazuje się, że pomoc ta może przyjmować różne wymiary – łatwiej jest podróżować po państwach członkowskich, przeprowadzić się lub/i podjąć w nich pracę; przepływ kapitał, ludzi, usług i towarów jest znacznie swobodniejszy, co zdecydowanie napędza jednolity, wewnętrzny rynek Unii i ciągle rozwijając jego zasoby, także w obszarze wiedzy, energii i rynków kapitałowych, dąży do zapewnienia mieszkańcom UE możliwości korzystania i czerpania z niego maksymalnie dużych korzyści. W kategoriach pomocy i wsparcia ze strony UE znajduje się także bezpośrednia, finansowa pomoc państwom i ich społeczeństwom w postaci funduszy. Właśnie na tej części działalności Unii Europejskiej zdecydowaliśmy skupić się w poniższej pracy. W związku z mnogością członków, postanowiliśmy przeanalizować wpływ funduszy europejskich na gospodarkę tylko wybranych krajów, w przypadkowej kolejności – Grecji, Hiszpanii i Polski. Kraje te zostały przez nas wyszczególnione ze względu na różnice występujące w ich wewnętrznych gospodarkach, kulturze i położeniu. Postanowiliśmy opisać też relację UE – Polska z, wydawałoby się, oczywistych powodów – jest to nasz rodzimy kraj; tym sposobem poszerzamy wiedzę na jego temat, poza tym świetnie kontrastuje z wcześniej wspomnianymi Grecją i Hiszpanią. Jednakże, w celu dokładnego zbadania w jaki sposób fundusze organizacji, jaką jest Unia Europejska, wpływają na sytuację ekonomiczną państw członkowskich, niewątpliwie warto uprzednio skupić się na terminach związanych z jej budżetem, funduszami oraz systemem finansowania członków wspólnoty. Przyjrzyjmy się tym pojęciom i schematom. W jaki sposób finansowana jest Unia Europejska? „Środki finansowe Unii Europejskiej gromadzone są przez państwa członkowskie i przekazywane do unijnego budżetu. Według prawa środki te stanowią zasoby własne Unii Europejskiej. Środki w budżecie Unii Europejskiej pochodzą z trzech podstawowych źródeł: 1. z ceł pobieranych od towarów importowanych z państw, które nie są członkami Unii Europejskiej (tzw. tradycyjne zasoby własne Unii), 2. z dochodów z VAT (czyli podatku od wartości dodanej) — jest to określony procent, który dane państwo ma zapłacić Unii od środków pochodzących z podatku VAT), 3. ze środków uzależnionych od dochodu narodowego każdego z państw członkowskich (każde państwo płaci 0,73 proc. swojego Produktu Na-rodowego Brutto (PNB) do budżetu Unii). Jest to obecnie największe źródło środków finansowych Unii Europejskiej. Oprócz wymienionych wyżej źródeł zasilania budżetu Unii Europejskiej, trzeba jeszcze wymienić mniej znaczące, takie jak: podatki od wynagrodzeń pracowników instytucji Unii Europejskiej, składki wpłacane przez państwa spoza Unii Europejskiej do niektórych programów unijnych oraz kary finansowe nakładane na przedsiębiorstwa za łamanie prawa konkurencji i innych przepisów. Środki te stanowią w przybliżeniu około 1 proc. budżetu Unii Europejskiej. Duża część przychodów do budżetu Unii Europejskiej uzależniona jest od poziomu gospodarczego państw członkowskich. Oznacza to, że państwa bogatsze wpłacają do Unii Europejskiej więcej niż kraje biedniejsze, mimo to nie otrzymują więcej dotacji unijnych." (Marek Szuszman, „Fundusze unijne od postaw 2007-2013”; Przewodnik metodyczny; s.11-13”) Na co wydawane są już zgromadzone pieniądze? „Obecnie największą część środków przeznacza się na pobudzanie wzrostu gospodarczego i 4 tworzenie miejsc pracy oraz zmniejszanie różnic gospodarczych między regionami. Inną dużą część budżetu stanowią wydatki na rolnictwo, rozwój obszarów wiejskich, rybołówstwo i ochronę środowiska. Część środków przeznaczana jest też między innymi na walkę z terroryzmem, zorganizowaną przestępczością i nielegalną imigracją.” (http://europa.eu/about-eu/basicinformation/money/expenditure/index_pl.htm) Budżet UE na 2014 r. – Ogółem: 142,6 mld http://europa.eu/about-eu/basic-information/money/expenditure/index_pl.htm Dzięki wyżej wymienionym metodom na tworzenie budżetu, Unia Europejska jest w stanie udzielać wsparcia finansowego i dotacji na realizację wielu różnych projektów i programów oraz tworzyć fundusze takie jak: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) – rozwój regionalny i rozwój obszarów miejskich Europejski Fundusz Społeczny (EFS) – integracja społeczna i dobre sprawowanie władzy Fundusz Spójności – konwergencja gospodarcza w regionach mniej rozwiniętych Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) Europejski Fundusz Morski i Rybacki (EFMR) Dodatkowo: „Dotacje na konkretne projekty związane z obszarami działalności UE, udzielane zazwyczaj w następstwie ogłoszenia publicznego nazywanego „zaproszeniem do składania wniosków”. Część środków pochodzi z budżetu UE, a część z innych źródeł. Zamówienia publiczne instytucji europejskich na zakup towarów, usług lub robót potrzebnych do funkcjonowania instytucji – na przykład badania, szkolenia, organizacja konferencji, sprzęt informatyczny. Zamówienia są udzielane w drodze zaproszeń do 5 składania ofert grants/index_pl.htm) (przetargi publiczne).” (http://europa.eu/about-eu/funding- Takie metody stosowane przez UE wspomagają gospodarki państw członkowskich. Z jakim skutkiem? Przyjrzyjmy się temu na przykładzie Grecji. CZĘŚĆ I – GRECJA Opisując w mojej pracy Grecję jako przykład państwa członkowskiego UE, które skorzystało i wciąż korzysta ze wsparcia finansowego ze strony Wspólnoty, chciałabym skupić się szczególnie na pomocy, którą Grecja otrzymała w związku z kryzysem gospodarczym, z którym się boryka. Żeby dobrze zrozumieć cały proces wspierania Grecji przez UE należy wcześniej przeanalizować przyczyny, możliwe konsekwencje i ogólny charakter kryzysu. Przyczyny światowego kryzysu finansowego: Załamania w rozwoju gospodarki światowej były spowodowane między innymi wojnami (zwłaszcza I i II wojną światową), a także nałożeniem się różnorakich recesji gospodarczych, określanych jako globalne kryzysy. Decydujące były w szczególności: a) tzw. wielki kryzys gospodarczy w okresie 1929-1933; b) ogólnoświatowa recesja w okresie 1974-1975; c) ogólnoświatowe mini recesje w okresach 1953-1954, 1982-1983, 1992-1993 oraz 2003-2004; d) tzw. nowy kryzys finansowy i gospodarczy zapoczątkowany w 2007 roku w Stanach Zjednoczonych (Prof. dr hab. Tadeusz