Opis sytuacji rodziny i plan pracy do filmu
advertisement
Izabela Krasiejko Dla potrzeb diagnozy pedagogicznej, czyli rozpoznawania rodziny pod względem socjalno-wychowawczym i tworzonego przez nią środowiska rozwoju i funkcjonowania jednostek, zwłaszcza dzieci, realizowanej przez asystenta rodziny przydatne jest zastosowanie strategii całościowej, gdzie dąży się do dokonania ogólnej oceny rodziny jako środowiska wychowawczego. W tej ogólnej charakterystyce socjalno-wychowawczego funkcjonowania środowiska rodzinnego bierze się pod uwagę zarówno sferę materialno-rzeczową (np. dochód rodziny, wielkość i standard mieszkania, wyposażenie go w udogodnienia i dobra materialne, służące rozwojowi dzieci i całej rodziny, np. księgozbiór, sprzęty do uprawnia sportu i rekreacji), sferę oddziaływań wychowawczych (struktura rodziny, postawy wychowawcze, style wychowania, metody wychowania, relacje i więzi pomiędzy członkami rodziny, atmosfera wychowawcza, sposób spędzania czasu wolnego, charakter konsumpcji kultury) oraz sferę wartości (treści wychowawcze, cele wychowania, uznawane systemy wartości, aspiracje życiowe i edukacyjne, uznawane wzory i autorytety). W obecnej praktyce celem asystenta rodziny w procesie oceny środowiska wychowawczego rodziny jest zarówno rozpoznanie dążeń, potrzeb, mocnych stron rodziny oraz szerszych układów społecznych, w których jest zlokalizowana, jak i czynników zagrożenia dla rozwoju dziecka w rodzinie, po to, aby projektować pomoc, ukierunkowaną zarówno na dziecko, jak i na jego rodzinę. Przebywając często, nawet do kilku razy w tygodniu w miejscu zamieszkania członków rodziny asystent ma możliwość obserwacji warunków ich życia i zachowania w codziennych sytuacjach, przeprowadzenia nie tylko ustrukturowanego wywiadu na podstawie narzędzi diagnostycznych, ale swobodnych rozmów na różne tematy dotyczące dziecka, rodziny, wychowania, wartości, aspiracji życiowych. Ważną zasadą diagnostyczną jest włączenie rodziny w ten proces i poznanie jej perspektywy widzenia swojej obecnej sytuacji i preferowanej przyszłości. Rozpoznanie i wstępny opis sytuacji rodziny Asystent rodziny prowadzi obserwację i wywiady z rodziną dotyczące pogłębionej diagnozy rodziny w sferze nie tylko socjalnej, ale przede wszystkim oddziaływań o charakterze wychowawczym rodziny, obejmujące postawy wychowawcze rodziców, style wychowania w rodzinie, metody wychowawcze, atmosferę wychowawczą. Po zebraniu niezbędnych danych po około miesiącu pracy z daną rodziną asystent tworzy wstępny opis jej sytuacji. W tym dokumencie uwzględnia zarówno problemy i trudności jak i mocne strony rodziny tkwiące w niej samej jako systemie, w jej członkach, w jej otoczeniu oraz zasoby instytucjonalne. Po krótkim scharakteryzowaniu problemów warto skoncentrować na tym co zdrowe, czyli mocnych stronach, na opisie preferowanej przyszłości, konstruować krótkoterminowe, realne cele a rozwiązań poszukiwać w wyjątkach od problemów. Opis sytuacji rodziny jest rozbudowywany w miarę dopływu informacji od rodziny i innych pracowników służb społecznych oraz obserwacji własnych asystenta rodziny. Warto dokonać opisu z kilku perspektyw: członków rodziny, asystenta rodziny, pracownika socjalnego oraz innych przedstawicieli służb społecznych. Opis sytuacji rodziny powinien być przestawiony rodzinie (najlepiej, gdyby rodzina miała udział w jego tworzeniu). W opisie sytuacji rodziny asystent powinien powstrzymywać się od sformułowań etykietyzujących czy stygmatyzujących rodzinę poprzez chociażby zastosowanie techniki zwanej eksternalizacją (polegającą na oderwaniu problemu od członka rodziny): zamiast alkoholik – osoba z problemem alkoholowym, zamiast rodzina wieloproblemowa – rodzina z wieloma problemami, zamiast niepełnosprawny – osoba z niepełnosprawnością (wpisać rodzaj), zamiast bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych – potrzeba wzmocnienia umiejętności opiekuńczo-wychowawczych (wpisać zakres), zamiast bezradny czy niezaradny życiowo – o niskich umiejętnościach prowadzenia gospodarstwa domowego oraz realizacji spraw na rzecz domu i rodziny. Formularz – opis sytuacji rodziny. Opis sytuacji rodziny Nr … DANE CZŁONKÓW RODZINY ( imię i nazwisko) ( adres) ASYSTENT RODZINY ( imię i nazwisko) (telefon kontaktowy) Data sporządzenia: 1.Obraz aktualnej sytuacji z perspektywy członków rodziny. (trudności, mocne strony oczekiwania, potrzeby, cele rodziny): 2. Informacje o rodzinie zebrane od innych pracowników służb społecznych, cele do osiągnięcia wskazane przez pracowników instytucji. 3.Opis sytuacji rodziny z perspektywy asystenta rodziny. (trudności, umiejętności wymagające wzmocnienia, zasoby rodziny, środowiska lokalnego, instytucjonalne): (podpis asystenta rodziny) Można znaleźć bardziej rozbudowane formularze do oceny sytuacji rodziny współpracującej z asystentem, np. autorstwa zespołu pod kierunkiem P. Sałustowicza1. Przykład opisu sytuacji rodziny w relacji współpracy – rodzina sama zgłosiła się po pomoc asystenta. Opis sytuacji rodziny Nr 15/09/2015 DANE CZŁONKÓW RODZINY (imię i nazwisko) Katarzyna i Ludwik Kowalscy z córką Sarą (12.05.1999) i synem Tomkiem (1.09.2005). (adres) ul. Konwaliowa 4/5 Duże Miasto DANE ASYSTENTA RODZINY ( imię i nazwisko) Anna Nowak (telefon kontaktowy) 657 99 00 99 Data sporządzenia: 10.09.15 1.Obraz aktualnej sytuacji z perspektywy członków rodziny. Pani Katarzyna martwi się pogorszeniem zachowania córki Sary: obniżeniem się jej ocen szkolnych, wagarowaniem, spotkaniami z chłopakiem Jankiem w godzinach wieczornych. Martwi się, że dziewczyna Janek może mieć zły wpływ na Sarę, gdyż pochodzi z rodziny z problemem alkoholowym, jest od niej starszy i nie 1 http://konsultacje.um.warszawa.pl/sites/konsultacje.um.warszawa.pl/files/arkusz_diagnozy_rodziny_ngo.pdf kontynuuje nauki. Obawia się, że dziewczyna spędza czas z młodzieżą zdemoralizowaną, że może zacząć zażywać narkotyki. Pani Katarzyna chciałaby, aby Sara chodziła do szkoły i tak, jak jeszcze semestr temu przygotowywała się do zajęć i przynosiła dobre oceny. Klientka dostrzega, iż jej córka jest inteligentna i stać ją na osiąganie sukcesów w szkole. Chce jej dobra. Pani Katarzyna jest sfrustrowana sytuacją w rodzinie: bezrobociem męża, pogorszeniem się ich relacji oraz brakiem pomocy domowników w czynnościach na rzecz domu i rodziny. Z jej wypowiedzi wynika, że jest przeciążona obowiązkami. Martwi się również o sytuację materialną rodziny. Ceni męża za jego poczucie humoru. Wspomina czas, gdy wspólnie go miło spędzali. Pan Ludwik jest w sytuacji bezrobocia, chciałby podjąć pracę. Ma obniżony nastrój, z tego też powodu trudno mu znaleźć energię do prac na rzecz domu i rodziny. Klient zauważa pogorszenie się relacji między nim a jego żoną oraz między córką a żoną. Wyczuwa napięcie między domownikami, ale nie jest w stanie nic z tym zrobić. Sara zauważa, że między matką a ojcem coraz częściej dochodzi do nieporozumień. Twierdzi, że przez napiętą atmosferę trudno jej być w domu i skupić się na nauce. Woli spędzać czas ze swoim chłopakiem, w pracy lub ze znajomymi. Uspakaja rodziców, że nie muszą się obawiać, że podejmie zachowania ryzykowne typu używanie narkotyków. Ma poczucie, iż ojciec jej ufa i wie, że nie zrobi niczego, czego będzie żałować w przyszłości. Czuje się jednak niezrozumiana przez matkę. Dziewczyna jest świadoma, że powinna chodzić do szkoły, aby potem móc pójść na studia. Chciałaby się nadal spotykać z chłopakiem, mimo, że jej matka go nie lubi. Z wypowiedzi rodziców wynika, że młodszy syn Tomasz nie sprawia kłopotów, chodzi do szkoły i dobrze się uczy. Wszyscy członkowie rodziny, chcieliby, aby poprawiły się relacje między nimi i atmosfera