Zasoby sr.nat - Urząd Gminy Wojaszówka
advertisement
URZĄD GMINY WOJASZÓWKA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY WOJASZÓWKA ZASOBY, KSZTAŁTOWANIE I OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO 1. Opis 2. Plansza w skali 1:10000 Projekt – mgr inż. Lucyna Zymyn Grafika – techn. arch. Alicja Janowska Krosno 1999 r SPIS TREŚCI 1. Charakterystyka komponentów środowiska 2. Wykaz, klasyfikacja i charakterystyka systemu obszarów chronionego krajobrazu. 3. Zasady i zakres wykorzystania surowców mineralnych. 4. Perspektywy zagospodarowania złóż kopalin. 5. Środowisko abiotyczne, gleby i główne problemy ochrony gleb. 6. Gospodarka wodno-ściekowa i sposoby eliminacji zanieczyszczeń wód. 7. Komunikacyjne zagrożenia środowiska. 8. Stan istniejący i koncepcja racjonalnej gospodarki odpadami. 9. Ocena skali zanieczyszczeń i zagrożeń środowiska – główne kierunki działań i sposoby eliminacji zanieczyszczeń powietrza. 10. Główne problemy ochrony walorów przyrody i krajobrazu. 11. Wnioski. 12. Literatura. 1. Charakterystyka komponentów środowiska Położenie geograficzne i morfologia Gmina Wojaszówka położona jest w zachodniej części woj. Podkarpackiego. Od wschodu graniczy z gminą Korczyna, od południa z Krosnem, a od zachodu z gminą Jasło i Jedlicze. Gmina Wojaszówka położona jest w obrębie makroregionu Karpat Zachodnich, a dokładniej w obrębie jednego z jego mezoregionów: Pogórza (wg L. Starkla 1972). Mezoregion Pogórza dzieli się na szereg regionów – należą do nich m.in. Doły Jasielsko-Sanockie i Pogórze Strzyżowskie, w obrębie których położona jest gmina Wojaszówka. Region Dołów Jasielsko-Sanockich obejmuje południowo-zachodnie peryferie Gminy, pozostała część leży w obrębie Pogórza Strzyżowskiego. Doły Jasielsko-Sanockie ciągną się szerokim na 20 km pasem od Obniżenia Łużnej po Lesko nad Sanem na długości 100 km, obejmując łącznie około 1700 km². Jest to region, który powstał w obrębie mało odpornych warstw krośnieńskich – jest to zachodnia część obniżenia tektonicznego, tzw. centralnej depresji karpackiej. Stanowi go ciąg większych i mniejszych kotlin, rozdzielonych przez niskie wzgórza, które są drenowane przez rzeki płynące z Beskidu Niskiego, wysokości bezwzględne wahają się tu w granicach od 230-300 m n.p.m. (dna dolin) do 300-380 m n.p.m. w obrębie pogórzy. Kotlinki są płaskie, często o geometrycznym kształcie, wypełniają je osady rzeczne, niekiedy jeziorne i organiczne. W rzeźbie przeważają niskie pogórza o stokach rzadko przekraczających 10°. U progu Beskidu Niskiego liczne są płaty starych, plejstoceńskich stożków napływowych. Pogórze Strzyżowskie ciągnie się grzbietem Liwocza, pasem Suchej Góry oraz Kotlinkami: Kołaczycką, Frysztacką i Brzozowską. Wysokości bezwzględne wahają się tu od 220-590 m n.p.m. a względne od 50-300 m. Jest to kraina niskich pogórzy i niskich gór. Pogórzy średnich jest tu niewiele. Charakter rzeźby wiernie oddaje budowę geologiczną tego regionu. Wrzecionowate, równoległe do sąsiadujących z nimi obniżeń, wały, budują strefy antyklinalne z odpornych piaskowców kredowych. Przyległe do nich obniżenia to szerokie strefy synklinalne w obrębie małoodpornych warstw krośnieńskich, obramowane często łupkami z wkładkami piaskowców ciężkowickich. Pogórze Strzyżowskie przecinają rzeki Wisłoka i Wisłok. Warunki wodne. Wody powierzchniowe Gmina Wojaszówka położona jest w obrębie zlewni rzeki San, prawobrzeżnego dopływu Wisły. Jej obszar odwadnia rzeka Wisłok, która wraz z szeregiem cieków bez nazwy, tworzy sieć cieków powierzchniowych w obrębie gminy. Wisłok należy do rzek odwadniających Beskid Niski i przecinających strefę Dołów Jasielsko-Sanockich; w związku z tym posiada typowy, odcinkowy układ. W odcinku górnym (górskim), jego dolinę charakteryzują znaczne spadki a koryto głęboko w skale podłoże tworzy charakterystyczne berda z niewielkimi odsypami kamieńca. Szerokości doliny są niewielkie, rzędu kilkudziesięciu metrów. W strefie Dołów następuje nieproporcjonalne do ilości niesionej wody, rozszerzenie doliny rzecznej, której szerokość dochodzi do 1,5 km. Jest to strefa stałego zrzucania niesionego przez rzekę materiału skalnego. Dno doliny jest płaskie i szerokie a utworzone w jej obrębie nagromadzenia żwiru i piasku nabierają znaczenia surowcowego. W obrębie Pogórza dolina Wisłoka składa się z odcinków rozszerzeń i zwężeń, które są konsekwentne do odporności skał podłoża. Rzeka Wisłok, powyżej Krosna, prowadzi wody odpowiadające III klasie czystości ze względu na stężenie azotu azotynowego oraz zanieczyszczenia bakteriologiczne. W rejonie Krosna wody Wisłoka zanieczyszczone są przez rzekę Lubatówkę (prowadzącą wody pozaklasowe ze względu na stężenie fosfory ogólnego i fosforanów oraz miano coli typu kałowego) i potok Marzec oraz ścieki z oczyszczalni komunalnej i zakładów przemysłowych. W efekcie czystość wód Wisłoka spada do wód pozaklasowych. Wody podziemne Obszar gminy Wojaszówka położony jest w obrębie górsko-wyżynnej prowincji hydrogeologicznej (wg A.S.Kleczkowskiego), w której wydzielono szereg mniejszych jednostek – Wojaszówka znajduje się w obrębie zewnętrznej części Masywu Karpackiego, dokładniej w obrębie pogórza. Wody wgłębne tu występujące to głównie wody zbiornika czwartorzędowego (dolinnego) występujące w ośrodku porowym, oraz trzeciorzędowego (szczelinowe i szczelinowo-porowe). Zasadniczy poziom wód wgłębnych występuje w obrębie trzeciorzędowych piaskowców i zlepieńców (zwłaszcza na terenach o zaawansowanej tektonice). Poziom czwartorzędowy to poziom przypowierzchniowy, pozostający w bezpośrednim kontakcie z powierzchnią – reaguje on wprost na istniejące warunki hydrologiczne (stan wód w ciekach oraz wielkość opadów atmosferycznych). Oba te poziomy często pozostają w związku hydraulicznym. Doliny Wisłoka tworzy zbiornik wód podziemnych. Zbiornik ten zaliczony został do głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce jako ten, który w przyszłości stanie się źródłem zaopatrzenia w wodę. W związku z powyższym, w obrębie doliny Wisłoka wydzielony został obszar wymagający najwyższej i wysokiej ochrony (ONO i OWO) – na podstawie oprac. A.S. Kleczkowskiego pt. Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce wymagających szczególnej ochrony. Ma to sew uzasadnienie w fakcie, iż jest to zbiornik płytki, w obrębie utworów czwartorzędowych, słabo lub zupełnie nie izolowany od powierzchni utworami słabo przepuszczalnymi bądź nieprzepuszczalnymi. Potencjalnymi źródłami zanieczyszczenia wód mogą być niekontrolowane zrzuty ścieków komunalnych, powierzchniowy spływ lub infiltracja wód skażonych bituminami (stacje paliw i kopalnia ropy) lub innymi związkami chemicznymi ze składowisk odpadów (zwłaszcza dzikich) lub magazynowanych substancji chemicznych (np. nawozów sztucznych). Na terenie gminy występowanie wód gruntowych związane jest z budową geologiczną i ukształtowaniem terenu. W czwartorzędowych osadach rzecznych i deluwiach występują wody gruntowe w postaci sączeń lub swobodnego zwierciadła. W warstwie glin rzecznych i deluwialnych występują okresowe sączenia wód śródglinowych na różnych głębokościach od 1,5 m do 8,0 m. Woda gruntowa typu szczelinowego występuje w potrzaskanych seriach fliszowych na bardzo różnych głębokościach. Zarys budowy geologicznej gminy. W podziale geologicznym gmina Wojaszówka położona jest w obrębie Karpat Wschodnich, które są fragmentem łuku karpackiego – Karpat Zewnętrznych tzw. Karpaty fliszowe. W budowie geologicznej dominują osady fliszowe, które osadzały się w okresie kredowo-paleogeńskim. Podłożem utworów fliszowych są osady paleozoiczno-mezoozoiczne. Typowymi cechami osadów fliszowych jest ich miąższość, charakterystyczna dla fliszu rytmiczna sedymentacja – wzajemne przekładanie się zespołów piaskowcowych (piaskowców i zlepieńców) z ilastymi (łupkami, mułowcami i innymi) oraz zmienność facji i miąższość. Osady fliszu zostały intensywnie zaburzone tektonicznie (głównie w miocenie) – charakter zaburzeń jest generalnie fałdowo-uskokowy. Na podstawie różnic litologicznych i stałych zaburzeń wydzielono w obrębie Karpat fliszowych szereg jednostek tektoniczno-facjalnych. Gmina Wojaszówka położona jest w obrębie jednostki śląskiej. Jednostka śląska w rejonie nasunięcia na jednostkę podśląską (od północy) i dukielską (od południa) wykazuje silne zaangażowanie tektoniczne z widocznymi na powierzchni utworami kredowymi. W rejonie nasunięcia na płaszczyznę podśląską wydzielono w jej obrębie tzw. „strefę brzeżną” (M. Książkiewicz, 1972). W części środkowej płaszczowiny śląskiej obniżenie tektoniczne wypełnione jest głównie warstwami krośnieńskimi – jest to tzw. centralna depresja karpacka. Utwory centralnej depresji to szereg wtórnie sfałdowanych i częściowo złuskowanych elementów tektonicznych o generalnym biegu północny – zachód – południowy – wschód. Osady fliszowe jednostki śląskiej charakteryzują się znacznym zróżnicowaniem facjalnym a ich profil litostratygraficzny obejmuje utwory wieku dolna kreda – paleogen. Trzeciorzęd W podłożu występują stromo (30-80%) ustawione serie piaskowców, łupków i zlepieńców warstw istebniańskich górnych, ciężkowickich, hieroglifowych, menilitowych i krośnieńskich zapadających na południe i południowyzachód, reprezentujących osady od górnego senonu po oligocen. W stropie serie te są na ogół silnie zwietrzałe i spękane. Czwartorzęd Podłoże skalne w obrębie wyniosłości okryte jest miąższymi (od 0,5 do powyżej 1,5 m) osadami in situ oraz seriami osadów soliflucyjnodeluwialnych o miąższości 1,0 do pow. 4,5 m. Czwartorzęd również reprezentowany jest przez osady rzeczne w obrębie terasy zalewowej i nadzalewowej rzeki Wisłok i jej dopływów. Warunki gruntowe W poziomie posadowienia (ca 1,5m) na terenie Gminy Wojaszówka występują trzy zasadnicze typy gruntów związane a) ze stokami i wierzchowinami – są to pokrywy stokowe wykształcone w postaci glin pylastych, glin związłych, glin, miejscami iłów piaszczystych i utworów lessopodobnych, miejscami na powierzchni wychodzi skała. Są to utwory o różnej konsystencji w przewadze twardoplastycznej i plastycznej – grunty nośne i średnionośne. Z uwagi na budowę geologiczną i strome stoki znaczne obszary znajdują tu złaziska i osuwiska wykluczające zabudowę. b) dna dolin głównych (Wisłok, Rzepnik) – są to żwiry rzeczne i piaski, miejscami wychodzące na powierzchnię, pokryte glinami pylastymi, glinami piaszczystymi i glinami pylastymi ciężkimi, plastycznymi i twardoplastycznymi o różnej miąższości. Grunty średnionośne i nośne. Terasa zalewowa w czasie katastrofalnych powodzi była zalewana w związku z czym plastyczność gruntów uległa zmianie, c) dna dolin bocznych – są to gliny (utwory aluwialno-deluwialne) w przewadze plastyczne i miękkoplastyczne. Są to grunty nie nadające się pod zabudowę. Gleby W gminie Wojaszówka występują gleby w klasach: IIIb – najlepsze gleby około 40% użytków rolnych, IVa i IVb oraz gleby klasy V i VI. Gleby gminy Wojaszówka należą do gleb pogórskich wytworzonych na wietrzelinie skał fliszowych, na pokrywach soliflukcyjno-deluwialnych oraz osadach rzecznych. W obrębie wyniesień terenu są to gleby brunatne kwaśne i wyługowane (Pogórze Strzyżowskie). Są to na tym terenie gleby najlepsze (kompleks pszenny dobry i pszenny górski), o głębokim i dobrze wykształconym poziomie orno-próchniczym, zasobne w podstawowe składniki pokarmowe, o właściwym uwilgoceniu (klasa III-IV). Udają się na nich wszystkie rośliny uprawne, a przy właściwej agrotechnice dają dobre plony. W górnych partiach występują gleby bardzo kwaśne, często ciężkie i trudne do uprawy, ubogie w składniki pokarmowe (kompleks zbożowy górski i owsiano-ziemniaczany) IV, V i VI klasy użytków rolnych. Szata roślinna Na terenie gminy Wojaszówka wyższe partie stoków pokryte są lasami mieszanymi. Lasy te reprezentowane są przez drzewa liściaste (buk, dęby, grab) oraz iglaste (świerk, jodła, miejscami modrzew). Z uwagi na bardzo urozmaiconą rzeźbę terenu lasy te należy zaliczyć do średniodostępnych dla penetracji turystycznej. Najbardziej wskazane jest poruszanie się po trasach turystycznych i wyznaczonych ciągach spacerowych. Warunki klimatyczne E. Romer w swym podziale klimatycznym teren gminy Wojaszówka zalicza do klimatów górskich i podgórskich, do typu zaciszy śródgórskich. Za najbardziej reprezentatywne można przyjąć stację meteorologiczną w Krośnie. Warunki termiczne Średnie temperatury roczne w rejonie gminy dochodzą do 7°C na terenach górskich, średnie temperatury stycznia wynoszą ok. 3,3°C. a lipca około 18°C. Warunki solarno-termiczne Najkorzystniejsze warunki nasłonecznienia i usłonecznienia posiadają stoki o ekspozycji południowej o spadkach ponad 10%. Najbardziej niekorzystne warunki solarno-termiczne posiadają stoki o ekspozycji północnej i spadkach powyżej 9%. Okres wegetacji Na terenach nizinnych okres trwania temp. wyższych niż 5°C trwa 190 dni, a w górach w granicach 172-183 dni. Początek i koniec okresu wegetacyjnego w rejonie Krosna przypada na dzień 1.IV.