program - Kazimierz Wiatr
advertisement
PROGRAM opracowała Anna Schmidt Spis treści I. SILNE I SUWERENNE PAŃSTWO .................................................................................. 3 Konstytucja ............................................................................................................................................................. 4 Reforma państwa................................................................................................................................................... 10 II. POLITYKA SPOŁECZNA .............................................................................................. 18 „Rodzina na swoim” ............................................................................................................................................. 19 „W obronie prywatnej własności”........................................................................................................................ 25 Finanse publiczne .................................................................................................................................................. 38 Polityka zdrowotna ............................................................................................................................................... 52 „W obronie rodziny, ładu moralnego i chrześcijańskiej Europy” ......................................................................... 65 III. OŚWIATA I KULTURA ................................................................................................ 78 Edukacja ................................................................................................................................................................ 79 „Pakt dla kultury” .................................................................................................................................................. 89 IV. GOSPODARKA ............................................................................................................... 92 „Tanie i sprawne państwo” ................................................................................................................................... 93 Polityka rolna ...................................................................................................................................................... 101 Ochrona środowiska ............................................................................................................................................ 112 Polityka regionalna ............................................................................................................................................. 116 System podatkowy .............................................................................................................................................. 119 V. POLITYKA ZAGRANICZNA ...................................................................................... 123 „Europa solidarnych narodów” ........................................................................................................................... 124 VI. KALENDARIUM ......................................................................................................... 139 Kalendarium inicjatyw ustawodawczych ............................................................................................................ 140 2 SILNE I SUWERENNE PAŃSTWO 3 KONSTYTUCJA Idea budowy IV Rzeczypospolitej nie ma sensu rewolucyjnego. Nawiązuje do polskiej tradycji ustrojowej i zachowuje to, co pozytywne po odzyskaniu niepodległości w roku 1989. Dlaczego trzeba zmienić konstytucję? Najprostsza odpowiedź wynika z powszechnej dziś krytyki polskiego życia publicznego i wynikającego z niej postulatu powołania IV Rzeczypospolitej, państwa zasadniczo różniącego się od obecnej III Rzeczypospolitej. Tak głęboka zmiana musi pociągać za sobą uchwalenie nowej konstytucji. Można wyróżnić dwa rodzaje konstytucji: deskryptywną i konstruktywistyczną. Konstytucja deskryptywna jest swego rodzaju zapisem, ujęciem w formuły prawne istniejącego stanu życia publicznego i społecznego, rzecz jasna z pewnymi korektami, ale nie takimi, które miałyby znaczenie zasadnicze. Konstytucja konstruktywistyczna natomiast może odegrać rolę narodowotwórczą, państwowotwórczą, może sformułować naczelne zasady życia publicznego i społecznogospodarczego, nie funkcjonujące dotąd w praktyce i przez ustanowione przez siebie instytucje sprzyjać ich wcieleniu w życie. Role te nie są w praktyce rozdzielne, tj. poszczególne przepisy konstytucyjne i ustanowione przez nie instytucje odnoszą się często do więcej niż jednej roli. Nie da się ich też do końca oddzielnie opisać. Jakie są przesłanki ewentualnego postulowania konstruktywistycznej formuły polskiej ustawy zasadniczej? Można stwierdzić, iż zawsze chodzi o wolę daleko idących zmian. W przeszłości w skrajnych przypadkach w grę wchodziło nawet dążenie do nadania narodowi nowej tożsamości, jej korekty, a nawet wręcz o jego powołanie. Zwykle działo się to wtedy, gdy odczuwano potrzebę wyjścia z jakiejś sytuacji traktowanej jako nienormalna, niemożliwa do zaakceptowania, na przykład skrajne zacofanie, totalitaryzm i zależność, ciężka klęska wojenna. Polska 1989 r. wyszła z trwającego pół wieku zniewolenia i totalitaryzmu. A właściwie można powiedzieć, że zniewolenie to, w różnych formach, trwało - z krótkimi przerwami i jedną dwudziestoletnią - przeszło 250 lat. Były więc wszelkie przesłanki do tego, by zabiegać o nowy kształt życia narodowego, o nowe państwo - nie wolno zapominać, że pozostał stary aparat państwowy - o klarowne określenie zasad porządku państwowego, społecznego i gospodarczego. Demokratyczne państwo prawne nie może zostać wprowadzone przy obecnie obowiązującej konstytucji. Prawo odgrywa tu bowiem rolę instrumentu w rękach silniejszych grup i jednostek, osłaniającego bardzo często stosunki społeczne oparte na zasadach nie mających z nim nic wspólnego. Nowa ustawa zasadnicza powinna odegrać rolę narodowotwórczą (w sensie budowy tożsamości, tj. dokładnego jej sprecyzowania i nadania jej mocy integracyjnej i mobilizacyjnej), fundować nowe państwo, być tak skonstruowana, aby można było zrealizować zawarte w niej deklaracje odnoszące się do ustroju politycznego i społecznego. Trzeba jednak poczynić tu pewną uwagę dodatkową. Odegranie przez konstytucję roli narodowotwórczej jest zależne od jej treści oraz, w nie mniejszym stopniu, od historycznego kontekstu, w którym jest ona uchwalona i wprowadzona w życie. Niemało zależy też od samego sposobu uchwalenia konstytucji. Kontekst 1997 r. był wyjątkowo niekorzystny. Nie ma wątpliwości, że dzisiejszy ułatwia zmiany. Tworzy go zarówno kryzys obecnego systemu, jego kompromitacja, jak i rysujące się coraz wyraźniej wyzwanie europejskie. Polak-obywatel, PolakEuropejczyk i wreszcie Polak-człowiek wolny, wyzwalający się z ograniczeń w sferze obyczaju i w sferze ludycznej - czyli propozycje najmocniej forsowane przez media i cały system społecznych autorytetów - zetknął się lub w niedługim czasie się zetknie z rzeczywistością, która albo całkowicie obnaży fikcyjność tych tożsamości, albo też pokaże ich destrukcyjne skutki. Chodzi o to, by te doświadczenia skupić w jeden społeczny ruch, który doprowadzi do nowej rewolucji moralnej pod hasłem nie tylko odrzucenia zła, ale także przeprowadzenia pozytywnego programu. Jest to trudne, ale nie niemożliwe. Należy odwołać się do sposobu działania, mającego głębokie zakorzenienie zarówno w europejskiej tradycji intelektualnej i politycznej, jak i tradycji polskiej, i to zupełnie nieodległej, czyli do umowy społecznej. Nie ma wątpliwości, że najefektywniejszym sposobem stworzenia konstytucji, która mogłaby odegrać rolę narodowotwórczą, jest doprowadzenie do zawarcia umowy społecznej między tymi siłami społecznymi, które dostrzegają konieczność zmian i jednocześnie prezentują postawę 4 patriotyczną afirmującą naród i suwerenność państwową. Ta metoda bowiem sama przez się oznaczałaby budowę pozytywnego kontekstu społecznego, świadomość wielkiej zmiany, poczucie uczestnictwa, pozwoliłaby na równoważenie interesów nie tylko uczestniczących w życiu publicznym elit, ale także szerszych grup społecznych. Naród jako wspólnota ukształtowana historycznie, o charakterze międzypokoleniowym, nie jest tworem umowy. Umowa może być jedynie metodą przełamania jego kryzysu, służyć dowartościowaniu go. Z tego, że umowa społeczna byłaby działaniem najwłaściwszym, nie wynika, że bez niej nie można uchwalić konstytucji odpowiadającej potrzebie czasu. Chodzi bowiem także o kształt ustawy zasadniczej. Jego osiągnięcie zależy od określenia zasad, jakimi należy się kierować przy jej przygotowaniu. Wydaje się, że najważniejsze są następujące. Pierwsza to zasada pozytywnego konstruktywizmu. Chodzi o zdolność do wyjścia poza istniejący układ interesów i instytucji z nimi związanych, o gotowość do podjęcia próby mocnego osadzenia planowanego porządku ustrojowego