Bilans kosztów i korzy±ci wprowadzenia euro w Polsce w ±wietle

Ministerstwo Finansów
Biuro Peªnomocnika Rz¡du ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolit¡ Polsk¡
Bilans kosztów i korzy±ci wprowadzenia euro w Polsce
w ±wietle najnowszych bada«
DOKUMENT UZUPEŠNIAJCY
DO RAM STRATEGICZNYCH NARODOWEGO PLANU WPROWADZENIA EURO
Warszawa, 26 pa¹dziernika 2010 r.
Streszczenie
Celem niniejszego opracowania jest zestawienie korzy±ci netto z przyj¦cia euro przez Polsk¦ w
poszczególnych obszarach funkcjonowania gospodarki i próba kwantykacji ich ogólnej skali.
Zestawienie bazuje na szerokim zbiorze najnowszych dost¦pnych bada« na temat konsekwencji
przyj¦cia przez Polsk¦ euro. Wynika z niego, »e integracja ze stref¡ euro b¦dzie korzystna zarówno
w krótkim, jak i w wi¦kszym stopniu w dªugim okresie. Jednocze±nie wskazane zostaªy
uwarunkowania, które zdecyduj¡ o ostatecznej skali korzy±ci i kosztów. Znaczna cz¦±¢ z nich
pozostaje przynajmniej cz¦±ciowo pod kontrol¡ polityki gospodarczej, co oznacza konieczno±¢
ich uwzgl¦dnienia w procesie przygotowa« do integracji Polski ze stref¡ euro.
2
Spis tre±ci
1
Wst¦p
4
2
Bilans korzy±ci i kosztów integracji Polski ze stref¡ euro
7
2.1
Krótki okres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
2.2
Dªugi okres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
3
Uwagi metodologiczne
23
4
Podsumowanie
24
3
1
Wst¦p
Niniejsze opracowanie stanowi uzupeªnienie do rz¡dowego dokumentu Ramy Strategiczne Narodowego
Planu Wprowadzenia Euro, w którym zawarto bilans korzy±ci i kosztów integracji Polski ze stref¡
euro. Przedstawiono tu szczegóªowo cz¡stkowe wyniki bada«, skªadaj¡ce si¦ na bilans korzy±ci
i kosztów integracji Polski ze stref¡ euro.
Podstawowe kategorie korzy±ci i kosztów zostaªy
przedstawione na schematach 1 i 2.
W niniejszym dokumencie rozró»niamy efekty krótko- i dªugookresowe. Za efekty krótkookresowe
uznajemy korzy±ci i koszty jednorazowe lub odczuwalne bezpo±rednio po przyj¦ciu euro. Nale»¡
do nich z jednej strony wydatki, które poszczególne podmioty (przedsi¦biorstwa, administracja
publiczna) b¦d¡ musiaªy ponie±¢ w zwi¡zku z przyj¦ciem euro przez Polsk¦ oraz krótkookresowe
zagro»enia wynikaj¡ce z procesu wymiany waluty, z drugiej za± korzy±ci, które zmaterializuj¡ si¦ z
pewno±ci¡ od razu oraz takie, które w peªni zmaterializuj¡ si¦ w dªugim okresie, ale z bada« wynika,
»e ich wpªyw w horyzoncie jednego roku równie» mo»e by¢ odczuwalny.
Jako efekty dªugookresowe traktujemy natomiast trwaªe konsekwencje przyj¦cia euro, wynikaj¡ce
z przej±cia gospodarki do nowego stanu ustalonego (ang.
steady state ), w którym zarówno ±rednie
warto±ci poszczególnych zmiennych makroekonomicznych, jak i ich zmienno±¢, ksztaªtuj¡ si¦ na
nowych poziomach.
Podziaª korzy±ci i kosztów na krótko- i dªugookresowe znajduje odzwierciedlenie w ukªadzie rozdziaªu
2 niniejszego materiaªu. Skªada si¦ ona z dwóch cz¦±ci, z których pierwsza zawiera bilans kosztów
i korzy±ci w krótkim, za± druga w dªugim okresie. Badania, do których si¦ odwoªujemy, s¡
najnowszymi dost¦pnymi opracowaniami po±wi¦conymi tematyce kosztów i korzy±ci w Polsce, w
wi¦kszo±ci z lat 2008-2009, a wnioski z nich s¡ uj¦te w formie tabeli. Znaczna cz¦±¢ tych bada« zostaªa
opracowana w ramach procesu badawczego towarzysz¡cego Raportowi na temat peªnego uczestnictwa
Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej NBP (2009).
Ka»dy z wierszy obu tabel zawiera podsumowanie najwa»niejszych konsekwencji przyj¦cia euro
w danym obszarze funkcjonowania polskiej gospodarki.
Kolejno±¢ omawiania poszczególnych
zagadnie« wynika z przesªanek takich jak (i) wzgl¦dna skala kosztów lub korzy±ci w danej
kategorii, (ii) grupowanie kategorii, w których dominuj¡ korzy±ci albo koszty oraz (iii)
ci¡g przyczynowo-skutkowy mi¦dzy konsekwencjami przyj¦cia euro w poszczególnych obszarach
funkcjonowania gospodarki.
W ka»dym obszarze mo»emy wyró»ni¢ korzy±ci (lub szanse), koszty (lub zagro»enia) oraz czynniki,
które b¦d¡ warunkowa¢ skal¦ tych kategorii, a zarazem ostateczny bilans przyj¦cia euro przez Polsk¦
w ramach danej kategorii. Zawarto±¢ trzech ostatnich kolumn ka»dej z tabel wynika z opracowa«,
cytowanych w drugiej kolumnie. Ka»de z nich (w danym wierszu) ma swój numer, przywoªywany w
dyskusji korzy±ci, kosztów i czynników warunkuj¡cych, ilekro¢ przywoªywana informacja wynika z
danego badania. Informacje, przy których nie znajduje si¦ numer cytowanego opracowania, nale»y
traktowa¢ jako wªasne uzupeªnienia Ministerstwa Finansów.
4
KRÓTKI OKRES
™ródªo: opracowanie MF.
wpływ Polski na
decyzje EBC
wzrost
inwestycji
krajowych
ś
wzrost
konsumpcji
wzrost konkurencji
i efektywno ci
pogł bienie
integracji rynków
finansowych
wpływ Polski na
decyzje Eurogrupy
wzrost obrotów
handlu
zagranicznego
redukcja kosztów
transakcyjnych
ograniczenie ryzyka kursowego w obrocie z
pa stwami spoza strefy euro ze wzgl du na
mi dzynarodow rol wspólnej waluty
znacz ce ograniczenie
ryzyka kursowego
wzrost gospodarczy,
wzrost dobrobytu
wzrost
inwestycji
zagranicznych
wzrost stabilno ci i
wiarygodno ci
makroekonomicznej
ś
ś
spadek stóp
procentowych
eliminacja ryzyka kursowego w
obrocie z pa stwami strefy euro
ę
ą
ś
wzrost wiarygodno ci
polityki gospodarczej
ą
ń
Schemat 1. Korzy±ci z integracji Polski ze stref¡ euro
ę
ę
ń
DŁUGI OKRES
ę
5
™ródªo: opracowanie MF.
globalizacja
ń
ń
stopie realnej
konwergencji
(podobie stwo
struktur,
synchronizacja
cykli
koniunkturalnych)
sytuacja na
rynkach
finansowych
ę
wykorzystanie
narz dzi polityki
gospodarczej
korzy ci z
prowadzenia
autonomicznej
polityki pieni nej
i kursowej poza
stref euro
ryzyko
wyst pienia
wstrz sów
asymetrycznych
koszt
wypełnienia
kryteriów z
Maastricht
Legenda:
ą
ń
fazy cykli
koniunkturalnych w
Polsce i innych
pa stwach UE
żę
ś
kurs konwersji
składniki kosztów
KOSZT UTRATY
AUTONOMICZNEJ
POLITYKI
PIENI NEJ I
KURSOWEJ
ŻĘ
KOSZTY
KRÓTKOOKRESOWE
uwarunkowania kosztów
efektywno
dostosowa po
wstrz sach
asymetrycznych
ryzyko boomu
konsumpcyjnego
koszty
techniczne i
administracyjne
mi dzynarodowy podział
ryzyka (risk sharing)
racjonalno oczekiwa i
mechanizmy indeksacji
płac i cen
elastyczno rynku pracy
i produktów
polityki
działania
zapobiegawcze w
obszarze nadzoru
finansowego i norm
ostro no ciowych
kampania
informacyjna
wybór scenariusza
wprowadzenia euro
do obiegu
elastyczno
fiskalnej
ę
ą
ryzyko wzrostu
cen
moment
rozpocz cia
przygotowa
ćś
ń
ćś
ą
ą
ż
ń
zakres i
skuteczno
działa
zapobiegaj cych
nieuzasadnionym
podwy kom cen
Schemat 2. Koszty integracji Polski ze stref¡ euro
ń
ćś
ćś
ś ż
ą
ćś
KRÓTKI OKRES
ę
DŁUGI OKRES
ń
6
7
2.1
2
mo»liwie bliski poziomowi zgodnemu z
przypadku gospodarka uniknie okresu
dostosowa« zwi¡zanego ze spowolnieniem
gospodarczym albo podwy»szon¡ inacj¡.
Poziom otwarto±ci gospodarki.
inacji.
»e ograniczenie ryzyka prowadzi do
wzrostu wolumenu handlu ±rednio o 7%
wzgl¦dem scenariusza bazowego w
pierwszych latach po akcesji (1).
Spadek kosztów zabezpieczania si¦
przed ryzykiem kursowym. Ryzyko
kursowe jest obecnie wymieniane przez
przedsi¦biorców jako gªówna bariera w
prowadzeniu dziaªalno±ci
mi¦dzynarodowej, a 56% maªych i
(ekspercka analiza danych)
(3) Puchalska, 2009
(badanie ankietowe)
(4) Daras i Hagemejer,
2009 (CGE)
(5) Bukowski i in., 2008
(DSGE)
2% obecnej warto±ci handlu) (5).
handlu zagranicznym (szacowane na ok.
do 62% (importu z 41 do 47%) (2).
