III

III. Rozkład materiału
Numeracja tematów w rozkładzie jest zgodna z numeracją rozdziałów w podręczniku. Lekcje podsumowujące nie są numerowane. Nauczyciel
może dowolnie zaplanować lekcje sprawdzające, np. jako „duże” sprawdziany (testy) po zakończeniu działu lub mniejsze (np. kartkówki) w
trakcie jego realizacji.
Dział I: Genetyka
Lp.
Temat lekcji
Liczba
Treści (zakres materiału)
godzin
Osiągnięcia ucznia
podstawowe
ponadpodstawowe
Uczeń:
1
Dziedziczenie warunkiem
1
istnienia gatunków
– proces dziedziczenia
– wyjaśnia, na czym polega
– uzasadnia na przykładzie, że
– cechy gatunkowe a
proces dziedziczenia
cechy genetyczne pozwalają na
indywidualne
– podaje przykłady cech
identyfikację gatunków
– cechy wrodzone a nabyte
gatunkowych oraz cech
indywidualnych
– wyjaśnia różnicę pomiędzy
cechą wrodzoną a nabytą
2
Jądro komórkowe to
„centrum dowodzenia”
komórki
1
– chromosomy – liczba, wygląd – opisuje budowę i funkcje
– wyjaśnia, czym jest
– funkcje mitozy i mejozy
chromosomów
spowodowana i jakie ma
– odróżnia i nazywa
konsekwencje różnica między
chromosomy płci
liczbą chromosomów w
komórkach ciała i w komórkach
rozrodczych
3
DNA – materiał
1
dziedziczny
4
W DNA są zakodowane
1
cechy organizmu
– budowa cząsteczki DNA
– opisuje przestrzenną strukturę
– wyjaśnia zasadę
– sposób kodowania informacji
DNA
komplementarności DNA i
genetycznej
– wyjaśnia, w jaki sposób jest
zjawisko replikacji DNA
– cechy kodu genetycznego
zapisana informacja genetyczna
– DNA i RNA
– rozróżnia kwasy nukleinowe
– wyjaśnia, jak przebiega
– odczytywanie informacji
– charakteryzuje funkcje białek
biosynteza białka
genetycznej
– wyjaśnia, jaka jest zależność
– biosynteza białka
między kodem genetycznym a
cechą organizmu
5
Geny decydują o większości
cech organizmu
1
– gen jako jednostka
– opisuje sposób dziedziczenia
– wyjaśnia, w jaki sposób
dziedziczenia
cech
współczesna genetyka tłumaczy
– banki genów
– wyjaśnia, dlaczego Gregora
odkrycia Mendla
– prawa Mendla
Mendla określa się mianem
– wyjaśnia za pomocą
– homo- i heterozygoty
„ojca genetyki”
krzyżówek genetycznych, w jaki
– krzyżówki genetyczne
– analizuje krzyżówki
sposób dziedziczone są cechy
genetyczne ukazujące
organizmu
prawdopodobieństwo
dziedziczenia jednej cechy
6
Genom człowieka
1
– współdziałanie genów
– podaje przykłady cech
– objaśnia sposób dziedziczenia
– cechy dziedziczne (w tym
dziedzicznych człowieka
cech osobniczych
grupy krwi)
– wyjaśnia sposób dziedziczenia – rozpisuje krzyżówki dla
– dziedziczenie płci
płci u człowieka
czynnika Rh
– dziedziczenie cech
– rozpisuje krzyżówki dla grup
– uzasadnia celowość
sprzężonych z płcią
krwi w układzie AB0
prowadzenia badań
– znaczenie poznania genomu
genetycznych
człowieka
7
Mutacje przyczyną chorób
1
genetycznych
– nosiciel
– rozróżnia mutacje punktowe i
– wykonuje krzyżówki
– mutacje genowe punktowe
chromosomowe
genetyczne ukazujące
– mutacje chromosomowe
– podaje przykłady wybranych
prawdopodobieństwo
– badania prenatalne
chorób genetycznych
dziedziczenia chorób
sprzężonych z płcią
8
Czynniki mutagenne.
1
Choroba nowotworowa
– czynniki mutagenne
– wymienia i charakteryzuje
– wyjaśnia mechanizm
chemiczne (papierosy, alkohol,
najważniejsze czynniki
powstawania nowotworów
dioksyny) i fizyczne
mutagenne
(promieniowanie, temperatura)
– podaje sposoby zapobiegania
– profilaktyka chorób
chorobom nowotworowym
nowotworowych
Lekcja podsumowująca
1
Dział II: Ewolucja biologiczna
Lp.
