empatia-i-antypatia
advertisement
Empatia i antypatia Na poziomie serca empatia jest rozpoznawaniem oraz dzieleniem emocji przezywanych przez drugiego człowieka zaś na poziomie umysłu polega na identyfikowaniu i rozumieniu czyjejś perspektywy. Zwana też współodczuwaniem, stanowi specyficzny rodzaj wrażliwości na emocje innych. Nie należy mylić jej z litością, pocieszaniem czy użalaniem się nad kimś. Osoby empatyczne są skłonne lepiej wczuwać się w problemy innych ludzi, częściej się z nimi utożsamiają, a jednocześnie są spostrzegane jako sympatyczniejsze i szybciej zjednują sobie przyjaciół. Od najmłodszych lat u dziecka można stymulować rozwój empatii, a w trzeciej klasie osiąga już ona swoją dojrzałą formę. Empatia kształtuje się głównie w kontaktach z innymi, gdy dziecko ma okazję zastanowić się, jak czuje się druga osoba, podczas opieki nad słabszymi i nad zwierzętami, rozmów o różnych trudnych sytuacjach. Pozwalając dziecku na smutek, gdy cierpi koleżanka, na płacz na widok potrąconego przez samochód psa, okazując własne zrozumienie dla uczuć pozytywnych, jak i negatywnych, wspomagamy rozwój empatii. Zawsze wartościowe będzie także wspólne spędzenie czasu, ze szczególnym akcentem na budowanie relacji. Nazywanie emocji swoich, dziecka oraz innych ludzi i rozmawianie o nich, utrzymywanie kontaktu wzrokowego, fizycznego, zabawy w zgadywanie – oto kolejne przykłady ćwiczeń wspomagających empatię. Podstawową umiejętnością dla kształtowania empatii jest rozwój samoświadomości dziecka na takim poziomie, aby potrafiło ono rozpoznać i trafnie nazwać swoje własne emocje, bo bez tej zdolności odbiór uczuć innych ludzi zawsze będzie upośledzony. Tego także nie sposób nauczyć się bez kontaktów społecznych, np. o charakterze lustra, kiedy ktoś trafnie odzwierciedla uczucia dziecka. Poza umiejętnością dostrzeżenia i nazywania przeżyć własnych czy innej osoby, kluczowe jest też uzasadnianie tego stanu. Dalszym etapem rozwoju empatii jest zdolność wyjaśnienia związku między emocją a jej źródłem (na przykład dlaczego brak towarzystwa do zabawy powoduje przykrość). U dzieci w tym wieku przejawia się to też w zrozumieniu cierpienia innych, np. w odruchach solidarności z biednymi, czy też w umiejętności wyjaśniania postępowania np. bohaterów filmowych. Empatia doskonale zapobiega antypatii, nadmiernemu egoizmowi oraz agresji. Dzieci o niższym poziomie empatii często mają trudności w regulowaniu własnych emocji, przejawiają zachowania antyspołeczne, łamią zasady. Jednocześnie uczniowie, którzy są agresywni, dokuczają rówieśnikom i są sprawcami billingu czy znanego w Polsce procederu szkolnej fali, nie należą do dzieci empatycznych. Poziom empatii obniża się także, gdy dziecko jest często widzem lub świadkiem agresji. Można zadać pytanie: Do czego w zasadzie potrzebna jest empatia? W skrócie, empatia stanowi filar podejmowania jakiegokolwiek adekwatnego zachowania względem innych ludzi. Na empatii również opiera się stopniowe przyswajanie zasad moralnych, rozwój sumienia, poczucie sprawiedliwości, przekonanie do przestrzegania reguł społecznych. Jest ona także źródłem altruizmu i umiejętności podejmowania trudnych decyzji w trosce o dobro innych. W dalszej przyszłości empatia wiąże się też z przyjmowaniem bardziej odpowiedzialnych postaw obywatelskich i rodzicielskich. Jak na umiejętność, której kształtowanie nie jest objęte programem szkolnych zajęć, empatia to niezwykle istotna życiowa funkcja, a jednocześnie podstawa kompetencji emocjonalnej każdego dziecka. Opracowanie: Danuta Kulczyńska-Wolak
