WAŻNE WIADOMOŚCI O CUKRZYCY TYPU 1 DLA NAUCZYCIELI

WAŻNE WIADOMOŚCI O CUKRZYCY TYPU 1 DLA NAUCZYCIELI i
OPIEKUNÓW W SZKOŁACH i PRZEDSZKOLACH
Drodzy Nauczyciele,
Cukrzyca typu 1 rozpoznawana jest u około 1500 dzieci i młodzieży każdego roku w Polsce.
Jest to najczęstsza choroba przewlekła u dzieci i młodzieży.
Cukrzyca rozwija się podstępnie, a pierwsze objawy są tak banalne, że podczas upalnego lata
można nie zwrócić na nie uwagi. Jako pierwsze występują: wzmożone pragnienie,
częstomocz, po kilku dniach dołączają się gwałtowny ubytek masy ciała, problemy z
koncentracją oraz osłabienie
Rozpoznanie cukrzycy jest szokiem dla całej rodziny, która nagle staje przed wieloma
problemami. Uczy się zasad żywienia, podawania insuliny, kontrolowania poziomów glukozy
we krwi, adaptacji dawki insuliny do posiłku i zmieniających się w ciągu dnia sytuacji np.
wysiłek, stres, choroba. Niektóre nawyki żywieniowe wymagają zmiany, a zaplanowany do tej
pory rytm życia czasami musi być skorygowany. Dziecko na cukrzycę wymaga podawania
insuliny 4- 5 x/ dobę, często również w wczesnych godzinach rannych. Insulina podawana jest
przy pomocy strzykawek przypominających pióro zwanych penami lub w systemie ciągłym za
pomocą osobistej pompy insulinowej. Ponadto pacjent kilkakrotnie w ciągu doby oznacza
poziom glukozy aparatem – Glukometrem. Posiłki dziecka z cukrzycą są dokładnie wyliczone
pod względem zawartości węglowodanów.
Celem leczenia cukrzycy jest nie tylko osiągnięcie optymalnego wyrównania
metabolicznego ale także powrót do porównywalnego z poprzednim, poziomu
funkcjonowania tzn: odzyskanie społecznej i psychicznej jakości życia,
pozytywnych tym wczesne nawiązanie pozytywnych relacji pacjent/ rodzic/
nauczyciel.
Cukrzyca nie powinna zmieniać potencjału dziecka do nauki
Cukrzyca nie powinna być przyczyną wykluczenia dziecka z jakiegokolwiek rodzaju
aktywności, w tym uczeszczania do przedszkola, szkoly, na studia.
Podstawowe znaczenie ma edukacja oraz społeczna integracja w szkołach
podstawowych, średnich i wyższych. Nie zaleca się indywidualnego trybu nauczania dla
dzieci z cukrzycą.
Dziecko chore na cukrzycę może tak jak jego rówieśnicy prowadzić normalny tryb życia tzn. brać
udział w zajęciach szkolnych, lekcjach wychowania fizycznego, zawodach sportowych, wycieczkach
szkolnych i wszystkich wydarzeniach w życiu klasy czy szkoły.
Powinno być jednak właściwie przygotowane do różnych sytuacji. Dlatego istotne jest, aby
rodzice byli wcześniej poinformowani o planowanych nietypowych zajęciach oraz ich
intensywności.
1
Informacje, które przedstawiamy pomoże Państwu zrozumieć wybrane aspekty cukrzycy typu 1, a
także ułatwi pomoc dziecku w razie sytuacji awaryjnej.
CUKRZYCA TYPU 1
Cukrzyca typu 1 ujawnia się zwykle u dzieci i ludzi młodych. Wyspy trzustkowe, które produkują
insulinę zostały bezpowrotnie zniszczone przez proces chorobowy. W organizmie brakuje insuliny,
dlatego trzeba ją dostarczyć z zewnątrz.
Leczenie dziecka z cukrzycą polega na:
 Wstrzykiwaniu insuliny kilka razy dziennie lub ciągłym podskórnym wlewie za pomocą
pompy insulinowej
 Właściwym żywieniu
 Częstej kontroli poziomu cukru /glukozy/ we krwi, acetonu w moczu
 Systematycznym wysiłku fizycznym
Właściwy poziom cukru we krwi: 80 –130 mg%
Podczas pobytu w szkole dziecko może się źle poczuć. Może to być związane z wystąpieniem
niedocukrzenia lub hyperglikemii.
1.NIEDOCUKRZENIE -
zbyt niski poziom cukru we krwi – poniżej 70 mg%. Może być
wywołane brakiem o właściwej porze posiłku lub zwiększoną aktywnością fizyczną bez
uprzedniego przygotowania.
OBJAWY:
 Zblednięcie
 Drżenie rąk i nóg
 Obfite pocenie
 Zaburzenia widzenia
 Nielogiczne odpowiedzi na pytania
 Zmienność nastroju (nieuzasadniona agresja lub upór, „głupokwaty śmiech”,
„przylepność”)
 Kołatanie serca
 Zaburzenia koncentracji
POSTĘPOWANIE: Podaj dziecku słodki płyn do picia (np. ½ szklanki Coli, soku lub słodzonej
herbaty) albo cukier/glukozę (2 kostki), który dziecko powinno mieć zawsze przy sobie. Pozwól
mu zjeść dodatkowy posiłek (np. kanapkę, krakersy, biszkopty). Przypomnij po 1 godz. aby
ponownie zmierzył poziom cukru.