Eliminacja kosztów transakcyjnych w
fakturowanego w euro zwi¦kszyª si¦ z 50
w latach 1999-2005 udziaª eksportu
z krajami trzecimi. Np. w Hiszpanii
transakcyjne równie» w kontaktach
Zmniejszyªo to ryzyko kursowe i koszty
w przypadku maªych gospodarek.
krajów czªonkowskich, szczególnie
zagranicznego (w szczególno±ci eksportu)
waluty krajowej w fakturowaniu handlu
si¦ na post¦puj¡ce zwi¦kszanie udziaªu
Mi¦dzynarodowa rola euro przekªada
(3).
zwi¦kszy¢ eksport po wprowadzeniu euro
±rednich przedsi¦biorstw zamierza
Poziom kursu konwersji powinien by¢
lat) ze wzgl¦du na krótkookresowy wzrost
walutowej. Model grawitacyjny pokazuje,
(2) Mroczek, 2009
pieni¦»nej EBC do potrzeb polskiej
kursem równowagi. Tylko w takim
równowagi kurs konwersji).
gospodarki lub niezgodny z poziomem
ewentualn¡ nieadekwatno±¢ polityki
dynamiki eksportu (w horyzoncie 1-2
polskich dóbr (np. ze wzgl¦du na
mo»liwo±¢ przej±ciowego obni»enia
modeli równowagi ogólnej (4 i 5) wynika
Ryzyko spadku konkurencyjno±ci
z krajami strefy euro i na zewn¡trz unii
Z symulacji przeprowadzonej przy u»yciu
Redukcja ryzyka kursowego w handlu
(model grawitacyjny)
Czynniki warunkuj¡ce ostateczny
bilans
(1) Cie±lik i in., 2009
Koszty
Handel
zagraniczny
Korzy±ci
Najwa»niejsze badania
(metodyka)
Obszar
Krótki okres
Bilans korzy±ci i kosztów integracji Polski ze stref¡ euro
8
i scenariuszem podstawowym wynosi od
ok. 1,5% (2) do 16,5% (1).
metaanaliza)
(4) World Bank, 2008
skalna
Polityka
instytucjonalnego) (3).
przyj¦cia euro, tym wi¦ksze korzy±ci dla
bud»etu (1). Szczególnie wa»ne w czasie
kryzysu.
Sytuacja cykliczna w Polsce w latach
Korzy±ci rz¦du 6,1 mld PLN p.a. (1 mld
z samego wzrostu wiarygodno±ci).
Dost¦p do szerszego rynku obligacji:
redukcja bariery popytowej (1).
Poziom decytu strukturalnego (2).
poprzedzaj¡cych ocen¦.
im wcze±niej rynek uzyska pewno±¢ co do
zagranicznego po przyj¦ciu euro (1).
(ksztaªtowania oczekiwa« rynkowych) spadek kosztu obsªugi zadªu»enia
(modele panelowe)
Rz¡du w realizacji polityki skalnej.
Kalendarz integracji ze stref¡ euro i
tempo gry na konwergencj¦
udzielaniem kredytów (3).
ostro»no±ciowych zwi¡zanych z
nadzoru nansowego i norm
skoncentrowane byªy na zaostrzeniu
(2) J¦drzejowicz i in., 2009
(symulacje kontrfaktyczne)
skalnego mo»e ogranicza¢ swobod¦
bez wprowadzenia euro.
(model VEC)
Wzrost wiarygodno±ci kredytowej i
ni»sze stopy procentowe spowoduj¡
przyj¦te w innych pa«stwach strefy euro
(2) do ok. 2% (1) powy»ej scenariusza
(3) Brzoza-Brzezina, 2005
(1) Szczerbak i in., 2009
odpowiednich regulacji. Rozwi¡zania
pierwszym roku mo»e si¦ga¢ od ok. 0,8%
(DSGE)
(Grecji, Irlandii, Portugalii)
ryzyko boomu konsumpcyjnego za pomoc¡
konsumpcji. Wg symulacji ju» w
Polityka gospodarcza mo»e ograniczy¢
i w konsekwencji stopniowy wzrost
Spadek stóp procentowych
(1) Daras i Hagemejer,
2009 (CGE)
(2) Bukowski i in., 2008
innowacyjno±ci i konkurencyjno±ci (4).
Zdolno±ci absorpcyjne gospodarki, ocena
wynikaj¡cy z jako±ci otoczenia
konkurencyjno±ci)
korzy±ci z inwestycji w przyszªo±ci,
nansowania albo brak oczekiwanych
po stronie instytucji polityki
(analiza ekspercka, wska¹niki
Konieczno±¢ wypeªnienia kryterium
inwestycyjnego (brak oszcz¦dno±ci dla ich
ró»nica mi¦dzy scenariuszem z euro
Konsumpcja
gospodarczej). Natura ogranicze« popytu
W pierwszych latach po przyj¦ciu euro
(3) Rodrik i Subramanian,
2009 (analiza ekspercka,
determinanty (np. bariery dla inwestycji
ten w przeprowadzonych symulacjach
materializuje si¦ bardzo szybko.
stop¦ procentow¡ oraz na inne
do szybkiego wzrostu inwestycji. Efekt
(DSGE)
Wra»liwo±¢ poziomu inwestycji na realn¡
Spadek stóp procentowych prowadzi
Czynniki warunkuj¡ce ostateczny
bilans
(1) Daras i Hagemejer,
2009 (CGE)
(2) Bukowski i in., 2008
Koszty
Inwestycje
Korzy±ci
Najwa»niejsze badania
(metodyka)
Obszar
9
wymiany walut (2).
ilo±ciowa)
Zmiany poziomu konkurencji w sektorze
korzy±ci z ograniczenia ryzyka kursowego.
wewn¦trznych i zewn¦trznych (3).
uzale»nion¡ od wielu innych czynników
na rentowno±¢ polskich banków,
Mo»liwy zanik niektórych instrumentów
kursowego i kosztów transakcyjnych
w jakim rozpocznie si¦ materializacja
bankowym nie powinny istotnie wpªyn¡¢
jak w Sªowenii.
w skali roku z tytuªu spadku ryzyka
(3) Pawªowska i Kozak,
2008 (analiza ekspercka,
w ERM II wpªywa na horyzont czasowy,
obrotów sektora nansowego.
przy zaªo»eniu analogicznych dostosowa«
obni»enie kosztów rz¦du 5,5 mld PLN
(badania ankietowe)
Polski i w konsekwencji stabilno±¢ kursu
Pewno±¢ rynku co do pozytywnej oceny
Czynniki warunkuj¡ce ostateczny
bilans
nansowych i zwi¡zane z nim obni»enie
zagraniczne szacowane na 0,18% PKB (1)
wprowadzenie euro pozwoliªoby na
likwidacj¡ rynku waluty krajowej na
Koszty sektora nansowego zwi¡zane z
Koszty
(2) Puchalska, 2009
(zatrudniaj¡cych powy»ej 49 osób)
ekspercka)
nansowy
W przypadku du»ych przedsi¦biorstw
(1) Kozak, 2009 (analiza
Rynek
Korzy±ci
Najwa»niejsze badania
(metodyka)
Obszar
10
Wypeªnienie
kryteriów
konwergencji
Obszar
du»o korzystniejsza sytuacja cykliczna
Polski na tle innych krajów Unii
Europejskiej wi¡zaªaby si¦ z trudno±ci¡ w
wypeªnieniu kryterium stabilno±ci cen i
wy»szym kosztem koniecznego
zacie±nienia monetarnego.
utrzymania jej na poziomie o 1 pkt proc.
ni»szym przez kolejny rok w porównaniu
ze scenariuszem bazowym, nast¡pi ±redni
spadek tempa wzrostu PKB o ok. 0,8 pkt
proc. ±rednio w okresie 2 lat (2).
W celu wypeªnienia kryterium skalnego
mo»e si¦ okaza¢ konieczne procykliczne
zacie±nienie polityki skalnej (2).
podmiotów gospodarczych w okresie
uczestnictwa w ERM II.
Jednoczesne wypeªnienie kryterium
kursowego i stabilno±ci cen jest mo»liwe i
wysoce prawdopodobne (1,4).
(3) Sªawi«ski, 2008 (analiza
ekspercka)
(4) Koloch, 2009 (DSGE)
W razie konieczno±ci obni»ania inacji i
0,0156% (1).
konsumpcji w stanie ustalonym o
po±rednich (2).
okresie, jest polityka obni»ania podatków
najmniejszego spadku PKB w ±rednim
korzystna, w sensie generowania
sektor rz¡dowy. Natomiast najbardziej
obni»ania zakupów dóbr i usªug przez
spadku dynamiki PKB) generuje polityka
wydatkowy. Najwi¦kszy koszt (w postaci
skalny podatkowy lub skalny
Scenariusz ewentualnych dziaªa«
antyinacyjnych impuls monetarny,
dynamik¦ kursu i cen jednocze±nie (1,4).
rosn¡¢ ceny, za± kryteria ograniczaj¡
umacnia¢ si¦ kurs waluty krajowej, albo
konwerguj¡cej) b¦dzie musiaª albo
(prawdopodobnej w gospodarce
Ewentualne trudno±ci z
jednoczesnym wypeªnieniem
kryterium kursowego i stabilno±ci
cen przy presji na realn¡ aprecjacj¦
walutowym (kryterium kursowe) (3).
determinuje koszt interwencji na rynku
Sytuacja na rynkach nansowych
kosztem zacie±nienia skalnego. Z kolei
konsolidacji skalnej oraz wy»szym
konieczno±ci¡ wypracowania strategii
gospodarcze w Polsce b¦dzie si¦ wi¡zaªo z
(kryterium stabilno±ci cen). Spowolnienie
Ograniczenie ryzyka kursowego dla
szacowany jako ekwiwalentny obni»eniu
ogranicza¢ oczekiwania inacyjne.
krzywej Phillipsa)
Faza cyklu koniunkturalnego w
Polsce (kryterium skalne, kryterium
stabilno±ci cen) i w pozostaªych
pa«stwach Unii Europejskiej
Czynniki warunkuj¡ce ostateczny
bilans
strategii polityki pieni¦»nej mog¡
Zmiana re»imu polityki monetarnej
przed wej±ciem do strefy euro mo»e
by¢ konieczna. Dobrobytowy koszt
Koszty
NECMOD i hybrydowej
stabilno±ci cen i potencjalna rewizja
Konieczno±¢ wypeªnienia kryterium
Korzy±ci
(1) Lipi«ska, 2009 (DSGE)
(2) Narodowy Bank Polski,
2009 (symulacje przy u»yciu
Najwa»niejsze badania
(metodyka)
11
Aspekty
techniczne i
administracyjne
Obszar
Decyzje ws. zasi¦gu kampanii
informacyjnej i rozwi¡za«
logistycznych.
Ilo±¢ gotówki przechowywana przez
mieszka«ców kraju i skuteczno±¢ dziaªa«
wªadz, maj¡cych na celu zach¦cenie
mieszka«ców do deponowania wolnych
±rodków w banku w celu uªatwienia
przeprowadzenia operacji denominacji
pieni¡dza (5).