Temat lekcji
Liczba
Treści (zakres materiału)
Osiągnięcia ucznia
godzin
podstawowe
ponadpodstawowe
Uczeń:
9
Teoria ewolucji
1
– Karol Darwin i teoria ewolucji – opisuje założenia teorii ewolucji – wyjaśnia, jak powstają
gatunków
– podaje przykłady doboru
gatunki
– dobór naturalny i sztuczny
naturalnego i sztucznego
– wyjaśnia znaczenie teorii
– powstawanie gatunków
10
Dowody ewolucji
1
Darwina
– bezpośrednie i pośrednie
– wymienia przykłady
– wyjaśnia znaczenie dowodów
dowody ewolucji
bezpośrednich dowodów ewolucji pośrednich ewolucji
– zasady datowania
skamieniałości
11
Człowiek jako gatunek
1
biologiczny
12
Historia człowieka
1
– podobieństwa i różnice
– przedstawia cechy: kręgowców, – porównuje człowieka i
między człowiekiem a
ssaków, naczelnych u człowieka
naczelnymi
– wskazuje specyficznie cechy
– cechy specyficznie ludzkie
ludzkie
– formy przedludzkie
– wymienia przodków człowieka
– analizuje wybrane czynniki,
– zmiany w budowie i
i opisuje warunki i sposób życia
które miały wpływ na ewolucję
funkcjonowaniu ludzi w
ludzi neolitycznych
człowieka
naczelne
środowisku i ich wybrane
– na podstawie drzewa
przyczyny
rodowego opisuje historię
człowieka
Dział III: Ekologia
Lp.
Temat lekcji
Liczba
Treści (zakres materiału)
Osiągnięcia ucznia
godzin
podstawowe
ponadpodstawowe
Uczeń:
13
14
Ekologia to jedna z dziedzin 1
– organizm i czynniki
– wymienia czynniki wpływające – opisuje i porównuje nisze
biologii
środowiskowe (abiotyczne i
na ekosystem
ekologiczne wybranych
biotyczne)
– podaje przykłady wpływu
gatunków
– siedlisko, nisza ekologiczna
czynników środowiska lądowego – wyjaśnia zjawisko tolerancji
– tolerancja ekologiczna
i wodnego na życie organizmów
– populacja i jej przykładowa
– wyjaśnia, co to jest populacja, i – charakteryzuje cechy wybranej
struktura
podaje przykłady populacji
– formy organizacji populacji:
– omawia gromadny (stado,
Czym jest populacja?
1
ekologicznej
populacji
gromadny i samotny tryb życia kolonia, rodzina) i samotny tryb
życia
15
Populacje powstają i
rozwijają się
1
– cechy populacji (liczebność,
– określa warunki wzrostu i
– przeprowadza obserwację w
rozrodczość, śmiertelność)
spadku liczebności populacji
terenie cech populacyjnych
– krzywe przeżywalności
– podaje przykłady wpływu
wybranego gatunku rośliny
populacji
warunków życia na liczebność
zielnej
populacji
– interpretuje dane na temat
– wyjaśnia, jak zjadający i
populacji
zjadani regulują wzajemnie swoją
liczebność
16
Populacje różnych
– oddziaływania
– podaje przykłady oddziaływań
– wyjaśnia skutki konkurencji
gatunków oddziałują na
międzypopulacyjne
negatywnych między
wewnątrz- i międzygatunkowej
siebie
(konkurencja wewnątrz- i
populacjami i nazywa je
– podaje przykłady
międzygatunkowa,
– wskazuje na przykładzie
fizjologicznych i anatomicznych
drapieżnictwo, pasożytnictwo,
wybranego gatunku zasoby, o
przystosowań organizmów do
symbioza)
które konkurują przedstawiciele
określonego trybu życia (np.