-6.XI. w rejonie gór Iwonicza, Barwinka na 12.IV – 1.XI. Zachmurzenie W ciągu roku przypada 55 dni pogodnych i około 139 pochmurnych. Najwięcej dni pogodnych przypada na miesiąc listopad, natomiast pochmurnych na grudzień. Opady atmosferyczne W ciągu roku maksimum opadów przypada w lipcu ok. 120 mm i minimum w lutym. Jeśli chodzi o czas zalegania pokrywy śnieżnej, to w ciągu roku zalegają one 74-80 dni na przestrzeni miesięcy od XI-IV. Maksimum przypada na styczeń, a minimum na kwiecień. Wilgotność względna Największa wilgotność względna występuje w dolinach wzdłuż cieków wód powierzchniowych, natomiast najmniejsza w obrębie wierzchowin. Średnia roczna wilgotność względna wynosi 82% minimum w miesiącach kwiecień – maj 75-78%, maksimum w miesiącach luty, listopad, grudzień 84-87%. Mgły W ciągu roku występuje 50 dni z mgłą w rejonie nizin oraz w terenach górskich znacznie mniej -39 dni. Najmniejsza częstotliwość mgieł na terenach nizinnych przypada na miesiące kwiecień – lipiec oraz na terenach górskich w miesiącu styczeń, luty, kwiecień – sierpień, grudzień po 2-3 dni. Największa częstotliwość mgieł przypada na terenie nizin w miesiącu październik, listopad po 6-7dni, a na terenach górskich w miesiącu marzec, październik, listopad po 4-5 dni. Na terenach nizinnych po 4-5 dni mgieł w miesiącu przypada na miesiąc styczeń – marzec, sierpień, wrzesień, grudzień. Burze Burze występują od marca do października z maksymalnym nasileniem w miesiącu czerwiec – lipiec co 5 dni. W miesiącach maj – czerwiec, sierpień po 3- 4 dni, a w miesiącu marzec i październik poniżej 0,1 – 0,2 dnia. Warunki anemologiczne Dla rejonu Wojaszówki najbardziej reprezentacyjną stacją określającą warunki anemologiczne jest Krosno. Według tej stacji najwięcej w roku wieje wiatrów z kierunku zachodniego, połnocno-zachodniego i wschodniego (12,6 – 16,9%). Najmniej jest wiatrów z kierunku północny- wchód- południowy-wschód, północ (5,1 – 7,0%). Na ciszę przypada w roku 19,6% w tym najwięcej cisz jest w okresie letnim – 22,2%, a najmniej zimą 15,9%. Wyżej wymieniony układ wiatrów może ulec zmianie ze względu na orografię terenu. W związku z czym może wystąpić więcej wiatrów o kierunkach równoległych do dolin Wisłoka i Morwawy oraz wzdłuż dolin bocznych. Klimat lokalny Warunki klimatu lokalnego na terenie gminy Wojaszówka są korzystne ze względu na przewagę stoków do 15% o ekspozycji zachodniej i południowej. Mało korzystne warunki będą miały stoki o ekspozycji północnej. Najkorzystniejsze warunki klimatyczne posiadają doliny ze względu na spływ chłodnych mas powietrza; okresowe występowanie mgły. Na terasie zalewowej ponadto zalegają inwersje termiczne i występują tu najczęściej przymrozki. 2. Wykaz i charakterystyka systemu obszarów chronionego krajobrazu a) Czarnorzecki Obszar Chronionego Krajobrazu Czarnorzecki Obszar Chronionego Krajobrazu został utworzony w 1998 r. na mocy rozporządzenia Wojewody Krośnieńskiego Nr 10 z dnia 2 lipca 1998 r. w sprawie utworzenia obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa krośnieńskiego (Dz.Urz. Województwa Krośnieńskiego Nr 17 poz. 223). Obszar ten wchodzi w skład spójnego ekologicznie systemu obszarów chronionych i umożliwia ochronę całego bogactwa naturalnego w jego pełnej różnorodności biologicznej. Dla zachowania wysokich walorów krajobrazowych oraz celem zapewnienia względnej równowagi ekologicznej systemów przyrodniczych w w/w rozporządzeniu określono zasady gospodarowania na terenie obszaru chronionego krajobrazu. b) Czarnorzecko – Strzyżowski Park Krajobrazowy Czarnorzecko – Strzyżowski Park Krajobrazowy został utworzony w 1993 r. na mocy rozporządzenia Wojewody Krośnieńskiego Nr 15 z dnia 17 kwietnia 1993 r. w sprawie utworzenia Czarnorzecko – Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Wojew. Krośnieńskiego Nr 8, poz. 56) rozporządzenia Wojewody Rzeszowskiego Nr 11 z dnia 16 marca 1993 r. w sprawie utworzenia Czarnorzecko – Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Wojew. Rzeszowskiego Nr 3, poz. 35) oraz rozporządzenia Wojewody Tarnowskiego Nr 6 w sprawie utworzenia Czarnorzecko – Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Wojew. Tarnowskiego Nr 6, poz. 47) w celu ochrony i udostępniania dla turystyki, wypoczynku i nauki unikatowej przyrody, naturalnie wykształconych krajobrazów oraz wartości kulturowych fragmentów Pogórza Strzyżowskiego i Dynowskiego. Park ma charakter rolniczo-leśny. W drzewostanach przeważa jodła, następnie jodła i sosna zwyczajna. Osobliwością jest występowanie piętra regla dolnego, które jest typowe dla wyższych pasm karpackich. Charakterystycznym elementem jest szereg piaskowcowych wschodni skalnych malowniczo ukształtowanych przez erozję. Zasady gospodarowania na terenie Parku są określone w w/w rozporządzeniach Wojewodów. W celu zabezpieczenia Parku przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych i ochrony wartości estetycznych krajobrazu wokół Parku utworzono otulinę. c) Pomniki przyrody W gminie Wojaszówka następujące obiekty zostały uznane za pomniki przyrody: - dąb szypułkowy rosnący w miejscowości Ustrobna, obwód pnia 400 cm., wys. 22 m, wiek około 300 lat, własność – mienie wiejskie, Podstawa prawna: Dz.Urz. Wojew. Krośnieńskiego Nr 27/90. W rozporządzeniu wprowadzono i wyszczególniono następujące zakazy i ograniczenia: - wycinanie, niszczenie lub uszkadzanie drzew, - zrywanie pączków, kwiatów owoców i liści, - zanieczyszczanie terenu wokół drzew oraz wzniecania ognia, - nacinanie drzewa, rycie napisów i innych znaków, - wchodzenie na drzewo, - podkopywanie drzewa, - umieszczanie na drzewie tablic, znaków, ogłoszeń i napisów za wyjątkiem tych, związane są z ich ochrona. 