- 0,5-0,8% rocznych obrotów
przedsi¦biorców w EA-12 w 2001 r. (teraz
prawdopodobnie ni»sze, gdy istnieje
gotówkowe euro) (2);
przedsi¦biorstw na Sªowacji w 2009 r. (1).
Dla banków:
- 0,14-0,26% PKB (zmiany
organizacyjne, systemów informatycznych,
wprowadzenie euro do obiegu
(3) Kozak, 2009 (analiza
ekspercka)
(4) Narodowy Bank Polski,
2009 (analiza ekspercka)
(5) Górska i in., 2009
(analiza ekspercka)
Polski) (4).
- 1,7-1,9% PKB (szacunki ex ante dla
krajów strefy euro z 2001 r.) (2).;
- 0,5-0,6 % PKB (szacunki ex ante dla
Dla caªej gospodarki:
gotówkowego) (3).
- 0,09-0,27% rocznych obrotów
obiegu.
Dla przedsi¦biorstw nienansowych:
(analiza ekspercka)
ankietowe)
Scenariusz wprowadzenia euro do
obiegu i okresu trwania podwójnego
Czynniki warunkuj¡ce ostateczny
bilans
(2) Deutsche Bank, 2001
Koszty
Koszty wprowadzenia euro do
obiegu, organizacyjne, techniczne.
Korzy±ci
(1) Árendá², 2006 (badania
Najwa»niejsze badania
(metodyka)
12
(1) Rozkrut i in., 2009
Efekty cenowe
go wprowadziªy miaªy wska¹nik inacji
ni»szy o 0,17 pkt proc. (HICP; w tym:
0,25 pkt proc. towary konsumpcyjne,
0,30 pkt proc. restauracje i hotele) ni»
±rednio w krajach strefy euro. Roczne
okresy podwójnej ekspozycji cen zostaªy
wysoko ocenione przez obywateli Malty
i Cypru (3).
Inne rozwi¡zania instytucjonalne
ograniczaj¡ce nadu»ycia cenowe:
kampanie informacyjno-promocyjne,
zastosowanie specjalnych kalkulatorów do
przeliczania cen, monitorowanie zachowa«
przedsi¦biorców przez Rz¡d i organizacje
konsumenckie (np. utworzenie
obserwatoriów euro na Cyprze),
ustanowienie kodeksu dobrych praktyk
cenowych, porozumienia przedsi¦biorców
z rz¡dem (np. inicjatywa FAIR na Malcie,
stopniu homogeniczny w przekroju
ró»nych grup spoªecznych, a efekt
zaokr¡glania najsilniejszy w przypadku
dóbr o niskiej cenie jednostkowej (wzrost
cen w przedziale do 1 zª mo»e wynie±¢
maksymalnie do 20%) (1).
Iluzja euro wi¦kszy wpªyw dynamiki
cen dóbr najcz¦±ciej nabywanych (w±ród
których du»¡ grup¦ stanowi¡ dobra o
niskiej cenie jednostkowej) na spoªeczn¡
percepcj¦ inacji ni» w przypadku
rzeczywistej stopy inacji. Grozi to
zwi¦kszonymi »¡daniami pªacowymi i
przej±ciowym ograniczeniem konsumpcji
(1). W Polsce dobra o niskiej cenie
jednostkowej najbardziej ksztaªtuj¡
spoªeczn¡ percepcj¦ inacji (2), wi¦c
ryzyko wyst¡pienia efektu istnieje.
na konsumentów.
regulacji zapobiegaj¡cych ich przerzucaniu
kosztów technicznych poniesionych
przez przedsi¦biorców, banki i
Skala podwy»ek b¦dzie uzale»niona od
informacyjna.
euro. Potrzebna skuteczna kampania
zwi¡zanych ze skutkami wprowadzenia
przyczyn zwi¦kszonych obaw spoªecznych,
Retailing ) (3).
Brak wiedzy nt. euro mo»e by¢ jedn¡ z
ang. Fair-pricing Agreements In
w okresie jego obowi¡zywania kraje, które
konwersji). Wynik ten jest w du»ym
Nakaz podwójnej ekspozycji cen wzgl¦du na ró»ne poziomy kursu
w otoczeniu kursu równowagi).
wzgl¦du na nat¦»enie efektów cenowych
(mo»liwo±¢ wyboru kursu optymalnego ze
Poziom ostatecznego kursu konwersji
Czynniki warunkuj¡ce ostateczny
bilans
(analiza ekspercka)
Wzrost ogólnego poziomu cen w
Polsce na skutek zaok¡glania do cen
atrakcyjnych mógªby wynie±¢ od
0,5% do 1,7% (dwa najbardziej
Koszty
prawdopodobne scenariusze, mediana ze
Korzy±ci
(3) Górska i in., 2009
statystyczna)
(2) Šyziak, 2009 (analiza
(badanie symulacyjne)
Najwa»niejsze badania
(metodyka)
Obszar
13
2.2
Polityka
pieni¦»na
Obszar
pomoc¡ polityki skalnej;
silna synchronizacja cykli
koniunkturalnych Polski i strefy euro
w stanie ustalonym o 0,051% (1). Wy»sze
o 18% wahania produkcji (1).
Nieadekwatno±¢ polityki pieni¦»nej
o charakterze strukturalnym
(dªugookresowym) tym bardziej
dotkliwa, im dªu»ej b¦dzie trwa¢ proces
ni» by to wynikaªo z udziaªu w PKB
strefy euro. Mo»liwo±¢ obsadzenia
stanowiska czªonka Zarz¡du EBC (2).
Korzy±ci polityczne wynikaj¡ce z wpªywu
na proces decyzyjny EBC s¡ trudne do
kwantykacji.
Obni»enie zmienno±ci inacji po
przyj¦ciu euro o 66% (na skutek bardziej
agresywnej polityki pieni¦»nej EBC oraz
zmniejszenia zmienno±ci cen artykuªów
kontrfaktyczne)
(3) Rybi«ski, 2007 (przegl¡d
literatury, metaanalizy)
(4) Kolasa, 2008 (DSGE)
(5) Grabek i Kªos, 2009
(DSGE)
(6) Koloch, 2009 (DSGE)
(7) Kokoszczy«ski i in.,
2009 (VAR, DSGE, ECM,
analiza ekspercka)
w Polsce i w stree euro podobna jest
proc.).
a stref¡ euro szacowana na ok. 2 pkt.
procentowych (ró»nica mi¦dzy Polsk¡
niska ró»nica naturalnych stóp
1 mieszka«ca) (6);
gospodarki o ni»szym dochodzie na
niedopasowania stóp EBC do potrzeb
skraca okres strukturalnego
(rosn¡ce tempo realnej konwergencji
przyspieszenie procesu doganiania
kwantykacji) (3);
gospodarce (zagadnienie trudne do
na skuteczno±¢ polityki pieni¦»nej w maªej
wpªyw procesów globalizacyjnych
wpªywu kursu walutowego na CPI (7);
skala antycypacyjno±ci cen oraz siªa
mechanizmów transmisji monetarnej); np.
EUR/PLN) (1).
(np. wzgl¦dne podobie«stwo
heterogeniczno±¢ Polski i strefy euro
niewielka strukturalna
w przyszªo±ci;
wysoka skuteczno±¢ stabilizacji za
autonomicznej polityki pieni¦»nej);
rynków zmniejsza koszt rezygnacji z
i efektywno±¢ kanaªu
konkurencyjno±ci (wy»sza elastyczno±¢
importowanych dzi¦ki usztywnieniu kursu
realnej konwergencji (6).
jako ekwiwalentny obni»eniu konsumpcji
dodatkowych waha« produkcji szacowany
polityki pieni¦»nej. Dobrobytowy koszt
asymetrycznych za pomoc¡ autonomicznej
udziaª w decyzjach Rady Prezesów EBC,
(indeksy siªy, symulacje
wysoka elastyczno±¢ rynków
mo»liwo±ci absorbowania wstrz¡sów
dyskusji i udziaª w gªosowa«). Wi¦kszy
(ksztaªtowanie przebiegu wszystkich
Koszty mog¡ zmniejsza¢:
Czynniki warunkuj¡ce ostateczny
bilans
Nieadekwatno±¢ polityki pienie»nej
o charakterze cyklicznym. Brak
Zagro»enia
Wspóªuczestnictwo w decyzjach EBC
Szanse
(1) Gradzewicz i Makarski,
2009 (DSGE)
(2) Kosior i in., 2009
Najwa»niejsze badania
(metodyka)
Dªugi okres
14
Efektywno±¢
kanaªu
konkurencyjno±ci
Obszar
zasiªków dla bezrobotnych do pªac oraz
opodatkowania i restrykcyjno±¢ prawa
pracy (1,2). Pod wzgl¦dem sztywno±ci
wynagrodze«, zdolno±ci absorpcji
realokacyjnych szoków produktywno±ci,
oraz elastyczno±ci w odpowiedzi na szoki
cen w wymianie mi¦dzynarodowej Polska
jest rynkiem przeci¦tnie elastycznym w
SVEC, analiza ekspercka)
(3) Rogut, 2009 (model
VAR)
(4) Torój, 2009 (estymacja
GMM i symulacje
kontrfaktyczne)
(1,2).
zbiorowo±ci krajów ±rodkowoeuropejskich
odchodzenia na emerytur¦, wysoka relacja
model negocjacji zbiorowych, poziom
(2) Lewandowski i in.
(2009) (panelowy model
dostosowawczy po ewentualnych
wstrz¡sach asymetryczncych. Konieczno±¢
dobrej edukacji ekonomicznej i
informowania spoªecze«stwa, umacniania
wiarygodno±ci wªadz monetarnych,
unikania mechanizmów automatycznej
indeksacji pªac do przeszªej inacji oraz
negocjacji pªacowych na poziomie
sektorowym, jak równie» podejmowania
dziaªa« przeciwko iluzji euro (4).
wysokich utrudnie« przy rozpoczynaniu
dziaªalno±ci gospodarczej, (ii)
napotykanych ograniczeniach swobody
dziaªalno±ci w pewnych koncesjonowanych
obszarach czy (iii) systemu podatkowego
generuj¡cego na tle krajów regionu
wzgl¦dnie wysoki koszt speªnienia
obowi¡zków skalnych (1,2).
informacyjna.
euro. Potrzebna skuteczna kampania
zwi¡zanych ze skutkami wprowadzenia
przyczyn zwi¦kszonych obaw spoªecznych,
Brak wiedzy nt. euro mo»e by¢ jedn¡ z
ceteris paribus przebiega proces
uporczywo±¢ inacji, tym efektywniej
racjonalne oczekiwania i im mniejsza
przedsi¦biorczo±ci, zwªaszcza w efekcie (i)
Mechanizmy formowania oczekiwa« i
indeksacji pªac/cen. Im bardziej
realnych z dynamik¡ wydajno±ci pracy.
gwarantuj¡cych powi¡zanie dynamiki pªac
mechanizmów formowania pªac
koszty dostosowa«. Zapewnienie
Reformy instytucjonalne rynku pracy
i produktów (1,2), niweluj¡ce ewentualne
Czynniki warunkuj¡ce ostateczny
bilans
Ró»nice mi¦dzy wstrz¡sami oraz
mechanizmami ich transmisji w ró»nych
regionach Polski (3).