– przystosowania obronne i
tego gatunku miedzy sobą i z
roślinożerców, pasożytów,
ochronne ofiar
innymi gatunkami
symbiontów)
– przystosowania do
– podaje przykłady przystosowań – podaje przykłady
pasożytnictwa zewnętrznego i
do drapieżnictwa i ofiar do
przystosowań roślin do obrony
wewnętrznego
obrony przed drapieżnikami
przed zgryzaniem przez
– omawia na przykładzie
roślinożerców
1
wzajemne korzyści z
symbiozy/współpracy między
populacjami
17
Ekosystem jako układ
ekologiczny
1
– ekosystem i jego struktura
– wyjaśnia, co to jest ekosystem
– analizuje wzajemny wpływ
(biocenoza, biotop)
– podaje przykłady ekosystemów składników biotopu i biocenozy
– warunki biotopu (woda,
– przedstawia czynniki
temperatura, powietrze,
środowiska niezbędne do
podłoże)
prawidłowego funkcjonowania
organizmów w środowisku
lądowym i wodnym
18
Organizmy przystosowują
1
się do warunków biotopu
– adaptacje wybranych
– opisuje sposoby adaptacji
– charakteryzuje strategie
gatunków do warunków
wybranych gatunków do
rozrodcze
biotopu
warunków biotopu lądowego i
wodnego
19
W ekosystemie trwa ciągły
1
popyt i podaż
– zależności pokarmowe w
– określa poszczególne ogniwa
– tworzy przykładowe sieci
ekosystemach: łańcuchy, sieci, łańcucha pokarmowego i ich
pokarmowe
piramidy pokarmowe
znaczenie w ekosystemie
– tworzy piramidy pokarmowe
– krążenie materii i przepływ
– podaje przykłady łańcuchów
– opisuje za pomocą schematu
energii
pokarmowych
krążenie materii i przepływ
energii w ekosystemach
20
Ekosystemy powstają i
rozwijają się
1
– sukcesja ekosystemów na
– podaje przykłady zmian
– opisuje główne etapy
wybranych przykładach (na
zachodzących w ekosystemach
przekształcania się
skale, w jeziorze)
– wymienia główne etapy
ekosystemów z uwzględnieniem
przekształcania się wybranego
składu gatunkowego
ekosystemu
– wyjaśnia związek między
następującymi po sobie
ekosystemami
21
Ekosystem ma swoją
1
strukturę
22
W jaki sposób człowiek
1
wpływa na ekosystemy?
Lekcja podsumowująca
– struktura ekosystemu lasu
– charakteryzuje warstwy lasu
– porównuje struktury
(poziome warstwy lasu)
– opisuje strukturę jeziora
ekosystemów lasu i jeziora
– ekosystem jeziora (struktura
– wskazuje czynniki, które mają
pionowa)
wpływ na te ekosystemy
– populacja człowieka
– wymienia wybrane cechy
– wyjaśnia prawdopodobne
rozumnego
populacji ludzkiej
konsekwencje wyżu
– wpływ człowieka na warunki – opisuje wpływ człowieka na
demograficznego populacji
biotopu
ludzkiej
ekosystemy
1
Dział IV: Człowiek zmienia środowisko
Lp.
Temat lekcji
Liczba
Treści (zakres materiału)
godzin
Osiągnięcia ucznia
podstawowe
ponadpodstawowe
Uczeń:
23
Człowiek korzysta z
zasobów przyrody
1
– zasoby przyrody: odnawialne,
– rozróżnia zasoby odnawialne i
– porównuje wady i zalety
nieodnawialne
nieodnawialne
energetyki tradycyjnej i
– surowce roślinne i zwierzęce
– podaje przykłady surowców
odnawialnej
pozyskiwane z natury
pochodzenia roślinnego i
– wskazuje przyczyny zmian w
– surowce energetyczne
zwierzęcego
krajobrazie i siedliskach
24
Zanieczyszczenia
1
powietrza
– zmiany w krajobrazie i
– proponuje działania
– wykorzystuje technologię
siedliskach spowodowane
ograniczające zużycie energii
informatyczną do zbierania i
działaniami w rolnictwie i
elektrycznej w gospodarstwach
analizy danych
przemyśle
domowych
– zanieczyszczenia powietrza
– wskazuje źródła zanieczyszczeń – omawia powstawanie i wpływ
(pyły, spaliny, NOx, dymy
powietrza
smogu na zdrowie
domowe i przemysłowe, SO2)
– określa szkodliwość
– objaśnia przyczyny i skutki
– kwaśne deszcze
zanieczyszczeń powietrza
kwaśnych deszczy
(smogu) dla organizmu człowieka
25
Ozon może być szkodliwy 1
– ozon – budowa cząsteczki
– omawia znaczenie warstwy
– omawia szkodliwy wpływ
lub pożyteczny
– rola ozonu w troposferze
ozonowej dla życia na Ziemi
ozonu przypowierzchniowego
(pojęcie dziury ozonowej) i przy