3. Zasady i zakres wykorzystania surowców mineralnych Charakterystyka złóż kopalin Baza surowców mineralnych gminy Wojaszówka jest niewielka i ogranicza się do kopalin z grupy skał krzemionkowych zwięzłych (piaskowców) oraz skał ilastych. Udokumentowano je w obrębie dwóch złóż: Łączki Jagiellońskie oraz Przybówka. Złóż z grupy skał krzemionkowych luźnych (kruszyw naturalnych) nie ma, istnieją jednak nagromadzenia żwirów o znaczeniu surowcowym, w obrębie których są możliwości udokumentowania złóż tego surowca (obszary perspektywiczne). Skały krzemionkowe zwięzłe (piaskowce) W gminie Wojaszówka znaczenie surowcowe mają piaskowce istebniańskie i ciężkowickie. Należą one do grupy najbardziej typowych piaskowców budowlanych tej części Karpat. Charakteryzują się bardzo zmiennym składem mineralnym spoiwa oraz jego zawartością. Zwykle, jest to spoiwo o charakterze mieszanym, ilasto – węglanowe (głównie słabo przekrystalizowany kalcyt). Piaskowce te cechuje się wysoką porowatością (rzędu 10 i więcej %), nasiąkliwością wagową powyżej 4% i wytrzymałością na ściskanie zwykle poniżej 50 Mpa. Największe znaczenie surowcowe mają piaskowce istebniańskie, występujące w grubych i bardzo grubych, nieznacznie spękanych, ławicach, co stwarza możliwość uzyskania materiału blocznego. W gminie Wojaszówka piaskowce istebniańskie udokumentowane zostały w złożu Łączki Jagiellońskie. Złoże Łączki Jagiellońskie – udokumentowano w nim piaskowce istebniańskie do budowy dróg. Jest to złoże małe – obejmuje pow. 0,7 ha. Przy miąższości serii złożowej w granicach od 1,0 – 20,0 m, udokumentowano w złożu 202,988 tys. t. piaskowca. Udział łupków w obrębie serii złożowej jest rzędu 40%. Okresowa eksploatacja złoża prowadzona jest na podstawie koncesji. Obok udokumentowanego i eksploatowanego złoża Łączki Jagiellońskie, w gminie Wojaszówka istnieje szereg odsłonięć i okresowych punktów eksploatacji piaskowców trzeciorzędowych w miejscowościach: Łęki Strzyżowskie, Łączki Jagiellońskie, Łazy, Odrzykoń. W gminie Wojaszówka istnieją 3 obszary perspektywiczne dla złóż piaskowców istebniańskich i ciężkowickich, w obrębie których istnieje możliwość udokumentowania znacznych ilości zasobów dla budownictwa. Są to następujące obszary: Obszar Bartne – jest to obszar wychodni gruboławicowych, drobno i średnioziarnistych, szarych i żółtawych, piaskowców istebniańskich. W przeszłości były one eksploatowane na kamień łamany i bloczny. W obrębie tego obszaru, na pow. ok. 3 ha i przy średniej miąższości kopaliny równej 40,0 m, jest możliwość udokumentowania ok. 2,5 mln t zasobów. Zalegające tu piaskowce dają możliwość uzysku materiału blocznego, jednorodnego odpornego na wietrzenie i zapewne o korzystnych własnościach fizycznych. Udział łupków szacowany jest tu na ok. 10%. Obszar udostępniony jest wyrobiskiem, do którego prowadzi nieutwardzona droga. Jego powierzchnię zajmują pola uprawne oraz lasy. Obszar Pietrusza Wola – obejmuje wychodnie gruboławicowych, drobno i średnioziarnistych, jasnokremowych, piaskowców istebniańskich. Na pow. ok. 6,0 ha i przy miąższości serii złożowej wynoszącej ok. 25 m, istnieje możliwość udokumentowania ok. 3,2 mln t piaskowców dla budownictwa. Obszar Odrzykoń „Bierska” – występuje tu pas wychodni piaskowców ciężkowickich, grubo i bardzo gruboławicowych, na ogół średnio i gruboziarnistych. W jego obrębie istnieje możliwość udokumentowania 2,1 mln t zasobów (pow. obszaru = 2,8 ha, średnia miąższość kopaliny jest rzędu 40 m) dobrego w obróbce materiału blocznego a także kamienia łamanego. Wyszczególnione powyżej złoża jak i obszary perspektywiczne dla złóż piaskowców, w kwalifikacji sozologicznej są częściowo kolizyjne ze względu na położenie w obrębie Czarnorzecko – Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego. Fakt ten nie przekreśla możliwości podjęcia eksploatacji, nakłada jednak obowiązek prowadzenia jej przy maksymalnej ochronie środowiska naturalnego. Surowce ilaste W zachodniej części gminy znajduje się obszar perspektywiczny dla złóż surowców ilastych, w obrębie którego udokumentowane zostało złoże „Przybówka”. Obszar perspektywiczny „Jedlicze – Wojaszówka” wskazuje na obecność powierzchniowych i przypowierzchniowych utworów ilastych – trzeciorzędowych łupków krośnieńskich oraz glin lessopodobnych i zwietrzelinowych do produkcji ceramiki budowlanej. Łupki trzeciorzędowe współwystępują z glinami zwietrzelinowymi i lessopodobnymi. Na podstawie analizy uziarnienia można je zaliczyć do pyłów lub glin pylastych. Zawierają dość dużo węglowodanów, które występują w formie rozproszonej lub okruchowej. Łupki często posiadają domieszki gruboziarniste, których udział może dochodzić do 30%. Są to piaskowce, kwarc oraz tlenki i wodorotlenki żelaza. W ich obrębie występują także i częste przerosty piaskowców, które utrudniają eksploatację kopaliny i obniżają jakość surowca. Gliny zwietrzelinowe i lessopodobne zaliczyć można do odmian pylastych lub pylastych ciężkich. Podobnie jak łupki zawierają okruchy piaskowców, skał węglanowych, rzadziej łupków. Utwory te (łupki i gliny) stanowią chudą, niskoplastyczną odmianę surowca, które w procesie przeróbczym nie wymagają dużych ilości wody zarobowej. Odznaczają się niedużą nasiąkliwością i niewysoką skurczliwością wysychania. Surowiec ten jest łatwy do urabiania, rozdrabniania i nawilżania. Nadaje się do szybkiego suszenia (naturalnego i sztucznego) i jest odporny na zmiany temperatury w trakcie wypału. Można z niego produkować cegłę pełną klasy 50, 75 i 100. W gminie Wojaszówka surowiec ilasty dla produkcji ceramiki budowlanej udokumentowany został w złożu „Przybówka”. Złoże Przybówka – udokumentowane zostało w roku 1962 w kat. C1. Na pow. 42,93 ha przy miąższości kopaliny 10,09 m udokumentowano tu 4462 tys. m3 zasobów do produkcji ceramiki budowlanej. Złoże jest częściowo zawodnione i nieeksploatowane. Skały krzemionkowe luźne – kruszywa naturalne. W gminie Wojaszówka znaczenie surowcowe posiadają żwiry i pospółki niskich teras Wisłoka. Ich miąższość nie jest zwykle mniejsza od 2,5 m a grubość nakładu nie przekracza 1,5 m. Jakość żwirów jest stosunkowo wysoka i mało zmienna, co wynika z ubogiego składu petrograficznego (ok. 95% frakcji stanowią piaskowce) oraz niewielkiego stopnia zwietrzenia ziarn. Są to kruszywa grube (o punkcie piaskowym w granicach 20-50%) ze znaczną zawartością nadziarna; cechuje je wysoka nasiąkliwość (rzędu 3,0%) oraz zawartość ziarn nieforemnych. W gminie Wojaszówka nie ma udokumentowanych złóż kruszywa naturalnego mimo istniejących możliwości ich udokumentowania (obszary perspektywiczne) oraz zapotrzebowanie na nie (świadczą o tym stare wyrobiska, w których okresowo eksploatowany był żwir). Literatura geologiczna wskazuje tu na 6 obszarów perspektywicznych dla złóż kruszywa naturalnego. Obszar Bartne – na powierzchni ok. 2,7 ha i przy miąższości serii złożowej szacowanej na 2,5 m zalega tu żwir o punkcie piaskowym rzędu 30%. Grubość nakładu wynosi tu około 1,0 m. Wielkość szacowanych zasobów tego obszaru jest rzędu 675 tys. t. Obszar Łęki Strzyżowskie – występuje tu żwir na pow. ok. 15 ha. Jego miąższość szacowana jest tu na około 3,0 m a grubość nakładu na 0,5 m. Spodziewane zasoby tego obszaru są rzędu 450 tys. t. Obszar Morgi – utwory żwirowe (pp. – 30%) zalegają