w domu. Chcieliby potrafić rozmawiać o ważnych dla nich sprawach i spędzać ze sobą więcej czasu. Pani Katarzyna przede wszystkim chciałby, aby córka chodziła do szkoły i dobrze się uczyła. Oczekuje, aby pozostali członkowie rodziny pomagali jej w pracach domowych. Chciałaby, aby jej mąż znalazł pracę i łożył na utrzymanie rodziny. Pan Ludwik chciałby podjąć pracę, może być nawet dorywcza lub na pół etatu. Ponadto chciałby, aby jego relacje z żoną były takie jak dawniej, aby okazywali sobie więcej czułości. Sara chciałaby, aby relacje między nią a matką poprawiły się oraz aby ojciec znalazł pracę i polepszyło się w związku jej rodziców. Chciałaby, aby matka nie miała nic przeciwko jej spotkaniom z Jankiem. 2. Informacje o rodzinie zebrane od innych pracowników służb społecznych, cele do osiągnięcia wskazane przez pracowników instytucji. Klientka zgłosiła się po pomoc sama. Rodzina nie korzysta ze świadczeń z pomocy społecznej, nie ma nadzoru kuratora. 3. Opis sytuacji rodziny z perspektywy asystenta rodziny. Z opisu dokonanego przez rodzinę oraz obserwacji asystenta rodziny wynika, że „klientem zidentyfikowanym” jest Sara, która zdaniem matki zaczęła sprawić problemy wychowawcze: wagaruje, pogorszyły jej się stopnie, rzadko bywa w domu, czas spędza z nieakceptowanym przez matkę chłopakiem i innymi znajomymi. Zasobem jest inteligencja dziewczynki, jej duża świadomość sytuacji, jej chęć poprawy, co rokuje dobrze na powrót do wcześniejszych zachowań, tj. systematycznego chodzenia do szkoły i nadrobienia zaległości. Sarze zależy też na poprawie komunikacji między nią a matką oraz między rodzicami, lepszej atmosferze w domu, więc o ile rodzice podejmą wysiłek większego jej zrozumienia i porozumienia się pomiędzy sobą ona też zmieni swoje zachowanie na lepsze. Styl wychowania matki jest autokratyczny, ojca liberalny. Powodem buntu nastolatki może być również postawa nadopiekuńcza i zbyt wymagająca matki oraz oczekiwanie nadmiernej jak na ten wiek bliskości. Należy przeprowadzić pedagogizację rodziców na temat metod wychowawczych adekwatnych dla nastolatków. Rodzice mają prawidłowe postawy moralne i prospołeczne. Starają się wpoić swoim dzieciom wartość nauki, zachęcają do korzystania z udziału w kulturze (wyjścia odo kina i na koncerty muzyczne), wskazują odpowiednie zachowani a negują nieprawidłowe (np. późne powroty do domu, używanie alkoholu i narkotyków, wczesne współżycie seksualne). Drugim, być może źródłowym, problem w rodzinie jest brak pracy Pana Ludwika i napięcia z tym związane (pogorszenie się jego nastroju, obniżenie dochodów rodziny i standardu życia, konflikty między małżonkami), powodujące pogorszenie się atmosfery w domu. Zasobem jest chęć klienta do podjęcia pracy, warto zwrócić uwagę na pokazanie mu aktywnych metod jej poszukiwania i skontaktować go z doradcą zawodowym w Powiatowym Urzędzie Pracy lub Centrum Integracji Społecznej. Dodatkowym problemem jest brak współudziału klienta i dzieci w działaniach na rzecz domu i rodziny, co pomoc a bardziej złości się, gdy jej nie otrzymuje. Warto pokazać jej jak komunikować oczekiwania w sposób konstruktywny oraz pomóc rodzinie w stworzeniu harmonogramu podziału obowiązków. Atmosfera w domu jest napięta, wyrażająca się w nieufności, niedomówieniach. Rodzice nie rozmawiają ze sobą i z dziećmi, samodzielnie nie próbują wprost werbalizować i rozwiązywać problemów. Każde z członków rodziny czuje się ze swoimi problemami samotne i niezrozumiane. Taka atmosfera stwarza uczucie zagrożenia dla dzieci. Należy pracować nad podniesieniem komunikacji w rodzinie. Syn Państwa Kowalskich, Tomek nie sprawia kłopotów, jest pogodnym dzieckiem, dobrze się uczy. Nie uczęszcza na zajęcia dodatkowe. Warto ocenić jego zainteresowania i znaleźć mu adekwatne bezpłatne zajęcia pozalekcyjne. Rodzina utrzymuje się z pensji