regulacje prawne w zakresie bhp dla pracowników
advertisement
REGULACJE PRAWNE W ZAKRESIE BHP DLA PRACOWNIKÓW ADMINISTRACYJNO-BIUROWYCH Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 1 Źródła obowiązków i praw w zakresie bhp Źródłami powszechnie obowiązującego prawa są w Polsce: ratyfikowane umowy międzynarodowe konstytucja ustawy Szkolenia bhp w firmie © rozporządzenia szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 2 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Aktem prawnym mającym najwyŜszą rangę w Polsce zawierającym regulacje prawne z zakresu bhp jest konstytucja. Gwarantuje ona prawo wszystkim świadczącym pracę do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, zaś w kwestiach szczegółowych – w zakresie sposobu realizacji tego prawa oraz obowiązków pracodawcy – odsyła do odrębnych aktów prawnych (art. 66 ust. 1 Konstytucji RP). Takim aktem, określającym prawa oraz obowiązki pracodawcy, jest Kodeks pracy, a zwłaszcza jego Dział X pod tytułem „Bezpieczeństwo i higiena pracy”. Uszczegółowienie niektórych obowiązków i uprawnień znalazło się w rozporządzeniach wykonawczych do Kodeksu pracy. Zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy polega na stworzeniu – przy wykorzystaniu nie tylko instrumentów prawnych, lecz takŜe środków technicznych, technologicznych i organizacyjnych – takiej sytuacji, w której nie będą zagroŜone Ŝycie, zdrowie i spokój psychiczny pracownika. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 3 Podstawowe obowiązki pracodawców w zakresie bhp Pracodawca ma obowiązek chronić zdrowie i Ŝycie pracowników poprzez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Realizując ten podstawowy obowiązek, pracodawca musi w szczególności zapewniać: organizację pracy i jej warunków w sposób bezpieczny i higieniczny, przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp, wydawanie poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania tych poleceń, wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy, wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. To pracodawca zawsze ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 4 Zasadnicze obowiązki pracodawców w zakresie bhp Zapewnienie pracownikom przeszkolenia w dziedzinie bhp przed dopuszczeniem ich do pracy (szkolenie wstępne) oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Wydawanie szczegółowych instrukcji i wskazówek dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy – instrukcje stanowiskowe. Pracodawca ma równieŜ obowiązek zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy: osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niŜ stosunek pracy, w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę; osobom prowadzącym, w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, na własny rachunek działalność gospodarczą; studentom i uczniom niebędącym pracownikami zakładu podczas odbywania przez nich zajęć na terenie zakładu pracy. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 5 Obowiązki osób kierujących pracownikami Osoba kierująca pracownikami ma obowiązek w szczególności: organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposaŜenia technicznego, a takŜe o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bhp organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 6 Prawa pracowników w zakresie bhp – wynikające wprost z przepisów POWSTRZYMANIE SIĘ OD WYKONYWANIA PRACY... ...gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagroŜenie dla zdrowia lub Ŝycia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom. ...wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej, gdy stan psychofizyczny pracownika nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagroŜenie dla innych osób. O powstrzymaniu się od wykonywania pracy pracownik ma obowiązek niezwłocznie powiadomić przełoŜonego! ODDALENIE SIĘ Z MIEJSCA ZAGROśENIA JeŜeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagroŜenia dla zdrowia lub Ŝycia pracownika, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagroŜenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełoŜonego. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 7 Prawa pracowników w zakresie bhp – wynikające pośrednio z przepisów Obowiązki z zakresu bhp pracodawcy, na przykład: wyposaŜanie stanowisk pracy w urządzenia i maszyny spełniające wymagania określone zasadniczymi lub szczegółowymi wymaganiami kierowanie na profilaktyczne badania lekarskie pracowników organizacja pracy na stanowiskach w szczególności wyposaŜonych w monitory ekranowe zgodnie z przepisami i zasadami ergonomii przenoszenie pracownika na inne stanowisko pracy w przypadku stwierdzenia przeciwwskazań – ze względów zdrowotnych – do zatrudniania na określonym stanowisku pracy określenie warunków refundacji okularów korygujących wzrok osobom zatrudnionym przy obsłudze monitorów ekranowych stanowią po stronie pracownika uprawnienie. Oznacza to, Ŝe pracownik ma prawo domagania się realizacji obowiązku ciąŜącego na pracodawcy. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 8 Obowiązki pracownika W szczególności pracownik ma obowiązek: znać przepisy i zasady bhp, brać udział w szkoleniu i instruktaŜu z zakresu bhp oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym, wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp oraz stosować się do poleceń i wskazówek przełoŜonych dotyczących bhp, dbać o naleŜyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy, stosować środki ochrony zbiorowej, a takŜe uŜywać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem, poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich, niezwłocznie zawiadomić przełoŜonego o zauwaŜonym w zakładzie pracy wypadku albo zagroŜeniu Ŝycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a takŜe inne osoby znajdujące się w rejonie zagroŜenia o groŜącym im niebezpieczeństwie, współdziałać z pracodawcą i przełoŜonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bhp. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 9 Obowiązki pracownika cd. Podstawowy obowiązek pracownika, czyli znajomość przepisów prawa i zasad bhp, oznacza, Ŝe pracownik powinien znać nie tylko przepisy prawne, ale równieŜ zasady bhp, którymi są reguły pozaprawne, tzn. nie są nigdzie określone w przepisach prawa, ale przepisy prawa odwołują się do nich, jako reguł postępowania wynikających z doświadczenia Ŝyciowego oraz przesłanek naukowych i technicznych. Obowiązki w zakresie bhp ciąŜące na pracownikach, w zakresie określonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę, spoczywają równieŜ na: osobach fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niŜ stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę, osobach prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą, w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub inny podmiot organizujący pracę. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 10 Odpowiedzialność za naruszenie przepisów i zasad bhp Przepisy prawa przewidują za naruszenie przepisów i zasad bhp odpowiedzialność: porządkową (dyscyplinarną) karną wykroczeniową Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 11 Odpowiedzialność porządkowa Za nieprzestrzeganie przepisów bhp pracownik moŜe być ukarany karą: , upomnienia nagany pienięŜną Karę porządkową stosuje pracodawca lub osoba przez niego upowaŜniona, po wcześniejszym wysłuchaniu pracownika. Kara nie moŜe być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 12 Odpowiedzialność porządkowa cd. O zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia oraz informując go o prawie zgłoszenia sprzeciwu w terminie 7 dni od dnia zawiadomienia pracownika o ukaraniu. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Pracownik, który wniósł sprzeciw, moŜe w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary. Karę uwaŜa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa z akt osobowych pracownika po roku nienagannej pracy, przy czym pracodawca moŜe uznać karę za niebyłą przed upływem tego terminu. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 13 Odpowiedzialność wykroczenia Kto będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bhp, podlega karze grzywny od 1.000 do 30.000 zł. Kara grzywny za wykroczenia podlegają: pracodawca, osoby kierujące pracownikami, przedsiębiorca niebędący pracodawcą, organizujący pracę wykonywaną przez osoby fizyczne, kaŜdy inny pracownik, który wśród swych obowiązków zawodowych ma odpowiedzialność w zakresie bhp. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 14 Odpowiedzialność karna Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraŜa pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty Ŝycia albo cięŜkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze, z Kodeksu karnego, pozbawienia wolności do lat 3, § Szkolenia bhp w firmie © § a jeśli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 15 Uprawnienia związane z rodzicielstwem Powszechna ochrona kobiet w pracy polega na zakazie zatrudniania ich przy pracach szczególnie uciąŜliwych lub szkodliwych dla zdrowia, których wykaz określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciąŜliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet. Aby pracownica mogła korzystać z przysługujących jej w okresie ciąŜy uprawnień, stan ciąŜy powinien być stwierdzony świadectwem lekarskim. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 16 Ochrona kobiet w ciąŜy i we wczesnym okresie macierzyństwa Kobiety w ciąŜy i we wczesnym okresie macierzyństwa pracodawca nie moŜe: zwolnić – rozwiązać stosunku pracy z kobietą w ciąŜy (poza określonymi przypadkami) zatrudniać w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych zatrudniać w niektórych systemach rozkładu czasu pracy (równowaŜnym, skróconego tygodnia pracy oraz w których czas pracy przekraczałby 8 godzin) delegować bez jej zgody poza stałe miejsce pracy zatrudniać bez jej zgody w systemie przerywanego rozkładu czasu pracy Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 17 Ochrona kobiet w ciąŜy i we wczesnym okresie macierzyństwa cd. Pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąŜy lub karmiącą dziecko piersią przy pracy wymienionej w rozporządzeniu o pracach szkodliwych dla kobiet, wzbronionej takiej pracownicy bez względu na stopień naraŜenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne: ma obowiązek przenieść pracownicę do innej pracy, a jeŜeli jest to niemoŜliwe, zwolnić ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy. Pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąŜy lub karmiącą dziecko piersią przy pozostałych pracach wymienionych w rozporządzeniu o pracach szkodliwych dla kobiet albo jeŜeli wynika to z orzeczenia lekarskiego: ma obowiązek dostosować warunki pracy do wymagań określonych w tych przepisach (orzeczeniu lekarskim) lub tak ograniczyć czas pracy, aby wyeliminować zagroŜenia dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracownicy. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 18 Młodociani – ochrona pracy Ograniczenie zatrudniania młodocianych wynika z: przepisów działu IX Kodeksu pracy i rozporządzenia Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac. Młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła lat 18. Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy: 1) ukończyli co najmniej gimnazjum, 2) przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, Ŝe praca danego rodzaju nie zagraŜa ich zdrowiu. Młodociany, który nie posiada kwalifikacji zawodowych, moŜe być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 19 Czas pracy młodocianych Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie moŜe przekraczać 6 godzin na dobę, a czas pracy młodocianego w wieku powyŜej 16 lat nie moŜe przekraczać 8 godzin na dobę. Do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy. JeŜeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuŜszy niŜ 4,5 godziny, pracodawca ma obowiązek wprowadzić przerwę trwającą nieprzerwanie 30 min wliczaną do czasu pracy. Młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Pora nocna dla młodocianego przypada pomiędzy godzinami 22.00 a 6.00. Dobowa przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać nieprzerwanie, nie mniej niŜ 14 godzin, natomiast okres nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego młodocianego wynosi co najmniej 48 godzin i powinien obejmować niedzielę. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 20 Pojęcie wypadku przy pracy Za wypadek przy pracy uwaŜa się zdarzenie: nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą: podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełoŜonych, podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 21 Wypadek w drodze do pracy i z pracy Wypadek w drodze do pracy i z pracy to zdarzenie: nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności, jeŜeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Wypadkiem w drodze do pracy i z pracy jest takŜe wypadek w czasie przerwy w drodze do lub z miejsca zatrudnienia, która była Ŝyciowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a takŜe gdy droga nie będąc najkrótszą, była ze względów komunikacyjnych najdogodniejsza. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 22 Ocena zagroŜeń Analiza i ocena ryzyka zawodowego w zakładzie i na poszczególnych stanowiskach pracy powinna obejmować w szczególności: identyfikację występujących zagroŜeń, w szczególności ekspozycji na czynnik szkodliwy lub niebezpieczny określenie potencjalnych zagroŜeń zdrowotnych i prawdopodobieństwa ich wystąpienia Analiza i ocena ryzyka zawodowego pojmowana jest jako przedsięwzięcie podejmowane w celu ustalenia prawdopodobieństwa wystąpienia niepoŜądanych zdarzeń: związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagroŜeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 23 Ocena ryzyka Po przeprowadzeniu oceny ryzyka zawodowego pracownik powinien być poinformowany o: metodach i środkach ochrony przed zagroŜeniami, wpływie warunków środowiska pracy na powstawanie chorób zawodowych i innych schorzeń związanych z warunkami środowiska pracy, zaistniałych wypadkach przy pracy i przyczynach je powodujących, występujących w środowisku pracy czynnikach szkodliwych, uciąŜliwych i niebezpiecznych. Pracownik powinien być poinformowany o ryzyku, które wiąŜe się z wykonywaną przez niego pracą, przed dopuszczeniem pracownika do pracy na danym stanowisku pracy. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 24 Choroby zawodowe – definicja Chorobami zawodowymi są tylko te choroby, które są ujęte w wykazie chorób zawodowych zawartym w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach, jeŜeli w wyniku oceny warunków pracy moŜna stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, Ŝe choroba została spowodowana: działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 25 Wyłączenie prawa do świadczeń Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, gdy: wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony Ŝycia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek raŜącego niedbalstwa; będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających albo substancji psychotropowych przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. Szkolenia bhp w firmie © szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych i innych 26