tu 3,0 m warstwą pod nakładem o grubości ok. 1,5 m. Na pow. 22 ha wielkość szacowanych zasobów tego obszaru wynosi 325 tys. t. Obszar Ustrobna - Gąsienice – zalega tu pospółka o punkcie piaskowym około 40% . Powierzchnia złoża jest rzędu 13 ha a miąższość serii złożowej 2,5 m, wielkość szacowanych zasobów tego obszaru wynosi 325 tys. t. Obszar Bratkówka – w jego obrębie – pow. 11 ha – zalega pospółka o miąższości ok. 2,5 m. Zasoby perspektywiczne tego obszaru są rzędu 275 tys. t. Obszar Ustrobna – obejmuje pow. 6 ha, gdzie przy miąższości pospółki rzędu 2,4 m jest możliwość udokumentowania ok. 150 tys. t. zasobów. Można stwierdzić, że wielkość zasobów kruszywa naturalnego w obrębie obszarów perspektywicznych jest szacowana na ok. 2,535 mln t. Wspólną cechą rozsypliwych piaskowców jest ich dość znaczne zapylenie, które wynika z rozpadu zwietrzałych ziarn (skaleni, drobnych klastów, mułowców, granitoidów) oraz obecność toczeńców ilastych. Współwystępują z nimi zwięzłe odmiany piaskowców, które eksploatowane łącznie mogą być użytkowane jako kamień budowlany w miejscowym budownictwie. W gminie Wojaszówka wydzielone zostały następujące obszary perspektywiczne dla złóż rozsypliwych piaskowców ciężkowickich: Obszar Pietrusza Wola – Krzyżówka - obejmuje wschodnie rozsypliwych piaskowców ciężkowickich, średnio i drobnoziarnistych, miejscami o charakterze drobnych zlepieńców. Na pow. około 1 ha i przy miąższości serii złożowej rzędu 10 m, szacowane zasoby wynoszą 0,18 mln t. Obszar Pietrusza Wola – G. Grabnik – w obrębie wychodni rozsypliwych zlepieńców i piaskowców ciężkowickich, wyznaczono obszar perspektywiczny o pow. 3,5 ha i zasobach szacowanych na ok. 1,87 mln t. Średnia miąższość kopaliny jest tu rzędu 30,0 m. Obszar Pietrusza Wola – Wzgórze – obejmuje pow. 2,0 ha, gdzie przy średniej miąższości kopaliny rzędu 30,0 m istnieje możliwość udokumentowania 1,07 mln t zasobów. Występują tu ciężkowickie zlepieńce kwarcowe, miejscami piaszczyste oraz gruboziarniste piaskowce rozsypliwe. Wymienione obszary perspektywiczne w kwalifikacji sozologicznej są obszarami częściowo kolizyjnymi ze względu na położenie w obrębie Czarnorzeckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (obszary kruszywa naturalnego w dolinie Wisłoka) bądź w obrębie Czarnorzecko – Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego (rozsypliwe piaskowce). 4. Perspektywy zagospodarowania złóż kopalin. W gminie Wojaszówka są udokumentowane jedynie złoża kopalin; złoże piaskowców istebniańskich do budowy dróg „Łączki Jagiellońskie” oraz złoże surowca ilastego dla produkcji cegły „Przybówka”. Złoże „Łączki Jagiellońskie” jest zagospodarowane, jego eksploatacja prowadzona jest na podstawie koncesji wydanej przez Urząd Wojewódzki w Krośnie. Złoże „Przybówka” jest niezagospodarowane a podjęcie jego eksploatacji jest możliwe. Gmina Wojaszówka nie należy do gmin o intensywnej produkcji rolnej, w związku z tym nie powinno być przeszkód z przyjęciem terenu pod eksploatacje. Złoże położone jest poza obszarami prawnie chronionymi. Jego lokalizacja w obrębie obszaru o wysokiej ochronie wód podziemnych nie będzie stanowić przeszkody w podjęciu eksploatacji złoża, pod warunkiem prowadzenia jej zgodnie z rygorami wynikającymi z ochrony środowiska. Wykorzystanie złoża „Przybówka” do produkcji ceramiki budowlanej warunkowane będzie więc jedynie zapotrzebowaniem na tę produkcję w tym rejonie oraz możliwościami inwestycyjnymi – budowy zakładu produkcji cegły. Przy braku udokumentowanych złóż surowców mineralnych, gmina posiada duże perspektywy na utworzenie zasobnej bazy kopalin z grupy kruszyw naturalnych (w tym piaskowców rozsypliwych) oraz piaskowców do produkcji kamienia łamanego i budowlanego. W obrębie istniejących w gminie obszarów perspektywicznych jest możliwość udokumentowania ok. 2,5 mln t kruszywa naturalnego, ok. 3,1 mln t rozsypliwych piaskowców oraz ok. 7,8 mln t piaskowców do produkcji kamienia łamanego. Jest również możliwość zwiększenia udokumentowanych zasobów surowca ilastego. 5. Środowisko abiotyczne, gleby, główne problemy ochrony gleb. Środowisko abiotyczne i gleby. Na terenie gminy występują w formie pojedynczych obiektów lub niewielkich zgrupowań osobliwości środowiska abiotycznego, które przedstawiają wartości estetyczno – krajobrazowe, jak też naukowo – dydaktyczne. Decydują także o regionalnym zróżnicowaniu fizjograficznym terenu. Ochrona gleb gminy Wojaszówka wynika w znacznym stopniu z antropogenicznych przemian środowiska glebowego w przeszłości jak i z obecnych jego zagrożeń. Zmiana stosunków wodnych, obniżenie lustra wody gruntowej i zwiększenie odpływu wód wpływają na stosunki powietrzno – wodne występujących tu gleb. Obecnie niektóre tereny wymagają opieki ze względu na zaburzony naturalny kierunek rozwoju krajobrazu. Powierzchnie cenne hydrologicznie w strefach źródliskowych. Powierzchnie cenne hydrologicznie występują w postaci młak i niewielkich zatorfień w rejonach źródliskowych potoków. Występują również na większych powierzchniach tworząc podmokłe utwory glebowe. Obszary te winny być otoczone szczególną opieką za względu na zabezpieczenie zasobów wodnych. Należy wyeliminować wszystkie działania mogące zaburzyć stosunki wodne. Zanieczyszczenie gleby. Wymiernymi i obiektywnymi wskaźnikami stanu środowiska są m.in. chemiczne deformacje gleb, dlatego też przedmiotem analiz były pierwiastki o największym znaczeniu ze względu na udział w skażeniu gleb lub ważne funkcje metaboliczne. Do pierwiastków najczęściej badanych ze względu na wielkość skażeń należą metale ciężkie oraz związki siarki /substancje te wymienione są na liście trucizn, którą opracowała Komisja Toksykologii Środowiska PAN, a na czele tej listy znajduje się dwutlenek siarki, z kolei 6 i 7 miejsce zajmuje ołów i kadm/. W ocenie stopnia zanieczyszczenia gleb przez metale ciężkie punktami odniesienia są liczby graniczne, ustalone w oparciu o stopień szkodliwości poszczególnych pierwiastków oraz właściwości gleb. W zakresie liczb granicznych brak jest dotychczas jednolitych kryteriów ocen. Różni autorzy proponują różne zakresy wartości dla stężeń metali ciężkich w glebach, które nie są całkowicie ze sobą zgodne. Zawartość metali ciężkich w glebach na terenie gminy Wojaszówka mieściły się w zakresach określonych jako normalne, naturalne charakterystyczne dla fliszu karpackiego z którego powstały. 