Odpowiedzialność pracownicza
advertisement
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRACOWNICZA porządkowa i odszkodowawcza Kamila Siejka ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRACOWNICZA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ujęcie WĘŻSZE PORZĄDKOWA rozwiązanie stosunku pracy ujęcie SZERSZE MATERIALNA zmiana warunków pracy i płacy ograniczenie wynagrodzenia pozbawienie premii PRZEWIDZIANE W PRZEPISACH PRAWA PRACY NEGATYWNE SKUTKI O CHARAKTERZE PRAWNYM, KTÓRE MOGĄ BYĆ ZASTOSOWANE WOBEC PRACOWNIKA ZA JEGO NAGANNE ZACHOWANIE SIĘ ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA ART. 108- 113 KP stosowanie wobec pracownika sankcji typu represyjnego za naruszenia powinności o charakterze porządkowym, tj. za nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, kara jest wyrazem negatywnej oceny zachowania pracownika, jej skutkiem wyrządzenie dolegliwości w sferze dóbr osobistych pracownika, w sferze materialnej, realizacja uprawnień kierowniczych pracodawcy, które podlegają jednak kontroli związkowej i sądowej, jej odpowiednikiem w pragmatykach jest odpowiedzialność służbowa (dyscyplinarna), ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA KARY mogą je stosować wszyscy pracodawcy, bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników, rodzaj własności, zakres lub rodzaj prowadzonej działalności, mają zastosowanie do wszystkich pracowników, bez względu na stanowisko i rodzaj wykonywanych obowiązków, katalog kar został przez ustawodawcę ściśle określony – zastosowanie kary nieprzewidzianej w przepisach stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika i jest zagrożone karą grzywny, zostały przypisane do poszczególnych kategorii przewinień, ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA KARY Przewinienie Możliwa kara •nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, •nieprzestrzeganie przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, •kara upomnienia lub kara nagany •nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, •opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia •stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy •kara upomnienia, kara nagany lub kara pieniężna, •kara upomnienia lub kara nagany •kara upomnienia, kara nagany lub kara pieniężna, •kara upomnienia, kara nagany lub kara pieniężna, ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA KARY ustawodawca zrezygnował z ustawowego opisu czynu z przypisaną karą na rzecz zawiązania odpowiedzialności z zachowaniem zakwalifikowanym jako naruszające porządek w pracy, przesłankami i wina, ustawowo określono kryteria stosowania kar: odpowiedzialności są bezprawność 1) rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych, 2) stopień winy pracownika, 3) dotychczasowy stosunek pracownika do pracy, kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać 1/10 wynagrodzenia przypadającego do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA PROCEDURA Tryb zakładowy 7 dni Zawiadomienie pracownika przez pracodawcę o ukaraniu Sprzeciw pracownika do pracodawcy Rozpatrzenie stanowiska zakładowej organizacji związkowej 14 dni Tryb sądowy 14 dni Uwzględnienie sprzeciwu Zawiadomienie pracownika o odrzuceniu sprzeciwu Pozew do sądu pracy o uchylenie kary ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA PROCEDURA kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu –czas dla pracodawcy na podjęcie decyzji o ukaraniu, kara nie może być zastosowana po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się naruszenia – nawet gdyby nie upłynęły jeszcze dwa tygodnie od powzięcia wiadomości przez pracodawcę, kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika – jeżeli z powodu nieobecności nie może być wysłuchany, bieg terminu nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, (SN wyrok z dnia 16.06.1999 r., I PKN 114/99) Literalne, jak i potoczne rozumienie użytego przez ustawodawcę zwrotu "po uprzednim wysłuchaniu" wymaga od pracodawcy zachowania ustnego sposobu wysłuchania pracownika, który w tej właśnie formie ma najpełniejsze możliwości wyjaśnienia kwestii spornych (…). W tym celu pracodawca powinien stworzyć warunki niezbędne do ustnego wysłuchania pracownika, który może z tej ciążącej na pracodawcy ustawowej powinności (a własnego uprawnienia), skorzystać według swojego uznania (…) może jednak ograniczyć się do złożenia stosownych wyjaśnień na piśmie, ale może również w ogóle nie skorzystać ze swojego pracowniczego uprawnienia. Każdy z tych sposobów zachowania się pracownika będzie równoznaczny z zachowaniem przez pracodawcę obligatoryjnego wymagania w postaci koniecznego uprzedniego wysłuchania. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA PROCEDURA SN wyrok z dnia z dnia 4.03.1999 r. I PKN 605/98 Przepisy ustanawiają trzy etapy postępowania, których zachowanie w odpowiedniej kolejności decyduje o prawidłowości postępowania w sprawie ukarania pracownika. Pierwszym etapem jest wysłuchanie pracownika (które musi być uprzednie w stosunku do zastosowania kary), drugim - podjęcie decyzji o zastosowaniu kary (po wysłuchaniu pracownika) i trzecim - zawiadomienie pracownika na piśmie o zastosowanej karze wraz z wskazaniem rodzaju naruszenia obowiązku pracowniczego i daty jego popełnienia oraz pouczeniem o możliwości zgłoszenia sprzeciwu. Przedstawiona kolejność czynności ze strony pracodawcy, a zwłaszcza (…) obowiązek zawiadomienia pracownika na piśmie o zastosowanej karze, świadczy o tym, że w sferze decyzyjnej wymierzenie ("zastosowanie") kary następuje w chwili podpisania pisma o ukaraniu, gdyż wtedy także decyzja - wewnętrzna wola przełożonego o ukaraniu otrzymuje swój zewnętrzny, formalny wyraz. Natomiast z punktu widzenia skutków takiej decyzji dla pracownika (…) istotne znaczenie ma chwila zawiadomienia go na piśmie o zastosowanej karze wraz ze wskazaniem rodzaju naruszenia obowiązków pracowniczych i dacie tego naruszenia oraz o możliwości zgłoszenia sprzeciwu. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA PROCEDURA o zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując: rodzaj naruszenia obowiązków , datę dopuszczenia się naruszenia, informację o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie, odpis zawiadomienia składa się do akt osobowych pracownika, Obowiązek zachowania pisemnej formy dotyczy tylko zawiadomienia o udzieleniu kary, a nie samego nałożenia, a termin czternastodniowy od dowiedzenia się przez pracodawcę o naruszeniu obowiązku pracowniczego, jest zachowany, jeżeli przed jego upływem kara zostanie nałożona w dowolnej formie (…). Nałożenie kary jest czynnością formalną, nie może być wątpliwości co do jej dokonania przez pracodawcę, podobnie, jak (…) nie może być wątpliwości co do jego daty, a szczególnie zachowania dwutygodniowego terminu. (SN wyrok z dnia 21.05.1999 r. I PKN 70/99 ) Odmowa przyjęcia pisma, o którym pracownik wie, że zawiera ono informację o jego ukaraniu, jest równoznaczna z "zawiadomieniem" o nałożeniu kary. (SN wyrok z dnia 29.06.2000 r. I PKN 716/99) ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA PROCEDURA jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw, kp nie wymaga formy pisemnej dla wniesienia sprzeciwu, jest jednak zalecana ze względów dowodowych, sprzeciw rozpoznaje pracodawca, po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, zgodnie z art. 30 ust. 21 ustawy o związkach zawodowych pracodawca jest obowiązany zwrócić się do organizacji o informację o pracownikach korzystających z jej obrony, kp nie określa terminu, w którym organizacja związkowa powinna przedstawić swoje stanowisko, opinia organizacji nie wiąże pracodawcy, Fakt, że w zakładzie pracy nie funkcjonuje zakładowa organizacja związku zawodowego, (…) nie zwalnia pracodawcy z obowiązku konsultacji (…) ze związkowymi ogniwami międzyzakładowymi. • SN wyrok z dnia 5.11.1998 r. I PKN 422/98 nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem, ODPOWIEDZIALNOŚĆ PORZĄDKOWA PROCEDURA pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary, Wystąpienie pracownika do sądu z powództwem o uchylenie bezprawnie nałożonej kary porządkowej może nastąpić tylko po wyczerpaniu postępowania wewnątrzzakładowego, to jest po wniesieniu w terminie sprzeciwu do pracodawcy. • SN wyrok z dnia 7.04.1999 r. I PKN 644/98 sąd bada przesłanki nałożenia kary i kompetencję do jej nałożenia, nie zaś stronę słuszności, w razie uwzględnienia sprzeciwu wobec zastosowanej kary pieniężnej lub uchylenia tej kary przez sąd pracy, pracodawca jest obowiązany zwrócić pracownikowi jej równowartość, karę uważa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa z akt osobowych pracownika po roku nienagannej pracy, pracodawca może, z własnej inicjatywy lub na wniosek reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, uznać karę za niebyłą przed upływem tego terminu, odpowiednio w razie uwzględnienia sprzeciwu przez pracodawcę albo wydania przez sąd orzeczenia o uchyleniu kary, ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA PRACOWNIKA jest regulowana odrębnie dla poszczególnych zdarzeń, występuje jako szczególna odpowiedzialność regulowana przepisami prawa pracy oraz jako odpowiedzialność cywilnoprawna, w prawie pracy dotyczy nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia - art. 611 kp (odp. bezskutkowa, odszkodowanie ryczałtowe) oraz naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie - art. 1011 kp (odp. skutkowa, uzależniona od szkody), odpowiedzialność cywilnoprawna może mieć charakter kontraktowej lub deliktowej, ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYKROCZENIA I PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNICZYM odpowiedzialność za wykroczenia regulują art. 281-283 kp, podmioty: pracodawca, osoba działająca w jego imieniu (art. 281, 282), osoba odpowiedzialna za stan bhp oraz osoba kierująca pracownikami lub innymi osobami w zakładzie pracy (art. 283), przedmiot: kilkanaście enumeratywnie wyliczonych wykroczeń, przyjmuje postać odpowiedzialności pracodawcy, ale też pracownika – przy czym odpowiedzialność wykroczeniowa pracownika w związku z uchybieniem ochrony praw innych pracowników odrywa się od skutków tego uchybienia aktualizujących się w sferze prawnej pracodawcy, ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYKROCZENIA I PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNICZYM art. 281 1) przeciwko uprawnieniom pracowniczym i umowie (uwaga dodano pkt 1a) 2) przy rozwiązywaniu stosunku pracy, 3) dotyczące ochrony pracy, 4) dotyczące akt pracowniczych, art. 282 art. 283 1) przeciwko interesom majątkowym pracowników, 2) przeciwko prawom osobistym pracownika (urlop, świadectwo pracy), 3) przeciwko wymiarowi sprawiedliwości w stosunkach pracy, 1) nieprzestrzeganie przepisów i zasad bhp 2) dotyczące przebiegu procesów technologicznych i budowlanych, 3) niedostarczanie środków ochrony indywidualnej, 4) niezawiadamianie o wypadku przy pracy i chorobie zawodowej, 5) niewykonywanie nakazów PIP, 6) obowiązki informacyjne 7) dotyczące pracy przez dzieci poniżej 16 lat, 8) i inne, ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYKROCZENIA I PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNICZYM POSTĘPOWANIE jeżeli ustawa tak stanowi, postępowanie prowadzi inspektor pracy Państwowej Inspekcji Pracy w trybie kodeksu wykroczeń (tekst jednolity Dz.U. z 2015 r. poz. 1094 ze zm.), zgodnie z kodeksem wykroczeń organ Państwowej Inspekcji Pracy może w postępowaniu mandatowym nałożyć grzywnę w wysokości do 2000 zł, zaś jeżeli ukarany co najmniej dwukrotnie za wykroczenie przeciwko prawom pracownika popełnia w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania takie wykroczenie - w wysokości do 5000 zł, inspektor może także złożyć wniosek o ukaranie do właściwego sądu, występując jako oskarżyciel publiczny, zaś sąd może nałożyć grzywnę w pełnej wysokości przewidzianej przez kp – od 1000 zł do 30 000 zł, ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYKROCZENIA I PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNICZYM w kodeksie karnym w rozdziale XXVIII spenalizowano przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, dotyczy wszystkich podmiotów, które z racji zajmowanego stanowiska poprzez podjęcie decyzji lub zaniechanie ich podjęcia popełniają stypizowany czyn, tak jak odpowiedzialność wykroczeniowa zazwyczaj przyjmuje postać odpowiedzialności pracowników zobowiązanych do realizacji kompetencji pracodawcy, ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNICZYM KODEKS KARNY (TEKST JEDNOLITY DZ.U. Z 2016 R., POZ. 1137 ZE ZM.) art. 218 [Złośliwe naruszanie praw] § 1a. Kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2. Osoba określona w § 1a, odmawiająca ponownego przyjęcia do pracy, o której przywróceniu orzekł właściwy organ, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. § 3. Osoba określona w § 1a, która będąc zobowiązana orzeczeniem sądu do wypłaty wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia ze stosunku pracy, obowiązku tego nie wykonuje, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Art. 219 [Niezgłoszenie danych] Kto narusza przepisy prawa o ubezpieczeniach społecznych, nie zgłaszając, nawet za zgodą zainteresowanego, wymaganych danych albo zgłaszając nieprawdziwe dane mające wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNICZYM KODEKS KARNY (TEKST JEDNOLITY DZ.U. Z 2016 R., POZ. 1137 ZE ZM.) Art. 220 [Narażenie na niebezpieczeństwo] § 1. Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. § 3. Nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo. Art. 221 [Niezawiadomienie o wypadku] Kto wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie właściwego organu o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej dokumentacji, podlega grzywnie do 180 stawek dziennych albo karze ograniczenia wolności.
