Wymagania do zaliczenia: Wojna i wojskowość ROK I 2016/2017

Wymagania do zaliczenia:
Religie a wojna w starożytności
oraz
Konflikty na Bliskim Wschodzie – Wyprawy krzyżowe
Wojna i wojskowość ROK I
2016/2017
dr hab. prof. US Piotr Briks
do zaliczenia semestru z każdego z obu przedmiotów należy zdobyć co najmniej 30 punktów.
punkty można otrzymać za:

obecność i aktywność na zajęciach
(obecność +2, nieobecność 0 bez względu na powód nieobecności)

ewentualne wejściówki

pracę pisemną lub prezentację multimedialną – 15 pkt – temat do konsultacji z
prowadzącym, termin do 19.01.2017 (prace oddane po tym terminie nie będą
uwzględniane) – prace można przygotowywać parami (w takim wypadku można
otrzymać maksymalnie 10 pkt na osobę).

kolokwium zaliczeniowe – maksymalnie 30 pkt – dla osób, które w ciągu semestru nie
nazbierają satysfakcjonującej ich liczby punktów.
w razie konieczności mój e-mail: [email protected]
moja strona: briks.whus.pl – na tej stronie podawane są wszystkie bieżące informacje (m.in.
termin wykładów, materiał do przygotowania, ewentualne odwołania wykładów itp.)
ponadto proszę o przynoszenie na każde zajęcia atlasu historycznego regionu (lub map).
wyjazd do Pergamonu (Vorderasiatisches Museum in Berlin) 3 grudnia 2016 (sobota) – forma
dobrowolnego zaliczenia brakujących wykładów. Szczegóły później.
1
Wybrana bibliografia do historii starożytnego Bliskiego Wschodu
Arnaud D., Starożytny Bliski Wschód. Od wprowadzenia pisma do Aleksandra Wielkiego,
Warszawa 1982
Baines J., Málek J., Wielkie kultury Świata: Egipt, Warszawa 1996
Bielicki M., Zapomniany świat Sumerów, Warszawa 1973
Bieliński P., Starożytny Bliski Wschód. Od początków gospodarki rolniczej do wprowadzenia
pisma, Warszawa 1985
Boyce M., Zaratusztrianie, Łódź 1988
Bright J., Historia Izraela, Warszawa 1994
Contenau G., Życie codzienne w Babilonii i Asyrii, Warszawa 1963
Daumas F., Od Narmera do Kleopatry, Warszawa 1973
Drioton E., Egipt faraonów, Warszawa 1970
Garelli P., Asyriologia, Warszawa 1998
Grant M., Dzieje dawnego Izraela, Warszawa 1991
Grimal N., Dzieje starożytnego Egiptu, Warszawa 2004
Gurney O. R., Hetyci, Warszawa 1970
Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna, Warszawa 2006
Joannes F., Historia Mezopotamii w I tys. przed Chrystusem, Poznań 2007
Klengel H., Hetyci i ich sąsiedzi, Warszawa 1972
Laessoe J., Ludy Asyrii, Warszawa 1972
Lipińska J., Koziński W., Cywilizacja miedzi i kamienia, Warszawa 1977
Lipińska J., Marciniak M., Mitologia starożytnego Egiptu, Warszawa 1980
Lynch J. M. (red.), Sumer - miasta Edenu, Warszawa 1997
Michałowski K., Nie tylko piramidy, Warszawa 1974
Mieroop M. Van De, Historia starożytnego Bliskiego Wschodu, ok. 3000-323 p.n.e., Kraków
2008
Moscati S., Kultura starożytnych ludów semickich, Warszawa 1963
Moscati S., Świat Fenicjan, Warszawa 1968