w sferze realnie funkcjonujących, choć nie zawsze dominujących w społecznej świadomości i praktyce, wartości. Jej realizacja jest szczególnie trudna, gdyż wymaga wyważenia między tym, co pozytywne i realne, a tym, co pozytywne, ale nierealne. Określenia wizji porządku, który da się wprowadzić w życie, chociaż jest kompromisem między tym, co oczekiwane, pożądane i możliwe. Druga to zasada empiryzmu. Przygotowując ustawę zasadniczą, trzeba nieustannie konfrontować idee, koncepcje i projekty instytucji ukształtowane w naszym kręgu cywilizacyjnym z doświadczeniem polskiej praktyki państwowej lat 1918-39 (a szczególnie 1918-26), jak i okresu po 1989 r. Dopiero na ich tle można określić z dostateczną dozą pewności, jak naprawdę będą funkcjonować poszczególne instytucje, jak będą się układać zależności między nimi. Konieczne są tu też odwołanie się do doświadczeń innych państw demokratycznych i szczegółowa wiedza na temat funkcjonowania instytucji innych państw demokratycznych. Jest oczywiste, że w tworzeniu konstytucji muszą uczestniczyć osoby mające odpowiednią wiedzę, zdolne do weryfikacji przedstawionych pomysłów. Trzecia to zasada realizmu aksjologicznego. Nie ma, i nie może być, konstytucji neutralnych aksjologicznie. Twórcy ustawy zasadniczej muszą dokonać wyboru któregoś z konkurencyjnych systemów wartości, a jeśli konkurencji nie ma, sformułować deklarację osadzającą konstytucję w jednym systemie wartości w sposób jasny, ale jednocześnie zgodny z regułami demokracji, tzn. nie naruszając równości praw tych, którzy moralnych poglądów większości nie podzielają. Nienaruszanie równości praw nie oznacza jednak uznania roszczeń, by poglądy mniejszości były stawiane na pierwszym miejscu i by nie podlegały ocenie, a co za tym idzie - selekcji. W dzisiejszej Polsce istnieje w istocie jeden powszechnie znany i funkcjonujący w skali masowej system wartości, opierający się na nauce Kościoła i tradycji narodowej. To, co mu się w szerszej skali przeciwstawia, to nihilizm, wyrażony najpełniej przez tygodnik "Nie", ale obecny również w innych formacjach, a także w polskiej historii. Inne systemy wartości funkcjonują tylko w wąskim, partykularnym wymiarze. Ponieważ konstytucja nie może wyrażać tendencji nihilistycznych, jest oczywiste, iż w sferze aksjologicznej nie ma wyboru, wszelkie próby skonstruowania kompromisu między tradycyjnym systemem wartości a nihilizmem nie mają sensu, gdyż w istocie muszą oznaczać kapitulację wobec nihilizmu. Zasada czwarta to realizm społeczny i polityczny. Tworzenia konstytucji nie można abstrahować od pytań, jakie niesie moment historyczny, czy to w odniesieniu do spraw związanych ze stosunkiem do PRL (kontynuacja lub dyskontynuacja), a także II Rzeczypospolitej i III Rzeczypospolitej, czy też kwestii własnościowych (w tym sprawy roszczeń wobec Polski), korupcji i, szerszej, rozkładu państwa, bezrobocia, patologii społecznych itp., i wreszcie niezwykle dziś ważnych spraw związanych z przynależnością do Unii Europejskiej. Kolejna to zasada zachowania równowagi praw i wolności obywatelskich oraz obowiązek wobec państwa. Pierwotnymi zadaniami państwa jest obrona bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego. Prawa i wolności obywatelskie, których celem jest zagwarantowanie obywatelowi ochrony przed 5 opresją ze strony państwa i zapewnienie mu swobód, muszą być kształtowane tak, by nie paraliżować działań samego państwa. Jeśli bowiem celem państwa jest obrona obywateli przed opresją, to trzeba pamiętać, że opresja ze strony innych obywateli działających w pojedynkę lub grupowo może być taka sama lub daleko większa niż opresja ze strony państwa. Może też w praktyce uchylić wszelki wpływ obywateli na władzę, nawet przy zachowaniu procedur demokratycznych. Problemy szczególnie trudne łączą się z zasadą niesprzeczności uprawnień obywateli z prawami ekonomii. Rzecz w tym, że nie mogą się one sprzeciwiać tym regułom ekonomicznym, które są oczywiste przy założeniu, że celem narodowym nie podlegającym dyskusji jest rozwój. Zasady tej nie należy interpretować tak, jak to robi liberalizm, tzn. z właściwym dla tej koncepcji dążeniem do maksymalnego ograniczenia uprawnień socjalnych. Chodzi jednak o to, by nie tworzyć w konstytucji sfery fikcji, zawsze bardzo szkodliwej, i jednocześnie nie narzucać rozwiązań, które rozwój uniemożliwiają albo zasadniczo utrudniają. Zasada ta mocno wiąże się z kolejną, tj. dążeniem do unikania konfliktów. Funkcją instytucji demokratycznych jest m. in. instytucjonalizacja konfliktów. Ma to znaczenie w każdej demokracji, ale szczególnie w takim jej modelu, który mocno opiera się na afirmacji idei narodowej, co wiąże się z imperatywem jedności. Dlatego bardzo ważne jest, by konstytucja swoimi zapisami nie tworzyła konfliktów. Mogą się one rodzić na tle różnych jej przepisów, ale szczególnie niebezpieczne jest stwarzanie iluzji socjalnych, tj. praw, z których wynikają niemożliwe do zaspokojenia roszczenia. Trzeba tu wyraźnie odróżnić cele od uprawnień przyznanych już dziś. Niewłaściwe jest też różnicowanie uprawnień na egzekwowane poprzez sądy i te, których realizacja zależna jest od spełnienia dodatkowych warunków, np. uchwalenia ustaw. Roszczenia, którego nie można zaspokoić, a które ma podstawę konstytucyjną, może być zarzewiem konfliktu na wielką skalę, szczególnie wtedy, gdy uda się przełamać obecny poziom dezintegracji społecznej. Na kolejnym miejscu trzeba wymienić zespół reguł, które łącznie można określić jako zasady prakseologiczne, dotyczące stosunku władzy. Są one następujące: 1. nie wolno tworzyć dwóch lub więcej ośrodków władzy wykonawczej (np. rząd i prezydent); 2. nie wolno tworzyć jakichkolwiek przesłanek dla autonomizacji części aparatu państwowego (wojska, służb specjalnych, administracji, specjalnych, wojewodów itp.); 3. nie wolno tworzyć fikcyjnych uprawnień, w szczególności kontrolnych; 4. nie wolno obciążać sądownictwa obowiązkami ponad możliwości, w tym obowiązkiem podejmowania decyzji politycznych i ekonomicznych w skali państwa; 5. nie wolno umieszczać instytucji kontrolnych w strukturze władzy tak, by były słabo immunizowane wobec prób wciągania ich w walkę polityczną; 6. nie wolno politykom powierzać roli sędziów; 7. nie wolno tworzyć mechanizmów przetargu międzypartyjnego przy powoływaniu instytucji mających chronić pluralizm i zasady politycznej równości; 8. nie wolno mieszać administracji rządowej z samorządową, samorządu z autonomią, a autonomii z federalizmem; 9. nie wolno formułować przepisów dotyczących stanów nadzwyczajnych, tak by wynikała z nich możliwość bezradności państwa; 10. nie wolno traktować praw urzędników jak praw obywatelskich; 11. nie wolno tworzyć sfer administracji władzy pozostających poza kontrolą. Ostatnia zasada to przejrzystość przepisów konstytucji. Sformułowania ustawy zasadniczej muszą być jasne i bardzo szczegółowo dopracowane. Cechą naszego życia społecznego jest brak powszechnie przyjętych kryteriów i reguł. Sprawy najoczywistsze w świetle kryteriów tradycyjnych czy też stosowanych w innych państwach stawały się często powodem sporu. Zachowania, które jaskrawo łamały demokratyczne zasady, nie spotykały się z potępieniem itp. Konstytucja musi więc być precyzyjna nawet wtedy, jeśli wymaga to odejścia od powszechnie stosowanego języka prawniczego. 6 Powyższe zasady mają charakter elementarny. Bez ich przestrzegania nie da się stworzyć nie tylko dobrej, ale nawet "dostatecznej" konstytucji. Niestety, nie były one uwzględniane przez twórców projektu ustawy zasadniczej z 1997 r. (przez twórców projektu obywatelskiego również). Konstytucja musi odegrać swą narodowotwórczą i państwowotwórczą rolę, tworząc i realizując swoje własne deklaracje ustrojowe, dotyczące praworządności, solidarności społecznej i racjonalnego rozwoju gospodarczego. 12 tez konstytucyjnych: 1. Konstytucja musi uwzględniać chrześcijański fundament Narodu oraz niepodległościowe, wolnościowe i demokratyczne tradycje historyczne Rzeczpospolitej Polskiej. 2. Konstytucja powinna umacniać suwerenność i pozycję Polski na płaszczyźnie międzynarodowej. Należy wprowadzić obligatoryjny tryb badania zgodności z konstytucją traktatów międzynarodowych przed ich ratyfikacją i wzmocnić kontrolę parlamentarną w zakresie polityki zagranicznej realizowanej przez władzę wykonawczą. 3. Powinnością organów państwa jest dbanie o dobro wspólne obywateli. Zasadniczymi składnikami dobra wspólnego są sprawiedliwość, ochrona prawa do życia od chwili poczęcia do naturalnej śmierci, historyczne dziedzictwo narodu, praca oraz bezpieczeństwo obywateli. 4. Rodzina musi znajdować się pod szczególną ochroną. Musi mieć możliwość realizowania swoich praw w dziedzinie moralności, wychowania i edukacji oraz w sferze zabezpieczenia poziomu życia. Konstytucja musi gwarantować, iż małżeństwo jest związkiem kobiety i mężczyzny oraz iż jedynie kobieta i mężczyzna pozostający wspólnie w prawnie sankcjonowanym związku mogą adoptować dzieci. 