Pani Katarzyny w wysokości 2300 zł mies., nie korzysta ze świadczeń z pomocy społecznej. Sara popołudniami zarabia na drobne wydatki roznosząc ulotki. Rodzina mieszka samodzielnie we własnościowym domku jednorodzinnym, złożonym z 4 pokoi, kuchni i łazienki. Nie zalega z opłatami, nie jest zadłużona w bankach. Dzieci mają niezbędne podręczniki, komputer, rowery i małą biblioteczkę. W domu panuje względny porządek. Członkowie rodziny wyrażają gotowość do współpracy z asystentem w celu poprawienia sytuacji. Anna Nowak (podpis asystenta rodziny) Na bazie wstępnej oceny asystent, wspólnie z rodziną układa plan pracy. PLAN PRACY Z RODZINĄ Nr 15/04/2015 DANE CZŁONKÓW RODZINY (imię i nazwisko) Katarzyna i Ludwik Kowalscy z córką Sarą (12.05.1999) i synem Tomkiem (1.09.2005). (adres) ul. Konwaliowa 4/5 Duże Miasto DANE ASYSTENTA RODZINY ( imię i nazwisko) Anna Nowak (telefon kontaktowy) 657 99 00 99 Data sporządzenia: 10.04.2014 CEL GŁÓWNY: Podniesienie umiejętności wychowawczych rodziców oraz poprawa sytuacji rodziny. L.p. Cel szczegółowy Działania 1. Poprawa komunikacji między członkami rodziny 1. Spędzanie wspólnego czasu wg. upodobań, np. oglądanie filmu familijnego na DVD, spacer 2. Trening dotyczący sposobów wyrażania oczekiwań Termin i miejsce wykonania 11-12.04.2015 i systematycznie w późniejszym czasie 13 i 15.04.2015 dom p. Kowalskich Osoba odpowiedzialna za wykonanie Cała rodzina Pani Katarzyna, asystent rodziny Przewidywane efekty działań porozumienie się członków rodziny, umiejętność rozmowy na tematy dotyczące rodziny, lepsza atmosfera w domu, lepszy nastrój domowników 2. Wzmocnienie umiejętności wychowawczych w stosunku do nastolatków 3. Systematyczne uczęszczanie do szkoły przez Sarę, przygotowywanie się do zajęć 4. Aktywizacja zawodowa Pana Ludwika 5. Współudział wszystkich domowników w obowiązkach na rzecz domu i rodziny Pedagogizacja na temat stylów, postaw i metod wychowywania nastolatków, przeczytanie książki z biblioteczki asystenta, przećwiczenie różnych sposobów zachowań w postaci scenek a następnie już w domu Co najmniej 80% frekwencja w szkole. Przygotowywanie się do sprawdzianów i pisanie ich. Między 20 a 30.04.2015 dom p. Kowalskich Udanie się do doradcy zawodowego Sporządzenie CV na podstawie wzorów Udział w kursach zawodowych Ustalenie dyżurów dot. zmywania i sprzątania. Wykonywanie zadań domowych wg. harmonogramu. 14.04.2015 i terminy późniejsze Powiatowy Urząd Pracy, ul. Kolorowa 4, Duże Miasto 12.04.2015 i systematycznie (podpis asystenta rodziny) Pani Katarzyna, asystent rodziny Od 13.04. 2015 i systematycznie w terminach późniejszych Lepsza relacja między matką a córką, przyjemna atmosfera w domu, poczucie zrozumienia córki przez matkę dobre wyniki w nauce, poprawa relacji między matką a córką, lepszy nastrój matki Pan Ludwik, asystent rodziny znalezienie pracy Cała rodzina wykonane obowiązki, poprawa relacji między członkami rodziny, lepszy nastrój matki (podpisy członków rodziny ) Kopię planu pracy zostawiamy rodzinie ! Tworzenie planu pracy z rodziną Zgodnie z art. 15. ust. 3: „Plan pracy z rodziną, obejmuje zakres realizowanych działań mających na celu przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, a także zawiera terminy ich realizacji i przewidywane efekty”. Plan pracy, jako dokument współpracy asystenta z rodziną, powinien być krótki i zawierać tylko tyle ile wymagane jest w ustawie. Krótki i syntetyczny, gdyż należy go pisać z klientami w ich domu odręcznie a nie w biurze na komputerze. Napisanie planu powinno zająć około 15 minut ograniczając do minimum pracę nad dokumentami na korzyść pozostawienia czasu pracy nad kontaktem, emocjami klienta, wspólną realizacją planu, samodzielnością członków rodziny. Plan pracy z rodziną powinien być pisany z rodziną (wspólnie wypracowane działania doprowadzające do