Myśliwiec K., Pan Obydwu Krajów. Egipt w I tysiącleciu p.n.e., Warszawa 1993
Olmstead A. T., Dzieje imperium perskiego, Warszawa 1973
Pellegrino Ch., Powrót do Sodomy i Gomory. Biblia w świetle archeologii, Wa-wa 1998
Popko M., Huryci, Warszawa 1992
Rachet G., Słownik cywilizacji egipskiej, Katowice 1994/1998
Roaf M., Wielkie Kultury Świata: Mezopotamia, Warszawa 1998
Rogerson J., Wielkie Kultury Świata: Świat Biblii, Warszawa 1996
Roux G., Mezopotamia, Warszawa 1998
Saggs H. W., Wielkość i upadek Babilonii, Warszawa 1973
Schneider T., Leksykon faraonów, Warszawa 2001
Starożytny Izrael. Od czasów Abrahama do zburzenia Jerozolimy przez Rzymian, praca
zbiorowa, przełożył ks. W. Chrostowski, Warszawa 1994
J.Śliwa, Sztuka i archeologia starożytnego Wschodu, Warszawa 1997
Warzecha J., Dawny Izrael, Warszawa 1995
Wildung D., Egipt. Od czasów prehistorycznych do rzymskich, Warszawa 1998
Zabłocka J., Historia Bliskiego Wschodu w starożytności, Wrocław 1987
Ziółkowski A., Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2009
2
Wyprawy krzyżowe – literatura:
Angold Michael, Czwarta Krucjata, Warszawa 2006.
Anonima dzieje pierwszej krucjaty albo czyny Franków i pielgrzymów jerozolimskich, Kraków
1984
Arnold S., Wyprawy Krzyżowe, Warszawa
Asbridge Th., Pierwsza krucjata. Nowe spojrzenie, Poznań 2006
Balard M., Wyprawy krzyżowe i łaciński wschód XI, XIV w., Warszawa 2005
Barber M., Templariusze, Warszawa 2000
Bauer M., Templariusze. Mity i rzeczywistość, Wrocław 2003
Bienie A., Bezkrwawe zwycięstwo, zdobycie Damaszku przez Nur ad-Dina (w:) „W kręgu
cywilizacji Półksiężyca” red. Michlak, Pikulska B., Kraków 2002
Bieniek A., Miedzy wiarą a rozsądkiem, Damaszek w okresie wypraw krzyżowych w świetle
kronik arabskich, Kraków 2004
Billings M., Wyprawy krzyżowe, Warszawa 2002
Biziuk Piotr, Hattin 1187, Bellona, Warszawa 2004.
Bordonove G., Życie codzienne Zakonu Templariuszy, Poznań 1998
Charpentier L., Tajemnice Templariuszy, Warszawa 1992
Clari de R., Zdobycie Konstantynopola, Poznań 1997
Croce V., Tajemnice Templariuszy i upadek Królestwa Jerozolimy, Kraków 2004
Croix de la A., Templariusze. W sercu wypraw krzyżowych, Poznań 2006
Dupuy Ernest R. i Dupuy Trevor N., Historia wojskowości. Starożytność – średniowiecze,
Warszawa 1999.
Fergus F., Wyprawy krzyżowe 1100-1200, Warszawa 1999
Gieysztor A., Ze studiów nad genezą wypraw krzyżowych. Encyklika Sergiusza IV (10091012), Warszawa 1948
Goff Le J., Ludwik Święty, Warszawa 2001
Grabski A.F., Polska wobec idei wypraw krzyżowych na przełomie XI i XII w., „Duch
krzyżowy” Anonima Galla, „Zapiski Historyczne”: 26, 1961, z. 4, s. 37-64
Grodecki R., Polska wobec idei wypraw krzyżowych, „Przegląd Współczesny”, R.2 nr 18,
1923
Güttner-Sporzyński D. von, Poland, Holy War, and the Piast Monarchy, 1100-1230,
Turnhout, 2014.