5. Prawo do bezpieczeństwa oraz prawa i wolności obywatelskie nie mogą być jedynie zapisem w konstytucji, lecz muszą być realizowane przez organy państwa w ten sposób, aby uczciwy obywatel był chroniony przed przestępcami i patologiami. Ochrona uczciwego obywatela jest więc priorytetowym nakazem działania organów państwa. Prawa i wolności obywatelskie nie mogą być interpretowane tak, by uniemożliwiały ochronę uczciwych obywateli przed złoczyńcami. 6. Za niezgodne z Konstytucją i sankcjonowane karnie muszą być uznane wszelkie formy nadużywania pozycji społecznej, wynikającej m.in. z posiadanego majątku, dla wywierania wpływu na władze publiczne. 7. Konstytucja musi wprowadzić instytucje wspierające tworzenie i utrzymywanie miejsc pracy oraz przeciwdziałające niszczeniu podmiotów gospodarczych. 8. Władza wykonawcza musi być silna i skoncentrowana w jednym ośrodku. Konstrukcja administracji lokalnej, zarówno rządowej jak i samorządowej, musi być uelastyczniona. 9. Dostęp do służby publicznej powinien opierać się na zasadzie przejrzystości oraz swobodnym do niej dostępie ludzi spoza wszelkich układów i protekcji. 10. Finanse publiczne państwa oraz mienie Skarbu Państwa muszą zostać poddane pełnej kontroli parlamentarnej oraz uwolnione od wpływu wszelkich grup nacisku. 11. Konstytucja musi przywrócić sądownictwo państwu, a obywatelowi prawo do sądu. Należy znieść wszelkie przywileje sędziów i korporacji sędziowskiej, które wykraczają poza zasadę niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądownictwa. 12. Konstytucja powinna odblokować instytucje demokracji bezpośredniej oraz umożliwiać wyrażanie decyzji i opinii obywateli w referendach i obywatelskich inicjatywach ustawodawczych. Konstytucja powinna również gwarantować niezależny politycznie charakter mediów publicznych oraz pluralizm i wolność instytucji opinii publicznej. Próba ograniczenia ich pluralizmu i wolności powinna być traktowana jako zamach na wolność obywateli i demokratyczny charakter państwa. 7 Najważniejsze propozycje szczegółowe : 1. umocnienie pozycji Konstytucji 2. 3. 4. ochrona suwerenności aksjologicznie jednoznaczna preambuła siła państwa państwo może przekazać organizacji międzynarodowej tylko takie kompetencje, które nie naruszają istoty suwerenności i podstawowych wartości Konstytucji Rzeczpospolita Polska kształtuje swoje stosunki z innymi państwami i z organizacjami międzynarodowymi na fundamencie wzajemnego poszanowania prawa międzynarodowego oraz zasady solidarnej współpracy suwerennych państw Rzeczpospolita wierna dziedzictwu chrześcijańskiemu Państwo wyrastające z tradycji niepodległościowej zbrodnie przeciwko Rzeczypospolitej i przestępstwa korupcyjne osób publicznych nie ulegają przedawnieniu żadna instytucja publiczna nie może realizować celów prywatnych ani pozostawać poza kontrolą państwa 5. 6. 7. oszczędna i precyzyjna regulacja otwarcie dostępu do zawodów zaufania publicznego państwo spójne i zintegrowane jednoznacznie wyrażony prymat Konstytucji w hierarchii aktów prawnych obowiązujących w Rzeczypospolitej podporządkowanie wprost wszystkich aktów normatywnych (w tym umów międzynarodowych) Konstytucji silny Trybunał Konstytucyjny, zobowiązany do stania na straży nadrzędności Konstytucji w porządku prawnym Rzeczypospolitej Polskiej jako suwerennego i demokratycznego państwa prawnego 170 artykułów zwięźle wyrażona ochrona praw obywatelskich (31 artykułów) zasady naboru do wykonywania zawodu mogą być ustalane tylko przez państwo samorząd sprawuje jedynie nadzór nad wykonywaniem zawodu usunięcie pól konfliktu pomiędzy prezydentem a rządem stworzenie zachęt do wspólnego działania (wydawanie rozporządzeń z mocą ustaw, rozszerzenie katalogu uprawnień wykonywanych za kontrasygnatą premiera) ograniczenie prawa weta do przypadków, kiedy ustawa narusza podstawowe interesy państwa albo wolności obywatelskie 8. prezydent jako strażnik Konstytucji i zasad naczelnych państwa wyposażenie prezydenta w realne kompetencje, które stawiają go na czele państwa i pozwalają na interweniowanie w sytuacjach nadzwyczajnych prawo do odmowy powołania premiera lub ministra, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie, że nie będzie przestrzegał prawa albo ze względu na zagrożenie bezpieczeństwa państwa prezydent zapewnia właściwy poziom kwalifikacji oraz rzetelność i apolityczność urzędników Służby Cywilnej, powołuje jej szefa 9. oszczędny i reprezentatywny ustrój Sejm: 360 posłów Senat: 30 senatorów oraz byli prezydenci 10. nowa senatu formuła wyposażenie Senatu w kompetencje kreacyjne (powoływanie Prezesa NIK, Urzędu Pomocy Ofiarom Bezprawia, sędziów Trybunału Konstytucyjnego i Stanu) bierne prawo wyborcze dla osób, które ukończyły 35 lat i pełniły przez min. 5 lat funkcję publiczną wybory w jednomandatowych okręgach rozdzielenie kadencji Sejmu i Senatu Senat nie może być rozwiązany 8 11. 12. uporządkowanie procesu legislacyjnego sądownictwo przywrócone państwu prezydent może na wniosek rządu wydawać rozporządzenia z mocą ustaw zatwierdzane w całości przez Sejm, bez prawa wnoszenia poprawek inicjatywa ustawodawcza przysługuje grupie co najmniej 36 posłów (10 procent składu Sejmu) państwowa, a nie samorządowa formuła Krajowej Rady Sądownictwa na czele z prezydentem możliwość złożenia z urzędu sędziego, jawność postępowań dyscyplinarnych mianowanie sędziego po raz pierwszy – na czas określony praktyczna oszczędność Urząd Pomocy Ofiarom Bezprawia likwidacja Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz Rady Polityki Pieniężnej 15. określenie misji TV publicznej media publiczne zobowiązane są do promowania tradycji narodowych i wartości patriotycznych, przyczyniania się do zaspokajania duchowych potrzeb odbiorców, zapewnienia dostępu do obiektywnej informacji a także realizujące ideę ładu moralnego i przeciwdziałania przemocy 16. IV RP – zerwanie ciągłości z PRL prawo do prawdy historycznej obowiązek złożenia nowej przysięgi państwowej przez tych, którzy składali przysięgę przed 1990 r. konstytucjonalizacja IPN 13. 14. 17. lustracja stworzenie możliwości dekomunizacji i urząd nakierowany na pomoc osobom poszkodowanym przez władze i instytucje publiczne oraz przestępców lustracja osób piastujących funkcje publiczne, wykonujących zawody zaufania publicznego, wykładowców szkół wyższych, zasiadających we władzach spółek z udziałem skarbu państwa możliwość usunięcia z życia publicznego i gospodarczego agentów, funkcjonariuszy służb PRL-owskich i działaczy PZPR z okresu 1982-1989 18. przeciwko korupcji i udziałowi przestępców w życiu publicznym nie przedawnianie przestępstw korupcyjnych utrata mandatu i biernego prawa wyborczego w przypadku skazania za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego Komisja Prawdy i Sprawiedliwości powołana w celu zbadania i ujawnienia działań podejmowanych w interesie prywatnym lub grupowym po 31 grudnia 1989 r. przy wykorzystaniu pełnionych funkcji lub wpływów w instytucjach publicznych, które były rażąco sprzeczne z zasadami moralności publicznej i godziły w podstawowe interesy Rzeczypospolitej Polskiej 19. eliminacja przepisów, które powinny znaleźć się w ustawach pozostawienie szczegółowych rozstrzygnięć ustawom Kazimierz Michał Ujazdowski 9 REFORMA PAŃSTWA Państwo stoi w centrum spraw naszego Narodu. Jego głębokiej degeneracji mogą zapobiec tylko zdecydowane działania zmierzające do: oczyszczenia klasy politycznej, rozerwania jej związków ze światem przestępczym, przywrócenia normalnych mechanizmów kontroli i nadzoru wewnątrz aparatu państwowego i w stosunku do samorządów, wprowadzenia określonych wymogów dotyczących kwalifikacji osób pełniących funkcje publiczne, wprowadzenia zasady jawności życia publicznego, ustanowienia nowego porządku moralnego, ograniczenia przywilejów i likwidacji sfer, które w praktyce znajdują się poza jakąkolwiek kontrolą. Warunkiem przeprowadzenia zmian jest powołanie silnego kierownictwa państwowego. Proces oczyszczenia państwa trzeba zacząć od najwyższych szczebli władzy. Tam bowiem tkwi źródło zła i dopóki tam nie nastąpi naprawa, nie można liczyć na sukcesy na szczeblach niższych. Naprawa państwa oznacza podjęcie wielu przedsięwzięć zmierzających do przywrócenia normalnych zasad jego działania. Są one nierozerwalnie związane z jego oczyszczeniem. Celem naprawy jest również przywrócenie kontroli czynników konstytucyjnie i politycznie odpowiedzialnych za funkcjonowanie administracji i nadzór nad samorządem. Przywrócenie kontroli i wraz z nią pełnej sterowności aparatu państwowego to konieczny warunek polityki czynnej. Bezwład naszego państwa wynikał w dużym stopniu z tego, że oprócz konstytucyjnego i opisanego w ustawach mechanizmu kierowania państwem istnieje w praktyce drugi, nieformalny system kierowania, na który składają się zarówno najróżniejsze układy nielegalne, jak i praktyki zalegalizowane i traktowane niekiedy nawet jako oczywiste. To one właśnie powodują, że administracja lokalna stała się w istocie reprezentacją miejscowych elit, luźno tylko związaną z centralą i kontrolowaną przez rząd. Dotychczas brakowało woli zmiany tego stanu rzeczy – szkodliwego, gdyż przyczyniającego się do przekształcenia procesu rządzenia w grę lokalnych, wąskogrupowych, a często wręcz indywidualnych interesów, zupełnie nie związaną z realizacją przemyślanych programów w sferze społecznej, politycznej czy gospodarczej. Całkowicie pominięto w tym procesie element merytoryczny, także jeśli chodzi o dobór kadr. Nasze ugrupowanie ma wolę przeprowadzenia zmian w tej sferze. Jest ona ściśle związana z naszym dążeniem do podjęcia przez państwo polityki czynnej. Naprawa państwa i ładu społecznego Chcemy ograniczyć zjawiska korupcyjne w środowiskach politycznych oraz przywrócić mechanizmy kontroli i nadzoru poprzez: - wprowadzenie zasady jawności oświadczeń majątkowych osób sprawujących funkcje publiczne i ich najbliższych oraz ich obligatoryjnej kontroli; - wprowadzenie ograniczeń w przyznawaniu tzw. „trzynastek” dla parlamentarzystów i pozostałych osób sprawujących kierownicze funkcje w państwie oraz jawności danych wszystkich asystentów posłów i senatorów; - nowelizację ustawy o ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu pozbawiającą biernego prawa wyborczego osób skazanych za przestępstwa umyślne ścigane z oskarżenia publicznego orazkaranych prawomocnymi wyrokami sądu warunkowo umarzającymi postępowanie w tej sprawie. Ponadto wprowadzenie w życie regulacji o utracie mandatów poselskich i senatorskich za te przestępstwa, zaostrzenie przepisów w sprawie zatrzymywania parlamentarzystów prowadzących samochody w stanie nietrzeźwym oraz rozliczeń poselskich w ramach ratowania autorytetu parlamentu i państwa. Projekt zakłada równieżpołączenie jednomandatowych okręgów wyborczych z zasadą proporcjonalności oraz wybór połowy składu Sejmu w wyborach większościowych, drugiej połowy zaś – w proporcjonalnych z 5 % progiem wyborczym; 10 - radykalne ograniczenie prawa funkcjonariuszy publicznych do prowadzenia działalności gospodarczej; - uchwalenie ustawy wprowadzającej dla funkcjonariuszy policji, służb specjalnych, skarbowych i celnych zakaz podejmowania pracy w firmach, wobec których prowadzili śledztwa. Zakaz obowiązywałby do czasu zakończenia sprawy prawomocnym wyrokiem sądu. Proponowane przepisy wyeliminują nadużycia w tym zakresie, które mogłyby prowadzić do unikania ewentualnej odpowiedzialności; - zapobieganie korupcji wśród funkcjonariuszy Policji poprzez wprowadzenie do ustawy zapisów uniemożliwiających im przyjmowanie darowizn od firm i osób fizycznych; - reorganizację służb specjalnych, organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, w celu efektywniejszego zwalczania zjawisk korupcyjnych; m.in.: rozwiązanie Wojskowych Służb Informacyjnych z całkowitą reorganizacją wywiadu i kontrwywiadu wojskowego, gruntowną reformę cywilnych służb specjalnych, likwidację Prokuratury Krajowej i zastąpienie jej wyspecjalizowanymi jednostkami, podległymi Prokuratorowi Generalnemu oraz redukcję liczby i podniesienie profesjonalizmu pracy wydziałów w sądach powszechnych. Ponadto powołanie w Sejmie przyszłej kadencji sejmowej Komisji Prawdy i Sprawiedliwości, dysponującej uprawnieniami śledczymi. Jej zadaniem byłoby wyjaśnianie i kierowanie na drogę prawno – karną największych afer i nadużyć; - nowelizację ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne z rozszerzeniem katalogu osób zobowiązanych do składania oświadczeń majątkowych na: ambasadorów, radców, ministrów, sekretarzy, attache i konsulów oraz dyrektorów państwowych oddziałów terenowych: banków, przedsiębiorstw i spółek, w których Skarb Państwa ma ponad 50% udziałów, a także prezesa i członków zarządu Narodowego Funduszu Zdrowia i oddziałów terenowych, kierownictwa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i członków zarządów spółdzielni. Ponadto wprowadzenie zasady jawności tych oświadczeń poprzez umieszczenie ich w Biuletynie Informacji Publicznej oraz weryfikację pod kątem wielkości i legalności posiadanego majątku, z zastrzeżeniem, iż zatajenie lub podanie nieprawdy grozi odwołaniem z funkcji i odpowiedzialnością karną do 3 lat pozbawienia wolności; - powołanie urzędu antykorupcyjnego o dużych uprawnieniach, zajmującego się ustalaniem i ujawnianiem powiązań korupcyjnych w organach państwowych i samorządowych; - nowelizację ustaw gwarantujących wolny dostęp do zawodów prawniczych poprzez: nowe ukształtowanie trybu uzyskiwania kwalifikacji praktycznych, przyznawania uprawnień zawodowych, ich realizacji dla radców prawnych, adwokatów i notariuszy oraz likwidację monopolu samorządów zawodowych ograniczających prawo wolnego wyboru i wykonywania zawodu. Wprowadzenie tych zmian spowoduje spadek bezrobocia wśród tej grupy absolwentów, gwarantując społeczeństwu większy i tańszy dostęp do pomocy prawnej. Podstawowe zmiany powinny dotyczyć m.in. powołania trzech bezstronnych i niezależnych Komisji Egzaminacyjnych, działających przy Ministrze Sprawiedliwości, które zajęłyby się przeprowadzaniem konkursów na w/w aplikacje; minister miałby prawo ustalania wysokości kosztów egzaminu, ilości przyjmowanych w danym roku aplikantów oraz rygorystycznego doboru składu Komisji w sposób, który uniemożliwi nadużycia sprawowanej funkcji. Ponadto projekt wprowadza rozszerzenie „bezaplikacyjnego” dostępu do w/w zawodów dla osób, które zdały egzamin sędziowski oraz doktorów nauk prawnych, zatrudnionych na stanowisku adiunkta na wydziale prawa, możliwość swobodnej zmiany korporacji prawniczej, bez konieczności 3- letniego wykonywania zawodu, zasadę swobodnego wyznaczania i przenoszenia siedziby zawodowej, a także usprawnienie trybu dotyczącego wpisu na listę członków korporacji, ograniczając wypadki odmowy jego dokonania. Kolejne zapisy powinny wnieść zmiany w zakresie organizacji aplikacji dotyczących: trybu wyznaczania patronów – eliminując wszelkie rodzaje powinowactwa, ustalania zasad i wysokości opłat wnoszonych przez aplikantów, warunków skreślania ich z listy, przekazując te uprawnienia ministrowi, także organizacji egzaminu kończącego aplikację z przeprowadzeniem go przez Komisję, która organizowała konkurs na daną aplikację oraz zasad dotyczących świadczenia przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w RP – pozostawiając przeprowadzenie testu umiejętności, uprawniającego do wykonywania zawodu na terytorium Polski w rękach Komisji działającej przy Ministrze 11 Sprawiedliwości; - wprowadzenie jawności życia publicznego, ustawowe zagwarantowanie dostępu do informacji dotyczącej działań administracji państwowej i samorządowej, poza ściśle ograniczonymi przypadkami działalności służb specjalnych, które nie mogą jednak, jak to się dzieje obecnie, pozostawać praktycznie poza kontrolą wymiaru sprawiedliwości; - przywrócenie porządku na granicach Państwa, uszczelnienie granic, należyte funkcjonowanie służb celnych i granicznych, zdecydowane przeciwdziałanie przejawom korupcji wśród tych służb; - nowelizację ustawy lustracyjnej i odtajnienie archiwów PRL – u, wraz z pociągnięciem byłych agentów bezpieki do odpowiedzialności karnej; - ustawowy zakaz ingerencji służb specjalnych w sferę polityki i mediów poza ściśle określonymi przypadkami i wyłącznie za zgodą prokuratora generalnego; - uchwalenie ustawy o bezpieczeństwie narodowym, określającej zadania i obowiązki oraz zakres działania służb, szczególnie w sferze bezpieczeństwa energetycznego i telekomunikacji, w zwalczaniu określonych zagrożeń tego bezpieczeństwa; - stworzenie w administracji mocnego pionu kontroli wewnętrznej, w którym będzie pracować elita urzędnicza Rzeczpospolitej; - przygotowanie odpowiedniego zaplecza do efektywnego wykorzystania funduszy unijnych w postaci przepisów prawnych, wykwalifikowanej kadry urzędniczej i właściwej koordynacji zarządzania sprawami rozwoju regionalnego, które zlikwidują klientelizm polityczny i system premiowania bogatych; - skrócenie kadencji obecnego Sejmu i rozpisanie przedterminowych wyborów jako koniecznego warunku uzdrowienia polskiego życia politycznego; - wprowadzenie do ustaw zapisów o odpowiedzialności organów władzy publicznej, w tym również administracji podatkowej, za niezgodne z prawem działania urzędników, które umożliwią obywatelom dochodzenie swych racji oraz ewentualnych odszkodowań; Będziemy dążyć do merytorycznego i finansowego usprawnienia działalności na szczeblach samorządowych oraz ograniczenia zjawisk korupcji i nepotyzmu: - stworzymy realne i stabilne finansowo podstawy działania samorządów, które obecnie uzależnione są od wypłacanych z opóźnieniami oraz źle naliczanych dotacji i subwencji. Zmiana ustawy o finansowaniu jednostek samorządu terytorialnego powinna uniezależnić wypłacanie dotacji i subwencji dla samorządów od wojewodów; - zwiększymy udział dochodów własnych w dochodach samorządów; - wzmocnimy pozycję wojewodów w zakresie nadzoru prawnego nad samorządami; - poszerzymy konstytucyjne uprawnienia NIK w stosunku do samorządu oraz przekształcimy Regionalne Izby Obrachunkowe w organy kontroli państwowej podporządkowane NIK; - obejmiemy ustawą o służbie cywilnej pracowników administracji samorządowej ze stworzeniem w