instrukcja do ćwiczeń nr 4

Ćwiczenie 4
Tkanka mięśniowa
Tkanka mięśniowa utworzona jest przez kurczliwe komórki mięśniowe (miocyty),
występujące w postaci włókien. Zależnie od struktury i właściwości fizjologicznych,
wyróżniamy mięśnie prążkowane, mięśnie gładkie oraz mięsień sercowy.
Komórka mięśniowa poprzecznie prążkowana jest wielojądrzasta, cylindryczna na
przekroju poprzecznym, o średnicy około 50 μm. Komórka mięśniowa otoczona jest
pobudliwą błoną komórkową (sarkolemą), a jej wnętrze wypełnia sarkoplazma i pęczki
włókienek mięśniowych. Włókienko mięśniowe (miofibryla) ma naprzemiennie ułożone
odcinki o większym i mniejszym współczynniku załamania światła. Odcinki silniej załamujące
światło tworzą ciemniejsze prążki zwane prążkami anizotropowymi, odcinki słabiej
załamujące światło tworzą jasne prążki izotropowe. Powtarzające się segmenty włókien
mięśniowych noszą nazwę sarkomerów, a sarkomer obejmuje jeden cały prążek
anizotropowy i sąsiadujące z nim dwie polówki prążka izotropowego. Prążek anizotropowy
tworzą filamenty grube miozyny, natomiast prążek izotropowy filamenty cienkie aktyny, które
są doczepione do błony granicznej. Błona ta dzieli każdy prążek izotropowy na połowy, z
których każda należy do dwóch sąsiednich sarkomerów. W czasie skracania się komórki
mięśniowej filamenty aktyny, tworzące prążki izotropowe, wsuwają się pomiędzy filamenty
miozyny.
Komórka mięśniowa gładka, w odróżnieniu od komórki poprzecznie prążkowanej,
nie ma jednostek kurczliwych w postaci sarkomerów. Komórki mięśniowe gładkie przyjmują
kształt wrzecionowaty, a cytoplazma tych komórek zawiera, oprócz jądra i innych organelli
komórkowych, kurczliwe miofilamenty.
Tkanka mięśniowa prążkowana tworzy mięśnie szkieletowe, natomiast tkanka gładka
zazwyczaj nie tworzy wyodrębnionych struktur. Wchodzi w skład ścian różnych narządów,
zwłaszcza przewodu pokarmowego, dróg moczowo-płciowych i naczyń krwionośnych.
Mięsień sercowy budową przypomina mięsień poprzecznie prążkowany, natomiast
pod względem czynnościowym bardziej zbliżony jest do mięśni gładkich. Zbudowany jest z
jednojądrzastych widlasto rozgałęzionych komórek mięśniowych, które są wyposażone we
włókienka mięśniowe i podstawowe elementy kurczliwe w postaci sarkomerów. Błony
komórkowe sąsiednich komórek mięśniowych ściśle do siebie przylegają, tworząc
pozazębiane błonki zwane wstawkami, które widoczne są w preparatach mikroskopowych
jako ciemniejsze linie. Dzięki wstawkom pobudzenie przenoszone jest z jednej komórki na
drugą. W przestrzeniach sieci włókien występują liczne naczynia krwionośne.
Zadania
1. Przeprowadzić obserwacje mikroskopowe preparatów trwałych tkanek mięśniowych
(powiększenie 400x):
a. mięśni gładkich,
b. mięśni poprzecznie prążkowanych,
c. mięśnia sercowego.
Wykonać rysunki, uwzględniając zróżnicowanie wielkości i kształtów obserwowanych
komórek.
1