Halliday F., Islam i mit konfrontacji, Warszawa 2002
Hamilton B., Wyprawy krzyżowe, Warszawa 2000
Harris J., Bizancjum i wyprawy krzyżowe, Warszawa 2005
Holt P.M., Bliski Wschód od wypraw krzyżowych do 1517 roku, Warszawa 1993
Hroch W. i M., W obronie grobu Chrystusa, krzyżowcy w lewancie, Warszawa 1992
Joinville J., Czyny Ludwika Świętego króla Francji, Warszawa 2002
Jurkowski A.I., Historya zakonu rycerskiego templariuszów od założenia jego aż do upadku
podłóg najlepszych źródeł pokrótce zebrana i krytycznie wyłożona, Wilno 1845
(reprint Poznań 2002)
Konstam A., Wyprawy Krzyżowe, 2005
Kulecki M., Polacy wśród krzyżowców w XII i XIII w., „ Mówią Wieki” Nr 1. R.1977
Lane, Pool S., Saladyn Wielki i upadek Jerozolimy, Warszawa 2006
Lange T.W., Szpitalnicy, Joannici, Kawalerowie Maltańscy, Poznań 1994
Lawrence C. H. Monstycyzm średniowieczny, Warszawa 2005
Lerner G., Krucjaty, tysiąc lat nienawiści, Kraków 2003
Lesniewski S., Jerozolima 1099, Warszawa 1995
Lyons Malcolm C.,Jackson David E.P., Saladyn, Warszawa 2006
Maaluf A., Wyprawy krzyżowe w oczach Arabów, Warszawa 2001 (naukowo może nie
najwyższych lotów, ale ciekawa ze względu na muzułmański punkt widzenia)
Madden Th. et Al., The Fourth Crusade: The Conquest of Constantinople, Philadelphia 1997.
3
Madden Th., The New Concise History of the Crusades, Lanham 2005.
Manteuffel T., Historia Powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2002.
Melville M., Dzieje templariuszy, Warszawa 1991
Mendys M., Udział Władysława II w krucjacie r. 1147, „Roczniki Zakładu Naukowego im.
Ossolińskich”, 1-2, 1928, s.399-434
Michałek A., Wyprawy Krzyżowe. Francuzi, Warszawa 2004
Michałek A., Wyprawy krzyżowe. Armie ludów tureckich, Warszawa 2001
Michałek A., Wyprawy krzyżowe. Normanowie. Warszawa 2002
Morawski Z., Epilogi krucjat w XV wieku i inne studia renesansowe, Kraków 1924
Morrisson C., Krucjaty, Warszawa 1997
Nicholson C., Krucjaty, Warszawa 1997
Pentek Z., Cesarstwo Łacińskie 1204, 1261. Kolonialne państwo krzyżowców czy
neobizancjum?, Poznań 2004
Pentek Z., Villehardouin, Rycerz kronikarz IV wyprawy krzyżowej, Poznań 1996
Pernoud R., Alienor z Akwitanii, Warszawa 1980
Pernoud R., Kobieta w czasach wypraw krzyżowych, Gdańsk 2002
Pernoud R., Templariusze, Gdańsk 1995
Potkowski E., Rycerze w habitach, Warszawa 1974
praca zbiorowa pod red. Kijas Z. i Salamon M., IV krucjata. Historia, reperkusje,
konsekwencje, Kraków 2005
praca zbiorowa pod red. L.W. Stefaniaka, Archeologia Palestyny, Poznań 1973
praca zbiorowa pod red. Riley-Smith J., Historia Krucjat, Warszawa 2000
Read P., Templariusze, Poznań 2003
Runciman S., Dzieje wypraw krzyżowych 1-3, Warszawa 1987
Sire H. J. A., Kawalerowie Maltańscy, Warszawa 2000
Składankowie M. i B., Wyprawy krzyżowe, Warszawa 1968
Sobańska-Bendaruk M., Lenard S.B., Wiek V-XV w źródłach, Warszawa 1999
Tate G., Orient w czasach wypraw krzyżowych, Wrocław 1996
Trupinda J., Reguła Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w
Jerozolimie, Malbork 2002
