Dioksyny

Dioksyny
i
furany
- bać się, czy nie?
WYKONANIE:
Marta Swolany
ŹRÓDŁA
INFORMACJI:
www.wikipedia.pl
www.halat.pl/dioksyny
www.zb.eco.pl
www.zm.most.org.pl
www.ket.ozarow.maz.pl
http://www.rakstop.engo.pl/www/
pcw-ulo1.htm#SpalPCW
A-Z Mała Encyklopedia PWN
Słownik encyklopedyczny –
Chemia (wydawnictwo Europa)
1
Dioksyny i furany są wysoce toksycznymi (trującymi) produktami
ubocznymi pewnych operacji przemysłowych takich jak spopielanie opon,
spalanie węgla i oleju, produkcja papieru i niektórych pestycydów oraz wytop
metali. Powstają, gdy chlor łączy się z innymi chemikaliami w wysokich
temperaturach. Łącznie stwierdzono występowanie 210 tych związków,
z których 17 uznano za kancerogenne (sprzyjające powstawaniu chorób
nowotworowych)
Źródła powstawania dioksyn:
Największym źródłem powstawania dioksyn jest produkcja niektórych
herbicydów (środków chwastobójczych), fungicydów (środków zwalczających
grzyby pasożytnicze), pentachlorofenolu (PCP) [głównie stosowanego jako
środek konserwujący drewno. Podwyższone stężenia PCP mogą występować
w wodach podziemnych i powierzchniowych, tam, gdzie stosuje się go do
ochrony drewna. PCP może stanowić zagrożenie dla ludzi w wyniku
spożywania wody do picia i żywności oraz wskutek stykania się ludzi
z przedmiotami poddanymi działaniu tego związku (np. tekstylia, produkty
skórzane i papierowe), a przede wszystkim poprzez wdychanie powietrza
zanieczyszczonego PCP w pomieszczeniach zamkniętych.]. Dioksyny występują
w produktach i ściekach przemysłu celulozowo-papierniczego (poprzez
tworzenie się w czasie przeróbki drewna, chlorowaniu drewna w procesie
bielenia chlorem). Poważnym problemem są nieliczne (na szczęście), lokalne
skażenia dużych obszarów terenu dioksynami, a szczególnie
polichlorodibenzofuranami (PCDFs) powstałe w następstwie pożarów
i eksplozji dużych transformatorów elektrycznych. Wypadki takie odnotowano
we Francji, Szwajcarii, Kanadzie i Japonii, a także w krajach skandynawskich.
Tylko w 1977 roku na Półwyspie Skandynawskim odnotowano aż 7 takich
eksplozji. W ostatnim dziesięcioleciu analizy chemiczne wykazały, że innym
dość poważnym źródłem dioksyn są procesy spalania różnych substancji
chemicznych zawierających chlor. Spalanie śmieci, jako najpewniejsza
i najbardziej ekonomiczna forma niszczenia wielu odpadów zarówno
komunalnych jak i przemysłowych może również być przyczyną powstawania
dużej ilości dioksyn. Ich ilość w naszym środowisku przyrodniczym (miejskim)
wskazuje jednoznacznie, że ich zawartość jest wielokrotnie wyższa niż na
terenach o charakterze typowo rolniczym. Dane te są mocno niepokojące,
gdyż kontrola składu spalanych śmieci jest bardzo trudna. W obecnych latach
odchodzi się zdecydowanie od stosowania związków chloro organicznych,
a to głównie z powodu tworzenia się dioksyn w procesie ich wytwarzania,
przetwarzania oraz spalania odpadów tych związków. W naszym kraju również
powoli odchodzi się od powszechnego stosowania tych związków, znacznie
skażających środowisko dioksynami. Najniebezpieczniejszym z całej grupy
polichlorofenoli a niekiedy bardzo powszechnie jeszcze używanym jest 2,4,5trichlorofenol (TCP). Był on surowcem do produkcji środka dezynfekcyjnego.
