Małe dziecko musi nauczyć się wielu rzeczy - Sp

Referat wygłoszony na ogólnym zebraniu z rodzicami
w Szkole Podstawowej w Chmielku
w dniu 27 stycznia 2004r.
Opracowała: Mariola Małyszek
Temat:
Normalna niepłynność mowy a jąkanie.
Małe dziecko musi nauczyć się wielu rzeczy. Musi opanować umiejętność chodzenia,
mówienia, jedzenia i siedzenia. Są to wszystko podstawowe czynności, których
pojawienie się uważamy za oczywiste, a wymagają one wielu skoordynowanych
ruchów z udziałem mózgu i całego organizmu. Dziecko nie wstanie nagle i nie
przejdzie się swobodnie po pokoju, ale najpierw idzie, upada i wiele razy próbuje
chodzić. Podobnie mowa nie rozwija się z dnia na dzień.
Istnieje w mowie znacznie wiele elementów niż płynność. Mowa wymaga dokładnej
znajomości tego, co się chce powiedzieć, wyszukania właściwych słów wyrażających
ściśle to, co chcemy wypowiedzieć, znajomości odpowiednich dźwięków i ułożenia
ich w słowa, kontroli nad oddechem, aby uruchomić fałdy głosowe w celu wydania
głosu. Skoordynowanie wymienionych elementów daje dopiero płynną i swobodną
mowę. Jest to bardzo skomplikowany proces. Na szczęście większość dzieci uczy się
mówić spontanicznie, bezwiednie, wtedy gdy inne czynności, jak chodzenie i
jedzenie, są już opanowane. Jedne dzieci szybciej uczą się pewnych czynności, inne
wolniej.
Niewielka grupa dzieci opanowuje łatwo wszystkie czynności jednocześnie. Zwykle
nabywanie niektórych czynności jest sprawniejsze i odbywa się wcześniej, innych zaś
później. Pomiędzy 2 a 5 rokiem życia, niektóre dzieci wykazują zamiast płynnej
mowy zawahania i przerwy.
W istocie wszyscy mamy zawahania w naszej mowie, wtrącamy różne dźwięki np.
“mmm”, “eee”, “yyy”, robimy niepotrzebne przerwy, powtarzamy głoski, sylaby lub
nawet całe zdania. Często nie wiemy dokładnie, co chcemy powiedzieć, nie możemy
zdecydować się, które z dwóch słów chcemy użyć i w ten sposób przestajemy mówić
na ułamek sekundy. Jest to zupełnie prawidłowe. Całkowicie płynna mowa jest
niemożliwa.
Większość dzieci przed 5 rokiem życia przechodzi przez okres niepłynności. Uczą się
one koordynowania poszczególnych elementów swej mowy, podobnie jak i innych
czynności. Demonstrują zawahania, potknięcia, przerywają tok mówienia, aby
rozpocząć od nowa. Jest to prawidłowa niepłynność.
Zatem czym różni się normalna niepłynność mowy od jąkania?
Jąkanie się, zwane inaczej zacinaniem się jest zaburzeniem mowy, w którym
obserwujemy zawahania, potknięcia, napięcie mięśniowe i nagłe ruchy. Objawy są tak
znaczne, że powodują lęk u mówiącego i słuchacza.
Różnica między prawidłową niepłynnością, a jąkaniem jest niewielka.
Bierze się pod uwagę następujące objawy:
1. Ilość niepłynności.
Pewna ilość niepłynności jest czymś zupełnie prawidłowym w mowie dziecka,
a niepokój powinno budzić zbyt częste przerywanie mówienia. Mowa dziecka
różni się w zależności od sytuacji i okresu, w jakim się dziecko znajduje.
2. Ciężkość niepłynności.
Powtarzanie, przeciąganie na pewnych głoskach, a nawet zupełne zatrzymanie
się procesu mówienia, nie są czymś niezwykłym. Jeżeli natomiast towarzyszą
temu: zwiększone napięcie mięśni, lęk oraz próby pokonywania siłą tych
zaburzeń (walka), to wskazuje na fakt, że dziecko wie o zdarzających się
trudnościach i stara się je zlikwidować, ponieważ są dla niego nieprzyjemne.
3. Okoliczności występowania niepłynności.
Bardzo ważne jest czy niepłynności wiążą się z jakimiś sytuacjami, lub też z
obecnością niektórych osób.
4. Zachowana zmierzające do ukrywania trudności.
Obecność tego rodzaju zachowań, wskazuje na utrwaloną już wadę. Dziecko
świadomie unika trudności w mówieniu, stosując rozmaite sposoby. Czasem
zaprzestaje w ogóle mówienia, przechodząc na gestowy sposób
porozumiewania się. Może udawać zaskoczenie prostym pytaniem,
rozpoczynać mówić od nowa, zmieniać temat i zaczynać od czegoś innego.
Często zadajemy pytanie: dlaczego dziecko się jąka? Nie ma na to pytanie
prostej odpowiedzi. Jąkanie jest wynikiem działania wielu czynników, które
mogą być różne w poszczególnych przypadkach. Najczęstsze z nich to:
o
Występowanie jąkania u niektórych członków rodziny.
Powszechnie znany jest fakt rodzinnego występowania
jąkania. Nie jest ono koniecznie czymś dziedzicznym.
Może to być tylko wyuczona reakcja członków danej grupy
społecznej na niepłynność w mowie dziecka.