Sporek, Studia Europejskie, 3/2013) Powstały kryzys zdecydowanie wstrząsnął fundamentami globalnego systemu finansowego. Stosunkowo szybko przeniósł się ze sfery finansowej do sfery realnej gospodarki, a za pośrednictwem międzynarodowych kanałów transmisji, jego negatywne skutki dotknęły także gospodarki krajów z innych regionów świata. Nadal są odczuwalne i trudno przewidzieć, kiedy gospodarka światowa znów zacznie wykazywać się wzrostem gospodarczym. Gospodarki poszczególnych krajów tworzą obecnie system o charakterze ogólnoświatowym, powiązany przeprowadzanymi transakcjami międzynarodowymi oraz przenikającymi się i wzajemnie na siebie oddziałującymi procesami gospodarczymi. To system współzależności w zakresie handlu, współpracy przedsiębiorstw, produkcyjno-handlowej działalności ich filii/oddziałów lub prowadzonych inwestycji. Globalna gospodarka jest gospodarką, w której czynniki produkcji, a także produkty i usługi przemieszczają się coraz swobodniej po świecie. Współczesna gospodarka światowa jest systemem naczyń powiązanych, ze wszelkimi konsekwencjami z tego wynikającymi. Globalny kryzys wyraźnie to pokazał. (Dr Ewa Radomska — Wyższa Szkoła Zarządzania, Instytut Ekonomii i Zarządzania, Zarządzanie Zmianami Zeszyty Naukowe 2-3/2013 (59), str. 19) Grecja została przyjęta w poczet krajów członkowskich Unii Europejskiej decyzją Komisji Europejskiej na wniosek Rady UE 01.01.2001 roku. Wielu specjalistów twierdzi, że udało jej się to dzięki manipulacjom i zatajaniu prawdy na temat własnych wskaźników gospodarczych (aby przynależeć do Wspólnoty wymagane jest spełnianie określonych kryteriów i prezentowanie odpowiedniego poziomu rozwoju gospodarczego). Grecja fałszywie przedstawiła między innymi wysokość deficytu budżetowego – dopiero w 2009 roku, kiedy premierem Grecji został Jeorjos 6 Papandreu okazało się, że wynosi on 12,7% PKB a nie 6%, jak twierdził wcześniejszy rząd. Prawdziwe wartości wskaźników i długi były skrzętnie ukrywane za pomocą dokonywania licznych transakcji i używania instrumentów finansowych. Jako przykład takiej transakcji można podać swap (umowę między dwoma podmiotami na wymianę przyszłych przepływów pieniężnych), który Grecji zaproponował bank Goldman Sachs. Odkrycie prawdy spowodowało, że rynki finansowe podchodziły znacznie ostrożniej do samej Grecji i innych krajów Strefy Euro. Na początku 2009 roku stopa bezrobocia była notowana jako najwyższa od czasu powstania strefy euro i miała tendencję błyskawicznie rosnącą. Bardzo szybko, bo już w 2010 roku okazało się, że Grecja bez pomocy ze strony Unii Europejskiej zwyczajnie stanie się niewypłacalna. Obniżenie ratingów Grecji wywołało pogorszenie sytuacji na greckim rynku, dlatego kraj ten zmuszony był do przyjęcia w maju 2010 r. wartego 110 mld euro pakietu pomocowego od Unii Europejskiej oraz Międzynarodowego Funduszu Walutowego. W zamian za to Grecja zobowiązała się do przeprowadzenia wielu niezbędnych reform. Wdrożenie reform miało być kontrolowane przez MFW oraz unijne instytucje, jednak to nie rozwiązało greckich problemów. 22 lipca 2011 r. UE obiecała Grecji następny pakiet pomocowy w wysokości 130 mld euro oraz redukcję jej zadłużenia. W Atenach i innych miastach często dochodziło do zamieszek spowodowanych zmianami, jakie rząd wprowadza w greckiej gospodarce. W październiku 2011 r. protestowało prawie 70 tys. związkowców i był to największy protest od maja 2010 r., gdy Grecy zostali zmuszeni do skorzystania z pomocy zewnętrznej. Wówczas sądzono, że pakiet o wartości 110 mld euro na tyle wspomoże grecką gospodarkę, że kryzys nie obejmie już więcej państw. Podczas posiedzeń parlamentarnych wprowadzono nowe ograniczenia dotyczące m.in. redukcji zatrudnienia w sektorze publicznym, zmniejszenia emerytury przekraczającej tysiąc euro o 20%, zmniejszenie progu z 8 do 5 tys., do którego Grecy nie płacili podatków. Wielkość unijnej pomocy, jaka miałaby być oferowana Grecji była rozpatrywana na wielu unijnych szczytach. Na dwóch unijnych szczytach najpierw całej UE, a następnie wyłącznie strefy euro, 23 października 2011 r. starano się opracować plan ratowania strefy euro, a w tym przekonać światową finansjerę, aby zmniejszyła 7 dług Grecji o 50%. Już w lipcu banki podjęły decyzję, że zlikwidują grecki dług o 21%, jednak nadal było to za mało. Na omawianym szczycie podejmowano decyzje dotyczące nie tylko Grecji, ale również dokapitalizowania banków oraz zwiększenia zakresu działania Europejskiego Funduszu Stabilności Finansowej (EFSF) ratującego bankrutujące państwa. EFSF posiada 440 mld euro, z czego 17,7 mld euro zostało przeznaczone jako pożyczka dla Irlandii, 22,5 mld euro skierowano do Portugalii, 109 mld euro obiecano Grecji jako drugi pakiet pomocowy. Kwota 80 mld euro zostanie skierowana prawdopodobnie na dokapitalizowanie banków, a pozostała część funduszu, a mianowicie 210,8 mld euro będzie wykorzystana w operacjach gwarantowania emisji obligacji krajów strefy euro na rynku pierwotnym. (http://www.mf.gov.pl/_files_/euro/raporty/rzadowe/6_ramy_dok_uzupelniajacy_grecja.pdf; B. Bandulet, Ostatnie lata Euro, Wektory, Wrocław 2011, s. 85-93.; H. Kozieł, Dzieje greckiej eurokatastrofy, „Rzeczpospolita” 2012, nr 40, s. B8. ; W. Lorenz, Grecja ponownie sparaliżowana strajkami, „Rzeczpospolita” 2011, nr 245, s. B4) Najtrudniejsze we wdrażaniu pakietu antykryzysowego było nakłonienie prywatnych wierzycieli do zredukowania greckiego długu. Zgodnie z przygotowanym przez EBC, MFW oraz Komisje Europejską raportem, Grecja nie ma możliwości spłacenia sama swoich zobowiązań wynoszących 360 mld euro, co stanowi 165% PKB. Podczas brukselskiego szczytu po jednej stronie Ronda Schumana obradowali przywódcy krajów strefy euro, po drugiej bankowcy z szefem International Institute of Finance, Charlesem Dallarą na czele, który jest przedstawicielem światowych organizacji finansowych. Po wielu godzinach obrad przedstawiciel strony bankowej został zaproszony na obrady krajów strefy euro, gdzie przedstawiono mu ostateczny plan redukcji greckiego długu o 50%. Podczas spotkania w Brukseli Angela Merkel podkreślała również kilkakrotnie, że „[...] kryzys daje historyczną możliwość dokonania zmian w konstrukcji unii walutowej oraz zaszczepienia w Europie