Relatywnie nieelastyczny rynek
produktów. Znacz¡ce utrudnienia dla
wstrz¡sów makroekonomicznych (1,2).
pracy przedªu»aj¡ okres dostosowa« do
niska efektywno±¢ aktywnej polityki rynku
wysoki klin podatkowy, wczesny wiek
Elastyczno±ci wynagrodze« sprzyjaj¡
Nieelastyczne elementy rynku pracy:
Relatywnie elastyczny rynek pracy.
Zagro»enia
(panelowy model SVEC)
Szanse
(1) Bukowski i in., 2009
Najwa»niejsze badania
(metodyka)
15
Stopie« realnej
konwergencji
Obszar
przypadku Sªowenii do 0,97 dla Niemiec)
(3);
procentowym) w Polsce w stosunku do
strefy euro jako caªo±ci (3); mo»e to
skutkowa¢ zbyt sªabymi (cho¢ wªa±ciwymi
co do kierunku i czasu) reakcjami stóp
procentowych EBC w stosunku do potrzeb
polskiej gospodarki;
przesuni¦cie fazowe cyklu polskiego
wzgl¦dem strefy euro (3), co mo»e
mo»e by¢ korzystne przy zaªo»eniu, i»
cykle krótsze determinowane s¡
czynnikami o charakterze popytowym, na
które wpªyw ma polityka pieni¦»na, za±
dªu»sze czynnikami poda»owymi.
Oznacza to, »e koszt rezygnacji z
autonomicznej polityki pieni¦»nej byªby
ni»szy ni» w przypadku jednolitego
postrzegania zjawiska synchronizacji
cyklicznej.
Wysokie prawdopodobie«stwo
endogenicznej konwergencji cykli, ze
wzgl¦du na (i) podobne reakcje
gospodarek Polski i strefy euro na szoki,
niepeªna synchronizacja cykliczna wynika
z asymetrii samych szoków (2), (ii)
konwergencj¦ struktur gospodarki Polski i
strefy euro obserwowan¡ od roku 1995 (1),
(iii) integracj¦ handlow¡ (5).
Synchronizacja polskiego cyklu
koniunkturalnego ze cyklem strefy
euro relatywnie najlepsza na tle
gospodarek Europy
‘rodkowo-Wschodniej, które nie nale»¡
(modele przeª¡cznikowe
Markowa, algorytmy
datowania cykli, modele
SVAR)
(3) Skrzypczy«ski, 2009
(analiza spektralna)
(4) Gajewski i in., 2009
(wska¹niki specjalizacji i
dywergencji, ltry
cz¦stotliwo±ciowe)
(5) Bukowski i in., 2009
(panelowy model SVEC)
wci¡» znacz¡ce, cho¢ malej¡ce z czasem
ró»nice w strukturach gospodarek (1),
i» przyj¦cie euro doprowadzi do wzrostu
polaryzacji rozwoju regionalnego (4).
zaburzenia cenowe i dochodowe.
odró»nia¢ tak»e sposób reakcji na
wybranych krajów europejskich mo»e
pa«stw strefy euro i gospodarek
gospodark¦ Polski od gospodarki 12
struktur popytowych wynika, »e
makroekonomicznych. Z porównania
¹ródªo asymetrii szoków
handel i naprawy) stanowi potencjalne
(rolnictwo, górnictwo i kopalnictwo,
prowadzenia dziaªalno±ci gospodarczej
gwaªtownie zmieniaj¡cych si¦ warunków
gaª¦ziach trudniej dostosowuj¡cych si¦ do
analogicznej wielko±ci dla strefy euro) w
dodanej brutto Polski wobec ok. 13%
koncentracja produkcji (ok. 25% warto±ci
struktur wskazuj¡ na wysokie ryzyko
wyst¡pienia wstrz¡sów
asymetrycznych. Wzgl¦dna
wstrz¡sów asymetrycznych. Ró»nice
które stwarzaj¡ ryzyko wyst¡pienia
regionu) konwergencj¦ cyklu
polskiego do cyklu strefy euro (3);
jeszcze do strefy euro (2).
Brak podstaw do potwierdzenia hipotezy,
relatywnie woln¡ (na tle krajów
ws. zmian stóp procentowych przez EBC;
gospodarki czasem podejmowania decyzji
skutkowa¢ nieoptymalnym dla polskiej
wy»sz¡ amplitud¦ waha« (w uj¦ciu
czªonkowskich strefy euro od 0,71 w
latach 1995-2007, za± w krajach
cyklicznego PKB na poziomie 0,48 w
(wspóªczynnik korelacji komponentu
euro w stopniu umiarkowanym
w przypadku Polski skorelowane ze stref¡
aktywno±ci gospodarczej od potencjaªu s¡
Stopie« koordynacji dziaªa«
dyskrecjonalnej polityki skalnej.
Dynamika wymiany handlowej z
krajami czªonkowskimi strefy euro po
akcesji Polski.
dla Irlandii, Portugalii i Wªoch.
ale porównywalne lub nawet wi¦ksze ni»
w przypadku Niemiec, Francji i Hiszpanii,
±redni jest ono zdecydowanie ni»sze ni»
podobie«stwa pod tym wzgl¦dem jest
strefy euro (1). Obecnie stopie«
dotychczasowej synchronizacji
cyklicznej (1,2,3). Odchylenia
ró»nic w strukturach gospodarki Polski i
umiarkowany stopie«
Poda»owe determinanty procesu
doganiania. Stopniowe zmniejszanie si¦
Czynniki warunkuj¡ce ostateczny
bilans
wzgl¦du na:
gospodarki polityki pieni¦»nej EBC ze
(2) Konopczak, 2009a
porównawcza struktur)
analiza SVAR, analiza
(ltry cz¦stotliwo±ciowe,
Ryzyko nieadekwatnej do potrzeb polskiej
Zagro»enia
Krótsze cykle (o okresie okoªo 3 lat)
s¡ w przypadku gospodarki polskiej
w wi¦kszym stopniu zbie»ne ze stref¡
euro ni» cykle dªugie (6-7 lat) (3), co
Szanse
(1) Adamowicz i in., 2009
Najwa»niejsze badania
(metodyka)
16
polityki skalnej i jako warunki
skuteczno±ci dziaªa« dyskrecjonalnych w
wygªadzaniu wstrz¡sów (5).
zniech¦ca¢ do podejmowania reform w
bardziej surowe (cho¢ nigdy jeszcze nie
stosowane).
trwaªym wzrostem stabilno±ci
makroekonomicznej i wiarygodno±ci (1).
W latach 2009-2017 suma korzy±ci od
24,1 mld PLN (przy restrykcyjnych
zaªo»eniach) do 57,6 mld PLN
(zaªo»enia bardziej realistyczne) (1).
Rz¡dy uzyskaªy wi¦ksz¡ elastyczno±¢ w
wyborze momentu emisji dªugu,
poniewa» wycena obligacji podlegaªa
mniejszym wahaniom nawet w warunkach
powa»nych zaburze« na rynkach
nansowych (5).
Udziaª Ministra Finansów w pracach
Eurogrupy ciaªa o rosn¡cym znaczeniu
w UE, decyduj¡cego w du»ym stopniu o
ksztaªcie polityki gospodarczej Unii (4).
kontrfaktyczne)
(2) J¦drzejowicz i in., 2009
(modele panelowe)
(3) Mackiewicz i
Krajewski, 2008 (analiza
ekspercka, model panelowy)
(4) Szymczyk, 2009 (analiza
ekspercka)
(5) Grodzicki, 2009 (model
MGARCH-BEKK)
(6) HM Treasury, 2003
(kompleksowy raport z bada«)
ograniczona w porównaniu z innymi
postanowie« Paktu Stabilno±ci i Wzrostu
Potencjalne sankcje za ªamanie
obszarze m.in. nansów publicznych.
koniunkturalnych w Polsce, ale jest ona
Spadek dyscypliny rynkowej ( jazda
na gap¦, ang. free riding ) mo»e
europejskim rynku obligacji (1).
Konieczno±¢ stworzenia
konkurencyjnej oferty na szerokim
konkurencyjno±ci).
spoczywa gªównie na kanale
trwaªych zaburze« ci¦»ar dostosowa«
Trwaªo±¢ wstrz¡sów (w przypadku
Transparencja, symetria,
wiarygodno±¢ i adekwatno±¢ w czasie
(2).
polityka skalna mo»e by¢ procykliczna
Wysoko±¢ strukturalnego decytu
nansów publicznych przy wysokim,
krajami (3).
stabilizatorów w wygªadzaniu waha«
skalnej.
potwierdzaj¡ skuteczno±¢ automatycznych
skalna). Badania empiryczne
skuteczniejsze ni» aktywna polityka
prowadzeniu dyskrecjonalnej polityki
narzuca dodatkowe ograniczenia w
przej±ciowych wstrz¡sów asymetrycznych
Skuteczno±¢ automatycznych
stabilizatorów (wedªug bada« s¡ one
wy»sza skuteczno±¢ polityki zwi¡zane z
Konieczna wysoka elastyczno±¢
wydatków oraz niski decyt
strukturalny dla absorbowania
Trwale ni»szy koszt emisji dªugu i
(analiza ekspercka, symulacje
Czynniki warunkuj¡ce ostateczny
bilans
(1) Szczerbak i in., 2009
Zagro»enia
Polityka
skalna
Szanse
Najwa»niejsze badania
(metodyka)
Obszar
17
Polityka
walutowa
Obszar
Po rezygnacji ze zmiennego kursu
walutowego znacz¡co wzro±nie wpªyw
przed ryzykiem kursowym.
Na poziomie makro: eliminacja wstrz¡sów
nominalnych wynikaj¡cych ze zmienno±ci
kursu EUR/PLN ok. 30-60%
zmienno±ci kursu mo»na byªo
(stochastyczny model
Dornbuscha)
(3) Grabek i Kªos, 2009
(DSGE)
(4) Grabczy«ski i in.