2
NIEDOCUKRZENIE Z UTRATĄ PRZYTOMNOŚCI - niezwykle rzadko, lecz czasem może się
zdarzyć ciężkie niedocukrzenie z zaburzeniem świadomości aż do utraty przytomności i
drgawek.
POSTEPOWANIE: Zabezpiecz drogi oddechowe u nieprzytomnego dziecka. Wstrzyknij ampułkę
glukagenu - GlucaGen HypoKit (lek w pomarańczowym pudełku) domięśniowo/podskórnie w
ramię, udo, pośladek lub brzuch. Następnie wezwij lekarza i powiadom rodziców. Nie podawaj
nieprzytomnemu nic do picia, ani do jedzenia.
ZALECENIA:

W klasie, w której uczy się dziecko z cukrzyca lub w innym miejscu jego zajęć musi
znajdować się łatwo dostępny zapas cukru, Coli, soku.

Podczas oraz zaraz po epizodzie hipoglikemii w szkole dziecka nie można pozostawić bez
opieki lub wymagać od niego, aby samodzielnie udało się do gabinetu lekarskiego/domu!

Niedocukrzenie jest stanem wymagającym natychmiastowej pomocy, której musi
udzielić każdy kto znajduje się obok chore go.
UWAGA: Funkcje poznawcze dziecka mogą być upośledzone przez kilka godzin po epizodzie
hipoglikemii.
2.HYPERGLIKEMIA - zbyt wysoki, utrzymujący się poziom cukru we krwi – powyżej 200
mg%;
OBJAWY:
 wzmożone pragnienie
 częste oddawanie moczu
 senność
 ból głowy
 zaburzenia zachowania (złość, upór, agresja)
POSTĘPOWANIE: Pozwól dziecku pić wodę mineralną podczas lekcji i w razie konieczności
korzystać z toalety. Jeżeli poziom cukru we krwi jest niższy niż 250 mg% to wskazany jest
wysiłek fizyczny (np. chodzenie po schodach, kilka okrążeń spokojnego biegu na sali
gimnastycznej). Jeżeli poziom cukru we krwi jest wyższy niż 250 mg% przez kilka godzin powiadom rodziców. Konieczne będzie podanie dodatkowej dawki insuliny. Jeżeli dziecko
potrafi obliczyć dawkę korekcyjną na wysoki cukier i podać sobie insulinę – pozwól mu to
zrobić.
3
ZAJĘCIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO
Regularny wysiłek fizyczny jest szczególnie istotny dla dzieci z cukrzycą. Zwiększa wrażliwość
na insulinę oraz obniża stężenie glukozy we krwi.
Ważne jest odpowiednie przygotowanie do zajęć W-F.
Poziom cukru przed zajęciami W-F powinien wynosić 120 – 240 mg%
Jeżeli stężenie cukru we krwi jest niższe uczeń powinien dojeść np. kanapkę. Jeżeli stężenie
cukru jest wyższe i utrzymuje się zwolnij go w tym dniu z zajęć W-F i powiadom rodziców.
W trakcie zajęć pozwól mu zmierzyć poziom cukru, a także przypomnij o tym po zakończonej
lekcji. Może zajść potrzeba podczas lekcji, by uczeń zjadł lub wypił coś słodkiego – pozwól mu
na to. To umożliwi mu bezpieczne uczestniczenie w dalszej części zajęć.
Jeżeli przewidujesz wysiłek szczególnie intensywny to powiadom o tym dziecko na
poprzedzających zajęciach W-F, by mogło się właściwie przygotować.
UDZIAŁ W ZAWODACH SPORTOWYCH
Dziecko z cukrzycą typu 1 może brać udział w zawodach sportowych. Warunkiem jest jednak
właściwe przygotowanie (właściwy poziom cukru przed rozpoczęciem zawodów). Konieczne jest
również, by dziecko miało przy sobie zapasowe jedzenie i insulinę.
UWAGA! Zgodnie z przepisami antydopingowymi stosowanie insuliny i leków obniżających
ciśnienie tętnicze krwi wymaga oficjalnego zaświadczenia lekarskiego.
Dzieci i młodziez z dobrze wyrównaną cukrzycą mogą zawodowo uprawiać sport, po akceptacji
lekarza prowadzącego z Poradni Diabetologicznej.
WYCIECZKA SZKOLNA
Dla prawidłowego rozwoju psychospołecznego dziecka chorego na cukrzycę konieczny jest stały
kontakt z rówieśnikami i udział we wszystkich wydarzeniach w życiu klasy czy szkoły.
Takim wydarzeniem jest z pewnością wycieczka szkolna. Nie ma żadnych przeciwwskazań, by
dziecko z cukrzycą mogło brać w niej udział.