6. Gospodarka wodno – ściekowa i sposoby eliminacji zanieczyszczeń wód. Wody powierzchniowe Gmina Wojaszówka położona jest w obrębie zlewni Sanu a dokładniej w dorzeczu rzeki Wisłok. Rzeka ta, wraz z dopływami, tworzy sieć cieków powierzchniowych w obrębie gminy. Wisłok nie ma wyraźnie zaznaczonych stref depozycji. Ich rolę spełniają rozszerzenia dolinne. Na terenie gminy nie prowadzi się systematycznych badań czystości wód cieków, wyjątek stanowi rzeka Wisłok, która prowadzi wody pozaklasowe w klasyfikacji ogólnej. O tak niskiej jakości wód Wisłoka zadecydowała bakteriologia /WIOŚ 1997 r./. Docelowo wody Wisłoka powinny odpowiadać II klasie czystości pod względem ogólnym. Wody podziemne Obszar gminy położony jest w obrębie górsko – wyżynnej prowincji hydrogeologicznej. Wody wgłębne tu występujące to połączone wody zbiornika czwartorzędowego /dolinnego/ występujące w ośrodku porowym oraz wody zbiornika trzeciorzędowego /szczelinowe i szczelinowo-porowe/. Zasoby wód podziemnych są niewielkie, a ze względu na powierzchniowe występowanie są wprost związane z wielkością opadów atmosferycznych. Uwarunkowania te wpływają na zmienną wydajność źródeł i możliwości ich łatwego skażenia. Potencjalnymi źródłami zanieczyszczenia wód podziemnych mogą być niekontrolowane zrzuty ścieków komunalnych /stacja paliw/ lub innymi związkami chemicznymi pochodzącymi ze składowisk odpadów lub niewłaściwie magazynowanych substancji chemicznych /np. nawozy sztuczne/ oraz niewłaściwie stosowanych środków ochrony roślin lub nawozów sztucznych. Gospodarka wodno – ściekowa Sposoby zaopatrzenia w wodę i unieszkodliwiania ścieków są bardzo zróżnicowane. W miejscowościach o skoncentrowanej zabudowie zaopatrzenie w wodę oparte jest głównie na wodociągach wiejskich i lokalnych. Na pozostałych terenach dominuje indywidualne zaopatrzenie z własnych studni. Ścieki z terenów gospodarstw i posesji indywidualnych odprowadzane są głównie do zbiorników bezodpływowych. Większe obiekty posiadają z reguły urządzenia do podczyszczania ścieków lub własne oczyszczalnie. Do wyjątków należą lokalne układy lub systemy kanalizacyjne. Podstawowym kryterium porządkowania gospodarki wodno – ściekowej na obszarach już zainwestowanych powinno być zapewnienie ciągłości dostaw odpowiedniej jakości wody oraz spełnienie obowiązujących wymogów w zakresie oczyszczania i odprowadzania ścieków – niezależnie od przyjętego systemu ich unieszkodliwiania. Dotyczy to również terenów projektowanych do zainwestowania. 7. Komunikacyjne zagrożenia środowiska. Metody ochrony otoczenia tras powodowanymi przez ruch drogowy przed uciążliwością i skażeniem Ochrona przed hałasem Ochrona przed ha hałasem jest obecnie ważnym problemem w eksploatacji dróg. Skala oddziaływania hałasu na otoczenie jest ciągle dyskutowana, jednakże jego niewątpliwa uciążliwość powoduje ciągłe poszukiwania nowych zabezpieczeń przeciwhałasowych. Istnieje wiele metod redukowania hałasu drogowego. Możliwość ich stosowania zależy od charakter trasy, liczby i rozmieszczenia obiektów narażonych na działanie hałasu, dopuszczalnych poziomów hałasu i wymogów odnośnie jego zmniejszenia, bezpieczeństwa ruchu oraz możliwości ekonomicznych. Podstawowymi metodami redukowania hałasu drogowego są: - oddalenie obiektu chronionego od źródła skażeń, - zieleń izolacyjna, - zagłębienie drogi, - nasypy szerokostopowe, - wały ziemne o stromych zboczach, - ściany osłonowe /ekrany izolacyjne/, - ekrany dźwiękochłonne, - nasypy i wały nadbudowane ekranami, - rozwiązania specjalne /tunele, wykopy z ekranami itp./, - ekranowanie obiektami niechronionymi, - przegrody zewnętrzne w budynkach o podwyższonej izolacyjności. Skuteczność w/w wymienionych metod jest zróżnicowana, ponadto istnieje możliwość łączenia ich ze sobą dla uzyskania optymalnych rezultatów. Podstawą do określenia sposobu ochrony przed hałasem na istniejących drogach jest bezpośredni pomiar. Ekrany z zieleni bardziej niż inne harmonizują z krajobrazem otwartym. W związku z czym powinno się stosować przede wszystkim w krajobrazie wybitnie malowniczym przy drogach o znaczeniu turystycznym i na terenach o niskiej jakości gleb. Ekran z zieleni działa w sposób zbliżony do ekranu izolacyjno-dźwiękochłonnego odbija ~ 10% hałasu, ~55% absorbuje, a ~35% pozwala na przeniknięcie. Ekran z zieleni /wg badań Politechniki Krakowskiej/ redukuje poziom hałasu w okresie letnim o około 5dB przy szerokości 30m i ok. 10 dB przy szerokości 50m. Przeciwhałasowe elementy ekranujące z zieleni należy umieszczać w takiej odległości od drogi aby ich skuteczność była jak największa przy jak najmniejszej zajętości terenu. Ochrona przed zanieczyszczeniami powietrza powodowanymi przez ruch drogowy Brak badań jednoznacznie określających warunki rozprzestrzeniania się i akumulacji zanieczyszczeń powietrza powstających w trakcie eksploatacji drogi. Stwierdzono jednak, że izolacja na przykład w postaci zieleni, znacznie poprawia warunki w otoczeniu trasy. Bardzo istotny wpływ na poziom zagrożeń otoczenia drogi przez spaliny ma sposób użytkowania terenów w jej sąsiedztwie. Dlatego też ważne jest aby: - w pasie uciążliwości drogi nie lokalizować obiektów wrażliwych na zanieczyszczenia powietrza, - uprawy w sąsiedztwie pasa drogowego prowadzić z uwzględnieniem zasad ich doboru. Oprócz stosowania osłon z zieleni stosuje się odsunięcie upraw rolnych od dróg na odpowiednią odległość. Przy czym podane niżej odległości mają charakter ramowy i odnoszą się do dróg o dużym natężeniu ruchu. Natomiast dla dróg lokalnych o małym ruchu zagrożenie jakości upraw polowych skażeniami powietrza jest minimalne. - Bezpośrednio przy granicy pasa drogowego można uprawiać rośliny, których części jadalne zabezpieczone są przed skażeniami powietrza np. zboża, kukurydza, strączkowe, itp. - W odległości co najmniej 50 m od drogi można uprawiać rośliny, których części jadalne znajdują się w ziemi /np. warzywa korzeniowe oraz owoce, które obiera się najczęściej ze skórki jak jabłka i gruszki/, - W odległości co najmniej 150 m od drogi można uprawiać rośliny o jadalnych częściach nadziemnych /najbardziej zagrożone /np. sałata lub stanowiące paszę dla zwierząt. Komunikacyjne zagrożenia środowiska Komunikacja stanowi – obok przemysłu i energetyki – jedno z głównych zagrożeń dla środowiska, przy czym szkodliwe zmiany warunków naturalnych i zaburzenia równowagi ekologicznej powodowane są zarówno przez poruszające się pojazdy jak i obiekty im towarzyszące na szlakach /stacje benzynowe/. W trakcie eksploatacji ze strony komunikacji kołowej głównymi uciążliwościami są