Genetyczne przyczyny wyst*powania ADHD w*ród doros*ych

Genetyczne przyczyny występowania
ADHD wśród dorosłych
Weronika Bulska
Magdalena Bonk
Kamila Orszulak
Wstęp
Dyskusja
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem
uwagi jest jednym z najczęściej występujących
zaburzeń psychicznych u dzieci i często błędnie
przypisywane tylko tej grupie wiekowej. Jednak u
około 2/3 dzieci z ADHD objawy utrzymują się w
okresie dojrzewania oraz w życiu dorosłym. Częstość
występowania ADHD u osób dorosłych szacuje się na
około 2-5 % populacji.
Główną
przyczyną
zespołu
nadpobudliwości
psychoruchowej z deficytem uwagi jest defekt
genetyczny. Ryzyko wystąpienia ADHD u krewnego
pierwszego stopnia z rozpoznanym zaburzeniem
wynosi w zależności od badań 20-50 %.
Znacznie częstsze współwystępowanie ADHD u bliźniąt
monozygotycznych niż u dizygotycznych wskazuje na
istotną odziedziczalność zaburzenia, która w różnych
populacjach wynosi od 60 do 90%.
Najbardziej rozpowszechnionym podtypem ADHD
według klasyfikacji DSMIV jest podtyp mieszany
(ADHD-C), który występuje u 50–75% populacji
chorych. Podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji
uwagi (ADHD-IA) stwierdza się u 20–30% pacjentów z
ADHD, a podtyp z przewagą nadruchliwości i
impulsywności (ADHD-HI) u mniej niż 15% chorych.
Przeprowadzone dotychczas badania wskazują na
wiele rejenów chromosomów mogących zawierać
locus zwiększające ryzyko zachorowania na ADHD.
Najbardziej obiecujące wydają się doniesienia
dotyczące rejonów chromosomów: 4q, 5p13, 5q, 9q,
11q, i 17p11.
Osoby dorosłe z przetrwałym ADHD z powodu
deficytu uwagi nie mogą skupić się na prowadzonej
rozmowie, czytanym materiale lub wykonywanych
czynnościach, zapominają o umówionych spotkaniach
i planach. Często też odczuwają stały niepokój i mają
trudności z odprężeniem się, bywają bardzo drażliwe,
a na stres reagują nadmiernie (obniżeniem nastroju,
lękiem, złością). Funkcjonowanie utrudnia im także
brak umiejętności organizacji pracy oraz czasu,
niekończenie podjętych zadań i łatwe przerzucanie
aktywności na nowe zajęcia, przez co ich działania
stają się mało efektywne
Podsumowanie
Polimorfizm
genetyczny
odpowiedzialny
za
występowanie
ADHD
dotyczy
układu
dopaminergicznego, serotoninergicznego,
noradrenergicznego
zarówno
na
poziomie
receptorów, enzymów, transporterów.
Piśmiennictwo
1.Agnieszka Słopień –Badania asocjacyjne genów
kandydujących w zespole nadpobudliwości
psychoruchowej i deficytu uwagi (ADHD)
2. Arcos-Burgos M, Castellanos FX, Pineda D, Lopera F,
Palacio JD, Palacio LG, Rapoport JL, Berg K, BaileyWilson JE, Muenke M. Attention-Deficit/Hyperactivity
Disorder in a Population Isolate: Linkage to Loci at
4q13.2, 5q33.3, 11q22, and 17p11. Am J Hum Genet
2004; 75(6): 998–1014.
3. Benjamin J, Osher Y, Kotler M, Gritsenko I,
Nemanov L, Belmaker RH, Ebstein RP. Association
between tridimensional personality questionnaire
(TPQ) traits and three functional polymorphisms:
dopamine receptor D4 (DRD4), serotonin transporter
promoter region (5-HTTLPR) and catechol Omethyltransferase (COMT). Mol Psychiatry 2000; 5(1):
96–100.
4. Isaksson J, Grigorenko EL, Oreland L, Af Klinteberg
B, Koposov RA, Ruchkin V. Exploring possible
association between DβH genotype (C1021T), early
onset of conduct disorder and psychopathic traits in
juvenile delinquents.
Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci. 2015
Geny, których uszkodzenie może powodować zespół
nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi,
to :geny receptorów i transportera dopaminy, Bhydroksylazy dopaminy, geny receptora HTRB1 i
transportera serotoniny, białka SNAP 25 , gen
anatgonisty receptora interleukiny 1 i inne.
Zaburzenia
neurotransmisji
w
układzie
dopaminergicznym są uważane za jeden z czynników
predysponujących do wystąpienia ADHD. Polimorfizm
transportera dopaminy( chrom 5p15) stał się
przedmiotem badań nad etiologią ADHD po
stwierdzeniu szybkiej poprawy klinicznej u 70% dzieci z
ADHD leczonych lekami
psychostymulującymi
(inhibitory transpotera dopaminy) .
Gen receptora dopaminowego D2 (DRD2) był jednym z
pierwszych genów, z którym stwierdzono asocjację z
ADHD (chrom. 11q23.1). Badania genu DRD2 w ADHD
dotyczą najczęściej polimorfizmu TaqIA (rs1800497).
Późniejsze badania wykazały, że polimorfizm ten leży w
odległości większej niż 10 kb od DRD2 w eksonie
sąsiedniego genu ANKK1 .
Liczne doniesienia wskazują na związek polimorfizmu
genu DRD4 z ADHD. Gen jest zlokalizowany na
chromosomie 11p15.5. Jego ekspresję obserwujemy w
regionach płatów czołowych, szczególnie w korze
wzrokowo-czołowej i zakręcie obręczy.
Badania ostatnich lat sugerują istnienie zaburzeń
układu noradrenergicznego u osób z ADHD. Gen betahydroksylazy dopaminy jest ważnym genem
kandydującym w badaniach asocjacyjnych w ADHD, ze
względu na bezpośrednie działanie na stężenie
dopaminy i noradrenaliny. Najczęściej badany
polimorfizm 38 DBH dotyczy intronu 5, w którym
znajduje się miejsce restrykcyjne dla enzymu TaqI.
Katechol-O-metyl-transferaza (COMT) jest enzymem
odpowiedzialnym za rozkład katecholamin, dopaminy i
noradrenaliny. Polimorfizm (rs4680) genu COMT w
eksonie 4 wpływa na zmianę jego ekspresji. Allel
COMT Val 158 odpowiada za wysoką aktywność
enzymu, natomiast allel Met 158 za obniżoną
aktywność COMT.
W niektórych badaniach podkreśla się znaczenie
nieprawidłowości układu serotoninergicznego w
rozwoju
ADHD.
Dotychczas
najintensywniej
prowadzono badania związane z genem transportera
serotoniny. Opisano trzy polimorfizmy związane z
ADHD. Zmiany dotyczą też genów receptorów
serotoniny 5HTR2A i 5HTR1B.