WSZECHŚWIAT 1. Teorie na temat budowy i powstania 1.1. Teoria
advertisement
WSZECHŚWIAT 1. Teorie na temat budowy i powstania 1.1. Teoria geocentryczna 1.2. Teoria heliocentryczna 1.3. Teoria wielkiego wybuchu 1.3.1. Podstawami tej teorii były założenia Edwina Hubble’a 2. Budowa wszechświata 2.1. Skupiska materii 2.1.1. Galaktyka (podstawowe skupisko) 2.1.2. Grupa (mniejsza) Gromada (większa) 2.1.3. Supergromady 2.2. Zgodnie z prawem Hubble’a prędkość galaktyk jest wprost proporcjonalna od ich odległości od siebie 2.3. Podział galaktyk 2.4. Spiralne 2.5. Eliptyczne 2.6. Nieregularne 3. Droga Mleczna 3.1. To galaktyka, w której znajduje się Układ Słoneczny 3.2. Wchodzi w skład Lokalnej Grupy Galaktyk 4. Gwiazdy i ich ewolucja 4.1. Gwiazdy – kuliste ciała niebieskie, zbudowane z gazów 4.2. Ewolucja dużych gwiazd 4.2.1. Protogwiazda 4.2.1.1. Chmura pyłu i gazu, zapadająca się pod własnym ciężarem 4.2.1.2. Pod wpływem temperatury zachodzą reakcje termojądrowe 4.2.2. Supernowa 4.2.2.1. Gdy wyczerpuje się źródło energii gwiazdy, ta wybucha i powstaje z niej supernowa, która może zamienić się w czarną dziurę 4.3. Prawdopodobnie za 5 miliardów lat słońce zamieni się w czerwonego karła, pochłonie Merkurego, Ziemię i Wenus, odrzuci zewnętrzne warstwy i zamieni się w białego karła 5. Jednostki odległości w kosmosie 5.1. Jednostka astronomiczna (AU) 5.1.1. To średnia odległość Ziemi od Słońca 5.2. Rok świetlny 5.3. Parsek (pc) 5.3.1. 1pc = 3,26 lat świetlnych UKŁAD SŁONECZNY 6. Powstawanie Układu Słonecznego 6.1. Szacuje się, że zaczął powstawać 4,6 mld lat temu 6.1.1. Zaczął się formować z obłoku materii międzygwiazdowej 6.1.2. W wyniku jej kurczenia powstaje protosłońce, które zaczyna świecić. 6.1.3. Po ok. 100 mln lat powstają planety 6.2. Powstanie Ziemi 6.2.1. Pył kosmiczny tworzy skupiska w postaci planetozymali 6.2.2. W wyniku dalszego łączenie materii powstają protoplanety 6.2.3. Rozgrzana ziemia zmienia Sistan skupienia na ciekły. Tworzy się płaszcz i skorupa ziemska. Tworzy się także pierwotna atmosfera (bez tlenu) 6.2.4. 3,8 mld lat temu temperatura Ziemi spada poniżej 100 . W oceanie pojawiają się najstarsze organizmy. Promienoiwanie słoneczne powoduje fotolizę 6.2.5. Rozwój biosfery pod wpływem zwiększającej się ilości tlenu 7. Ciała niebieskie 7.1. Planety 7.1.1. Krążą wokół słońca 7.1.2. Ich masa pozwala na osiągnięcie kształtu kulistego 7.1.3. Oczyściły sąsiedztwo ich orbit z innych obiektów 7.1.4. Nie świeci światłem własnym 7.2. Księżyce (satelity naturalne) 7.2.1. Krążą wokół niektórych planet 7.3. Planety karłowate 7.3.1. Grupa wyodrębniona w 2006r. 7.3.2. Krążą wokół słońca 7.3.3. Ich masa pozwala na osiągnięcie kształtu kulistego 7.3.4. Nie oczyściły sąsiedztwa ich orbit z innych obiektów 7.3.5. Inie są satelitami planet 7.4. Planetoidy 7.4.1. Niewielkie obiekty o średnicach nieprzekraczających 1000 km 7.4.2. Występują w: 7.4.2.1. Górnym pasie planetoid 7.4.2.1.1. Między orbitami Marsa i Jowisza 7.4.2.2. Pasie zewnętrznym planetoid (pas Kuipera) 