hałas, wibracje i emisja szkodliwych substancji do atmosfery i gleby /przy czym ta ostatnia ma w komunikacji szynowej znaczenie drugoplanowe/. Zagrożenia w trakcie eksploatacji tras komunikacyjnych Skażenie powietrza Komunikacyjne skażenie powietrza powodowane jest głównie przez emisję substancji chemicznych z silników spalinowych oraz poprzez ulatnianie się paliwa, smarów, wycieki, ścieranie nawierzchni drogi, opon, okładzin ciernych. Występuje przy tym szeroka różnorodność substancji emitowanych do atmosfery. Niektóre z nich są trujące, inne niepożądane ze względu na nieprzyjemny zapach lub właściwości drażniące. Największe znaczenie ze względu na wielkość emisji i stopień wywołujących zagrożeń mają substancje powstające wskutek ruchu pojazdów, są to: - tlenek węgla /CO/, - tlenki azotu /NOx/, - związki ołowiu /Pb/ i kadmu /Cd/, - węglowodory /WWA i HC/, - tlenki siarki /Sox/, - aldehydy, - cząstki smoły i sadzy, - inne pyły i kurz. Wymienione substancje mają szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi, zwierząt, roślin, klimat, a także na glebę, florę, faunę, budowle. Szkodliwość poszczególnych składników spalin: - tlenek węgla /CO/ jest gazem bezbarwnym i bezwonnym. Jego toksyczne działanie związane jest ze zdolnością do reagowania z hemoglobiną, z którą tworzy związek zwany karboksyhemoglobiną. Powoduje on obniżenie zdolności przenoszenia odpowiedniej ilości tlenu do płuc i innych części organizmu w zależności od stężenia CO, - tlenki azotu /NOx/ mają silne właściwości utleniające i należą do gazów drażniących /szczególnie na błony śluzowe dróg oddechowych i płuc/. Dwutlenek azotu działa korodująco na elementy elektroniczne i uszkadza roślinność, - związki ołowiu – ołów jest silnie trujący w warunkach przedłużającej się nadmiernie ekspozycji. Ważnym elementem jest, że ulega on akumulacji w organiźmie i jest w minimalnym stopniu wydalany. Do organizmu ołów dostaje się wraz z pokarmem /80%/ oraz przez drogi oddechowe /20%/. Jego nadmiar w organiźmie może powodować u ludzi i zwierząt zapalenie dziąseł, jelit i nerek, ogólne osłabienie, stany zapalne stawów i zmiany w mózgu. Możliwe są wtórne skażenia ołowiem poprzez spożywanie mięsa i mleka zwierząt wypasanych w rejonie skażeń komunikacyjnych, - węglowodory występują w spalinach samochodowych w postaci węglowodorów nienasyconych /HC/, a także wielopierścieniowych, aromatycznych /WWA/. Głównym źródłem węglowodorów przedostających się do atmosfery są pojazdy z silnikami benzynowymi. Niektóre z węglowodorów aromatycznych znajdujących się w spalinach są uważane za rakotwórcze, - tlenki siarki /SOx/ znajdują się w spalinach samochodowych w niewielkich ilościach. Ich działanie jest bardzo szkodliwe. Wywierają one ujemny wpływ na rośliny, powodując oparzenie liści jak i korozję stali i innych materiałów budowlanych, - aldehydy znajdujące się w spalinach pochodzą z nie spalonych węglowodorów. Niektóre z nich wywołują podrażnienia błon śluzowych, brak łaknienia, bezsenność, bóle głowy, objawy nerwicowe, duszności, kaszel, zapalenia i obrzęki płuc, - cząstki smoły i sadzy – znajdujące się w gazach spalinowych. Zawierają one substancje uważane za rakotwórcze, - inne pyły i kurz – powstawanie pyłu i kurzu związane jest z fizycznym zużyciem pojazdów i elementów drogi. Przez ich wzajemne oddziaływanie na siebie powstają substancje: - cząstki azbestu, - cząstki gumy, - cząstki smoły i asfaltu, - rdza z korodujących pojazdów Hałas Jednym ze źródeł hałasu środowiskowego jest ruch drogowy. W związku ze wzrostem ilości pojazdów oraz rozbudową sieci drogowej coraz większe obszary i coraz więcej ludzi jest narażonych na negatywne skutki związane z jego oddziaływaniem. Pociąga on za sobą – przy większych natężeniach – poważne niebezpieczenstwa biologiczne, wpływające na zdrowie i wydajność pracy człowieka. Wpływa on na wzrost chorób nerwicowych, oddziałuje ujemnie na organy słuchu, układ krążenia i przemianę materii. Inne zagrożenia w trakcie eksploatacji Wibracje Do czynników stanowiących źródło zakłóceń spokoju ludzi zwłaszcza na obszarach wiejskich, należą obok hałasu – wibracje budynków wywołane ruchem drogowym. Wibracje odbierane są jako zjawiska przykre, a ponadto niepokoją one ludzi w związku z objawami zniszczenia budynku. Uważa się, że koleje przyczyniają się do powstawania większych drgań niż ruch drogowy. Zanieczyszczenia wód Zanieczyszczenia dróg polegają głównie na spłukiwaniu z drogi różnorodnych substancji. Poprzez system odwodnienia substancje te stosunkowo szybko mogą przedostawać się do zbiorników wód otwartych oraz wód podziemnych. Różnorodność substancji zanieczyszczających wody, a pochodzących z dróg jest znaczna, a najważniejszymi są chlorki, ołów i węglowodory. Należy jednak zaznaczyć, że drogi nie mogą być uważane za ważne źródło zanieczyszczeń wody. Niemniej zawsze należy brać pod uwagę, że szkodliwe substancje przedostające się z różnych źródeł, rozpatrywane łącznie, mogą spowodować niedopuszczalną wielkość zanieczyszczeń. Skażenia gleb i roślin Skażenia roślin i gleb w pobliżu dróg są ściśle ze sobą powiązane, a także uzależnione od zanieczyszczeń powietrza. Substancje emitowane w trakcie ruchu pojazdów oraz środki służące do utrzymania dróg akumulują się w glebie i roślinach. Powoduje to bądź przyśpieszone niszczenie roślinności w bezpośrednim sąsiedztwie trasy bądź zatruwanie roślin i gleby, co ma wpływ na możliwości ich rolniczego wykorzystania. 8. Stan istniejący i koncepcja racjonalnej gospodarki odpadami 9. Ocena skali zanieczyszczeń i zagrożeń środowiska – główne kierunki działań i sposoby eliminacji zanieczyszczeń powietrza. Zasadnicze znaczenie dla oceny warunków środowiska na terenie gminy Wojaszówka ma uzyskanie obiektywnych, wiarygodnych i w miarę możliwości dokładnych informacji o stopniu zanieczyszczenia powietrza. Imisja zanieczyszczeń powietrza, czyli przestrzenny rozkład zanieczyszczeń w powietrzu zależny jest od wielkości emisji, parametrów meteorologicznych oraz topografii terenu. Na omawianym terenie imisję kształtuje przede wszystkim emisja z takich źródeł jak: lokalne kotłownie, indywidualne paleniska domowe, komunikacja samochodowa, przenoszenie zanieczyszczeń z terenów uprzemysłowionych. Z uwagi na zmienność stężeń zanieczyszczeń powietrza w czasie i przestrzeni, najbardziej wiarygodnym źródłem informacji jest system automatycznych stacji pomiarowych /monitoring zanieczyszczeń powietrza/ umożliwiających ciągłe pomiary zanieczyszczeń. W celu lepszego poznania stanu czystości powietrza atmosferycznego na terenie gminy proponuje się utworzenie nowych stanowisk pomiarowych np. w miejscowości Wojaszówka. Do głównych kierunków działań na terenie gminy z zakresu ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami należy zaliczyć redukcję emisji: dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenków węgla i pyłów. Redukcja zanieczyszczeń pyłowych i innych w/w powinna odbywać się poprzez stosowanie ekologicznych mediów grzewczych, a w przypadku dużych kotłowni lub zakładów poprzez montowanie w kominach odpowiednich urządzeń wychwytujących zanieczyszczenia bądź unowocześnianie stosowanych technologii. 