ramach Urzędu Służby Cywilnej dwóch pionów: samorządowego i państwowego; - zniesiemy zwierzchnictwo starostów nad powiatowymi służbami, inspekcjami i strażami oraz podporządkujemy ich wojewodom, przy zachowaniu wpływu samorządów na plany bezpieczeństwa i politykę prewencji na terenie ich działania; - radykalnie zmniejszymy liczbę powiatów do ok. 200-220, w celu obniżenia kosztów i usprawnienia działalności w wypełnianiu swoich ustawowych funkcji; Wymiar sprawiedliwości Nowy kodeks karny - Prawo i Sprawiedliwość chce, aby skutecznie i zdecydowanie walczyć z najgroźniejszą przestępczością. Służyć temu będą zmiany w kodeksie karnym, kodeksie postępowania karnego i kodeksie karnym wykonawczym oraz zmiany organizacji i funkcjonowania organów 12 wymiaru sprawiedliwości i organów ścigania. I tak poza zaostrzeniem prawa karnego doprowadzimy do istotnego uproszczenia procedur karnych. Dzisiaj policja i prokuratura tracą zbyt wiele czasu na bezużyteczne i biurokratyczne czynności zamiast zajmować się zwalczaniem przestępczości. Np. dla przestępstw o charakterze chuligańskim wprowadzimy tzw. tryb przyspieszony. W trybie trzyzmianowym sprawami tymi zajmować się będą sądy 24 godzinne. Chodzi o to by przestępca niemal natychmiast po zdarzeniu został ukarany. Głębokie zmiany organizacyjne obejmą prokuraturę. W Polsce mamy drugą co do wielkości liczbę prokuratorów w Europie w przeliczeniu na 100 tyś mieszkańców, a jednak prokuratura jest bardzo niewydolna. Przyczyną tego stanu rzeczy jest m. in Jej zła organizacja. Jedna trzecia prokuratorów nie wykonuje zadań związanych z walką z przestępczością. Dlatego chcemy zlikwidować wiele niepotrzebnych struktur organizacyjnych i przenieść pracujących tam śledczych do walki z przestępczością. Na wzór CBS –u Stworzymy w prokuraturze na szczeblu centralnym elitarną jednostkę do walki z największymi przestępstwami mafijnymi i aferalnymi. Stworzymy w prokuraturze okręgowej wysoce wyspecjalizowane komórki do walki z określonymi typami przestępstw, np. przestępstw finansowych i gospodarczej, która wymaga fachowej wiedzy. Wprowadzimy system nagród dla prokuratorów wybijających się w swojej pracy i odnoszą sukcesy w walce z przestępczością. Pracy w wymiarze sprawiedliwości musi towarzyszyć również odpowiedzialność. Dlatego ograniczymy immunitety prokuratorskie i sędziowskie oraz stworzymy odrębny pion sądownictwa dyscyplinarnego. Z zawodu muszą być eliminowani ludzie nieuczciwi i nieudolni. Dziś system oczyszczanie wymiary sprawiedliwości z takich osobników szwankuje. Przygotowany przez Prawo i Sprawiedliwość projekt nowego kodeksu karnego ma służyć, według jego autorów, skutecznemu i zdecydowanemu zwalczaniu przestępczości, zwłaszcza tej najgroźniejszej. Pod propozycją podpisało się ponad 120 tys. obywateli. Część ogólna liczy 114 artykułów; szczególna 270 przepisów. Propozycja zmienia fundamentalne zasady odpowiedzialności karnej. Teraz kara ma : być sprawiedliwa - czyli proporcjonalna do stopnia winy sprawy; obecny kodeks pozwala na orzekanie kar kłócących się z poczuciem elementarnej sprawiedliwości, być dolegliwa - by odstraszała od popełniania przestępstw; badania prowadzone przez ośrodki naukowe dowodzą, że surowość kar odstrasza sprawców od popełniania przestępstw; obowiązujący kodeks zakazuje wręcz sądom stosowania zasady odstraszania przy wymierzaniu kary, skutecznie izolować w więzieniach najgroźniejszych przestępców stwarzających szczególnie duże zagrożenie dla obywateli; kodeks z 1997 r. nie pozwala na dużo surowsze traktowanie pewnych kategorii przestępców, mimo że przemawia za tym zdrowy rozsądek i wyniki badań kryminologicznych. W nowym k.k. nie będzie zapisanej zasady humanitaryzmu, bo ta zdaniem jego autorów uprzywilejowuje sprawców przestępstw. - Dzisiaj przestępcom w Polsce dzieje się wyjątkowo dobrze. My chcemy, żeby działo się im gorzej, a uczciwym obywatelom, którzy często są pozbawieni ochrony prawnej, lepiej. Z surowym traktowaniem muszą się liczyć nieletni, którzy po ukończeniu 15 lat ponownie (mimo że byli już w zakładzie poprawczym) popełnią jedno z najpoważniejszych przestępstw: gwałt, rozbój, zabójstwo. Wówczas odpowiedzą jak dorośli, a więc na podstawie k.k. Wyraźną nowością jest propozycja zmiany kary więzienia. Dotychczas orzekano ją od 1 miesiąca do 15 lat, a kara 25 lat była sankcją wyjątkową, w konsekwencji nie można było orzekać np. 18 lat więzienia. Po zmianie byłoby to możliwe, gdyż górną granicą kary pozbawienia wolności byłoby 25 lat. PiS chce także wprowadzenia kary bezwzględnego dożywocia, czyli bez możliwości warunkowego przedterminowego zwolnienia i prawa do przepustek. Opowiada się też za przywróceniem konfiskaty na rzecz skarbu państwa mienia pochodzącego z przestępstwa. - To skuteczny środek na przejęcie przez państwo fortun zgromadzonych przez przestępców działających w strukturach zorganizowanych i gospodarczych - uważają autorzy. 13 Wychodząc z założenia, że recydywa musi być karana stanowczo i surowo, proponują radykalnie zaostrzyć kary dla recydywistów (głównie podnosząc ich dolne granice). O warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary skazany może ubiegać się dopiero po odbyciu 2/3 kary (dziś po połowie). A decydujący o wcześniejszym wyjściu na wolność sąd będzie brał pod uwagę, czy czas spędzony za kratami był wystarczająco dolegliwy dla sprawcy oraz czy cele kary zostały osiągnięte. Zgodnie z oczekiwaniami społecznymi załatwiono także sprawę obrony koniecznej i wyłączenia odpowiedzialności karnej czynu za przekroczenie jej granic. Ma to bardzo duże znaczenie dla postępowania przygotowawczego, bo nie trzeba będzie go w ogóle wszczynać. W części szczególnej zaostrzono kary za przestępstwa związane z użyciem przemocy, skierowane przeciwko życiu, zdrowiu, wolności, bezpieczeństwu powszechnemu oraz wymiarowi sprawiedliwości. Oto kilka wybranych przykładów rodzajów przestępstw i kar, które za nie dziś grożą oraz propozycje PiS: udział w bójce lub pobiciu, którego następstwem jest śmierć człowieka: jest od roku do 10 lat; propozycje PiS - od 2 do 15 lat, fizyczne i psychiczne znęcanie się nad inną osobą: jest od roku do 10 lat; propozycja PiS - od 2 do 12 lat, gwałt: jest od roku do 10 lat; propozycja PiS - od 2 do 12 lat, gwałt szczególnie okrutny: jest od roku do 10 lat; propozycja PiS - od 5 do 25 lat, czynna napaść na funkcjonariusza publicznego: jest od roku do 10 lat; propozycja PiS - od 3 do 15 lat, przyjęcie dużej łapówki: jest od 2 do 12 lat; propozycja PiS od 3 do 15 lat, kierowanie gangiem: jest od 5 miesięcy do 8 lat; propozycja PiS - od 3 do 15 lat, rozbój: jest od 2 do 12 lat; propozycja PiS - od 3 do 15 lat, rozbój z bronią w ręku: jest od 3 do 15 lat; propozycja PiS - od 5 do 25 lat. Znacznie surowiej mają być też traktowani sprawcy czynów chuligańskich. - Nie ma powodu, by patrzeć z przymrużeniem oka na tych, co bez powodu nastają na czyjeś zdrowie czy życie. Rozwiązania w ramach tolerancji (nawiązanie do doświadczeń nowojorskich) 1. Likwiduje się możliwość umarzania spraw z uwagi na znikomą społeczną 2. Likwiduje się zasadę, że za drobne i średnie przestępstwa tylko w ostateczności można orzekać karę pozbawienia wolności 3. Za czyny o charakterze chuligańskim zdecydowanie zaostrzenie represji karnych min: - zakazuje się orzekania kar w zawieszeniu - kary z automatu podwyższa się o połowę w dolnych granicach - obligatoryjne grzywny i odszkodowania dla ofiar 14 Aktualny kodeks i nowe ustalenia komisji sejmowej pod przewodnictwem pos. Z. Ziobro Rozstrzygnięcia podkomisji do spraw kodeksów karnych Kodeks Zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem człowieka od lat 12 do lat 15 od lat 20 albo lat 25 albo kara dożywotniego pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności z gwarancją przedterminowego wyjścia wprowadza się bezwzględne dożywocie Bójka lub pobicie, którego następstwem jest śmierć od 1 roku do lat 10 od lat 2 do lat 15 Znęcanie od 3 miesięcy do lat 5 od lat 2 do lat 12 Ciężkie uszkodzenie ciała od 1 roku do lat 10 od lat 2 do lat 12 Gwałt podstawowy od 1 roku do lat 10 Gwałt ze szczególnym od lat 2 do lat 12 od lat 2 do lat 12 okrucieństwem od lat 5 do lat 25 Umyślne wywołanie pożaru od 1 roku do lat 10 od lat 3 do lat 15 Porwanie dla okupu od 1 roku do lat 10 od lat 3 do lat 15 15 od lat 5 do lat 25 porwanie ze szczególnym okrucieństwem od 1 roku do lat 10 Czynna napaść na funkcjonariusza polegająca na spowodowaniu ciężkiego uszkodzenia ciała od 1 roku do lat 10 od lat 3 do lat 15 Uprowadzenie samolotu lub statku § 2 od 1 roku do lat 10 od lat 5 do lat 25 Zastraszanie świadka od 3 miesięcy do lat 5 od 6 miesięcy do lat 8 Handel ludźmi od lat 3 do lat 15 od lat 5 do lat 25 Kto grozi sędziemu bądź prokuratorowi od 3 miesięcy do lat 5 od 1 roku do lat 10 Fałszywe zeznanie biegłego od 1 miesiąca do lat 3 od 6 miesięcy do lat 8 Za rozbój od lat 2 do lat 12 Rozbój z od lat 3 do lat 15 użyciem noża lub innego niebezpiecznego narzędzia, od lat 3 do lat 15 od lat 5 do lat 25 Uprowadzenie w celu zmuszenia do uprawiania prostytucji za granicą, gdy działano ze szczególnym okrucieństwem od 1 roku do lat 10 od lat 5 do lat 25 16 Ponadto w przypadku przestępstw pedofilskich przyjęto : 1. Możliwość pozbawienia praw rodzicielskich lub opiekuńczych gdy czyn stanowi gorszący przykład dla małoletniego. 