niemieckiej kultury stabilności budżetowej. Na początku konieczne jest jednak rozwiązanie krótkoterminowych problemów dotyczących przede wszystkim Grecji, banków oraz EFSF” (Ibid., s. B2-B3; A. Słojewska, Strefa euro szuka ratunku, „Rzeczpospolita” 2011, nr 251, s. B2.) Opinie licznych ekonomistów potwierdzają zgodnie, że Grecja boryka się w wieloma 8 wewnętrznymi problemami, takimi jak korupcja, nadmierna biurokracja, branżowe przywileje czy absurdalne przepisy. Kłopoty te kumulują się i rosną aż do tego stopnia, że pogłębiają kryzys gospodarczy w państwie. Na przykład, uwalniając zawody, takie jak inżynier, farmaceuta, taksówkarz czy kioskarz, do wykonywania których potrzebne są niewykonalne do zgromadzenia ilości pozwoleń i uprawnień, powiększyłoby PKB Grecji o około 10%. (H. Kozieł, Skorumpowane i nieefektywne państwo, „Rzeczpospolita” 2011, nr 40, s. B8. ; T. Sporek, Wpływ kryzysu finansowego na globalizację gospodarki światowej. Diagnoza i konsekwencje dla Polski, Akademia Ekonomiczna, Katowice 2010, s. 203-228. ) Korupcja w Grecji stanowi naprawdę poważny problem. Statystyki szacują, że każdy Grek w 2010 r. zapłacił około 1492 euro łapówek. Było to aż 9% więcej niż w 2009 r. Udzielenie pomocy przez UE dla któregoś z państw członkowskich jest określone w Traktacie o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Główną zasadą tworzenia unii walutowej był brak konieczności spłaty swoich wzajemnych długów przez kraje członkowskie. Zmiana przepisów traktatowych czy też wprowadzenie nowych, aby udzielić pomocy finansowej Grecji nie były w ogóle rozpatrywane, ponieważ wymagałoby to dosyć długiego procesu legislacyjnego. Jedynym sposobem umożliwiającym utworzenie funduszu stabilizującego dla tego kraju było przyjęcie, że zła kondycja finansów publicznych jest spowodowana nadzwyczajną sytuacją, na którą państwo nie miało wpływu. Traktaty nie przewidują wyjścia ze strefy euro bez wyjścia z Unii Europejskiej. (H. Kozieł, Skorumpowane i nieefektywne państwo, op. cit., s. B8.) Finanse Unii Europejskiej są w przypadku Grecji ostatnią deską ratunku. Brak odpowiedniej organizacji, umiejętności przewidywania i świadome zatajanie tragicznych wręcz wskaźników gospodarczych postawiło gospodarkę Grecji w opłakanej sytuacji. Rynek europejski uspokoił się nieco, co nie znaczy, że kryzys został zażegnany. Grecja wciąż ma do spłaty ogromne kwoty pożyczek i kredytów. Wielu specjalistów po podsumowaniu obecnej sytuacji gospodarczej uważa, że UE może podjąć decyzję o pozbawieniu Grecji statusu państwa członkowskiego i/lub wydaleniu ze Wspólnoty Walutowej. Jednakże gospodarka Grecji jest gospodarką o znacznych rozmiarach i mogłaby wtedy działać na niekorzyść waluty euro na światowym rynku, nawet nie będąc członkiem UE. Po wydaleniu ze Wspólnoty, bardzo wątpliwe wydaje się być udzielenie zgody przez kraje członkowskie na używanie w Grecji euro, co oznaczałoby potrzebę zmiany systemu monetarnego – najbardziej prawdopodobny wtedy jest powrót do rodzimej drachmy bądź wprowadzenie nowej waluty. Niewątpliwie istnieje o wiele więcej dziedzin życia kulturowego, naukowego i społecznego Grecji, w których udział funduszy europejskich jest widoczny. Skupiając się jednak na jednej z nich, jestem w stanie dokładniej przeanalizować problem i wyciągnąć pożądane wnioski. Dlatego właśnie w powyższej pracy zostało przybliżone zagadnienie kryzysu gospodarczego Grecji – temat popularny i bardzo interesujący. Do słów kończących tę część pracy pragnę dołączyć poniższy wykres, przedstawiający prognozowaną wysokość greckiego długu publicznego jako % PKB. Prognoza bynajmniej nie jest optymistyczna. 9 Mimo że kryzys w znaczny sposób dotknął europejskie kraje, a zwłaszcza Grecję, posiadanie wspólnej waluty i integracja krajów UE ułatwiło Unii reagowanie w skoordynowany sposób na światowy kryzys zadłużeniowy oraz zapewniło gospodarce znacznie większą stabilność niż byłoby to możliwe bez wspólnej waluty euro, za którą odpowiadają i regulują ją w odpowiedni sposób Europejski Bank Centralny i Europejski System Banków Centralnych. 10 CZĘŚĆ II – HISZPANIA Hiszpania jako ważne państwo członkowskie Unii Europejskiej jest dobrym przykładem na pozyskiwanie i wykorzystywanie Funduszy Europejskich. W 1986 roku kraj ten wstąpił do Wspólnoty. Analizując dane z okresu przed wstąpieniem do wspólnoty trzeba wspomnieć o bardzo mocnym zróżnicowaniu regionalnym tego kraju. Autonomiczne prowincje mają różny poziom rozwoju, co pokazują takie wskaźniki jak na przykład PKB per capita poszczególnych regionów autonomicznych, poziom urbanizacji, czy stopień mechanizacji rolnictwa w odniesieniu do poszczególnych regionów. Na poniższej mapie przedstawione zostało rozmieszczenie ludności w Hiszpanii. Kolory ciemniejsze odpowiadają za regiony bardziej zaludnione. Można zauważyć, że oprócz stolicy kraju ludność skupiona jest głównie na hiszpańskich wybrzeżach. Po przystąpieniu do Wspólnoty regiony te rozwijają się dość podobnie. Tępo rozwoju jest proporcjonalne. Chciałbym przedstawić wykorzystanie środków unijnych przez Hiszpanię wg jej regionów. Środki Unijne możemy podzielić na: 1) fundusze strukturalne 2) Fundusz Spójności 3) Inicjatywy Wspólnotowe 4) przedakcesyjne środki finansowe dla kandydatów ubiegających się o członkostwo1 Najważniejszymi względem widocznych inwestycji były fundusze strukturalne, które przyznawane są państwom członkowskim i środki pozyskane z Funduszu Spójności, który przyznawany jest poszczególnym regionom. Łuasz Piętak, Polityka regionalna w Hiszpanii w okresie 1989-2006 Polityka regionalna w Unii Europejskiej – charakterystyka, s. 67 1 11 Opisując przypadek Hiszpanii, chciałbym się skupić na rozwoju poszczególnych regionów. Regiony te korzystają głównie z Funduszu Spójności, którego są ostatecznym beneficjentem. Rozporządzenie Rady podzielił fundusze strukturalne następująco: -Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego -Europejski Fundusz Społeczny -Finansowy Instrument Sterowania Rybołówstwem -Sekcja Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej Regiony, które spełniają warunki określone w rozporządzeniu mogą ubiegać się o o środki, które mają za cel wspieranie rozwoju regionów słabo rozwiniętych. Fundusze strukturalne oparte są na pewnych zasadach: 1. Środki funduszy strukturalnych rozdysponowane były pomiędzy cztery fundusze, które zarządzane są przez odpowiednie Dyrekcje Generalne Komisji Europejskiej. 