Jeżeli dziecko nie potrafi podać sobie samodzielnie insuliny, to najlepiej by na wycieczkę
pojechało razem z rodzicem lub opiekunem. Jeżeli jednak potrafi już samodzielnie kontrolować
4
swoją chorobę i podawać insulinę, to wystarczy przestrzegać podczas wycieczki poniższych
zasad:
 zabrać ze sobą cały niezbędny sprzęt do prawidłowego prowadzenia cukrzycy
(glukometr z nakłuwaczem, paski do glukozy, zapasowa insulina, paski do badania
moczu, zapasowe igły, glukagon)
 zabrać ze sobą zapasy jedzenia (w tym także cukier w kostkach, coca)
 zjadać większy posiłek przed zaplanowanym wysiłkiem fizycznym np. chodzeniem po
górach
 częstsza kontrola poziomu cukru we krwi, zwłaszcza podczas wysiłku fizycznego
Gdyby dziecko źle się poczuło lub dziwnie się zachowywało – zawsze zmierz mu poziom cukru.
W zależności od poziomu cukru postępuj jak
w niedocukrzeniu lub hyperglikemii.
ŻYWIENIE I NAPOJE
Dzieci z cukrzycą nie wymagają specjalnego pożywienia. Powinny jeść normalną zdrową
żywność. Ich posiłki powinny zawierać określoną ilość węglowodanów i kalorii..
Poza głównymi posiłkami dzieci mogą potrzebować dodatkowych przekąsek rano, po południu i
wieczorem co jest zależne od insulinoterapii.
Należy przestrzegać pór posiłków. Pamiętaj, że zwiększona aktywność fizyczna często obniża
poziom cukru we krwi. Stąd dziecko może wymagać podawania dodatkowych posiłków, a nawet
zmniejszenia dawek insulin. Nigdy nie wychodź na wycieczkę bez dodatkowej porcji prowiantu
(cukier, cola, sok, kanapka).Dziecko z cukrzycą powinno zawsze (nawet w nocy) w przypadku
niedocukrzenia móc skorzystać z zapasów w lodówce. Bliższych informacji na temat żywienia
danego dziecka powinien udzielić rodzic lub opiekun dziecka
CHOROBA I PODWYŻSZONA TEMPERATURA
Choroba i podwyższona temperatura ciała mogą wpłynąć na poziomy cukru we krwi i
stan ogólny dziecka. Dziecko może przyjmować takie same leki obniżające temperaturę
jak dzieci zdrowe. Zwróć tylko uwagę by nie zawierały cukru. Jeżeli stan dziecka nie
będzie się poprawiał należy najszybciej, jak to możliwe zabrać dziecko do lekarza w celu
rozpoznania choroby i rozpoczęcia właściwego leczenia. Skontaktuj się wówczas z
rodzicami i Poradnią Cukrzycową.
5
Tel. …………………………..
Jeżeli będziesz potrzebować porady lekarskiej w razie nagłego zachorowania dziecka z
cukrzycą skontaktuj się z dyżurnym Oddziałem Diabetologii.
Tel. …………………………………….
Współpraca szkoły z rodzicami, diabetologicznym zespołem leczącym jest istotnym
elementem opieki nad dzieckiem z cukrzycą.
Tel. (Rodzice/Opiekun)…………………………
Zachęcanie dzieci i młodzieży do rozmawiania otwarcie o cukrzycy z rówieśnikami,
personelem szkolnym pozwala na uniknięcie dyskryminacji z powodu choroby.
Obowiązki rodziców po zachorowaniu dziecka na cukrzycę .
Każdy rodzic oraz starsze dzieci po zachorowaniu są bardzo dokładnie szkoleni.
Otrzymują pomoce edukacyjne. Po powrocie do szkoły rodzic lub sam uczeń powinni
przygotować na wskazanej przez nauczyciela lekcji informację o chorobie oraz zasadach
pomocy w sytuacji zagrożenia, np. niedocukrzenia.
Sprawdziany wiadomości/Egzaminy
W czasie sprawdzianów wiadomości pacjent również powinien mieć możliwość: dokonania
pomiaru cukru we krwi glukometrem, podania insuliny w osobnym pomieszczeniu,
skorzystania z dodatkowego posiłku węglowodanowego w sytuacji ewentualnego
niedocukrzenia (hipoglikemii) oraz wydłużenia czasu sprawdzianu (Rozporządzenia Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 07 września 2004r. w sprawie warunków i sposobu oceniania,
klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i
egzaminów w szkołach publicznych /Dziennik Ustaw Nr 199, poz.2046/; rozporządzenia
Ministra Edukacji Narodowej z dnia 01 marca 2005r.w sprawie warunków i sposobu
oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania
sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych).
Sytuacja stresogenna, jaką jest sprawdzian może spowodować wahania stężenia glukozy we
krwi, i w konsekwencji zaburzenia koncentracji uwagi. Ze względu na sytuację zdrowotną
pacjenta wyniki sprawdzianu mogą być nieadekwatne do posiadanej przez chłopca wiedzy.
6