10. Główne krajobrazu problemy ochrony walorów przyrody i Osadnictwo, działalność rolnicza prowadzą do zaśmiecenia środowiska i do zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych ściekami, rozkładającymi się śmieciami oraz nieumiejętnie używanymi nawozami i środkami ochrony roślin. Proces zwiększania zrzutów zanieczyszczeń zbiega się w czasie z procesem zmniejszania przepływów prowadząc do znacznego pogorszenia jakości wód. Wysypiska śmieci lokalizowane najczęściej w korytach rzek lub w lasach stanowią ponadto element znacznie obniżający wartości estetyczne krajobrazu. W dolinach poważnym zagrożeniem czystości wód są ścieki komunalne, nawozy mineralne, eksploatacja surowców mineralnych. Oprócz skażeń powietrza, wód i gleb do zagrożeń środowiska naturalnego m.in. przyrody nieożywionej należy zaliczyć działalność rekreacyjną. Nie należy jej przypisywać pierwszego miejsca wśród czynników zagrażających parkom krajobrazowym, niemniej jednak pewne formy rekreacji są dość uciążliwe, a obiekty związane z zagospodarowaniem rekreacyjnym przyczyniają się do zatrucia środowiska. Do podstawowych zagrożeń wywoływanych użytkowaniem rekreacyjnym gminy należy zaliczyć: a) konflikty przestrzenne i funkcjonalne, b) skażenie powietrza, wód i gleby. Poważne zagrożenie dla czystości powietrza, gleb i wód stwarza komunikacja. Transport kołowy na drogach przechodzących przez gminę Wojaszówka jest źródłem poważnych skażeń zwłaszcza metalami ciężkimi w strefach przyległych do dróg. 11. Wnioski 1. Charakter krajobrazu oraz położenie w pobliżu Krosna – atrakcyjny rejon penetracji rekreacyjnej i turystycznej. 2. Na stromych lub osuwiskowych stokach należy unikać istotnych zmian w ich ukształtowaniu (np. tworzenie dużych podcięć, skarp, nasypów drogowych itp., które mogłyby doprowadzić do zakłóceń stateczności pokryw. 3. Tereny osuwiskowe winny być wykluczone spod zabudowy. 4. Należy zwrócić uwagę na zapobieganie erozji gleb, a strome stoki powyżej 20% powinny być przeznaczone pod trwałe użytki zielone (zwłaszcza na glebach słabych i najsłabszych). 5. Najkorzystniejsze warunki klimatu lokalnego występują w obrębie stoków o ekspozycji południowej, południowo – wschodniej i południowo – zachodniej ze względu na korzystne warunki solarne, termiczne i wilgotnościowe. 6. Gorsze warunki klimatu lokalnego mają stoki o ekspozycji północnej ale pokrywa śnieżna zalega tutaj najdłużej. 7. W celu ochrony przed hałasem komunikacyjnym stosować ekrany z zieleni – zwłaszcza przy drogach tranzytowych i na terenach o niskiej jakości gleb. 8. Gmina powinna mieć wyznaczone miejsca pod składowanie odpadów komunalnych oraz składowiska dla odpadów drzewnych. 9. Dzikie wysypiska śmieci muszą być zlikwidowane, a tereny uporządkowane. 10.Należy wyznaczyć tereny pod zbiórkę złomu. 11.Do celów grzewczych stosować paliwa ekologiczne. 12. Prowadzić działania mające na celu redukcję zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza zwłaszcza w większych miejscowościach. 13.Ograniczyć pozyskiwanie kruszyw do celów lokalnych i powierzchni nie zalesionych. 14.Gmina ma perspektywy na utworzenie zasobnej bazy surowców mineralnych w obrębie istniejących obszarów perspektywicznych. 15.Eksploatacja surowców mineralnych w obrębie Gminy Wojaszówka wymaga uporządkowania i nadzoru, a obszary poeksploatacyjne rekultywacji i zagospodarowania. Niedopuszczalna jest dorywcza eksploatacja kopalin systemem gospodarczym (bez usankcjonowania prawnego). Prowadzi ona zawsze do dewastacji terenu i powstawania wyrobisk, które nie zrekultywowane i nie zagospodarowane przez wiele lat są nieużytkami i często stają się „dzikimi” śmietniskami. 16.Stan środowiska naturalnego Gminy w aspekcie ochrony powierzchni nie jest dobry. Duża ilość zaniechanych punktów eksploatacji, obszarów poeksploatacyjnych nie zrekultywowanych i nie zagospodarowanych, a także niepokojąca ilość „dzikich” śmietnisk świadczy o rabunkowej eksploatacji kopalin oraz małej skuteczności zbiórki odpadów komunalnych. 12. Literatura 1. „Informacja o stanie środowiska w województwie krośnieńskim z 1994 roku” – WIOŚ 1995 r. 2. „Informacja o stanie środowiska w województwie krośnieńskim lata 1995 – 1996” – WIOŚ 1995 r. 3. Projekt docelowej sieci rezerwatów przyrody będących w zarządzie Lasów Państwowych – Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej – 1994 – 1995. 4. Gleby i uprawy w aspekcie antropopresji - Biuletyn na 2/1995 – praca zbiorowa pod kierunkiem Z. Małeckiego. 5. Inwentaryzacja złóż surowców mineralnych z uwzględnieniem elementów ochrony środowiska gminy Wojaszówka – GEOTRAMP sc Lublin 1995 r. 6. „Karpaty Polskie” – praca zbiorowa pod red. Jadwigi Warszyńskiej – Kraków 1995 r. 7. Ekologiczne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gospodarczego Karpat Południowo – Wschodnich – Międzynarodowa Konferencja Naukowa Bieszczady 1995 r. 8. „Ekologiczna rola próchnicy” Dziadowiec H. 1993 r. Zesz. Probl. Podst. Nauk Roln. 9. „Biogeochemia pierwiastków śladowych” Kabata – Pendias A. Pendias H. PWN Warszawa 1993 r. 10.Wpływ imisji przemysłowych na gleby, Życie drzew w skażonym środowisku – Prusinkiewicz Z. Pokojska U. PWN Poznań 1989 r. 11.„Klimat województwa krośnieńskiego” Niedźwiedź T. Kraków 1983 r. 12.Opracowanie fizjograficzne dla gminy Wojaszówka – Geoprojekt Kraków 1978 r. 13.Ruch drogowy 1990 i 1995 rok Transprojekt Warszawa Biuro Projektowo Badawcze Dróg i Mostów Sp. z o.o. 14.Zasady ochrony środowiska w projektowaniu, budowie i utrzymaniu dróg – ochrona przed hałasem drogowym – Transprojekt Centralne Biuro Projektowo Badawcze Dróg i Mostów Warszawa. 15.Zasady ochrony środowiska w projektowaniu, budowie i utrzymaniu dróg – ochrona przed zanieczyszczeniami powietrza powodowanymi przez ruch drogowy Transprojekt Centralne Biuro Projektowo Badawcze Dróg i Mostów Warszawa.