2. Środki funduszy strukturalnych podporządkowane są z góry zaplanowanym celom. Po reformie z 2000 roku celów tych mamy 3, a wcześniej było ich 5. 3. Ze względu na odpowiedzialność za przygotowywanie projektów oraz ich realizację podział środków strukturalnych dokonuje się na dwie części. a) programy krajowe – planowane inwestycje przygotowywane są przez kraj członkowski a po uzgodnieniu szczegółów z Komisją Europejską, samodzielnie przez ten kraj realizowane. b) Inicjatywy Wspólnotowe i działania innowacyjne – programy te dotyczą problemów całej Unii Europejskiej jako całości, opracowywane są przez odpowiednie służby Komisji Europejskiej i w porozumieniu i w porozumieniu z krajem członkowskim, realizowane przez Komisję. 4. Programy, które potrzebują do realizacji środków unijnych, dzielą się na: a) regionalne – czyli takie, na których środki mogą liczyć regiony spełniające kryteria stawiane przez Komisję, b) horyzontalne – czyli takie, o których środki można się ubiegać na terytorium całej Unii.2 Jak Hiszpania wykorzystała fundusze strukturalne? W kolejnej części chciałbym opisać wykorzystanie funduszy strukturalnych w latach 1989-1993 w poszczególnych regionach. Hiszpania w tych latach wykazywała duże odchylenie od średniej wspólnotowej. Pierwszym funduszem strukturalnym przeznaczonym do dyspozycji państw Wspólnoty był Europejski Fundusz Socjalny, który powstał w 1960 roku. Jego celem miało być pobudzenie polityki socjalnej, poprzez tworzenie nowych miejsc pracy oraz wspomaganie sektorów zagrożonych upadkiem. W 1962 roku powstał Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej. W 1975 roku Wspólnota poczyniła ważny krok w rozwoju polityki regionalnej, tworząc Komitet Polityki Regionalnej oraz Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, którego celem miało być niwelowanie nierówności pomiędzy regionami Wspólnoty. Jednolity Akt Europejski poszerzył kompetencje Wspólnoty, co do polityki regionalnej, kładąc szczególny nacisk na spójność społeczną i ekonomiczną regionów. Ta spójność nabrała znaczenia po przystąpieniu do Piętnastki Hiszpanii i Portugalii. Państwa te w tamtym okresie borykały się z problemami natury infrastrukturalnej oraz przejawiały problemy w dostosowaniu się do przyszłego wspólnego rynku. W celu tym zwiększono środki finansowe przeznaczone na Europejski Fundusz Socjalny i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. W 1988 roku miała miejsce pierwsza reforma funduszy strukturalnych, a w 1993 roku druga reforma, której efektem było powstanie nowego funduszu strukturalnego Instrument Finansowy Wspierania Rybołówstwa oraz Funduszu Spójności, co prawda nie był on funduszem strukturalnym, ale bardzo skutecznie wspierał cztery państwa Wspólnoty w inwestycjach związanych z infrastrukturą techniczną i ochroną środowiska. Trzecia reforma funduszy strukturalnych ma swoją genezę w Agendzie 2000, która gwarantuje środki finansowe dla poszczególnych funduszy na okres 2000-2006. 3 2 3 Łukasz Piętak, Polityka regionalna w Hiszpanii w okresie 1989-2006, charakterystyka, s. 68 Łukasz Piętak, Polityka regionalna w Hiszpanii w okresie 1989-2006, Wykorzystanie środków unijnych przez 12 W latach 1989-1993 wydatki z funduszy strukturalnych zostały rozporządzone głównie na dwa cele: 40 % rozówj infrastruktury podstawowej, z czego: a) 54% budowa dróg b) 36% nowe autostrady Tym samym sieć dróg była większa o 3200 km, a ilość autostrad wzrosła trzykrotnie. Spowodowało to spadek liczby wypadków. Przykładowe inwestycje: - A92 Sevilla-Granda Baza4 -Modernizacja lotniska Lanzarote -Rozbudowa metra w Walencji Kolejnym przykładem może być rozwój sieci telefonicznych, które w tym okresie zwiększyły się o 235 000 nowych linii. Możliwości wywożenia i utylizacji odpadów zwiększono o 75%. Wpłynęło to na polepszenie standardu życia mieszkańców. Projekt dotyczący rozwoju sieci utylizacji odpadów objął głównie Kraj Basków La Rioja, Nawarrę, Aragonię, Katalonię, Madryt, Baleary oraz Kantabrię. 20 % zasoby ludzkie: W latach 1989-1993 powstało 115 000 miejsc pracy a 1,4 mln osób otrzymało dzięki funduszom wsparcie, które spowodowało utrzymanie stanowiska które zajmowali, stworzenie nowych stanowisk, dzięki któremu osoby te unikały bezrobocia, lub też szkolenie i rozwój edukacji zawodowej. 2200 firm w Hiszpanii otrzymało środki na restrukturyzację i rozwój. Poniższa tabela prezentuje fundusze strukturalne w Hiszpanii w okresie 1989-1993 4 Hiszpanię s. 108 Comisión de las Comunidades Europeas, www.ub.es 13 Pomoc Unii Europejskiej dla Hiszpanii według regionów w latach 1986-1993 Wartości w tabelach przedstawione są w mln peset. 5 1. Andaluzja Głównymi celami było wparcie rolnictwa, rybołówstwa oraz integracja z innymi regionami i rozwój miejscowości nadmorskich. 2. Asturia Do najważniejszych celów rozwoju Asturii należały pomoc przedsiębiorcom, rozwój technologii oraz inwestycje w infrastrukturę. 3. Aragonia W tym regionie skupiono się na rozwoju przedsiębiorczości i nowych obszarów przemysłowych. 5 Tabele pochodzą z książki Polityka Regionalna w Hiszpanii w okresie 1989-2006 14 5. Baleary Baleary ze względu na atrakcyjność turystyczną znajdowały się w znacznie lepszej sytuacji, niż pozostałe regiony. Skupiono się tu, na ochronie ekosystemów, rozwój edukacji, ulepszenie produkcji rolnej oraz poprawę infrastruktury. 6. Wyspy Kanaryjskie W tym regionie z racji jego położenia duże wydatki poniesiono na poprawę komunikacji pomiędzy wyspami i półwyspem, ulepszenie infrastruktury energetycznej, hydraulicznej, rozwój instalacji solarnych oraz rozwój rolnictwa. 7. Kantabria Infrastruktura transportowa, ochrona środowiska oraz wsparcie terenów wiejskich były głównymi obszarami inwestycji w tym regionie. 15 8. Castilla y León W środkowej części Hiszpanii skupiono się na dostawie gazu oraz rozwoju rolnictwa. Olbrzymią inwestycją okazała się budowa gazociągu Burgos-Madryt. Środki przeznaczono także na rehabilitację 61 000 ha upraw oraz sparcie bezpośrednio 76 000 rolników. 