7.4.2.2.1. Poza orbitą Neptuna 7.5. Meteoroidy 7.5.1. To okruchy planetoid powstające przy ich zderzeniu 7.5.2. Ich część, którą zwie się meteorami ulega spaleniu w atmosferze 7.5.3. Meteoryty 7.5.3.1. To ta część meteoroidów, która dociera do powierzchni Ziemi 7.6. Komety 7.6.1. Grupują się w pasie Kuipera 7.6.2. To małe ciała niebieskie zbudowane z lodu wodnego, okruchów skalnych i zamrożonych gazów RUCH OBIEGOWY ZIEMI 8. Peryhelium – punkt orbity, w którym odległość między Ziemią, a słońcem jest najmniejsza 9. Aphelium - punkt orbity, w którym odległość między Ziemią, a słońcem jest największa 10. Ekliptyka – płaszczyzna, w której porusza się Ziemia. 11. Pory roku 11.1. Przesilenie zimowe – słońce góruje w zenicie na zwrotniku Koziorożca 11.2. Przesilenie letnie – promienie słonecznie padają prostopadle na zwrotnik Raka 11.3. Równonoc jesienna – słońce góruje w zenicie na równiku 11.4. Równonoc wiosenna – słońce góruje w zenicie na równiku 12. Układ sferyczny 12.1. Płaszczyzna nieba widziana z Ziemi wygląda tak, jakby wszystkie ciała były, umieszczonymi na oglądanej od środka półkuli, punktami 13. Układ horyzontalny 13.1. Ziemia przedstawiona jako punkt w środku sfery niebieskiej 13.1.1. Dokładnie nad nim znajduje się zenit, a pod nim nadir 13.1.2. Przedłużeniem osi ziemskiej jest tu oś niebieska. Na przecięciu osi niebieskiej ze sferą niebieską znajdują się bieguny niebieskie. Najkrótsza linia łącząca te bieguny po sferze to południk niebieski 14. Następstwa ruchu obiegowego Ziemi 14.1. Zmiana kąta padania promieni słonecznych na powierzchnie Ziemi 14.2. Astronomiczne pory roku 14.3. Zmiana miejsca wschodu i zachodu Słońca na widnokręgu 14.4. Zmiana drogi widomej wędrówki Słońca nad widnokręgiem 14.5. Zmienna długość trwania dnia i nocy 15. Górowanie Słońca 15.1. Zmierzch 15.1.1. Cywilny – można bez trudu odczytać drobny druk 15.1.2. Żeglarski – po zmierzchu cywilnym 15.1.3. Astronomiczny – po zmierzchu żeglarskim 16. Strefy oświetlenia Ziemi 16.1. Międzyzwrotnikowa 16.1.1. Tylko w niej (oprócz zwrotników) Słońce góruje w zenicie dwukrotnie w ciągu roku 16.1.2. Umiarkowana 16.1.2.1. Wysokość górowania Słońca zmniejsza się od zwrotników w kierunku kół podbiegunowych 16.1.3. Podbiegunowa 16.1.3.1. Występuje noc polarna i dzień polarny RUCH OBROTOWY ZIEMI 17. Doba gwiazdowa – rzeczywisty czas pełnego obrotu Ziemi 18. Doba Słoneczna – trwa 24h 19. Wahadło Foucaulta 19.1. Zmienia płaszczyznę wahań zgodnie z ruchem wskazówek zegara 20. Następstwa ruchu obrotowego Ziemi 20.1. Pozorny ruch ciał niebieskich po sklepieniu niebieskim 20.2. Występowanie dnia i nocy 20.3. Spłaszczenie Ziemi przy biegunach 20.4. Siła Coriolisa 20.4.1. Ciało, które bierze udział w ruchu obrotowym i porusza się względem Ziemi, zachowuje się tak, jakby działała na nie dodatkowa siła, która jest pozorna i nazywa się siłą Coriolisa 20.4.2. Nie działa ona na ciała nieruchome lub poruszające się po równiku. 20.4.3. Przykładem jej oddziaływania jest odchylenie kierunków wiania wiatrów.