(2009) (analiza ekspercka)
(5) Darvas i Szapáry
(2008) (SVAR)
produkcji (z 7,4-22,6% zmienno±ci w
zale»no±ci od okresu do 18,7-30,7%) oraz
inacji (z 7,5-15,4% do 17,0-63,7%) (3).
zaklasykowa¢ w ten sposób (wnioski
dotycz¡ okresu, w zale»no±ci od badania,
1993-2007 lub 1998-2008) (1,2,5).
Prowadzi to do ograniczenia cz¦±ci
NBP (4).
pozytywnie wpªywa¢ na wynik nansowy
dochodowo±ci portfela) powinna
ostro»no±ciowego na rzecz maksymalizacji
walutowych (odchodzenie od celu
W dªugim okresie zmiana roli rezerw
wstrz¡sów nominalnych.
makroekonomicznych wynikaj¡cej ze
zmienno±ci agregatów
gospodarczych impulsów pªyn¡cych z
zagranicy na zmienno±¢ polskiej
badania, 1993-2007 lub 1998-2008) (1,2,5).
(wnioski dotycz¡ okresu, w zale»no±ci od
mo»na byªo zaklasykowa¢ w ten sposób
ograniczenie kosztów zabezpieczania si¦
podmiotów gospodarczych i znaczne
ryzyka kursowego w dziaªalno±ci
Nominalny kurs walutowy EUR/PLN
przestanie peªni¢ rol¦ absorbera
wstrz¡sów ok. 40-70% jego zmienno±ci
Zagro»enia
Na poziomie mikro: trwaªa eliminacja
Szanse
(1)
Bªaszkiewicz-Schwartzman,
2009 (GARCH, SVAR)
(2) St¡»ka, 2009
Najwa»niejsze badania
(metodyka)
przypadku zbyt mocnego parytetu).
zewn¦trznej konkurencyjno±ci (w
gospodarczego przez obni»enie
ograniczeniu tempa wzrostu
przypadku zbyt sªabego parytetu) albo
podwy»szeniu tempa wzrostu cen (w
dostosowawczym, polegaj¡cym na
równowagi) grozi dªugotrwaªym procesem
Wybór nieoptymalnego kursu
konwersji (tzn. niespójnego z kursem
Polski i strefy euro w przyszªo±ci.
Synchronizacja cykli koniunkturalnych
Czynniki warunkuj¡ce ostateczny
bilans
18
nansowych specjalizuj¡cych si¦ w
obsªudze przedsi¦biorstw spoza strefy euro
substytucyjno±ci mi¦dzy obligacjami
skarbowymi z Polski i z innych pa«stw
strefy euro (2).
Prawdopodobny wzrost konkurencji
na rynku nansowym, co mo»e by¢
MGARCH-BEKK)
(3) Pawªowska i Kozak,
2008 (analiza ekspercka,
Poziom cen
polskich, ale i zagranicznych centrów
cen na efekty zara»ania. Wzrost
(2) Grodzicki, 2009 (model
doprowadzi¢ do uspójnienia mechanizmów
transmisji monetarnej i tym samym
zmniejszenia ryzyka nieadekwatno±ci
polityki EBC do potrzeb polskiej
gospodarki (4).
i przej¦¢ bankowych, a tak»e rozszerzyªa
si¦ oferta produktowa banków. Wzrost
konkurencji dotyczyª gªównie rynku
kredytowego, w ramach jego za± - przede
wszystkim segmentu bankowo±ci
korporacyjnej. Wej±cie Polski do strefy
ekspercka)
Efekt Balassy-Samuelsona (2).
kursów walutowych nie miaªo w tym
zakresie znaczenia (1).
Zbyt szybka konwergencja cen i pªac mo»e
doprowadzi¢ do spadku
konkurencyjno±ci polskich produktów
na rynku ±wiatowym (2).
wynikaªo z czynników fundamentalnych
(zjawiska tego nie zaobserwowano w
pozostaªych krajach UE).
Jednak w ±rednim okresie (lata
1999-2006) partycypacja w stree euro nie
miaªa systematycznego wpªywu na
ewentualne efekty drugiej rundy).
zaufania do wªadz gospodarczych,
fundamentów (iluzja euro, spadek
istotnie wy»sza ni» to wynikaªo z
czªonkowskich strefy euro byªa bowiem
gotówkowego dynamika cen w krajach
Po wprowadzeniu euro do obiegu
dynamik¦ cen krajów czªonkowskich (1).
ew. mechanizmy indeksacji (3).
konsumpcyjnych. Samo usztywnienie
strefy euro byªa istotnie ni»sza ni» to
formowania pªac, mechanizm negocjacji i
Rozwi¡zania instytucjonalne w
zakresie mechanizmów formowania
pªac, w szczególno±ci szczebel
obowi¡zuj¡cej na terenie Polski (4).
gotówkowego w przypadku kategorii dóbr
W latach 1999-2001 inacja w krajach
prowadzenie polityki pieni¦»nej,
przyspieszenia konwergencji realnej, miaªo
miejsce po wprowadzeniu euro do obiegu
podmiotu odpowiedzialnego za
cen, ponadproporcjonalne wzgl¦dem
(3) Komisja Europejska,
2008 (analiza ekspercka)
(4) Benati, 2008 (DSGE)
panelowy)
Wiarygodno±¢ EBC jako nowego
Przyspieszenie konwergencji poziomów
Obni»enie dynamiki cen oraz
uporczywo±ci inacji na skutek
zakotwiczenia oczekiwa« dzi¦ki
wysokiej wiarygodno±ci EBC:
detalicznej pomi¦dzy Polsk¡ a stref¡ euro.
centralnego do sektora bankowo±ci
(1) Konopczak i Rozkrut,
2009 (model panelowy)
(2) Wo¹niak, 2009 (model
korporacyjnej (4).
dotyczy¢ segmentu bankowo±ci
konkurencji mo»e w szczególno±ci
sektorze bankowym, ale znacz¡cy wzrost
zmian¦ poziomu konkurencji w caªym
euro nie powinno wpªyn¡¢ na znaczn¡
Integracja rynków nansowych mo»e
strefy euro po 1999 r. wzrosªa liczba fuzji
(5) Kozak, 2009 ( analiza
transmisji stóp procentowych banku
dziaªania jego podmiotów. W pa«stwach
analiza ekspercka)
kanaªu kredytowego oraz mechanizmie
Istnieje podobie«stwo w funkcjonowaniu
bod¹cem do podniesienia efektywno±ci
(5).
efektywno±ci (1).
przyczyniªo si¦ jednak do wzrostu tej
efektywne. Wprowadzenie euro
Mechanizmy wygªadzania konsumpcji
za pomoc¡ mi¦dzynarodowego
podziaªu ryzyka dotychczas maªo
Czynniki warunkuj¡ce ostateczny
bilans
(4) Kokoszczy«ski i in.,
2009 (VAR, DSGE, ECM,
ilo±ciowa)
walutowym nie tylko ze strony banków,
konkurencji na ograniczonym ju» rynku
mo»e sta¢ si¦ ¹ródªem zwi¦kszonej
Eliminacja operacji wymiany euro/zªoty
Wzrost stabilno±ci na rynkach
nansowych. Zmniejszenie podatno±ci
(model panelowy)
(1) Konopczak, 2009b
Zagro»enia
Rynek
nansowy
Szanse
Najwa»niejsze badania
(metodyka)
Obszar
19
gospodarczej). Natura ogranicze«
popytu inwestycyjnego (brak
otoczenia instytucjonalnego) (3).
Zdolno±ci absorpcyjne gospodarki,
ryzyka kursowego, wzrost stabilno±ci
makroekonomicznej, wzrost przejrzysto±ci
cen).
Akumulacja kapitaªu, napªyw nowych
technologii, wzrost wydajno±ci pracy (4).
Wzrost inwestycji i potencjaªu gospodarki
od ok. 1,3% (2) do 12,6% (1) w
stosunku do scenariusza bez euro (1).
(3) Rodrik i Subramanian,
2009 (metaanaliza, analiza
ekspercka)
(4) Brzozowski, 2009
(analiza ekonometryczna)
(5) World Bank, 2008
(analiza ekspercka, wska¹niki
konkurencyjno±ci)
(4).
ograniczony, co wynikaªo z jego specyki
przemysªowym do tej pory byª
na wzrost w polskim sektorze
Wpªyw transferu technologii zagranicznej
(5).
ocena innowacyjno±ci i konkurencyjno±ci
przyszªo±ci, wynikaj¡cy z jako±ci
brak oczekiwanych korzy±ci z inwestycji w
oszcz¦dno±ci dla ich nansowania albo
po stronie instytucji polityki
determinanty (np. bariery dla inwestycji
redukcja kosztu nansowania
zagranicznego) i zagranicznych (eliminacja
stop¦ procentow¡ oraz na inne
stóp procentowych, realokacja zasobów,
(DSGE)
Wra»liwo±¢ poziomu inwestycji na realn¡
Wzrost inwestycji krajowych (spadek
Czynniki warunkuj¡ce ostateczny
bilans
(1) Daras i Hagemejer,
2009 (CGE)
(2) Bukowski i in., 2008
Zagro»enia
Inwestycje
Szanse
Najwa»niejsze badania
(metodyka)
Obszar
20
przebieg procesów delokalizacji produkcji
czy handel wewn¡trzkorporacyjny.
Badania empiryczne (2) pokazuj¡, »e
wpªyw tych czynników byª wi¦kszy ni»
samej integracji walutowej.
Po przyj¦ciu euro bardzo prawdopodobny
jest spadek salda obrotów bie»¡cych w
Polsce (4,5). Potencjalne zagro»enie zbyt
modelu CGE wynika przyrost eksportu
o 12,9% i importu o 9,2% w dªugim
okresie (3).
Istotnie dodatni przyrost netto handlu
pomi¦dzy krajami strefy euro a krajami
trzecimi sugeruje, »e przyrost handlu
wewn¡trz strefy euro nie byª wynikiem
przesuni¦cia struktury geogracznej,
ale kreacji (1).
Model grawitacyjny potwierdza istotny
wpªyw uczestnictwa przez par¦ krajów w
(2) Mroczek, 2009
(ekspercka analiza danych)
(3) Daras i Hagemejer,
2009 (CGE)
(4) Zorzi i Rubaszek
(2008) (DSGE)
(5) Blanchard i Giavazzi,
2002 (analiza ekspercka)
Konkurencyjno±¢ polskich dóbr na
rynkach ±wiatowych w dªugim okresie
warunkowana ich jako±ci¡ (technologia,
inwestycje) oraz cen¡. Ewentualny boom
kredytowy oraz nieoptymalny poziom
konkurencyjno±ci polskich dóbr za
granic¡.