9. Castilla-La Mancha Region ten, jak większość hiszpańskich regionów zainwestował środki w rozwój infrastruktury, ale także modernizację produkcji, konserwację obszarów szczególnie ważnych dla ekosystemu, rozwój słabo rozwiniętego na tym terenie sektora turystycznego i pomoc w znalezieniu pracy jego mieszkańcom. 10. Katalonia To jedne z najsilniejszych hiszpańskich regionów. Osiągnęła ona bardzo wysoki poziom rozwoju. Poczynione tam inwestycje dały światło jeszcze efektywniejszej produkcji. II sektor gospodarki został zmodernizowany dzięki funduszom, zmodernizowano także infrastrukturę transportową i komunikacyjną. 16 11. Walencja W tym regionie oprócz inwestycji w standardowe obszary słabo rozwinięte także w innych częściach kraju poczyniono inwestycje skierowane do sektora węgla i stali. 12. Galicja W Galicji ogromne znaczenie miały środki przeznaczone na sektor rolniczy i rybny. Dzięki temu znacząco poprawiła się sytuacja w I sektorze gospodarki tego regionu. Inwestowano także w sektor turystyczny, oraz wspierano inicjatywy takie jak np. budowa oczyszczalni ścieków w Somzas, czy budowa Instytutu Technicznego w Ferrol. 13. Extremadura Bardzo słabo rozwinięty region po wejściu Hiszpanii do UE potrzebował środków na podstawowe braki w dziedzinie socjalnej i ekonomicznej. Po dokonanych inwestycjach oczekiwano wzrostu poziomu aktywności ekonomicznej. 17 14. Madryt Madryt, jako najbogatsza i najsilniejsza hiszpańska gmina, nie znalazł się wśród regionów objętych rozwojem infrastruktury podstawowej, to 10% wszystkich unijnych środków przeznaczono na rozwój stolicy. Do najważniejszych celów stawianych przed władzami należały redukcja bezrobocia , kontrola zanieczyszczenia środowiska oraz rozwój transportu. 16. Murcia W okresie 1986-1993 zaplanowane zostały modernizacje produkcji, lepsze wykorzystanie zasobów produkcji, oraz wyrównanie szans na rozwój ekonomiczny regionu i dobrobytu mieszkańców. 17. Navarra Relatywnie wysoki poziom rozwoju tego regionu pozowlił na wspieranie badań naukowych i rozwój technologii, rozwój aktywności produkcyjnej oraz m.in. ochronę środowiska naturalnego. 18 18. Kraj Basków Poziom rozwoju tego regionu, jako, że jest to zaraz po Madrycie i Katalonii najlepiej rozwinięty region, nie pozwolił na znalezienie się wśród regionów objętych programem wsparcia rozwoju infrastruktury podstawowej. Powstała na tym terenie rozległa i nowoczesna sieć produkcyjną. Przekazano środki na poprawę ochrony środowiska, przeznaczono budżet także na rozwój technologiczny i sieci komunikacyjne. 19. La Rioja Trochę słabiej rozwinięta, ale wciąż w czołówce La Rioja przeznaczyła fundusze na pomoc w przekształcaniu się przedsiębiorstwom, rozwój technologiczny, oraz wprowadzanie innowacji. Lata 1999-2006 W latach 1999-2006 Hiszpańska, umocniona gospodarka skupiła się na 9 najważniejszych osiach inwestycji: 1. Poprawa konkurencyjności i rozwój produkcji 2. Społeczeństwo zinformatyzowane 3. Środowisko naturalne i zasoby wody 4. Rozwój zasobów ludzkich, zatrudnienie i równouprawnienie 5. Rozwój lokalny i miejski 6. Linie transportowe i elektryczne 7. Rolnictwo i rozwój wsi 8. Modernizacja rybołówstwa 9. Pomoc techniczna Jak pokazały doświadczenie z wcześniejszego okresu, perspektywa rozwoju dzięki środkom pochodzącym z europejskich funduszów strukturalnych jest bardzo ważna i mocno wpływa na gospodarkę państwa. Hiszpański rząd w latach 1999-2006 założył plan zintegrowanych i zintensyfikowanych inwestycji. 19 Za pomocą poniższej tabeli przedstawiono środki, które zainwestowano w latach 2000-2006 (mln euro) By zobrazować benefity pozyskane przez ten kraj można zastosować konwergencję dochodów, która w latach 1985-2004 przedstawia się w wybranych regionach sposób następujący (UE–15 =100) [%]: Hiszpania ogółem: 77,6 → 89,70 Andaluzja: 52,93 → 71,27 Aragón: 73,98 → 100,89 Madryt: 93,98 → 111,114 Ceuta: 57,27 → 91,01 Hiszpania, od momentu dołączenia do Wspólnoty (1986) wykazała się nadzwyczajnym solidaryzmem i potentatem w wykorzystywaniu środków europejskich. Celem powyższego fragmentu naszej pracy, było udowodnienie, jak mocno Integracja Europejska wpływa na państwa członkowskie i jak mocno rozwijają się nie tylko kraje jako całość, ale dzięki funduszom europejskim wszystkie z poszczególnych regionów. Fundusze wpłynęły znacząco na wzrost wszystkich wskaźników makroekonomicznych w opisywanym okresie: przyrost produktu krajowego brutto, spadek stopy bezrobocia, co za tym idzie wzrost zatrudnienia, a także wzrosty inwestowanych kapitałów.6 CZĘŚĆ III – POLSKA Akcesja Polski do Unii Europejskiej miała miejsce 1 maja 2004 roku. Był to przełomowy okres w historii kraju, ponieważ dołączył on do wysoko rozwiniętych gospodarczo państw członkowskich Unii Europejskiej. Polska dzięki temu wydarzeniu osiągnęła również większe znaczenie na arenie międzynarodowej. 6 Wszystkie tabele pochodzą z książki Polityka regionalna w Hiszpanii w okresie 1989-2006 Łukasz Piętaka 20 Opisując wpływ funduszy europejskich na sytuacje ekonomiczną należy odnieść się do wysokości transferów poziomu ich absorpcji i efektywności wydatkowania. Istotna jest również struktura wydatków w ramach poszczególnych polityk oraz ich wpływ na PKB, niwelowanie zapóźnień cywilizacyjnych Polski wobec UE oraz niwelowaniu różnic między biednymi i bogatymi regionami w kraju. Podstawowym celem dystrybucji środków finansowych w ramach funduszy europejskich nie jest samo finansowanie beneficjentów, ale osiąganie za pomocą tych transferów odpowiednio kierowanych trwałych impulsów rozwojowych, które będą mogły być podtrzymane w kolejnych latach już bez finansowania ze środków UE. Dystrybucja środków w UE odbywa się głównie w ramach funduszy obejmujących politykę spójności i politykę rolną. Polityka spójności obejmuje Fundusze Strukturalne, Fundusz Spójności oraz Fundusz ISPA, natomiast wspólna polityka rolna obejmuje przede wszystkim finansowanie przedsięwzięć związanych z rozwojem obszarów wiejskich oraz finansowanie w formie dopłat bezpośrednich do upraw rolnych, finansowanie interwencji na rynku produktów rolnych. Wykaz funduszy funkcjonujących w ramach wskazanych wyżej polityk zawiera poniższe zestawienie: 1. Fundusze strukturalne – powstały jako narzędzie finansowe realizowanej prze UE polityki strukturalnej. Celem tych funduszy jest restrukturyzacja i modernizacja gospodarek państw członkowskich UE. W perspektywie budżetowej 2000r- 2006r. istniały cztery fundusze strukturalne: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 2. 