2. Podanie wyroku do publicznej wiadomości w środkach masowego przekazu, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie dobro poszkodowanego. 3. Wprowadzenia obligatoryjnego zakazu, z możliwością orzeczenia na zawsze, zajmowania stanowisk, wykonywania zawodu, prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, edukacją bądź opieką nad nieletnimi. Obowiązkowe orzeczenie powyższego zakazu na zawsze w przypadku ponownego skazania sprawcy za przestępstwa pedofilskie. 4. Leczenie pedofilii 5. Zakaz zbliżania się pedofila w okolice szkół i innych podobnych miejsc. 7.. Likwidacja przepustek z zakładów karnych dla pedofilów Ponadto proponujemy: - zaostrzenie przepisów Kodeksu Karnego dotyczących prowadzenia pojazdów w stanie nietrzeźwym. Nowelizacja umożliwia uznanie czynu polegającego na prowadzeniu pojazdu przez osobę, u której zawartość alkoholu we krwi przekroczyła 1,5 promila, lub spowodowanie w stanie nietrzeźwym ciężkiego wypadku, za kwalifikowane przestępstwo połączone z konfiskatą pojazdu; - uchwalenie ustawy o ochronie spokoju obywateli, wprowadzającej dotkliwe i niezwłocznie egzekwowanie kary za aspołeczne zachowania, traktowane dotąd bardzo pobłażliwie, a stwarzające wielkie dolegliwości dla zwykłych obywateli, jak naruszanie spokoju i porządku publicznego, ciszy nocnej, obyczajności itp.; - realizację programu „Spokojny dom”, zawierającego zbiór projektów ustaw wzmacniających samorząd i władze państwowe w podejmowanych przez nie czynnościach w ramach walki z dolegliwymi społecznie przestępstwami i wykroczeniami. Podstawowe punkty programu zakładają: zaostrzenie Kodeksu Wykroczeń poprzez m.in. obniżenie wieku odpowiedzialności karno – administracyjnej czy konfiskatę mienia, uproszczenie i przyśpieszenie postępowania, zaostrzenie przepisów ustawy antyalkoholowej i Kodeksu Karnego oraz stworzenie podstaw prawnych do skutecznej reakcji wobec osób naruszających ciszę nocną czy zasady obyczajowości publicznej; - lustrowanie przez urzędy skarbowe, policję - a po jego powołaniu - także Urząd Antykorupcyjny osób posiadających majątek bądź prowadzących tryb życia świadczący o dużych dochodach, aby ustalić, czy ich majątek nie powstał w wyniku działalności przestępczej; - powołanie instytucji Sądów Grodzkich, których funkcjonowanie ułatwi załatwianie drobnych spraw karnych i zlikwiduje zaległości w sądownictwie; - mianowanie prezesów sądów i wydziałów przez Ministra Sprawiedliwości; (Rada Sądownictwa natomiast wyposażona jedynie w prawo weta, po wyrażeniu którego minister podejmuje ostateczną decyzję w porozumieniu z pierwszym Prezesem Sądu Najwyższego); - reorganizację Komendy Głównej; -zreorganizowanie nadzoru ministra spraw wewnętrznych i wojewodów nad policją; - zniesienie systemu konkursowej obsady stanowisk, uzależniającego nominacje w policji od miejscowych układów; - powołanie gwardii narodowej, elitarnej jednostki o uprawnieniach policyjnych, analogicznej do żandarmerii w niektórych krajach zachodnich; - utrzymanie w ustawie „O przeciwdziałaniu narkomanii” zapisów o karalności za posiadanie niewielkiej ilości narkotyków, umożliwiając państwu skuteczną ochronę swych obywateli przed zorganizowaną przestępczością narkotykową; Zbigniew Ziobro 17 POLITYKA SPOŁECZNA 18 PROGRAM MIESZKANIOWY RODZINA NA SWOIM 1. Problem mieszkaniowy to przede wszystkim problem rodzin w Polsce. Mieszkanie jest podstawowym dobrem od posiadania którego zależy właściwe funkcjonowanie rodziny. Mieszkanie jest zarazem największą inwestycją i aktywem większości rodzin. Wydatki związane z utrzymaniem mieszkania stanowią istotna część budżetów domowych polskich rodzin.. Sektor mieszkaniowy ma ogromne znaczenie z punktu widzenia rozwoju gospodarczego i promowania stabilności społecznej. Inwestycje w mieszkania przeciętnie na świecie stanowią od 15 do 35% łącznych nakładów inwestycyjnych a budownictwo mieszkaniowe i sektory związane z mieszkalnictwem dają zatrudnienie blisko 10% siły roboczej. 2. Tymczasem zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych w Polsce pozostawia wiele do życzenia. Nasycenie w mieszkania, tj. liczba mieszkań przypadająca na 1000 ludności, wynosi 327,6, co wśród krajów Unii Europejskiej, plasuje nas na jednym z ostatnich miejsc. Nadal ponad 4 mln osób (10,7 % ogółu ludności) mieszka w warunkach przeludnienia (na jedną izbę przypada 2 i więcej osób). Potwierdza to także kształtowanie się wskaźnika zaludnienia na pokój. Prawie 22,2% ludności mieszka w warunkach zaludnienia 2 i więcej osób na 1 pokój, w tym 6,3 % to jest 3,8 mln osób- 3 i więcej osób na 1 pokój (warunki substandardowe). Jednocześnie rozmiary budownictwa mieszkaniowego są zbyt małe by odrobić istniejące zaległości. Ilość mieszkań oddawanych do użytku w okresie ostatnich 15 lat ustabilizowała się na poziomie około 100 tys. rocznie. W latach 1991-95 średnia roczna liczba mieszkań oddawanych do użytku wynosiła 101,4 tys, w następnym pięcioleciu – 77,3 tys. by w kolejnych latach 2000 – 2002 osiągnąć średnio 91,7 tys. 3. Każda rodzina powinna dysponować samodzielnym mieszkaniem .Odpowiedzią na to wyzwanie powinno być doprowadzenie do wybudowania 3 milionów mieszkań w 8 lat. Poprawa sytuacji mieszkaniowej rodzin polskich powinna w istotny sposób pomóc także w poprawie sytuacji demograficznej w Polsce i dlatego program proponuje szczególne preferencje dla rodzin wielodzietnych. 4. Zagadnienia mieszkaniowe są zbyt ważne aby pozostawić rozwiązanie problemów budownictwa mieszkaniowego samemu rynkowi. Konieczne jest mądre partnerstwo państwa i sektora prywatnego. Rola Państwa nie powinna być postrzegana jako rola dostarczyciela mieszkań dla społeczeństwa. Żadne państwo nie jest w stanie takiej funkcji spełniać. Ponadto, doświadczenia pokazują iż tego typu aktywność Państwa najczęściej prowadzi do nieefektywności i nadużyć. Państwo powinno koncentrować się na tworzeniu warunków dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Wspomaganie finansowe powinno być zróżnicowane w zależności od statusu materialnego rodziny. Ważne jest stworzenie warunków dla rozwoju dostępnego kredytu hipotecznego dla rodzin o niskich i średnich dochodach. 5. Rozwój budownictwa mieszkaniowego będzie miał pozytywne skutki także dla sytuacji gospodarczej Polski. Wzrost liczby budowanych mieszkań powinien doprowadzić do zwiększenia zatrudnienia w budownictwie oraz branżach pracujących na potrzeby budownictwa. Większa liczba nowych mieszkań to nie tylko popyt na materiały budowlane i elementy wykończenia wnętrz. Nowe mieszkania będą wyposażane także w meble i inne niezbędne dobra. W efekcie realizacja programu mieszkaniowego będzie skutkować 19 spadkiem bezrobocia i zwiększeniem produkcji sprzedanej, nawet w sytuacji, gdyby część popytu została zaspokojona z importu. Zmniejszenie bezrobocia oznacza zarówno zmniejszenie kosztów związanych ze wsparciem państwa dla osób bezrobotnych, ale także wzrost wpływów budżetowych. Efektem tych działań powinien być wzrost tempa wzrostu gospodarczego. 6. Program mieszkaniowy powinien być także elementem walki z zapaścią demograficzną w Polsce. Jeśli nie uda się jej zapobiec, liczba mieszkańców Polski zacznie w szybkim tempie spadać, co spowoduje m.in. zapaść repartycyjnej części systemu emerytalnego i problemy z możliwością finansowania kosztów opieki zdrowotnej. W dalszej perspektywie może to zagrozić suwerenności i odrębności narodowej Polski. 7. Podstawowym źródłem finansowania dalszego rozwoju budownictwa mieszkaniowego winno być umocnienie pozycji Banku Gospodarstwa Krajowego w systemie bankowym, z wykorzystaniem kredytu hipotecznego, jako podstawowego narzędzia. W Polsce dobrze rozwija się rynek kredytów mieszkaniowych istnieje konkurencyjna oferta banków przy relatywnie niskim oprocentowaniu. Konieczne jest jednak stworzenie warunków objęcia ofertą bankową szerszej grupy gospodarstw domowych, w tym gospodarstw o średnich i niskich dochodach. 8. Założenie budowy 3 mln mieszkań w 8 lat powinno być zrealizowane w trzech głównych segmentach: a) budownictwo rynkowe, b) budownictwo społeczne, c) budownictwo socjalne, przy czym główna część podaży nowych mieszkań powinna powstać w segmencie budownictwa społecznego. Zakładając, że w ramach budownictwa rynkowego możliwe jest sfinansowanie budowy ok. 75 000 mieszkań rocznie, a budownictwa socjalnego ok. 15 000, dla zrealizowania planowanej liczby nowych mieszkań konieczne jest budowanie średniorocznie około 275 000 mieszkań. Jest oczywiste, iż z braku dostatecznego potencjału wytwórczego ilość oddawanych do użytku mieszkań w pierwszych latach realizacji programu będzie niższa a w ostatnich wyższa od przeciętnej dla całego okresu. 