obiekty Infrastruktura krytyczna
advertisement
Infrastruktura krytyczna i jej ochrona Konrad Kopeć Bezpieczeństwo wewnętrzne Nr 56155 Infrastruktura Infrastruktura to podstawowe urządzenia i instytucje usługowe niezbędne do funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa. Infrastruktura ekonomiczna obejmuje usługi w zakresie transportu, komunikacji, energetyki, melioracji itd. (np. porty, sieć kolejowa, elektrownie, zapory wodne). Infrastruktura społeczna obejmuje usługi w dziedzinie prawa, bezpieczeństwa, kształcenia i oświaty, kultury, opieki społecznej i służby zdrowia, budownictwa mieszkaniowego itp. (np. szkoły, szpitale, sądy, więzienia, instytucje administracji państwowej). http://edudziak.pl/index.php?menu=ilustracje&str=5 http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/infrastruktura;3914708.html Ochrona szczególna Ochrona szczególna to ochrona obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa prowadzona przez specjalnie tworzone w tym celu, na podstawie odrębnych przepisów, jednostki zmilitaryzowane. Ochrona szczególna jest przygotowywana i prowadzona na podstawie przepisów ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2015 r. poz. 827, z późn. zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 2003 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony (Dz. U. Nr 116, poz. 1090). Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2015 r. poz. 827, z późn. zm.) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 2003 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony (Dz. U. Nr 116, poz. 1090 ).. Obiekty szczególnie ważne ze względu na bezpieczeństwo państwa Wspomniane rozporządzenie wskazuje na dwie kategorie obiektów: - obiekty związane z potencjałem obronnym państwa, - obiekty związane z właściwym funkcjonowaniem administracji publicznej oraz zapewnieniem odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego. P. Kamiński, Systemy zabezpieczenia infrastruktury krytycznej- wprowadzenie, „Zabezpieczenia 1/2011” [w:] http://zabezpieczenia.com.pl/publicystyka/systemy-zabezpiecze%C5%84-obiekt%C3%B3w-infrastruktury-krytycznejwprowadzenie Obiekty związane z potencjałem obronnym państwa zakłady produkujące, remontujące, magazynujące uzbrojenie, sprzęt wojskowy i środki bojowe, zakłady prowadzące prace badawczo-rozwojowe oraz konstruktorskie w dziedzinie bezpieczeństwa i obronności państwa, magazyny rezerw państwowych (np. bazy, składy paliw płynnych, żywności, leków, materiałów sanitarnych), obiekty podległe ministrowi obrony narodowej lub przez niego nadzorowane, obiekty infrastruktur transportu samochodowego, kolejowego, lotniczego, morskiego, wodnego śródlądowego, drogownictwa, kolejnictwa i łączności, ośrodki dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej, zapory wodne, urządzenia hydrotechniczne, obiekty należące do jednostek organizacyjnych Agencji Wywiadu, obiekty Narodowego Banku Polskiego, obiekty Banku Gospodarstwa Krajowego, obiekty Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych oraz Mennicy Państwowej, obiekty telekomunikacyjne służące nadawaniu programów radiowych i telewizji publicznej, obiekty i miejsca, w których produkowane, stosowane lub magazynowane są materiały jądrowe czy też źródła i odpady promieniotwórcze. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 2003 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony (Dz. U. Nr 116, poz. 1090). Obiekty związane z właściwym funkcjonowaniem administracji publicznej oraz zapewnieniem odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego obiekty organów i jednostek organizacyjnych podległe ministrowi spraw wewnętrznych i administracji lub przez niego nadzorowane, obiekty jednostek organizacyjnych Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, obiekty policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, obiekty będące we właściwości ministra sprawiedliwości, Służby Więziennej oraz jednostek organizacyjnych, które podlegają ministrowi sprawiedliwości bądź są przez niego nadzorowane, zakłady, których działalność ma związek z wydobywaniem kopalin podstawowych, obiekty (miejsca), w których produkowane, stosowane lub magazynowane są materiały stwarzające zagrożenie pożarem lub wybuchem, obiekty, w których prowadzona jest działalność oparta na wykorzystywaniu toksycznych związków chemicznych i ich prekursorów, środków biologicznych i mikrobiologicznych, mikroorganizmów, toksyn i innych substancji powodujących zachorowania u ludzi i (lub) zwierząt, elektrownie oraz inne obiekty elektroenergetyczne, inne obiekty znajdujące się we właściwości organów administracji rządowej lub też organów jednostek samorządu terytorialnego, formacji, instytucji państwowych, a także prywatnych przedsiębiorców. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 2003 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony (Dz. U. Nr 116, poz. 1090).. Ochrona obowiązkowa Ochrona obowiązkowa to ochrona obszarów, obiektów, urządzeń i transportów ważnych dla obronności, interesu gospodarczego państwa, bezpieczeństwa publicznego i innych ważnych interesów państwa prowadzona przez specjalistyczne uzbrojone formacje ochronne lub odpowiednie zabezpieczenie techniczne zgodnie z przepisami ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia. Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz. U. z 2014 r. poz. 1099 oraz z 2015 r. poz. 1505) Ochrona obowiązkowa- obiekty 1) w zakresie obronności państwa a) zakłady produkcji specjalnej oraz zakłady, w których prowadzone są prace naukowo-badawcze lub konstruktorskie w zakresie takiej produkcji, b) zakłady produkujące, remontujące i magazynujące uzbrojenie, urządzenia i sprzęt wojskowy, c) magazyny rezerw strategicznych, o których mowa w art. 15 ustawy z dnia 29 października 2010 r. o rezerwach strategicznych (Dz. U. Nr 229, poz. 1496, z późn. zm.2)); 2) w zakresie ochrony interesu gospodarczego państwa w szczególności: a) zakłady mające bezpośredni związek z wydobyciem surowców mineralnych o strategicznym znaczeniu dla państwa, b) porty morskie i lotnicze, c) banki i przedsiębiorstwa wytwarzające, przechowujące bądź transportujące wartości pieniężne w znacznych ilościach; Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz. U. z 2014 r. poz. 1099 oraz z 2015 r. poz. 1505) Ochrona obowiązkowa- obiekty 3) w zakresie bezpieczeństwa publicznego w szczególności: a) zakłady, obiekty i urządzenia mające istotne znaczenie dla funkcjonowania aglomeracji miejskich, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, w szczególności elektrownie i ciepłownie, ujęcia wody, wodociągi i oczyszczalnie ścieków, b) zakłady stosujące, produkujące lub magazynujące w znacznych ilościach materiały jądrowe, źródła i odpady promieniotwórcze, materiały toksyczne, odurzające, wybuchowe bądź chemiczne o dużej podatności pożarowej lub wybuchowej, c) rurociągi paliwowe, linie energetyczne i telekomunikacyjne, zapory wodne i śluzy oraz inne urządzenia znajdujące się w otwartym terenie, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, środowiska albo spowodować poważne straty materialne; 4) w zakresie ochrony innych ważnych interesów państwa w szczególności: a) zakłady o unikalnej produkcji gospodarczej obiekty i urządzenia telekomunikacyjne, pocztowe oraz telewizyjne i radiowe, c) muzea i inne obiekty, w których zgromadzone są dobra kultury narodowej, d) archiwa państwowe. Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz. U. z 2014 r. poz. 1099 oraz z 2015 r. poz. 1505) Infrastruktura krytyczna Infrastruktura krytyczna (IK) to rzeczywiste i cybernetyczne systemy (obiekty, urządzenia bądź instalacje) niezbędne do minimalnego funkcjonowania gospodarki i państwa. http://rcb.gov.pl/infrastruktura-krytyczna/ Infrastruktura krytycznadefinicja ustawowa „to systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców” Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z 26 kwietnia 2007 r., Dz.U. z 2007 r.,nr 89, poz. 590. Infrastruktura krytyczna Istotą infrastruktury krytycznej można określić środki materialne (obiekty budowlane, urządzenia, instalacje) oraz usługi kluczowe dla bezpieczeństwa, służące sprawnemu funkcjonowaniu administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorstw. R. Radziejowski, Analiza możliwości zapewnienia ochrony infrastruktury krytycznej przez operatorów, „Problemy mechatroniki, uzbrojenie, lotnictwo, inżynieria bezpieczeństwa”, 5, 4 (18), 2014, 71-82. Infrastruktura krytyczna W Polsce, podobnie jak i w innych krajach, działająca sprawnie i w