Kurs euro wzgl¦dem innych walut (w
przypadku handlu poza granicami strefy
euro).
czªonkowskimi byª w latach 1999-2006
wy»szy ±rednio o ok. 13% przy kontroli
Rosn¡cy stopie« otwarto±ci eksponuje na
konkurencj¦, ale i sprawniej pozwala
wykorzysta¢ lokalne przewagi (w tym
kosztowe) i umo»liwia wª¡czenie w
mi¦dzynarodowy podziaª pracy (2).
Wzrost produktu krajowego brutto oraz
intensykacja powi¡za« inwestycyjnych
mog¡ sprzyja¢ wzmocnieniu roli
handlu korporacyjnego, a upodabnianie
wewn¡trzgaª¦ziowego (2).
zwi¦kszaniu znaczenia handlu
si¦ struktur produkcyjnych i popytowych
kursu konwersji mo»e zagrozi¢ cenowej
z nierównowag¡ zewn¦trzn¡.
(eksport pomi¦dzy pa«stwami
czynników fundamentalnych).
gª¦bokim obni»eniem salda (poni»ej
nowego poziomu równowagi) i problemem
stree euro na wzrost wymiany handlowej
rola nowych rynków (Chiny, Indie),
Rola innych ni» integracja walutowa
uwarunkowa« handlu
mi¦dzynarodowego, przede wszystkim
Z symulacji przeprowadzonej przy u»yciu
(model grawitacyjny)
Czynniki warunkuj¡ce ostateczny
bilans
(1) Cie±lik i in., 2009
Zagro»enia
Handel
zagraniczny
Szanse
Najwa»niejsze badania
(metodyka)
Obszar
21
Motywacja
rz¡dów do
przeprowadzania
reform
strukturalnych
EBC do potrzeb gospodarki o ni»szym
dochodzie na 1 mieszka«ca (3).
Polityka gospodarcza mo»e ograniczy¢
pomoc¡ odpowiednich regulacji (4).
Rozwi¡zania przyj¦te w innych pa«stwach
strefy euro (Grecji, Irlandii, Portugalii)
skoncentrowane byªy na zaostrzeniu
nadzoru nansowego i norm
ostro»no±ciowych zwi¡zanych z
udzielaniem kredytów (6).
Przebieg cyklu na rynku
nieruchomo±ci. Je»eli moment
konsumpcyjnego, jak równie» wzrostem
zmienno±ci m.in. konsumpcji.
Dziesi¦cioprocentowy wzrost PKB mo»e
spowodowa¢ w dªugim okresie wzrost
stosunku kredytów do PKB o ok. 0,15
pkt proc. Natomiast spadek realnej stopy
procentowej o 1 pkt proc. oznaczaªby
wzrost tej relacji o ponad 4,4 pkt proc.
(5).
Wynikaj¡ca z boomu kredytowego strata
spoªeczna mo»e wynie±¢ ok. 1,0-1,4%
dªugookresowych korzy±ci z wprowadzenia
euro. Przewidywany wzrost konsumpcji
rz¡dowej o 7,5% (1).
(DSGE)
(3) Koloch, 2009 (DSGE)
(4) Šaszek i in., 2008
(analiza ekspercka)
(5) Narodowy Bank Polski,
2009 (model VEC)
(6) Brzoza-Brzezina, 2005
(model VEC)
poniewa»:
pieni¦»nej, o ile reformy nie s¡
przeprowadzane w sposób skoordynowany
w caªej unii walutowej;
mo»e si¦ zwi¦kszy¢ spoªeczna potrzeba
ochrony instytucjonalnej, szczególnie
wsród grup przypisuj¡cych sobie wysokie
ryzyko utraty pracy;
obni»enie dyscypliny rynkowej (1,2,3).
nie ma alternatywy dla elastycznych
rynków jako czynnika warunkuj¡cego
efektywno±¢ procesów dostosowawczych
w dªugim okresie;
Rz¡dy mog¡ podejmowa¢ reformy
strukturalne, aby przyci¡ga¢ kapitaª,
którego mobilno±¢ wewn¡trz strefy euro
jest wy»sza;
rynek pracy musi by¢ przygotowany na
nasilenie wstrz¡sów asymetrycznych,
gdyby w dªugim okresie zwi¦kszyª si¦
(metaanaliza, model
probitowy)
(3) Leiner-Killinger i in.,
2007 (przegl¡d literatury)
reformami (1,2,3).
zanika, co osªabia ich opór przed
istnieniem szytwno±ci strukturalnych
niektórych podmiotów spowodowana
i poziomu konkurencji, renta ekonomiczna
po zwi¦kszeniu przejrzysto±ci rynków
stopie« specjalizacji gospodarki;
reform mo»e si¦ równie» obni»y¢,
strukturalne po przyj¦ciu euro, gdy»:
za pomoc¡ rozlu¹nienia polityki
ich skutki nie mog¡ zosta¢ zªagodzone
Motywacja Rz¡dów do podejmowania
Rz¡dy mog¡ ch¦tniej podejmowa¢ reformy
(1) Narodowy Bank Polski,
2009 (metaanaliza)
(2) Duval i Elmeskov, 2006
euro (3).
okres strukturalnego niedopasowania stóp
konkurencyjno±ci na skutek boomu
3,7% (1) w stosunku do scenariusza bez
spoªecznej i politycznej.
uwarunkowa« natury ekonomicznej,
Ostateczny efekt zale»ny jest od licznych
szczególnie odczuwalny (4).
wprowadzeniem euro) mo»e by¢
(spadek stóp mo»e nast¡pi¢ tak»e przed
wywoªany spadkiem stóp procentowych
mieszkaniowego, dodatkowy impuls
najwi¦kszego o»ywienia w cyklu rynku
wprowadzenia euro przypadnie na faz¦
ryzyko boomu na rynku nieruchomo±ci za
rosn¡ce tempo realnej konwergencji skraca
dostosowa« po pogorszeniu zewn¦trznej
Szybko±¢ procesu doganiania Zagro»enie dªugotrwaªym procesem
Czynniki warunkuj¡ce ostateczny
bilans
okresie mo»e wynie±¢ od 1,1% (2) do
Zagro»enia
Wzrost konsumpcji prywatnej w dªugim
Konsumpcja
Szanse
(1) Daras i Hagemejer,
2009 (CGE)
(2) Bukowski i in., 2008
Najwa»niejsze badania
(metodyka)
Obszar
22
Zmienno±¢ PKB mo»e wzrosn¡¢ o ok. 18%
zaªo»eniu eliminacji kosztów
transakcyjnych w wysoko±ci 2% warto±ci
handlu Polski i spadku premii za ryzyko
o 1 pkt proc.
Integracja i pogª¦bienie rynków
nansowych. Lepiej rozwini¦te rynki
nansowe sprzyjaj¡ wzrostowi na
(DSGE)
(3) Brzozowski, 2009
(analiza ekonometryczna)
(4) Grabek i Kªos, 2009
(DSGE)
(5) Gradzewicz i Makarski,
2009 (DSGE)
i bankowego sektora nansowego) (3).
zaawansowania reform niebankowego
rozwój ten mierzy¢ stopniem
poziomie makroekonomicznym (o ile
koniunkturalnych wokóª trendu (4).
(5).
wobec scenariusza bez wprowadzenia euro
Ryzyko wi¦kszych waha«
w stosunku do scenariusza bez euro przy
Zagro»enia
Wzrost PKB w dªugim okresie o ok. 7,5%
Wzrost
gospodarczy
Szanse
(1) Daras i Hagemejer,
2009 (CGE)
(2) Bukowski i in., 2008
Najwa»niejsze badania
(metodyka)
Obszar
inwestycje).
poszczególnych kategorii (w szczególno±ci
Ogóª czynników warunkuj¡cych wpªyw
Czynniki warunkuj¡ce ostateczny
bilans
3
Uwagi metodologiczne
Znaczna cz¦±¢ bada«, zestawionych w niniejszym opracowaniu, zostaªa przeprowadzona przy pomocy
modeli równowagi ogólnej: DSGE (ang.
dynamic stochastic general equilibrium ) oraz CGE (ang.
computable general equilibrium ). Do dynamicznych stochastycznych modeli równowagi ogólnej
(DSGE) nale»¡ prace Bukowski i in. (2008); Grabek i Kªos (2009); Gradzewicz i Makarski (2009);
Kolasa (2008); Koloch (2009); Lipi«ska (2009). Praca Daras i Hagemejer (2009) opiera si¦ natomiast
na modelu CGE.
Gªówna idea modeli równowagi ogólnej polega na wyprowadzeniu sieci zale»no±ci mi¦dzy zmiennymi
makroekonomicznymi od decyzji podejmowanych przez poszczególne podmioty gospodarcze na
poziomie mikro. Decyzje te maj¡ charakter zada« optymalizacyjnych konsumenci maksymalizuj¡
u»yteczno±¢, producenci zyski, za± bank centralny dobrobyt spoªecze«stwa. Z jednoczesnego
rozwi¡zania poszczególnych problemów maksymalizacji wynika punkt równowagi w modelu.
Jednocze±nie w systemie zdarzaj¡ si¦ wstrz¡sy, wytr¡caj¡ce ukªad zmiennych ze stabilnej ±cie»ki
i powoduj¡ce wahania poszczególnych kategorii makroekonomicznych. W przypadku modeli DSGE,
zaburzenia (do których nale»¡ zazwyczaj ró»ne rodzaje wstrz¡sów popytowych, poda»owych lub
nominalnych) wytr¡caj¡ system ze stanu ustalonego, do którego ten z czasem powraca.
W zale»no±ci od postawionych celów badawczych, gospodarka mo»e by¢ modelowana jako skªadaj¡ca
si¦ z jednego lub wielu regionów ró»nych rozmiarów, sektorów czy etapów produkcji. Popularno±¢
modeli równowagi ogólnej w analizach zwi¡zanych ze skutkami przyj¦cia euro wynika przede
wszystkim z takich ich zalet jak:
â
Odporno±¢ na tzw. krytyk¦ Lucasa
(1976) przez wykorzystanie gª¦bokich strukturalnych
parametrów (takich jak parametry funkcji u»yteczno±ci czy produkcji), które maj¡ pozostawa¢
odporne na zmiany w prowadzonej polityce gospodarczej. Krytyka Lucasa odnosi si¦ do analizy
skutków zmian w prowadzonej polityce gospodarczej na podstawie modeli ekonometrycznych,
oszacowanych przy wykorzystaniu przeszªych danych. Niestabilno±¢ parametrów spowodowana
wpªywem zmiany w polityce na oczekiwania konsumentów i producentów mo»e spowodowa¢,
»e taki model stanie si¦ nieadekwatnym narz¦dziem analizy.