3. 4. 5. Europejski Fundusz Społeczny Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (funduszem strukturalnym jest tylko sekcja orientacji) Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa W perspektywie budżetowej 2007-2013r. doo funduszy strukturalnych zalicza się Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Europejski Fundusz Społeczny. Fundusz spójności- jest narzędziem , którego celem jest wspieranie finansowe projektów w dziedzinach środowiska i sieci transeuropejskicj w zakresie infrastruktury transportowej. Fundusz ten służy podnoszeniu poziomu rozwoju gospodarczego najbiedniejszych państw Unii, ale nie wchodzi w skład instrumentów wykorzystywanych przez UE do realizacji polityki strukturalnej ( funduszy strukturalnych). Fundusz IPSA - pomoc z funduszu ISPA służy osiąganiu standardów i norm Unii Europejskiej w zakresie infrastruktury transportowej i ochrony środowiska. Fundusz PROW- Program Rozwoju Obszarów Wiejskich jest funduszem wspierającym realizację wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej. Zadaniem funduszu jest wspieranie wzrostu gospodarczego, tworzenie miejsc pracy oraz zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Dopłaty bezpośrednie- główny filar WPR( Wspólnej Polityki Rolnej UE) płatności do powierzchni upraw rolnych. Celem Wspólnej polityki rolnej UE jest zwiększanie wydajności produkcji rolnej i stabilizacja rynków produktów rolnych poprzez zapewnienie odpowiednich cen dla konsumentów i gwarantowanie bezpieczeństwa żywnościowego. 21 6. Interwencje Rynkowe – element Wspólnej Polityki Rolnej realizowany głównie poprzez stosowanie cen gwarantowanych po których instytucje interwencyjne skupują produkty rolne, gdy ich rynkowa cena spadnie poniżej ich poziomu. 7. Pozostałe Transfery WPR- pozostałe środki wspierające Wspólną Politykę rolną - m.in. zadania weterynaryjne, różnice kursowe, wieloletni program zbierania danych rybackich, system zbierania i wykorzystywania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych, 8. Europejski Fundusz Rybacki – fundusz wspierający Wspólną Politykę Rolną, za pośrednictwem którego jest realizowana polityka rybołówstwa. Perspektywa finansowa 2004-2006. W analizie uwzględnione zostały lata 2004-2008 biorąc pod uwagę zasadę n+2, zgodnie z którą środki z perspektywy na lata 2004-2006 mogły być wydatkowane do końca 2008 roku. Przepływy finansowe Polska UE w mln. EUR Tabela 1 Nazwa transferu 1. Polityka Spójności Fundusze Strukturalne Fundusz Spójności ISPA 2. Wspólna Polityka Rolna Dopłaty Bezpośrednie Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Interwencje Rynkowe Pozostałe Transfery WPR Europejski Fundusz Rybacki 3. Pozostałe transfery z UE 2004r. 2005r. 2006r. 2007r. 2008r. 1 050,16 1 004,56 2 145,70 4 740,62 840,98 775,48 1624,94 0,00 0 255,73 209,18 229,08 297,42 0,00 Razem 5 118,35 14 059,39 3448,26 3446,7 10 136,36 939,74 1332,08 2 527,55 265,03 352,62 339,57 1 395,48 1 542,08 2 154,14 2 553,68 2 082,55 8 629,87 702,67 811,58 935,1 1037,6 3 486,95 0,00 662,1 1149,56 1550,89 846,53 4 209,08 10,78 166,67 181,9 62,43 134,63 556,41 286,64 10,64 11,1 5,26 12,4 326,04 0,00 0 0 0 51,39 51,39 1 130,05 1 471,37 969,01 111,92 195,47 3 877,82 0,00 4. Transfery z UE do Polski razem (1+2+3) 2 477,63 4 018,01 5 268,85 7 406,22 7 396,37 26 567,08 0,00 5. Wpłaty do budżetu UE 1 318,98 2 402,35 2 556,51 2 779,29 3 402,11 12 459,24 0,00 6. Zwroty Środków do budżetu UE 0,00 0,00 0,00 45,06 7,83 52,89 0,00 7. Saldo rozliczeń Polski z UE (4-5-6) 1 158,65 1 615,66 2 712,34 4 581,87 3 986,43 14 054,95 Opracowanie na podstawie danych Ministerstwa Finansów (www.mf.gov.pl/ministerstwofinansow/dzialalnosc/unia-europejska/transfery-finansowe-polska-ue W latach 2004- 2008 transfery z UE do Polski wyniosły 26 567 mln EUR, co przy wpłatach do wspólnego budżetu UE na poziomie 12 512 mln EUR daje wpływy netto do Polski w kwocie 14 054 mln EUR. Największy udział na poziomie 53% transferów ogółem dotyczył polityki spójności 14 059 mln EUR realizowanej głównie za pośrednictwem funduszy strukturalnych i funduszu spójności. W ramach wspólnej polityki rolnej Polska otrzymała w latach 2004-2008 8 629 mln EUR, głownie na 22 rozwój obszarów wiejskich 4 209 mln EUR oraz dopłaty bezpośrednie do upraw rolnych 3 486 mln EUR. W okresie 2004- 2007 w naszym kraju rozpoczęto realizacje około 85000 projektów, których wartość byłaby warta 22,5 mld EUR. Jednym z najważniejszych aspektów była infrastruktura. Rozpoczęto remont i renowację dróg na około 3700 km oraz 200 km autostrad. Rozpoczęły się także prace modernizacji i budowy infrastruktury kolejowej, na odcinkach 350 km. Część środków wykorzystano na rozpoczęcie realizacji 15 000 projektów dotyczących przedsiębiorstw i biznesu. Zostały także wdrożone projekty dotyczące środowiska. Przede wszystkim w latach 2004-2007 wykonano 49 projektów , które były związane z recyklingiem oraz segregacją. Fundusz Spójności w latach 2004-2007: Fundusz spójności w tych latach dotyczył bezpośrednio ochrony środowiska. Chciałabym przedstawić zakres projektów dla tego funduszu: poprawa jakości wód powierzchniowych, polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia, poprawa jakości powietrza, racjonalizacja gospodarki odpadami, ochrona powierzchni ziemi, zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. Odbiorcami pomocy tj. beneficjentami końcowymi mogą być samorządy terytorialne (gminy, związki gmin, powiaty) i przedsiębiorstwa komunalne. Źródło:(http://www.wfosigw.gda.pl/) Fundusze strukturalne w latach 2004-2007: Są one podzielone, tak jak we wcześniejszym opisie funduszy Unijnych. W latach 2004-2007 zostały zrealizowane następujące projekty: Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich (SPO RZL) Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (SPO WKP) Sektorowy Program Operacyjny Transport (SPO T) Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich 2004 - 2006 (SPO ROL) Program Operacyjny Pomoc Techniczna (SPO PT) Źródło:( http://uml.lodz.pl/) Fundusz PROW w latach 2004-2007: W tych latach