sposób niezakłócony infrastruktura krytyczna ma coraz większy wpływ na obywateli, struktury administracji gospodarkę. Narodowy Program ochrony infrastruktury krytycznej 2015. Europejska infrastruktura krytyczna- definicja ustawowa „to systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia i instalacje kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców, wyznaczone w systemach, o których mowa w pkt 2 lit. a i h, w zakresie energii elektrycznej, ropy naftowej i gazu ziemnego oraz transportu drogowego, kolejowego, lotniczego, wodnego śródlądowego, żeglugi oceanicznej, żeglugi morskiej bliskiego zasięgu i portów, zlokalizowane na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej, których zakłócenie lub zniszczenie miałoby istotny wpływ na co najmniej dwa państwa członkowskie”. Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z 26 kwietnia 2007 r., Dz.U. z 2007 r.,nr 89, poz. 590. Europejska infrastruktura krytyczna Działania z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej prowadzone na szczeblu krajowym wpisują się w szerszy kontekst europejski, czego przejawem jest wdrażany na forum Unii Europejskiej Europejski Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej (EPOIK). Narodowy Program ochrony infrastruktury krytycznej 2015. Europejska infrastruktura krytyczna Na działania w ramach Europejskiego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej składają się: dyrektywa Rady 2008/114/WE z dnia 8 grudnia 2008 r. w sprawie rozpoznawania i wyznaczania europejskiej infrastruktury krytycznej oraz oceny potrzeb w zakresie poprawy jej ochrony, instrumenty finansujące działania z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej – w latach 2007–2013: program „Zapobieganie, gotowość i zarządzanie skutkami terroryzmu i innymi rodzajami ryzyka dla bezpieczeństwa” – CIPS, w latach 2014-2020 instrument „Fundusz Bezpieczeństwa Wewnętrznego” – ISF, działania wspomagające państwa członkowskie w implementacji dyrektywy (m.in. system wymiany informacji – CIWIN), wymiar zewnętrzny – koncepcja współpracy z państwami trzecimi, na których terytorium zlokalizowana jest infrastruktura, która w przypadku wystąpienia zakłóceń lub zniszczenia może mieć wpływ na infrastrukturę państw członkowskich (konkluzje Rady w sprawie rozwoju zewnętrznego wymiaru Europejskiego Programu Ochrony Infrastruktury Krytycznej), możliwa pomoc państwom członkowskim w pracach nad rozwiązaniami krajowymi z zakresu IK. Narodowy Program ochrony infrastruktury krytycznej 2015. Infrastruktura krytyczna systemy Infrastruktura krytyczna obejmuje systemy: a) zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i paliwa, b) łączności, c) sieci teleinformatycznych, d) finansowe, e) zaopatrzenia w żywność, f) zaopatrzenia w wodę, g) ochrony zdrowia, h) transportowe, i) ratownicze, j) zapewniające ciągłość działania administracji publicznej, k) produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych i promieniotwórczych, w tym rurociągi substancji niebezpiecznych. Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z 26 kwietnia 2007 r., Dz.U. z 2007 r.,nr 89, poz. 590. Ochrona infrastruktury krytycznej Ochrona infrastruktury krytycznej to wszelkie działania zmierzające do zapewnienia funkcjonalności, ciągłości działań i integralności infrastruktury krytycznej w celu zapobiegania zagrożeniom, ryzykom lub słabym punktom oraz ograniczenia i neutralizacji ich skutków oraz szybkiego odtworzenia tej infrastruktury na wypadek awarii, ataków oraz innych zdarzeń zakłócających jej prawidłowe funkcjonowanie . Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z 26 kwietnia 2007 r., Dz.U. z 2007 r.,nr 89, poz. 590. Ochrona infrastruktury Infrastruktura krytyczna pełni kluczową rolę w funkcjonowaniu państwa i życiu jego obywateli. W wyniku zdarzeń spowodowanych siłami natury lub będących konsekwencją działań człowieka, infrastruktura krytyczna może być zniszczona, uszkodzona, a jej działanie może ulec zakłóceniu, przez co zagrożone może być życie i mienie obywateli. Równocześnie tego typu wydarzenia negatywnie wpływają na rozwój gospodarczy państwa. Stąd też ochrona infrastruktury krytycznej jest jednym z priorytetów stojących przed państwem polskim. Istota zadań związanych z infrastrukturą krytyczną