Autorzy analiz opartych
na modelach DSGE odwoªuj¡ si¦ do parametrów strukturalnych o intuicyjnej interpretacji
ekonomicznej, a zmiany re»imu mo»na ªatwo modelowa¢
explicité. Do takich zmian nale»¡ w
szczególno±ci bezpo±rednie nast¦pstwa wprowadzenia euro w Polsce, takie jak spadek kosztów
transakcyjnych w handlu zagranicznym, nieodwoªalne usztywnienie kursu EUR/PLN oraz
zmiana uwarunkowa« prowadzenia polityki pieni¦»nej.
â
Analiza konsekwencji zaburze« w szerokim kontek±cie
uwzgl¦dnienie w modelu caªo±ci systemu gospodarczego.
przez mo»liwie kompleksowe
Integracja ze stref¡ euro jest
zjawiskiem wieloaspektowym i najpeªniejsz¡ odpowied¹ na pytanie o jego skutki mog¡ da¢
analizy uwzgl¦dniaj¡ce szeroki zakres potencjalnych interakcji.
23
Dodatkowo,
rygorystyczne
matematycznie
wyprowadzenie
modelu
z
podstaw
mikroekonomicznych pozwalaja teoretycznie uzasadni¢ wszystkie sprz¦»enia modelu. Specykacja
poszczególnych równa« jest skutkiem jawnych zaªo»e« na temat mechanizmów podejmowania
decyzji przez podmioty gospodarcze.
Mimo wspólnej koncepcji modelowania i stosowanych technik analitycznych, poszczególne prace
ró»ni¡ si¦ mi¦dzy sob¡. Wynika to z ró»nych pyta« badawczych, na jakie odpowiadaj¡ poszczególni
autorzy, ró»nych sposobów estymacji lub kalibracji parametrów oraz innych zestawów zaªo»e« co do
struktury gospodarki. Na przykªad model CGE obrazuj¡cy skutki wprowadzenia euro dla wzrostu
gospodarczego (Daras i Hagemejer, 2009) jest skonstruowany inaczej ni» model DSGE sªu»¡cy do
analizy aspektów zwi¡zanych z cyklem koniunkturalnym (Gradzewicz i Makarski, 2009).
Rozpatruj¡c ró»ne problemy badawcze, poszczególni autorzy wykorzystuj¡ model w najbardziej
odpowiedni dla siebie sposób.
Punkt równowagi, który implikuj¡ decyzje podejmowane przez
poszczególne podmioty gospodarcze, sªu»y w pierwszym kroku jako stan ustalony, wokóª którego
nieliniowy model podlega linearyzacji (log-linearyzacji). Po rozwi¡zaniu modelu, w celu odpowiedzi
na postawione pytania badawcze, stosuje si¦ takie techniki jak:
â analiza funkcji odpowiedzi na impuls (Bukowski i in., 2008; Grabek i Kªos, 2009) i drugich
momentów (Koloch, 2009);
â dekompozycja wariancji (Grabek i Kªos, 2009);
â analizy dobrobytu przy ró»nych wariantach polityki (Gradzewicz i Makarski, 2009; Lipi«ska,
2009);
â analizy symulacyjne (Daras i Hagemejer, 2009).
Ostateczny bilans b¦dzie zale»aª od szeregu okoliczno±ci, zarówno zewn¦trznych, jak i pozostaj¡cych
pod kontrol¡ polityki gospodarczej. Dlatego ilekro¢ to mo»liwe odwoªujemy si¦ do optymistycznej
i pesymistycznej wersji szacunków (por. tabela 3). Ró»nice te wynikaj¡ z faktu, »e (i) zestawiane s¡
wyniki ró»nych bada« na temat tej samej kategorii korzy±ci lub kosztów, (ii) niektórzy autorzy podaj¡
wyniki przedziaªowo oraz (iii) autorzy rozwa»aj¡ alternatywny sposób zadania impulsów zwi¡zanych
z przyj¦ciem euro (np. ró»na zaªo»enia na temat kosztów transakcyjnych czy szacowanego spadku
stóp procentowych).
4
Podsumowanie
Z zestawienia szerokiego spektrum bada« nad skutkami integracji ze stref¡ euro wynika, »e proces
ten powinien by¢ dla Polski korzystny zarówno w krótkim, jak i w dªugim okresie (zob. wykres
1). Nale»y przy tym zaznaczy¢, »e w dªugim okresie przewaga korzy±ci nad kosztami jest znacznie
wi¦ksza.
24
Tabela 3: ™ródªa ró»nic mi¦dzy oszacowaniem optymistycznym a pesymistycznym
kategoria
spadek stóp procentowych
wariant optymistyczny
1 pkt proc. (DH)
wariant pesymistyczny
0,7 pkt proc. (BDK)
eliminacja kosztów transakcyjnych ok. 2% obrotów polskiego handlu
ok. 2% polskiego handlu
sposób zadania impulsu
zagranicznego i dodatkowo 1% ze
zagranicznego, dotyczy 80% polskiego
wzgl¦du na wzrost przejrzysto±ci i
handlu (
DH)
BDK)
eliminacj¦ ryzyka kursowego (
eliminacja kosztów transakcyjnych ok. 1,5% PKB (
korzy±ci krótkookresowe
max.)
BDK wariant
BDK) zaªo»enie w wariancie
ok. 1% PKB (
BDK) zaªo»enie w wariancie
wzrost liczby podmiotów b¦d¡cych w
25% (
50% (
stanie zmienia¢ swoje ceny w okresie
min.
max.
wymiany waluty euro
ª¡czna skala efektów cenowych
korzy±ci skalne w latach 2009-2017
zamkni¦cie procesu realnej
0,5% (
RKJ) dolna granica
BDK - wariant min.)
RKJ) górna granica
1,7% (
najbardziej prawdopodobnego
najbardziej prawdopodobnego
przedziaªu
przedziaªu
57,6 PLN (
MF) przy realistycznych
24,1 mld PLN (
MF) przy
zaªo»eniach
ostro»nych zaªo»eniach
2035 ( )
2050 ( )
K
K
konwergencji
™ródªo: opracowanie MF na podstawie cytowanych artykuªów (wyja±nienia symboli pod wykresem 1).
Integracja walutowa jest zªo»onym, wieloaspektowym przedsi¦wzi¦ciem. Z tego wzgl¦du bilans
korzy±ci i kosztów przyj¦cia euro, w szczególno±ci przeprowadzony
charakter szacunkowy.
ex ante, ze swej natury ma
Nie we wszystkich przypadkach jest te» mo»liwa peªna kwantykacja
korzy±ci i kosztów. Zestawiaj¡c ze sob¡ mierzalne efekty, nie mo»na zapomina¢ o zagadnieniach
niemierzalnych (lub trudno mierzalnych, por. wykres 1). W niniejszym opracowaniu podj¦to jednak
prób¦ mo»liwie szerokiej sygnalizacji ró»nych skutków integracji ze stref¡ euro, przynajmniej na
poziomie jako±ciowym. Wynika z niej, »e w±ród efektów niemierzalnych zdecydowanie dominuj¡
korzy±ci i szanse.
Ostateczny bilans korzy±ci i kosztów przyj¦cia euro przez Polsk¦ b¦dzie silnie uzale»niony od
prowadzonej polityki gospodarczej i stopnia przygotowania Polski do wprowadzenia wspólnej waluty.
Uczestnictwo w procesie integracji walutowej b¦dzie dla Polski tym korzystniejsze, im wi¦cej
skutecznych dziaªa« we wskazanych w opracowaniu obszarach zostanie podj¦tych.
25
Wykres 1: Szacunkowy bilans korzy±ci i kosztów integracji ze stref¡ euro
(a) krótki okres
WARIANT
OPTYMISTYCZNY
[% PKB]
8
KORZY CI
[% KONS.]
[% PKB]
INNE EFEKTY
(wpływ na bilans)
[% KONS.]
zagrożenia związane z wypełnieniem kryteriów z Maastricht (L)
7
Ś
WARIANT
PESYMISTYCZNY
efekty cenowe (BDK)
6
redukcja kosztów transakcyjnych (BDK)
5
korzyści fiskalne (MF)
spadek stóp procentowych i kosztów transakcyjnych - efekt po 1 roku (BDK)
4
koszty techniczne (DB)
3
2
1
KOSZTY
0
-1
koszty dla sektora
bankowego (-)
efekty cenowe
-2
zagrożenia związane z wypełnieniem kryteriów z
Maastricht
(b) dªugi okres
WARIANT
OPTYMISTYCZNY
[% PKB]
WARIANT
PESYMISTYCZNY
[% KONS.]
[% PKB]
INNE EFEKTY
(wpływ na bilans)
[% KONS.]
8
spadek stóp
procentowych,
zanik kosztów
transakcyjnych,
brak ryzyka
kursowego
KORZY CI
7
Ś
6
5
4
(DH)
globalizacja (+)
(BDK)
uczestnictwo w
pracach Eurogrupy (+)
3
2
integracja rynków
finansowych (+)
1
KOSZTY
wpływ na decyzje EBC
(+)
0
boom konsumpcyjny (K)
polityka
pieniężna
(GM)
-1
DH
L
™ródªo: opracowanie wªasne na podstawie Daras, Hagemejer (2008) , Gradzewicz, Makarski (2008) , Koloch (2008) , Deutche Bank (2001) , Lipi«ska (2008) , Szczerbak i in. (2008) ,
Bukowski i in. (2008) , Rozkrut i in. (2008) .
GM
K
BDK
DB
RKJ
26
MF
Literatura
Synchronizacja cyklu
koniunkturalnego polskiej gospodarki z krajami strefy Euro w kontek±cie struktury tych gospodarek,
Adamowicz
E.,
Dudek
S.,
Pachucki
D.,
Walczyk
K.
(2009),
Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodaczej i
Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 1, s. 8224.
Árendá² M.
(2006),
An Assessment of the Potential Eects of the Euro Changeover on Slovakia's
Business Sector, BIATEC, Narodna Slovenska Banka, 9, s. 26.
Real Exchange Rate Volatility: A Measure of Real
Convergence in Poland and Other Central and Eastern European EMU Accession Countries,
Bªaszkiewicz-Schwartzman M.
(2009),
Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodaczej
i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 1, s. 225287.
Benati L.
(2008), Investigating ination persistence across monetary regimes, ECB Working Paper
Series.
Blanchard O., Giavazzi F.
(2002),
Current account decits in the euro area: The end of the
Feldstein-Horioka puzzle?, Brookings Papers on Economic Activity, (2).
Brzoza-Brzezina M.