wypłacono około 14 212 506 096 zł jest to kwota, którą początkowo planowano przeznaczyć na wszystkie projekty i programy . Zaskakujące jest to, iż całość została wykorzystana zgodnie z planem na lata 2004-2007. Plan obejmował następujące obszary działań: • 26,3% - Gospodarowanie na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), • 18,9% - Uzupełniające płatności obszarowe (UPO), 23 • 17,6% - Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów UE (DSU), • 14,9% - Renty strukturalne (RS), • 9,5% - Wspieranie gospodarstw niskotowarowych (WGN), • 5,8% - Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt (PRŚ), • 3,3% - Projekty w ramach rozporządzenia nr 1268/1999 (SAPARD), • 0,8% - Pomoc Techniczna (PT), • 2,8% - Zalesianie gruntów rolnych (ZAL), • 0,2% - Grupy producentów rolnych (GPR). Źródło: (www.minrol.gov.pl/pol/content/download/.../ocena+ex-post+PROW+2004-2006.pdf) Perspektywa finansowa 2007-2013. W analizie uwzględnione zostały lata 2009-2015 biorąc pod uwagę zasadę n+2, zgodnie z którą środki z perspektywy na lata 2007-2013 mogły być wydatkowane do końca 2015 roku. Przepływy finansowe Polska UE w mln. EUR Tabela 2 Nazwa transferu 1. Polityka Spójności 2009r. 2010r. 2011r. 2012r. 2013r. 2014r. 2015r. Razem 6 149,13 7 650,33 9 804,44 10 469,06 10 611,54 11 949,03 7 932,96 64 566,49 Fundusze Strukturalne 3726,73 5377,94 7114,23 7270,51 7050,93 7369,63 4053,18 41 963,15 Fundusz Spójności 2269,22 2163,93 2610,49 3174,47 3482,72 4524,54 3811,89 22 037,26 ISPA 2. Wspólna Polityka Rolna Dopłaty Bezpośrednie Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Interwencje Rynkowe Pozostałe Transfery WPR 153,18 108,46 79,72 24,08 77,89 54,86 67,89 566,08 2 965,32 3 515,79 4 326,30 4 931,27 4 999,15 5 108,69 5 057,99 30 904,51 1446,16 1827,72 2395,42 2702,78 3065,99 3154,05 3375,51 17 967,63 1043,83 1571,94 1706,01 2024,77 1695,97 1772,53 1428,31 11 243,36 409,08 66,37 142,16 129,33 96,83 37,42 80,55 961,74 14,86 12,59 11,63 11,38 24,23 12,26 12,78 99,73 51,39 37,17 71,08 63,01 116,13 132,43 160,84 632,05 143,99 63,18 139,88 39,64 24,96 66,88 63,23 541,76 Europejski Fundusz Rybacki 3. Pozostałe transfery z UE 0,00 4. Transfery z UE do Polski razem (1+2+3) 9 258,44 11 229,30 14 270,62 15 439,97 15 635,65 17 124,60 13 054,18 96 012,76 0,00 5. Wpłaty do budżetu UE 3 233,75 3 489,95 3 733,87 3 568,72 4 439,02 4 153,10 4 262,08 26 880,49 0,00 6. Zwroty Środków do budżetu UE 12,79 1,75 44,44 1,63 1,49 1,24 7,72 71,06 0,00 7. Saldo rozliczeń Polski z UE (4-5-6) 6 011,90 7 737,60 10 492,31 11 869,62 11 195,14 12 970,26 8 784,38 69 061,21 Finansów (www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/dzialalnosc/unia-europejska/transfery-finansowepolska-ue W latach 2009- 2015 transfery z UE do Polski wyniosły 96 012 mln EUR, co przy wpłatach do wspólnego budżetu UE na poziomie 26 951 mln EUR daje wpływy netto do Polski w kwocie 69 061 mln EUR. 24 Zwiększeniu w stosunku do poprzedniej perspektywy finansowej do poziomu 67% transferów ogółem dotyczył finansowania polityki spójności 64 566 mln EUR.i. W ramach wspólnej polityki rolnej Polska otrzymała w latach 2009-2015 30 904 mln EUR, z czego na rozwój obszarów wiejskich 11 243 mln EUR oraz dopłaty bezpośrednie do upraw rolnych 17967 mln EUR. Fundusz Spójności w latach 2007-2014: Unia Europejska przeznaczyła na ten cel 347 mld euro, około 67 mld euro zostało przypisane Polsce. - transeuropejskie sieci transportowe - infrastruktura ochrony środowiska - połączenia kolejowe, morskie, śródlądowe - programy transportu multimodalnego poza sieciami transeuropejskimi - zrównoważony rozwój transportu miejskiego - inwestycje środowiskowe (projekty energooszczędne oraz w zakresie źródeł energii odnawialnej). Źródło: (http://www.bip.wfosigw.rzeszow.pl/) Fundusz Strukturalny w latach 2007-2014: W okresie budżetowania 2007 - 2013 priorytety polityki strukturalnej będą osiągane w ramach trzech celów: Konwergencja Regionalna konkurencyjność i zatrudnienie Współpraca terytorialna Powstały również określone programy operacyjne na ten okres: 16 Regionalnych Programów Operacyjnych – 26,8% całości środków (ok. 15,9 mld euro), Rozwój Polski Wschodniej – 3,6% całości środków (ok. 2,2 mld euro), Infrastruktura i środowisko – 35,7% całości środków (ok.. 21,3 mld euro), Kapitał ludzki – 13,7% całości środków (8,1 mld euro), Innowacyjna gospodarka – 11,7% całości środków (7 mld euro), Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej – 1% całości środków (ok. 0,6 mld euro), Pomoc techniczna - 0,4% całości środków (0,2 mld euro). Źródło:(http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/NSS/default.htm?Page=1) 25 Fundusz PROW w latach 2007-2014: Źródło: (kpsw.edu.pl/pobierz/wydawnictwo/re8/9_brzozowska_bubel.pdf) Tabela 3 Polska na tle wybranych państw UE. PKB na mieszkańca wyrażony w parytecie siły nabywczej ( PKB per capita in PPS) Kraj/rok 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 UE 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 Grecja 96 92 94 92 94 95 87 77 74 74 73 Hiszpania 100 100 103 103 102 101 97 94 92 91 91 Polska 50 50 53 54 59 62 64 67 67 68 49 Źródło: Eurostathttp://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tec00114&plugin =1 Na podstawie danych dotyczących PKB na mieszkańca wyrażonego w parytecie siły nabywczej ( dane w tabeli nr 3) można stwierdzić, że w pierwszym okresie finansowania ( 2004-2008), kiedy nadrabiane były zapóźnienia cywilizacyjne następowała powolna konwergencja do średniej krajów UE. Dystans między Polską a średnią UE zmniejszył się jedynie o 5 punktów, z 49 % w 2004r. do 54% w 2008r. Pożądany wzrost konwergencji nastąpił dopiero w latach 2009-2014 z 54% do 68 % na koniec 2014r. Polska jako państwo członkowskie Unii Europejskiej przez zestawione przeze mnie 10 lat zainwestowała środki Unijne m.in. rozwój technologiczny, budowę nowych dróg, ochronę i poprawę środowiska naturalnego, a także rozwój przedsiębiorstw. Były również pewne bariery np. wykalkulowanie odpowiedniej liczby projektów. W latach 2004-2007 nie brakowało projektów, problemem okazała się dosyć niska jakość zasobów ludzkich. Kapitał ten nie posiadał odpowiedniej wiedzy dotyczącej pozyskiwania dotacji, a nawet ich rozliczania. Jednak Polska spełniła