Urban W., Krzyżacy, Historia działań militarnych, Warszawa 2005
Uryga F., Żywot Świętego Bernarda z Fontaine, opata o.o. cystersów w Clairvaux we Francji
(w 888, letnią jego rocznicę urodzin), Kraków 1891
Usama ibn Munkind, Kitab al-i`tbar, Księga pouczających przykładów, Ossolineum 1975
Villehardouin de G., Zdobycie Konstantynopola, Poznań 2003
Wawoczny G., Władcy Raciborza wobec krucjat I zakonów krzyżowych (w:) „Ziemia
Raciborska” Rocznik 2005
Włodarski B., O udziale Polski w wyprawie krzyżowej Andrzeja II, „Kwartalnik Historyczny”
38, 1924, s. 29-36
Zieliński A., Opat krzyżowców, święty Bernard, Warszawa 2005
Zieliński A., Tajemnice polskich Templariuszy, Warszawa 2003
4
Strony www (o krucjatach):
(pl) http://www.templariusze.org/krucjaty.htm, portal poświęcony zakonowi
templariuszy (polecam mapę serwisu)
(pl) http://www.historia.pgi.pl/krucjaty.html, krótka, ale treściwa historia krucjat
(pl) http://pl.wikipedia.org/wiki/Wyprawy_krzy%C5%BCowe, "krucjaty" w
encyklopedii Wikipedia
(pl) http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,524 lub http://www.racjonalista.pl/kk.php/s
,523 orazhttp://www.racjonalista.pl/kk.php/s,2892, Portal Racjonalista czyli
sceptycznym okiem
(pl) http://lastcrusader.w.interia.pl/krucjaty_spis.htm, strona taka jak moja o
krucjatach
(pl) http://www.wprost.pl/ar/?O=75675, aktykuł w Wproście o krucjacie dziecięcej
(pl) http://rycerze.org/, strona bractwa rycerskiego z opisem zakonów krzyżowych
(pl) http://www.historycy.org/index.php?showforum=14, dyskusyjne forum
historyczne (wątek "Okres krucjat")
(ang) http://www.fordham.edu/halsall/basis/AnnaComnena-Alexiad.html, tekst
Aleksjady (dzieła napisanego przez córkę cesarza Bizantyjskiego który poprosił
Urbana II o pomoc)
(ang) http://webhost.bridgew.edu/dklier/, ogólne informacje o wyprawach
krzyżowych z mnóstwem linków do stron o podobnej tematyce
(fr) http://www.callisto.si.usherb.ca/~croisade/IMAGES/Webimages.htm, zbiór
manuskryptów z epoki krucjat
5
Okresy historyczne na Bliskim Wschodzie (od okr. brązu do współczesności)
Epoka kamienia
~1 mln. – 4.500*
Paleolit
Mezolit
1 mln. – 15.000
15.000 – 8.300
Neolit
8.300 – 4.500
Chalkolit
Epoka brązu
Wczesny b.
Średni b.
Późny b.
Epoka żelaza
4.500 – 3.150
3.150 – 1.200
3.150 – 2.200
2.200 – 1.550
1.550 – 1.200
1.200 – 586
Wczesne ż.
1.200 – 1.020
Średnie ż.
1.020 – 922
Późne ż.
922 – 721/586
(okres używania narzędzi kamiennych)
kultura przedjaskiniowa i jaskiniowa; rozpalanie ognia
zbieractwo; narzędzia; początki rolnictwa; pierwsze
silosy
pierwsze osiedla i miasta (Jerycho?); rolnictwo;
ceramika; udomowienie zwierząt; irygacja; kult
płodności (?).
domy; miasta; świątynie, przedmioty z miedzi
fortyfikacje; świątynie; pałace
migracje Amorytów; czas patriarchów (Abraham,
Izaak, Jakub, Józef?); Hyksosi;
dominacja Egiptu; miasta-państwa; plemiona Habiru;
pierwsze alfabety (Egipt, Kanaan i Synaj); okres
przebywania preizraelitów w Egipcie (?);monoteizm
(?); początek zdobywania Kananu (Jozue?)