– wymienia czynniki wpływające na organizmy
powierzchni Ziemi
na ilość ozonu w atmosferze
– smog fotochemiczny:
– przeprowadza badanie stężenia
znaczenie, bioindykatory
ozonu przypowierzchniowego
przy użyciu bioindykatorów
26
Efekt cieplarniany
1
– efekt cieplarniany – przyczyny
– wskazuje główne źródła gazów – przewiduje skutki decyzji
(gazy cieplarniane)
cieplarnianych
– skutki efektu cieplarnianego dla – określa przyczyny i możliwe
siedlisk i biocenoz
gospodarczych w dziedzinie
paliw i energetyki
skutki nadmiaru dwutlenku węgla – przedstawia naturalne i
w atmosferze
antropogeniczne przyczyny oraz
analizuje skutki globalnego
ocieplenia
27
28
Hałas to również
– hałas jako zanieczyszczenie
– wskazuje źródła hałasu w
– wskazuje sposoby ochrony
zanieczyszczenie
środowiska: źródła, pomiary
otoczeniu
przed nadmiernym hałasem
środowiska
natężenia i szkodliwość hałasu,
– określa szkodliwość hałasu dla
przeciwdziałanie
człowieka
– przyczyny zanieczyszczenia
– wskazuje źródła zanieczyszczeń – dowodzi związku między
wód słodkich i słonych
wody
gospodarką wodną a
– eutrofizacja wód
– wskazuje skutki dopływu
różnorodnością biologiczną
– zakwaszenie wód i jego skutki
różnych substancji do wód
cieków
– deficyt wody
– proponuje działania
– analizuje przyczyny i skutki
ograniczające zużycie wody w
niedoboru wody
gospodarstwach domowych
– omawia proces eutrofizacji
Zanieczyszczenia wód
1
1
zbiorników wodnych
29
Jakość gleby to nasz
1
wspólny problem
– zanieczyszczenia gleby:
– wskazuje źródła zanieczyszczeń – charakteryzuje procesy
rodzaje, przyczyny (chemizacja
gleby
erozyjne
rolnictwa, zanieczyszczenia
– objaśnia szkodliwość
– podaje sposoby zmniejszenia
powietrza)
zanieczyszczeń gleby dla
ilości zanieczyszczeń gleby i
– erozja, stepowienie
przyrody i człowieka
ochrony gleby przed erozją i
stepowieniem
30
Skąd się biorą odpady i w 1
– odpady: segregacja, utylizacja,
– określa rodzaj i ilość odpadów
– uzasadnia konieczność
jaki sposób można je
recykling
w najbliższym otoczeniu (dom,
segregacji odpadów
wykorzystać?
– odpady niebezpieczne (zużyte
szkoła)
– wyjaśnia konieczność
baterie, świetlówki,
– podaje przykłady odpadów
specjalnego postępowania z
przeterminowane leki)
niebezpiecznych
odpadami niebezpiecznymi
– kompostowanie
– wskazuje przykłady odpadów
– organizacja wysypiska
przydatnych do utylizacji i
recyklingu
Dział V. Ochrona przyrody
31
Dlaczego trzeba chronić
1
przyrodę?
– ochrona siedlisk i
– uzasadnia potrzebę
– wskazuje sposoby
różnorodności biologicznej
prowadzenia działań ochronnych
wyznaczania wartości
– czerwone listy i księgi
– podaje przykłady gatunków z
przyrodniczych podlegających
– gatunki wskaźnikowe jakości
czerwonych ksiąg roślin i
ochronie
środowiska
zwierząt
– charakteryzuje różne kategorie
zagrożeń
32
W jaki sposób można
chronić przyrodę?
1
– formy ochrony przyrody;
– wyjaśnia, na czym polega
– ocenia skuteczność różnych
ochrona obiektów i obszarów
ochrona przyrody
form ochrony przyrody
cennych przyrodniczo (parki
– wymienia formy ochrony
– wyjaśnia znaczenie ochrony
narodowe, parki krajobrazowe,
przyrody w swoim regionie
siedlisk dla ochrony gatunków
obszary chronionego krajobrazu,
– podaje przykłady gatunków
rezerwaty, pomniki przyrody,
chronionych
gatunki chronione, użytki
ekologiczne)
– zmiany w postrzeganiu funkcji
ochrony przyrody
– międzynarodowe konwencje
(CITIES, „Natura 2000”)
33
Czy przyroda wokół nas
jest chroniona skutecznie?
1
– ochrona przyrody czynna i
– opisuje przykłady czynnej i
– zbiera informacje na temat
bierna
biernej ochrony przyrody w
form ochrony przyrody, ochrony
– reintrodukcja
swojej okolicy
siedlisk i gatunków w
– ochrona przyrody w regionie
– wyjaśnia pojęcie reintrodukcji
najbliższym regionie i na ich
podstawie planuje wycieczkę do
wybranego miejsca
– ocenia skuteczność wybranych
form ochrony przyrody