Opóźnienie rozwoju mowy lub artykulacji.
Dzieci jąkające się mają zwykle opóźniony rozwój mowy
albo trudności z opanowywaniem trudniejszych głosek lub
z tworzeniem nowych pojęć i wypowiadaniem swoich
myśli. Z chwilą opanowania tych umiejętności wiele dzieci
nabywa również i płynności mówienia.

Obecność wielu sytuacji przynoszących stres emocjonalny
Może to być tylko jeden incydent, np. odseparowanie
dziecka od rodziców; stała atmosfera domowa, stwarzająca
dziecku niekorzystne sytuacje uczuciowe jak również
jakieś wydarzenia w życiu dziecka.
Objawy jąkania są zwykle gorsze, gdy dziecko jest
zalęknione, zmęczone, czuje się źle, lub też jest pod
wpływem stresu. Częściej jąkają się chłopcy niż
dziewczynki. Przeciętnie na 3-6 chłopców przypada 1
dziewczynka.
Jak zatem mogą pomóc dziecku rodzice?
Przede wszystkim powinniśmy zwracać uwagę na własną
mowę. Mówić tak, jak chcielibyśmy, aby mówiło nasze
dziecko. Zredukować szybkość i natarczywość swego
mówienia. Powinniśmy używać takich słów i tak budować
zdania, aby dziecko nas rozumiało. Należy zwracać uwagę
w jaki sposób słuchamy dziecka.
A oto najważniejsze zasady postępowania:
2. Słuchaj uważnie i reaguj na to co dziecko mówi, jakie informacje chce
przekazać, a nie jak mówi.
3. Pozwól dziecku zakończyć wypowiedź bez przerywania.
4. Utrzymuj kontakt wzrokowy, gdy mówi, a gdy jesteś zajęty, powiedz
dziecku, że mimo tego go słuchasz.
5. Unikaj uzupełniania, kończenia wypowiedzi za dziecko.
6. Gdy dziecko skończy wypowiedź, powtórz powoli, nie spiesząc się, jego
słowa, np. gdy powie: wi-wi-widziałem z-z-zajączka-odpowiedz: ach
tak, widziałeś zajączka.
7. Poczekaj chwilę 2-3 sekundy, zanim odpowiesz dziecku. Pozwoli to na
uspokojenie się dziecka, zwolnienie tempa wypowiedzi.
8. Poświęć chociaż 15 minut dziennie na rozmowę z dzieckiem w
zrelaksowanej spokojnej atmosferze.
9. Daj odczuć dziecku, że je kochasz, lubisz spędzać z nim czas, szanujesz
je.
10. Zadawaj mniej pytań i tylko jedno w danym momencie.
11. Nie poprawiaj wymowy dziecka, nie udzielaj rad w postaci: mów
wolniej, nie jąkaj się-lecz mów wolniej, gdy mówisz do dziecka, dając
mu prawidłowy wzorzec mowy.
12. Rozmawiaj z dzieckiem o jąkaniu, gdy samo ma już świadomość swoich
kłopotów.
13. Rozwijaj zainteresowania dziecka.
14. Zachęcaj do częstego śpiewu, deklamacji, gdyż wtedy jąkanie nie
występuje.
15. Nie poprawiaj, nie krytykuj i nie zmieniaj stylu wypowiedzi dziecka.
16. Nie proś, aby dziecko czytało głośno, opowiadało, przedstawiało dla
gości, sąsiadów, rodziny.
17. Zwolnij tempo życia domowego. Nie postępuj tak, jakby wszystko miało
być zrobione na wczoraj.
18. Jeśli dziecko boi się czytać głośno w szkole, przećwicz głośne czytanie
w domu. Pozwoli mu to zapoznać się z wszystkimi trudnymi słowami.
19. Jeśli boi się, że będzie musiało ustnie odpowiadać na pytania
nauczyciela, pobaw się z nim w szkołę, bądź nauczycielem i poproś, aby
odpowiadało głośno na pytania. Pozwoli mu to na nabranie pewności
siebie i wprawy w głośnym formułowaniu myśli.
Ogólny pośpiech w życiu codziennym środowiska wpływa niekorzystnie na
płynność mówienia dziecka. Musi ono szybko ubierać się, odrabiać lekcje, aby
za chwilę zająć się czymś innym. Nie nadąża z przygotowaniem się do
wszystkich czynności i z myśleniem o nich. Podobne trudności ma z
przygotowaniem się do wypowiedzi i z mówieniem.
Literatura:
1.Renée Byrne-“Pomówmy o zacinaniu”.
2.E.Spałek,C.Piechowicz-Kułakowska-“Jak pomóc dziecku z wadą wymowy”.
3.Wanda Kostecka-“Dziecko i jąkanie”.