sprowadza się nie tylko do zapewnienia jej ochrony przed zagrożeniami, ale również do tego aby ewentualne uszkodzenia i zakłócenia w jej funkcjonowaniu były możliwie krótkotrwałe, łatwe do usunięcia i nie wywoływały dodatkowych strat dla obywateli i gospodarki. http://rcb.gov.pl/infrastruktura-krytyczna/ Planowanie ochrony infrastruktury krytycznejorgany Organizacja i wykonanie zadań z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej należy do krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych organów zajmujących się zarządzaniem kryzysowym. Są to: 1. Poziom Krajowy: – Rada Ministrów, Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego, Rządowe Centrum Bezpieczeństwa. 2. Poziom Wojewódzki: – Wojewoda, Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego, Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego. 3. Poziom Powiatowy: – Starosta, Powiatowy Zespołu Zarządzania Kryzysowego, Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego. 4. Poziom Gminny: – Wójt, Burmistrz lub Prezydent Miasta, Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego Gminne (Miejskie) Centrum Zarządzania Kryzysowego. Z. Łukasik, W. Nowakowski, A. Kuśmińska- Fiałkowska, Zarządzanie bezpieczeństwem infrastruktury krytycznej, „Logistyka 4/2014”.s. 762. Planowanie ochrony infrastruktury krytycznej Organy te mają obowiązek tworzenia krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych planów zarządzania kryzysowego. Plany zarządzania kryzysowego podlegają systematycznej aktualizacji, a cykl planowania nie może być dłuższy niż dwa lata. Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z 26 kwietnia 2007 r., Dz.U. z 2007 r.,nr 89, poz. 590 Planowanie ochrony infrastruktury krytycznej Plany zarządzani kryzysowego powinny zawierać w szczególności: 1) plan główny: a) charakterystykę zagrożeń oraz ocenę ryzyka ich wystąpienia b) zadania i obowiązki uczestników zarządzania kryzysowego w formie siatki bezpieczeństwa, c) zestawienie sił i środków planowanych do wykorzystania w sytuacjach kryzysowych, 2) zespół przedsięwzięć na wypadek sytuacji kryzysowych, a w tym: a) zadania w zakresie monitorowania zagrożeń, b) tryb uruchamiania niezbędnych sił i środków, uczestniczących w realizacji planowanych przedsięwzięć na wypadek sytuacji kryzysowej, c) procedury reagowania kryzysowego, określające sposób postępowania w sytuacjach kryzysowych, d) współdziałanie między siłami 3) załączniki funkcjonalne planu głównego określające procedury, organizację ochrony oraz wykaz infrastruktury krytycznej podlegającej ochronie. Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z 26 kwietnia 2007 r., Dz.U. z 2007 r.,nr 89, poz. 590 Planowanie ochrony infrastruktury krytycznejraporty Na potrzeby Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego, ministrowie kierujący działami administracji rządowej, kierownicy urzędów centralnych oraz wojewodowie sporządzają Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa narodowego. . Raport jest dokumentem zawierającym następujące elementy: 1) wskazanie najważniejszych zagrożeń przez stworzenie mapy ryzyka; 2) określenie celów strategicznych; 3) określenie priorytetów w reagowaniu na określone zagrożenia; 4) wskazanie sił i środków niezbędnych do osiągnięcia celów strategicznych; 5) programowanie zadań w zakresie poprawy bezpieczeństwa przez uwzględnianie regionalnych i lokalnych inicjatyw; 6) wnioski zawierające hierarchicznie uporządkowaną listę przedsięwzięć niezbędnych do osiągnięcia celów strategicznych. Kierunki działania wynikające z wniosków z Raportu stanowią element Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego oraz są uwzględniane w planach zarządzania kryzysowego Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z 26 kwietnia 2007 r., Dz.U. z 2007 r.,nr 89, poz. 590 Narodowy Program ochrony infrastruktury krytycznej 2015 Narodowy Program Ochrony Infrastruktury Krytycznej podstawie art. 5b ust. 1 ustawy o zarządzaniu kryzysowym. został opracowany na Program wyznacza narodowe priorytety, cele, wymagania oraz standardy służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania infrastruktury krytycznej, a także szczegółowe kryteria pozwalające wyodrębnić obiekty, instalacje, urządzenia i usługi wchodzące w skład systemów