wymogi ściśle powiązane z zarządzaniem środkami unijnymi. W okresie 2007-2014 sytuacja znacznie się poprawiła, m.in. jakość zasobów ludzkich uległa pozytywnej zmianie. Co więcej po 10 latach członkostwa można stwierdzić, iż otrzymane pieniądze przewyższyły sumę wszystkich składek 26 płaconych przez Polskę, aż trzykrotnie. Podsumowanie lata 2004-2014 Łącznie Polska otrzymała 82 mld euro( polityka spójności). W okresie 2004-2007 wykorzystaliśmy wszystkie udostępnione nam fundusze, natomiast w drugiej perspektywie 2007-2014 około 98% środków zostało zainwestowane (około 66 mld). Można także stwierdzić, iż Polska zrealizowała około186 000 projektów. Osiągnięte efekty w latach 2004-2014: zbudowano lub zmodernizowano łącznie ponad 2 tys. km dróg ekspresowych i autostrad; zbudowano lub przebudowano ponad 14 tys. km dróg krajowych i samorządowych; długość wybudowanych/przebudowanych w latach 2004-2013 linii kolejowych wyniosła około 2,3 tys. km; w ramach umów z zakresu transportu miejskiego zakupionych zostanie ponad 2 tys. jednostek taboru komunikacji miejskiej, a zmodernizowanych ok. 300 jednostek, wsparto ponad 20 tys. przedsiębiorstw, wdrożonych zostanie niemal 1200 wyników prac badawczo-rozwojowych, 250 wspartych instytucji otoczenia biznesu wykonało na rzecz przedsiębiorstw ponad 13 tys. usług, zbudowano oraz zmodernizowano prawie 36 tys. km sieci kanalizacyjnej i 12 tys. km sieci wodociągowej, wybudowano i komunalnych, szacuje się, że dzięki FE liczba pracujących w wieku 20-64 wzrosła o około 800 tys. osób, ponad 243 tys. nowych firm założyły osoby bezrobotne dzięki bezzwrotnym dotacjom, wsparto 5 tys. przedszkoli, zespołów i punktów przedszkolnych, blisko 90 tys. studentów rozpoczęło studia na kierunkach zamawianych, takich jak automatyka i robotyka, biotechnologia, budownictwo, informatyka, 55 proc. wszystkich szkół w Polsce zostało wyposażonych w pracownie komputerowe, w których stworzono niemal 250 tys. stanowisk. rozbudowano oraz zmodernizowano 683 oczyszczalni ścieków Źródło: (http://mapadotacji.gov.pl/) Prognoza na następne lata : Z funduszy spójności Polska otrzymała 82,5 mld euro (349 mld zł). Podczas tego okresu nasze państwo będzie inwestowało w konkurencyjność gospodarki, ciągły rozwój infrastruktury, ochrony środowiska czy budowy dróg, a przede wszystkim w innowacyjność. Między 2015-2016r. rozpoczęto realizację około 1900 projektów. Komisja Europejska zatwierdziła wszystkie 22 programy (6 krajowych i 16 regionalnych) na lata 2014-2020. 27 Można również zauważyć, iż „Plan na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju” wicepremiera Mateusza Morawieckiego zmniejszy obciążenia proceduralne oraz jeszcze bardziej poprawi jakość finansowanych projektów w funduszy europejskich. PODSUMOWANIE Wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej mają dostęp do funduszy unijnych. Wykorzystanie ich w jak najefektywniejszy sposób nie należy do prostych. Trzeba obrać dobry plan działania. Taki, który będzie dotyczył aspektów eliminowania zapóźnień cywilizacyjnych oraz finansowania projektów, które będą rentowne również w przyszłości po zakończeniu finansowania z funduszy europejskich. Przedstawiliśmy sukcesy i bolączki trzech krajów: Grecji, Hiszpanii oraz Polski. Unia Europejska umożliwia im rozwój, musi realizować wszystkie postawione przez państwa cele, mimo wielu rozbieżności w zapotrzebowaniach. Każdy kraj członkowski musi określić czego potrzebuje, jakie projekty chce uwzględnić oraz jak chce, aby wyglądały perspektywy finansowe na następne siedem lat. Fundusze Unii Europejskiej znacząco wpływają na gospodarkę. To dzięki nim kraje w szybszym, bądź w nieco wolniejszym tempie rozwijają się. W przypadku Grecji, ułatwiło Unii reagowanie w skoordynowany sposób na światowy kryzys zadłużeniowy oraz zapewniło gospodarce znacznie większą stabilność. Państwo to ma wiele nierozwiązanych problemów, jednak bardzo powoli dzięki pomocy środków unijnych wychodzi z kryzysu , który niestety nadal trwa. Grecja była już na drodze wyjścia z Unii, jest w niej jednak, ponieważ państwa członkowskie starają się umacniać Unię Europejską, czyli każdy kraj do niej należący. W przypadku Hiszpanii dzięki funduszom kraj ten stał się wysokorozwiniętym państwem europejskim i na przestrzeni lat 1986-2004 poczynione inwestycje doprowadziły do znaczącego wzrostu gospodarczego i pozwoliły na rozwój wszystkich strzech sektorów gospodarki. Mimo, że Hiszpańskie regiony różnią się od siebie stopniem rozwoju, to w latach zintensyfikowanych inwestycji rozwijały się w jednakowym tempie. W Przypadku Polski fundusze pozwoliły na rozwój infrastruktury, wprowadzenie wielu świetnych inwestycji, polepszenie ochrony środowiska, zrealizowania tysięcy niezbędnych projektów itp. Jednak, co najważniejsze Polska, dzięki wejściu do Unii Europejskiej jest lepiej postrzegana na arenie międzynarodowej. Mimo nielicznych bolączek i problemów z którymi boryka się nasze państwo, można z pewnością stwierdzić, iż każda dotychczasowa perspektywa finansowa została wykorzystana jak tylko najefektywniej się dało. 28 BIBLIOGRAFIA 1. LITERATURA Tadeusz Sporek, „Globalne konsekwencje kryzysu finansowego w Grecji”, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach T. Sporek, „Wpływ kryzysu finansowego na globalizację gospodarki światowej. Diagnoza i konsekwencje dla Polski”, Akademia Ekonomiczna, Katowice 2010, Anna Zielińska-Głębocka, „Współczesna gospodarka światowa”, Oficyna a Wolters Kluwer business Hubert Kozieł, „Skorumpowane i nieefektywne państwo”, „Rzeczpospolita”, nr 40/2011. Dr Ewa Radomska — Wyższa Szkoła Zarządzania, Instytut Ekonomii i Zarządzania, Zarządzanie Zmianami Zeszyty Naukowe 2-3/2013 (59), Marek Szuszman, „Fundusze unijne od postaw 2007-2013”; Przewodnik metodyczny; A. Słojewska, „Strefa euro szuka ratunku”, „Rzeczpospolita” 2011, nr 251 2. INTERNET http://europa.eu/ http://forsal.pl www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/dzialalnosc/unia-europejska/transferyfinansowe-polska-ue http://www.wfosigw.gda.pl/ :http://www.bip.wfosigw.rzeszow.pl/ http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode =tec00114&plugin=1 (kpsw.edu.pl/pobierz/wydawnictwo/re8/9_brzozowska_bubel.pdf) http://mapadotacji.gov.pl/) 29