efektów). To nie plan pomocy dla rodziny pisany przez asystenta samodzielnie lub z pracownikiem socjalnym, gdzie rodzina ma wykonywać działania narzucone przez nich obu. Plan pracy z rodziną w zależności od potrzeb, typów i wagi problemów, możliwości i ograniczeń rodziny, asystenta rodziny i pracownika socjalny może być tworzony: w domu rodziny w czasie wspólnej wizyty asystenta rodziny i pracownika socjalnego oraz ich rozmowy z dorosłymi członkami rodziny, w domu rodziny w czasie wizyty asystenta rodziny oraz w czasie jego rozmowy z dorosłymi członkami rodziny; pracownik socjalny otrzymuje go od asystenta rodziny do konsultacji i podpisu, w domu rodziny w czasie wizyty asystenta rodziny po jego rozmowie z dorosłymi członkami rodziny (w czasie tzw. chwili do namysłu asystenta rodziny), plan zostaje odczytany przez asystenta rodzinie, naniesione są ewentualne sugestie rodziny; pracownik socjalny otrzymuje go od asystenta rodziny do konsultacji i podpisu, w ośrodku pomocy społecznej na spotkaniu zespołu interdyscyplinarnego służb społecznych pracujących z rodziną w czasie którego obecna jest rodzina. Plan powinien być zarówno długoterminowy (określać kierunek działań dalekosiężnych, np. na pół roku), jak i krótkoterminowy (od jednego do następnego spotkania oraz brać pod uwagę zmienność sytuacji rodziny). Asystent nie powinien układać planu z rodziną na pierwszej wizycie, ale po kilku – po okresie około miesiąca, kiedy ma obraz sytuacji rodziny, nakreślony przez klienta, pracowników innych instytucji oraz swoje obserwacje. Normalne jest, że na początku pracy z asystentem, czyli obcym dla siebie człowiekiem klient zniekształca obraz rzeczywistości, nie ujawnia pewnych faktów. Dopiero po pewnym czasie nabiera zaufania do fachowo pomagającego, otwiera się, co daje możliwość poznania sytuacji, nakreślenia celów do pracy, z jednej strony celów klienta, z drugiej celów asystenta jako przedstawiciela instytucji oraz wynegocjowania działań służących realizacji tych celów. Ważne, aby klient dostał kopię planu pracy, można więc pomyśleć o zakupie czarnych kalek lub zamówieniu druków samokopiujących się. Pozostawienie rodzinie kopii planu ma wiele korzyści: członkowie rodziny wiedzą, jakie cele chcą osiągnąć przy wsparciu asystenta rodziny i po co, mają zapisane, co mają zrobić, gdzie i kiedy mają wykonać działania, wiedzą, w czym pomoże im asystent, klienci mają potwierdzenie dla innych instytucji (np. sądu), że pracują nad zmianą, asystent rodziny ma potwierdzenie, że pracuje w środowisku (na pytanie innej służby społecznej pracującej z rodziną czy zwierzchnika asystenta „czy był asystent?” klient jako dowód może pokazać kopię planu), klienci zbierając plany mają potwierdzenie dla siebie, że wykonują ciężką pracę nad zmianą siebie i swojego życia, w razie regresu (np. powrotu do picia alkoholu), klient ma potwierdzenie, że wiele dzięki wcześniejszej pracy rzeczy już zrealizował, że nie zaczyna od początku, dzięki czemu łatwiej mu będzie z powrotem wejść na drogę zmiany, tworzona jest dokumentarna pozytywna narracja o biografii klientów, która równoważy tę, która była do tej pory (dokumenty potwierdzające wyłącznie deficyty członków rodziny). Plan pracy składa się z części: podstawowej (formularz część I pierwsza) i aktualizacyjnych, wypełnianych na drugim i kolejnych spotkaniach (formularz część II). Do najczęstszych błędów w czasie pisania planu pracy z rodziną należą: pisanie planu bez udziału rodziny, przydzielanie działań nieobecnemu na spotkaniu członkowi rodziny, mylenie działań z celami i na odwrót, niepodawanie adresów instytucji, nieokreślanie terminów wykonania działań, zbyt dużo działań do wykonania między spotkaniami, nieuzasadniona dyrektywność asystenta przy tworzeniu planu, narzucanie działań klientom, dyrektywne rozlicznie klientów z wykonania działań.