infrastruktury krytycznej z uwzględnieniem ich znaczenia dla funkcjonowania państwa i zaspokojenia potrzeb obywateli. Jednocześnie wskazane są instytucje i osoby odpowiedzialne za wspomniane działania P. Kamiński, Systemy zabezpieczenia infrastruktury krytycznej- wprowadzenie, „Zabezpieczenia 1/2011” [w:] http://zabezpieczenia.com.pl/publicystyka/systemy-zabezpiecze%C5%84-obiekt%C3%B3w-infrastruktury-krytycznejwprowadzenie Narodowy Program ochrony infrastruktury krytycznej 2015 Celem programu jest stworzenie warunków do poprawy bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej, w szczególności w zakresie: 1) zapobiegania zakłóceniom funkcjonowania infrastruktury krytycznej; 2) przygotowania na sytuacje kryzysowe mogące niekorzystnie wpłynąć na infrastrukturę krytyczną; 3) reagowania w sytuacjach zniszczenia lub zakłócenia funkcjonowania infrastruktury krytycznej; 4) odtwarzania infrastruktury krytycznej. Priorytetami programu są: 1) pogłębienie współpracy między uczestnikami Programu w obszarze ochrony IK, 2) identyfikacja zależności pomiędzy systemami IK, 3) dokonanie oceny ryzyka zakłócenia funkcjonowania systemu IK. Narodowy Program ochrony infrastruktury krytycznej 2015. Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z 26 kwietnia 2007 r., Dz.U. z 2007 r.,nr 89, poz. 590 Działania w zakresie ochrony infrastruktury krytycznej 1) zapewnienie bezpieczeństwa fizycznego – zespół działań organizacyjnych i technicznych mających na celu minimalizację ryzyka zakłócenia funkcjonowania IK w następstwie działań osób, które w sposób nieautoryzowany podjęły próbę dostania się lub znalazły się na terenie IK; 2) zapewnienie bezpieczeństwa technicznego – zespół działań organizacyjnych i technicznych mających na celu minimalizację ryzyka zakłócenia funkcjonowania IK w następstwie zaburzenia realizowanych procesów technologicznych; 3) zapewnienie bezpieczeństwa osobowego – zespół działań organizacyjnych i technicznych mających na celu minimalizację ryzyka zakłócenia funkcjonowania IK w następstwie działań osób, które posiadają uprawniony dostęp do infrastruktury krytycznej; Narodowy Program ochrony infrastruktury krytycznej 2015. Działania w zakresie ochrony infrastruktury krytycznej cd. 4) zapewnienie bezpieczeństwa teleinformatycznego – zespół działań organizacyjnych i technicznych mających na celu minimalizację ryzyka zakłócenia funkcjonowania IK w następstwie nieautoryzowanego oddziaływania na aparaturę kontrolną oraz systemy i sieci teleinformatyczne; 5) zapewnienie bezpieczeństwa prawnego – zespół działań organizacyjnych i technicznych mających na celu minimalizację ryzyka zakłócenia funkcjonowania IK w następstwie prawnych działań podmiotów zewnętrznych; 6) plany ciągłości działania i odtwarzania, rozumiane jako zespół działań organizacyjnych i technicznych prowadzących do utrzymania i odtworzenia funkcji realizowanych przez IK. Narodowy Program ochrony infrastruktury krytycznej 2015. Źródła: Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2015 r. poz. 827, z późn. zm.) Ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz. U. z 2014 r. poz. 1099 oraz z 2015 r. poz. 1505) Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 2003 r. w sprawie obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności państwa oraz ich szczególnej ochrony (Dz. U. Nr 116, poz. 1090). Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z 26 kwietnia 2007 r., Dz.U. z 2007 r.,nr 89, poz. 590. Narodowy program ochrony infrastruktury krytycznej 2015. http://edudziak.pl/index.php?menu=ilustracje&str=5 http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/infrastruktura;3914708.html http://rcb.gov.pl/infrastruktura-krytyczna/ Kamiński, P., Systemy zabezpieczenia infrastruktury krytycznej- wprowadzenie, „Zabezpieczenia 1/2011” [w:] http://zabezpieczenia.com.pl/publicystyka/systemy-zabezpiecze%C5%84-obiekt%C3%B3winfrastruktury-krytycznej-wprowadzenie Łukasik Z.,, Nowakowski W., Kuśmińska- Fiałkowska A., Zarządzanie bezpieczeństwem infrastruktury krytycznej, „Logistyka 4/2014”. Radziejowski R., Analiza możliwości zapewnienia ochrony infrastruktury krytycznej przez operatorów, „Problemy mechatroniki, uzbrojenie, lotnictwo, inżynieria bezpieczeństwa”, 5, 4 (18), 2014, 71-82. Dziękuję za uwagę!