2
Oddziaływanie dioksyn na człowieka i jego środowisko
Dioksyny są niezwykle trwałymi związkami: w glebie rozkładają się przez 10
lat; w organizmie człowieka odkładają się w tkance tłuszczowej oraz w
wątrobie; powodują powstawanie chorób nowotworowych, uszkadzają system
odpornościowy, niszczą ważne składniki układu hormonalnego. W
przeciwieństwie do większości toksycznych substancji chemicznych
syntetyzowanych w ściśle określonym celu, dioksyny nie są wytwarzane celowo
w żadnym procesie technologicznym i nie znajdują żadnego zastosowania
technicznego. Stanowią one niepotrzebny balast, głównie podczas
otrzymywania środków ochrony roślin, grzybobójczych, a także tworzą się w
zastraszająco dużej ilości w procesach spalania różnych środków organicznych,
zwłaszcza śmieci z odpadów komunalnych.
Dioksyny mogą oddziaływać na komórkę człowieka poprzez szereg
niezależnych od siebie mechanizmów. Mogą ingerować w syntezę,
wydzielanie, transport, usuwanie, wiązanie lub działanie hormonów. Mogą
okresowo lub całkowicie zaburzać proces sprzężenia zwrotnego w ten sposób
włączając się w powiązanie z mózgiem, przysadką, gonadami, gruczołem
tarczycowym i innymi gruczołami dokrewnymi. Dioksyny i furany są przyczyną
zwiększania zachorowalności na nowotwory (piersi, jąder), są powodem
wczesnych poronień, przedwczesnych porodów, a także problemów z
bezpłodnością oraz spadkiem jakości i ilości nasienia u mężczyzn. Badania
prowadzone na zwierzętach wykazały że dioksyny są czynnikami zaburzającymi
rozród. Niektóre dioksyny zaburzają funkcjonowanie tarczycy, zwiększają
podatność na zakażenia wirusowe, bakteryjne. Badania prowadzone w latach
70-tych na populacji osób narażonych na działanie dioksyn wykazały zmiany w
3
układzie immunologicznym ze szczególnym uwzględnieniem obniżenia
populację limfocytów T i B. Związki te zaburzają funkcjonowanie
przepływu informacji genetycznej, w skutek włączania i wyłączania genów w
nieodpowiednim czasie lub na zbyt długi lub zbyt krótki okres. populacji
ludzkich narażonych na ponadprzeciętną ekspozycję na dioksyny, związki te
mogą wywoływać: choroby układu krążenia, nadciśnienie; poronienia, śmierć
płodu, wady wrodzone, obniżoną wagę oraz spowolnienie wzrostu u
noworodków; zmniejszenie liczby potomstwa płci męskiej na korzyść żeńskiej;
raka, a szczególnie nowotwory układu oddechowego i tkanek miękkich.
Ludzie często nie zdają sobie sprawy z tak groźnego działania dioksyn. Bez
skrupułów palą w piecach śmieci, nie wiedząc, że wyrządzają krzywdę nie tylko
sobie, ale i innym ludziom, a nawet przyrodzie (lasom, rzekom, zwierzętom) We
współczesnym świecie jesteśmy narażeni na o wiele mocniejsze działanie
środków toksycznych niż dawniej.
Każdy z nas może pomóc i zahamować w jakimś stopniu wydzielanie się
dioksyn:
 Nie kupujmy wyrobów z PCW – dla każdego z nich istnieje równorzędny
lub lepszy produkt wykonany z innych materiałów, np.: drewna,
 Nie spalajmy odpadów, które zawierają chlor lub PCW,
 Zwróćmy się do wydawców gazet, aby nie reklamowali produktów
PCW,
 Starajmy się segregować odpady w domu, bądź wrzucać do
odpowiednich kontenerów (szkło, plastik, papier),
 Kupujmy produkty w najbardziej ekologicznych i ekonomicznych
opakowaniach,
 Wybierajmy proszki nie zawierające fosforanów.
4