9. Budownictwo rynkowe powinno być jak dotychczas finansowane przez nabywców o wyższych dochodach z ich środków lub z kredytów hipotecznych, które banki będą mogły sekurytyzować w formie listów zastawnych i pozyskiwać środki na dalsze kredyty m.in. z OFE, co dodatkowo pozwoli zdywersyfikować ich portfele. Budownictwo społeczne powinno być finansowane przez nabywców o przeciętnych i niskich dochodach, przy finansowym wsparciu ze strony budżetu państwa. Budownictwo socjalne powinno być w pełni finansowane przez gminy, przy wsparciu ze strony budżetu państwa w zakresie kosztów obsługi zadłużenia zaciągniętego na ten cel. Wykorzystanie kredytu na finansowanie rozwoju budownictwa mieszkaniowego, przy wsparciu państwa w przypadku budownictwa społecznego i socjalnego powinno wpłynąć na zwiększenie roli instytucji finansowych i rynku kapitałowego w polskiej gospodarce. Również podmioty budujące mieszkania i produkujące na potrzeby budownictwa i wyposażenia mieszkań, będą mogły wykorzystać rynek kapitałowy i GPW S.A. w Warszawie do pozyskania kapitału na zwiększenie skali swojej działalności. Zwiększenie sekurytyzacji polskiej gospodarki jest szczególnie istotne w związku z koniecznością zwiększenia jej konkurencyjności oraz pełnego wykorzystania konsekwencji reformy emerytalnej, która wykreowała nowe kategorie długoterminowych inwestorów finansowych i podaż długoterminowego kapitału inwestowane w interesie przyszłych emerytów. 10. Elementem wsparcia wszystkich form budownictwa powinno być tworzenie infrastruktury (uzbrajanie terenu) przez gminy, przy wsparciu ze strony budżetu państwa w zakresie kosztów obsługi zadłużenia zaciągniętego na ten cel. W miarę możności powinno być także 20 pozyskiwane wsparcie Unii Inwestycyjnego na ten cel. Europejskiej oraz kredytów Europejskiego Banku 11. Częścią programu powinna być także rewitalizacja centrów miejskich z wykorzystaniem środków pomocowych z Unii Europejskiej oraz kredytów z Europejskiego Banku Inwestycyjnego i spójność tego programu z finansowaniem z kredytów bankowych na warunkach rynkowych. 12. Budownictwo społeczne powinno być adresowane do rodzin, których nie stać na pozyskanie mieszkań na wolnym rynku (wtórnym lub pierwotnym). Przez rodzinę należy rozumieć małżeństwo. Pomoc państwa nie przysługiwałaby rodzinom, których członkowie posiadali by tytuł prawny do innego mieszkania (z wyjątkiem rodzin mieszkających w mieszkaniach komunalnych lub socjalnych pod warunkiem opuszczenia tych mieszkań i zwrotu ich gminie po nabyciu mieszkania społecznego) oraz najemców mieszkań prywatnych, którzy opuszczą te mieszkania i zwrócą je właścicielowi po nabyciu mieszkania społecznego. 13. Mieszkania społeczne powinny mieć ograniczony metraż, koszt metra i kwota finansowania z kredytu, lecz ich standard powinien być przynajmniej średni. Ograniczenia te powinny służyć wyłączeniu z programu osób, które stać na sfinansowanie budowy lub nabycia mieszkania na zasadach rynkowych i adresowania pomocy państwa wyłącznie do rodzin o średnich i niskich dochodach. Zasadniczy metraż mieszkania społecznego nie powinien być większy niż 50 m2 na rodzinę, jednak w przypadku rodzin wielodzietnych, na każde dziecko powyżej 3 powinna przypadać możliwość zwiększenia tego metrażu o 10 m2, nie więcej jednak niż do 100 m2. Koszt metra kwadratowego mieszkania społecznego nie może przekraczać 3 tysięcy złotych. Kwota finansowania mieszkania społecznego z kredytu nie może przekraczać 100000 PLN na rodzinę, a w przypadku rodzin wielodzietnych na każde dziecko powyżej 3 powinna przypadać możliwość zwiększenia tej kwoty o 15000 PLN, nie więcej jednak niż do 200000 PLN łącznie na rodzinę. 14. Budownictwo społeczne powinno być finansowane z kredytów bankowych, na warunkach rynkowych. Państwo, za pośrednictwem Funduszu Mieszkaniowego administrowanego przez Bank Gospodarstwa Krajowego powinno zapewniać poręczenia tych kredytów, pod zabezpieczenie hipoteczne udzielane Funduszowi. Kredyty powinny być udzielane rodzinom zamierzającym nabyć mieszkanie. Do czasu wyodrębnienia lokalu i przeniesienia własności na rodzinę zabezpieczenie powinno być udzielone przez podmiot budujący mieszkanie, a środki z kredytu powinny być wypłacane na specjalny rachunek escrow kontrolowany przez bank udzielający kredytu (pod rygorem utraty poręczenia). Po wyodrębnieniu lokalu hipoteka automatycznie powinna obciążać wyodrębniony lokal. Kwoty poręczeń powinna każdorazowo określać ustawa budżetowa. Ze względu na poręczenia udzielane za pośrednictwem Funduszu Mieszkaniowego maksymalna wysokość odsetek pobieranych przez bank od zabezpieczonego w ten sposób kredytu hipotecznego związana będzie z rentownością instrumentów wolnych od ryzyka. 15. Budżet państwa powinien także partycypować w kosztach obsługi kredytów zaciągniętych na realizację mieszkań społecznych. Koszt zapłaty odsetek od kredytu obciążający rodzinę nie powinien przekroczyć 3% wartości kredytu rocznie, a łączne koszty obsługi kredytu nie powinny przekroczyć 6% kwoty kredytu rocznie, czyli 500 złotych miesięcznie przy kredycie w wysokości 100000 PLN. 16. Rozważyć należy kwestię utraty pomocy państwa w obsłudze i spłacie kredytu w przypadku nie zamieszkiwania rodziny w mieszkaniu społecznym przez okres dłuższy niż 6 miesięcy lub wynajęcia mieszkania osobie trzeciej. Zbycie mieszkania społecznego powinno być uwarunkowane zaliczeniem ceny w pierwszej kolejności na spłatę pozostałej do spłaty części kredytu, bezpośrednio na rachunek banku kredytującego. 21 17. Budownictwo socjalne powinno być adresowane wyłącznie do osób, których nie stać na zapewnienie sobie mieszkania na warunkach rynkowych lub w formie budownictwa społecznego. Budownictwo socjalne powinno zapewniać znacznie niższy standard niż budownictwo społeczne. Może ono powstawać na obrzeżach miast, w miejscach o mniejszej atrakcyjności inwestycyjnej. Powinno to zabezpieczać przed korzystaniem z tej formy zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych przez osoby lepiej sytuowane, które stać bądź na skorzystanie z budownictwa społecznego, bądź na wolnym rynku. Budownictwo socjalne powinno być finansowane przez gminy w ramach realizacji ich zadań własnych, rozważyć należy możliwość dofinansowania kosztów obsługi kredytów zaciągniętych na sfinansowanie ich realizacji przez budżet państwa w wysokości ½ kosztów odsetkowych 18. W przypadku finansowania uzbrojenia terenu przez gminy lub spółki komunalne bądź związki międzygminne, rozważyć należy możliwość dofinansowania kosztów obsługi kredytów zaciągniętych na sfinansowanie ich realizację przez budżet państwa w wysokości ½ kosztów odsetkowych. 19. Źródłem sfinansowania dodatkowych wydatków budżetu będą przesunięcia w strukturze wydatków budżetowych oraz dodatkowe wpływy podatkowe związane z ożywieniem w budownictwie oraz gałęziach pokrewnych. Spowoduje to wzrost wpływów z tytułu podatku CIT, VAT oraz podatku dochodowego. 20. Elementem wsparcia wszystkich form budownictwa powinno być uproszenie procedur związanych z załatwianiem formalności niezbędnych dla budownictwa mieszkaniowego, w tym budownictwa jednorodzinnego (planowanie przestrzenne, tryb uzyskiwania pozwoleń na budowę, protesty itp.). Formalności niezbędne do rozpoczęcia realizacji inwestycji mieszkaniowej są skomplikowane, przedłużają proces budowlany i przygotowania do niego, a część potencjalnych inwestorów zniechęcają do budowy własnych domów jednorodzinnych. Zmiany w zakresie przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym doprowadziły do ostatecznej utraty mocy obowiązującej starych planów zagospodarowania przestrzennego. W szeregu gmin jedynie fragmentarycznie zastąpiły je nowe plany. W ich braku, zasada dobrego sąsiedztwa uniemożliwia rozpoczęcie budowy mieszkalnej na terenach dotychczas niezabudowanych. 21. Niezbędne są ułatwienia w uchwalaniu przynajmniej fragmentarycznych planów zagospodarowania przestrzennego obejmujących zabudowę mieszkaniową jednorodzinną (najwięcej uproszczeń w procedurze) i wielorodzinną. Ułatwienia te powinny przyspieszać proces opracowywania planów przez objęcie nimi jedynie tych obszarów, na których planowana ma być zabudowa mieszkaniowa, w tych przypadkach wyłączona powinna być też możliwość zaskarżania przez organizacje społeczne. Również pozwolenia na budowę domów jednorodzinnych powinny być chronione przez zaskarżaniem przez organizacje społeczne, a w przypadku domów wielorodzinnych rola organizacji społecznych powinna być w istotny sposób ograniczona. Wskazane byłoby, by w szczególności realizacja budownictwa wielorodzinnego w większym stopniu wpasowywała się w otoczenie tworząc nowy ład architektoniczny, gwarantowany przez szczegółowe uregulowania dotyczące zagospodarowania przestrzennego w odniesieniu do budownictwa mieszkaniowego. 22. Przepisy o księgach wieczystych i hipotece powinny umożliwiać proste ustanawianie hipotek przez właścicieli nieruchomości na zabezpieczenie poręczeń Funduszu Mieszkaniowego (ze wskazaniem przyszłej nieruchomości, po wydzieleniu którą hipoteka będzie obciążać) i przenoszenie ich wyłącznie na nieruchomości wyodrębnione dla kredytobiorców kredytu zabezpieczonego tą hipoteką, tak by zmniejszyć ryzyko pozostałych mieszkańców oraz umożliwić wyodrębnianie pozostałych lokali bez konieczności uzyskiwania zgody Funduszu Mieszkaniowego. 