rozpowszechnienie się znajomości obróbki żelaza
powszechny kryzys w regionie M. Śródziemnego,
inwazja Ludów Morza; Filistyni, okres Sędziów,
początek piśmiennictwa bibl. - pieśń Debory
okres monarchii (wg danych biblijnych): Saul (10201000), powstanie państwa Izrael, Dawid (1000-965),
zdobycie Jerozolimy (stolica); Salomon (965-922),
budowa I. Świątyni, złota epoka polityczna, kulturalna
i ekonomiczna; prorocy; literatura bibl.
po śmierci Salomona rozpad (?) państwa na królestwo
północne – Izrael i południowe – Judę. 19 królów
Izraela – Samaria stolicą. 721 podbicie Izraela przez
Asyrię. 20 królów Judy. 586 Zburzenie Jerozolimy
przez
Nabuchodonozora,
1. okres
wystąpień
proroków.
Okres bab. i perski
586 – 332
do 538 deportacja babilońska. Dekret Cyrusa.
od 538 dominacja perska, powrót do Izraela, 516 poświęcenie II Świątyni, Zorobabel, Ezdrasz, Nehemiasz
Okres hellenistyczny
332 – 63
332 – Aleksander Wlk. i jego podboje.
301-198 panowanie Ptolemeuszy; 198-167 panowanie
Seleucydów; 167-141 powstanie Machabeuszy; 164
oczyszczenie Świątyni
152-37 królestwo Hasmonejskie, odnowienie życia
rel., Sanhedryn, pow. sekty esseńczyków (Qumran?).
Okres rzymski
-63 – 324
Okres bizantyjski
324 – 637
37 – 4 BC. Herod Wlk. (względna niepodległość), po
jego śmierci władzę obejmują: Filip, Antypas,
Archelaos.
66-73 I. Powstanie i zburzenie Jerozolimy (70)
spisanie Miszny, potem Gemary – w sumie – Talmud
132-135 Powstanie Bar Kochby i ostateczna klęska.
Na ruinach Jerozolimy powstaje Aelia Capitolina.
budowa pierwszych świątyń chrześcijańskich
* Datacja w publikacjach różni się niekiedy znacząco. O niektórych z podanych wydarzeń dowiadujemy się wyłącznie z Biblii (brak
potwierdzenia
z
innych
źródeł
lub
dowodów
archeologicznych)
6
Akko
Kair
Anatolia
Kanaan
Antiochia Syryjska
Konstantynopol/Stambuł
Asyria
Kraj Medów
Ateny
Lakisz
Babilon
Liban
Bagdad
Morze Martwe
Baszan/Golan
Macedonia
Bizancjum (jako region)
Masada
Cezarea Nadmorska
Megiddo
Chaldea
Mezopotamia
Charan
Milet
Chasor
Mittani
Damaszek
Moab
Dorryleum
Mosul
Edom
Nicea
Egipt
Nil
Ejlat
Niniwa
Eufrat (rzeka)
Palestyna
Fenicja
Persja
Filistea
Persepolis
Galilea
Pustynia Judzka
Gaugamela
Qumran
Gaza (Strefa Gazy)
Samaria (Sebastija)
Geraza (Dżerasz)
Smyrna
Haifa
Sparta
Hatussa
Suza (w Persji)
Haran
Synaj
Idumea
Syria
Iran
Taurus (góry)
Irak
Teby (egipskie)
Issos
Tel Amarna
Izrael
Tel Awiw
J. Galilejskie
Troja
Jaffa
Tuszpa (Wan)
Jerozolima
Tyberiada
Jerycho
Tyr
Jezioro Galilejskie
Ugarit (obecnie: Ras Szamra w Syrii)
Jordan (rzeka)
Ur
Jordania
Urartu
7