(2005),
Lending Booms in the New EU Member States. Will Euro Adoption
Matter?, ECB Working Paper, 543.
Brzozowski M.
(2009),
Rozwój rynków nansowych, unia monetarna i wzrost, Raport nt. pelnego
uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty
badawcze, www.nbp.pl, 1, s. 288317.
Bukowski M., Dyrda S., Kowal P.
(2008),
Przyj¦cie euro w ±wietle modelu DSGE du»ej skali,
roz. Wpªyw wej±cia Polski do strefy euro na bezrobocie i zatrudnienie, s. 75145, IBRKK, IBS.
Bukowski M., Koloch G., Lewandowski P.
(2009), Adaptacyjno±¢
gospodaki polskiej do szoków
makroekonomicznych, Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie
Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 7, s. 95196.
Analiza skutków handlowych przyst¡pienia Polski
do Europejskiej Unii Monetarnej przy u»yciu uogólnionego modelu grawitacyjnego, Bank i Kredyt,
Cie±lik A., Michaªek J., Mycielski J.
(2009),
40 (1), s. 6786.
Badanie dªugookresowych efektów przyst¡pienia Polski do
strefy euro (symulacje przy u»yciu modelu równowagi ogólnej), Raport nt. pelnego uczestnictwa
Daras
T.,
Hagemejer
J.
(2009),
Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze,
www.nbp.pl, 8, s. 85130.
Darvas Z., Szapáry G.
(2008),
Euro area enlargement and euro adoption strategies, European
Commission Economic Papers 304.
27
? ...o oszacowaniu kosztu rezygnacji z niezale»nej polityki pieni¦»nej
w Polsce: Gradzewicz i Makarski (2009), The Macroeconomic Eects of Losing Autonomous
Monetary Policy after the Euro Adoption in Poland, National Bank of Poland Working Paper,
58, http://www.nbp.pl., Deutsche Bank.
Deutsche Bank
(2001),
Duval R., Elmeskov J.
(2006),
The eects of EMU on structural reforms in labour and product
markets, ECB Working Paper Series.
Gajewski P., Gawlikowska-Hueckel K., Umi«ski S.
(2009),
Szanse i zagro»enia zwi¡zane
z przyj¦ciem euro przez Polsk¦ w uj¦ciu regionalnym, Raport nt. pelnego uczestnictwa
Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze,
www.nbp.pl, 2, s. 1185.
Grabczy«ski J., Hylewski J., Roy A., Szafarczyk E., Zieli«ska M.
(2009),
Skutki integracji
walutowej dla procesu zarz¡dzania rezerwami dewizowymi w NBP, Raport na temat peªnego
uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej. Projekty
badawcze, www.nbp.pl, 2, s. 229291.
Wybrane skutki przyst¡pienia maªej otwartej gospodarki do unii
(2009),
Grabek G., Kªos B.
walutowej, Raport na temat peªnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii
Gospodarczej i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 7.
Gradzewicz M., Makarski K.
(2009),
The Welfare Cost of Monetary Policy Loss after the Euro
Adoption in Poland, Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie
Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 8, s. 1154.
Grodzicki M. (2009),
Zmienno±¢ dªugoterminowych stóp procentowych w krajach Unii Europejskiej
a wprowadzenie euro, Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie
Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 8, s. 5584.
Górska A.,
Siemaszko M.,
Šukasz Szymczyk,
Wyganowska H.
(2009),
Do±wiadczenia
Cypru i Malty zwi¡zane z zamian¡ walut krajowych na euro, Raport nt. pelnego uczestnictwa
Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze,
www.nbp.pl, 2, s. 141215.
HM Treasury
tests.
(2003),
UK membership of the single currency. An assessment of the ve economic
J¦drzejowicz T., Kitala M., Wronka A.
(2009),
Polityka skalna w kraju nale»¡cym do strefy
euro. Wnioski dla Polski, Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim
etapie Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 3, s. 867.
Kokoszczy«ski R., Grabek G., Kªos B., Šyziak T., Przystupa J., Wróbel E.
(2009),
Porównanie podstawowych cech mechanizmu transmisji monetarnej w Polsce i w stree euro,
28
Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodaczej
i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 2, s. 292350.
Structural heterogeneity or asymmetric shocks? Poland and the euro area
through the lens of a two-country DSGE model, NBP Working Paper, (49).
Kolasa M.
(2008),
Stylizowany model DSGE maªej gospodarki otwartej w niesymetrycznej unii
walutowej - wnioski dla Polski, Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w
Koloch G.
(2009),
trzecim etapie Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 8, s. 131192.
Komisja Europejska
(2008),
EMU@10. Successes and challenges after 10 years of Economic and
Monetary Union, European Economy.
Analiza zbie»no±ci cyklu koniunkturalnego gospodarki polskiej ze stref¡ euro
na tle krajów Europy ‘rodkowo-Wschodniej oraz pa«stw czªonkowskich strefy, Raport nt. pelnego
Konopczak K. (2009a),
uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty
badawcze, www.nbp.pl, 3, s. 68104.
Wpªyw wprowadzenia wspólnej waluty do obiegu gotówkowego
na zmiany w poziomie cen krajów strefy euro, Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej
Konopczak K., Rozkrut M. (2009),
Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 8, s.
285338.
Konopczak M.
(2009b),
Efektywno±¢ kanaªu nansowego a wygªadzanie konsumpcji w stree euro
i w Polsce, Bank i Kredyt, 40 (1), s. 2366.
Rotation Scheme of the ECB Governing Council:
Monetary Policy Eectiveness and Voting Power Analysis, Raport nt. pelnego uczestnictwa
Kosior A., Rozkrut M., Torój A.
(2009),
Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze,
www.nbp.pl, 9, s. 53101.
Analiza kosztów dziaªania oraz dochodów z operacji wymiany walut w sektorze
bankowym z tytuªu wprowadzenia euro, Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej
Kozak S.
(2009),
w trzecim etapie Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 3, s. 105132.
Šaszek J., Augustyniak H., Widªak M.
(2008),
Euro a ryzyko b¡bli na rynku nieruchomo±ci
mieszkaniowych, Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii
Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl.
Leiner-Killinger N., Pérez V.L., Stiegert R., Vitale G.
(2007),
Structural reforms in EMU
and the role of monetary policy. A survey of the literature, ECB Occasional Paper Series, 66.
Lewandowski P., Koloch G., Regulski A.
(2009),
Elastyczno±¢ rynku i dóbr w Polsce na
tle wybranych krajów europejskich, Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w
trzecim etapie Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 9, s. 103164.
29
The Maastricht Convergence Criteria and Optimal Monetary Policy for the
EMU Accession Countries - exercise for Poland, Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej
(2009),
Lipi«ska A.
Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 9, s.
165228.
Lucas R.E.
(1976),
Econometric Policy Evaluation: A Critique, Carnegie-Rochester Conference
Series on Public Policy.
Is Ination Perceived by Polish Consumers Driven by Prices of Frequently Bought
Goods and Services?, Comparative Economic Studies, 51 (1), s. 100117.
Šyziak T. (2009),
Skala i efektywno±¢ antycyklicznej polityki skalnej w
kontek±cie wst¡pienia Polski do strefy euro, Narodowy Bank Polski, projekt zrealizowany na
Mackiewicz M., Krajewski P.
(2008),
potrzeby Raportu nt. peªnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii
Gospodaczej i Walutowej.
Wpªyw wprowadzenia euro na stopie« otwarto±ci i zmiany strukturalne w
hanlu krajów strefy euro, Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim
(2009),
Mroczek W.
etapie Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 4, s. 685.
Raport na temat peªnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej
w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, www.nbp.pl.
Narodowy Bank Polski
(2009),
Eciency and Competition in the Polish Banking Sector Would Euro Adoption Change Them?, Bank i Kredyt, 12, s. 3154.
Pawªowska M., Kozak S.
(2008),
Koszty dostosowawcze oraz korzy±ci z wprowadzenia euro dla sektora
przedsi¦biorstw nienansowych. Czego oczekuj¡ polskie przedsi¦biorstwa po przyst¡pieniu do
strefy euro?, Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii
Puchalska
K.
(2009),
Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 5, s. 98152.
Rodrik D., Subramanian A.
(2009),
Why did Financial Globalization Disappoint?, IMF Sta
Papers, 56 (1).
The eciency of regional labour market mechanisms in absorbing regional
shocks in Poland in the context of accession to Euro Area, Raport nt. pelnego uczestnictwa
Rogut A.
(2009),
Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze,
www.nbp.pl, 5, s. 153187.
Rozkrut
M.,
Jakubik
J.,
Konopczak
K.
(2009),
Efekty zaokr¡gle« cen w Polsce po
wprowadzeniu euro do obiegu gotówkowego, Bank i Kredyt, 40 (2), s. 6195.
Rybi«ski K.
Sªawi«ski A.
(2007),
Globalizacja w trzech odsªonach, Din.
(2008),
Znaczenie czynników ryzyka towarzysz¡cych wchodzeniu Polski do ERM2 i
do strefy euro, Ekonomista, 1, s. 3350.
30
Skrzypczy«ski P.
(2009),
Wahania aktywno±ci gospodarczej w Polsce i stree euro, Raport nt.
pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodaczej i Walutowej.
Projekty badawcze, www.nbp.pl, 5, s. 213276.
St¡»ka A.
(2009),
The Flexible Exchange Rate as a Stabilising Instrument: The Case of Poland,
Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodaczej i
Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 5, s. 277361.
Szczerbak
M.,
Misiórski
J.,
Pochopie«
G.
(2009),
Wpªyw przyj¦cia przez Polsk¦ euro
na strategi¦ zarz¡dzania dªugiem Skarbu Pa«stwa, Raport na temat peªnego uczestnictwa
Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej. Projekty badawcze,
www.nbp.pl, 6, s. 47139.
Implikacje Traktatu z Lizbony dla uwarunkowa« instytucjonalnych
funkcjonowania strefy euro, Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim
Szymczyk
Š.
(2009),
etapie Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 6, s. 231253.
Torój A.
(2009), Macroeconomic
adjustment and heterogeneity in the euro area, Materiaªy i Studia
NBP, 54.
EMU and Prices in Poland. The analysis of impact of accession to the Euro
Area on the relative price level, Raport nt. pelnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w
Wo¹niak P.
(2009),
trzecim etapie Unii Gospodaczej i Walutowej. Projekty badawcze, www.nbp.pl, 6, s. 254296.
World Bank
(2008),
Doing Business 2009, http://www.doingbusiness.org/.
Zorzi M.C., Rubaszek M.
(2008), On the empirical evidence of the intertemporal current account
model for the euro area countries, ECB Working Paper Series.
31