22 23. Przyspieszeniu powinno ulec załatwianie formalności związanych z realizacją tzw. przyłączy na cele budownictwa jednorodzinnego poprzez maksymalne uproszczenie procedury, przy zachowaniu standardów niezbędnych do zachowania konkurencji. 24. Uporządkowanie kwestii własnościowych ułatwi obrót ziemią na cele mieszkaniowe i obrót mieszkaniami. Sprzyjać temu powinny także inicjatywy związane z przekształceniem użytkowania wieczystego we własność przy zachowaniu uprawnień wierzycieli hipotecznych. 25. Bezpieczeństwu obrotu powinno służyć obligatoryjne otwieranie rachunków powierniczych w przypadku budownictwa społecznego finansowanego z kredytów poręczanych przez Fundusz Mieszkaniowy. 26. W celu obniżenia kosztów budownictwa społecznego i tanich domów jednorodzinnych rozważyć można sfinansowanie przez władze publiczne (organy samorządu i administrację rządową) przetargów na opracowanie projektów typowych małych domów mieszkalnych, bliźniaków i domów szeregowych (tanich i energooszczędnych), które mogłyby być wykorzystane w ramach budownictwa społecznego i przez osoby o średnich dochodach. Organ organizujący konkurs po nabyciu praw do projektu udostępniałby go nieodpłatnie na swoim terenie. Poza potanieniem kosztów budowy, ułatwiłoby to i przyspieszyło procedurę uzyskiwania pozwolenia na budowę przy wykorzystaniu typowego projektu dostosowanego do specyfiki lokalnej. 27. Polityka mieszkaniowa powinna wspierać rozszerzanie zakresu własności mieszkaniowej, zarówno jeśli chodzi o nowe budownictwo jak i o przekształcanie mieszkań spółdzielczych w mieszkania o statusie własnościowym. 28. Dostępność do mieszkania uwarunkowana jest ostatecznym kosztem budowy i sprzedaży 1 m² powierzchni użytkowej. Koszt ten zależy od wielu czynników, w tym uregulowań prawnych i podaży gruntów oraz mieszkań. Realizacja programu powinna zwiększyć konkurencję na rynku, polepszyć dostęp do informacji dla uczestników rynku, udrożnić proces inwestycyjny i zwiększyć podaż uzbrojonych gruntów oraz mieszkań. Nowe mieszkania na rynku pierwotnym mogą także zwiększyć podaż mieszkań na rynku wtórnym, a także umożliwić zwolnienie części mieszkań komunalnych i powstrzymać dekapitalizację części zasobów mieszkaniowych. 29. Konieczne jest dalsze wzmocnienie ochrony praw konsumenta poprzez lepsze ustawowe uregulowanie pozycji nabywcy mieszkania względem dewelopera i spółdzielni mieszkaniowej. Obecna pozycja nabywcy wobec tych podmiotów jest nierównoprawna. Zmiany prawne okażą się jednak skuteczne, jeśli będziemy mieli do czynienia z dobrze działającym konkurencyjnym rynkiem, który umożliwi wyeliminowanie podmiotów nierzetelnych i nie zapewniających należytej ochrony nabywcom budowanych przez nie mieszkań. - wybudowanie 3 milionów mieszkań w 8 lat; - partnerstwo państwa i sektora prywatnego w tworzeniu warunków dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego; - stworzenie dostępnych kredytów hipotecznych dla rodzin o niskich i średnich dochodach; - zwiększenie zatrudnienia w budownictwie oraz branżach pracujących na potrzeby budownictwa skutkujące spadkiem bezrobocia, walką z zapaścią demograficzną i wzrostem gospodarczym; - stworzenie systemu budownictwa opartego na trzech segmentach: a. budownictwie rynkowym, finansowanym przez nabywców o wyższych dochodach, b. społecznym, finansowanym przez nabywców o przeciętnych i niskich dochodach, z kredytów bankowych, przy zaangażowaniu państwa, 23 c. socjalnym, finansowanym przez gminy przy dofinansowaniu ze strony państwa, - zwiększenie roli instytucji finansowych i rynku kapitałowego w polskiej gospodarce; - uproszenie procedur związanych z załatwianiem formalności niezbędnych dla budownictwa mieszkaniowego oraz uchwalaniem planów zagospodarowania przestrzennego; - wprowadzenie zabezpieczeń przed możliwością zaskarżania przez organizacje społeczne planów i pozwoleń na budowę mieszkaniową; - uproszczenie procedur ustanawiania hipotek przez właścicieli nieruchomości; - obligatoryjne otwieranie rachunków powierniczych w przypadku budownictwa społecznego; - rozszerzanie zakresu własności mieszkaniowej oraz zwiększanie konkurencji na rynku; - wzmocnienie ochrony praw konsumenta poprzez lepsze ustawowe uregulowanie pozycji nabywcy mieszkania; Ponadto w ramach programu mieszkaniowego proponujemy: - powołanie funduszu budownictwa mieszkaniowego, dysponującego kapitałem w wysokości 10 miliardów złotych, który udzielałby pożyczek w wysokości 100 tysięcy złotych osobom zobowiązującym się do wspólnego budowania domów lub osiedli mieszkaniowych, przy bezpłatnym przekazaniu przez samorządy terenów pod zabudowę; - realizację programu „Własny dom”, którego rozwiązania sprowadzają się do ustawowego uregulowania możliwości nabywania po konkurencyjnych cenach mieszkań zakładowych przez najemców oraz zmian w ustawie o ochronie praw lokatorów, ograniczających prawo wypowiedzenia najmu, czy stworzenie możliwości bezpośredniego rozliczania się z dostawcami mediów; - wprowadzenie w życie ustawy gwarantującej osobom fizycznym, które ponoszą koszty z tytułu budowy lub remontów budynków mieszkalnych, zwrotu części poniesionych wydatków. Projekt zakłada finansowanie zwrotu kosztów z budżetu państwa dla budownictwa objętego systemem gospodarczym. Jerzy Polaczek 24 Program ochrony spółdzielców oraz zabezpieczenia interesów polskich właścicieli W OBRONIE PRYWATNEJ WŁASNOŚCI Polacy mieszkający na Ziemiach Zachodnich muszą dysponować pewnymi i niepodważalnymi tytułami własnościowymi. To kwestia szczególnie ważna w sytuacji, w której wysuwane są majątkowe roszczenia ze strony niektórych środowisk niemieckich. Dlatego też PiS opracował projekt ustawy przekształcającej użytkowanie wieczyste we własność. Na mocy ustawy każdy użytkownik wieczysty stanie się pełnoprawnym właścicielem. Dopełnimy wszelkich starań, by ustawa ta weszła w życie. To wymóg prawa i sprawiedliwości. Jarosław Kaczyński Własność dla obywateli Dwadzieścia pięć lat temu Margaret Thatcher ogłosiła program upowszechnienia własności prywatnej w myśl zasady, że "prawdziwie wolne społeczeństwo to takie, w którym udział we wszystkich formach własności ma tylu ludzi, ile to możliwe". Konserwatywna polityka uczyniła z Brytyjczyków kraj właścicieli, posiadanie własności wzmocniło nie tylko klasę średnią, ale także grupy pracowników najemnych. W ich rękach znalazła się własność mieszkań, akcje przedsiębiorstw i inne formy własności. Piętnastolecie III RP jest pod tym względem okresem niewykorzystanej szansy. Własność prywatna znajduje się w rękach nielicznych. W czasach rządów SLD jesteśmy świadkami procesu oligarchizacji gospodarki i dławienia małej przedsiębiorczości. Pomimo liberalnych deklaracji własność prywatna nie ma silnego oparcia w Konstytucji, wciąż jest ona zaledwie jednym z typów własności podlegającej ochronie. Prawa spółdzielców zostały wynaturzone przez wiele zarządów spółdzielni, które uczyniły z nich teren łupów i korupcji. Istnieją także sprawy nie załatwione jak problem użytkowania wieczystego, które jako prawo ułomne nie daje obywatelom pełnego i niepodważalnego tytułu własnościowego. Propozycje PiS dotyczą dwu bardzo konkretnych dziedzin realizacji praw własnościowych obywateli. Projekt przekształcenia użytkowania wieczystego we własność prywatną daje obywatelom pełne prawo dysponowania domkiem, gospodarstwem, działką i znosi niepokój, że ktoś w przyszłości może to uprawnienie cofnąć lub osłabić. Ma to szczególne znaczenie we Wrocławiu, Szczecinie czyli Ziemiach Zachodnich. W tym wypadku uzyskanie pełnego tytułu własności jest gwarancją stabilności i pewności. Ta gwarancja jest niezbędna w sytuacji, w której pojawiają się niemieckie roszczenia majątkowe. Z kolei zmiana prawa spółdzielczego to reakcja na patologie, które występują w wielu spółdzielniach mieszkaniowych. To bardzo konkretne wsparcie dla praw spółdzielców, którzy powinni być rzeczywistymi gospodarzami własnych spółdzielni. Nie można zgodzić się na to, by spółdzielnie przypominały wrogie obywatelom struktury biurokratyczne. Przedstawione projekty są częścią programu PiS zmierzającego do upowszechnienia własności prywatnej. Walczymy o realizację tego programu w przekonaniu, że upowszechnienie własności da gwarancje stabilności i rozwoju polskim rodzinom. Tym samym kładziemy ważną cegłę w budowli prawdziwej siły i niezależności polskiego społeczeństwa. - przekształcenie użytkowania wieczystego we własność prywatną gwarantujące obywatelom pełne prawo dysponowania swoim mieniem; - zmiana prawa spółdzielczego ze zwróceniem spółdzielcom prawa do rzeczywistego gospodarowania własną spółdzielnią; 25 TRYBUNAŁ TRZY RAZY W CIĄGU TRZECH LAT Niespełna trzy lata wystarczyły, aby w pełni obnażyć niedoskonałości obowiązującej ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, aby pokazać, że przepisy w o wiele większym stopniu chronią interesy prezesów i zarządów, a nie zwykłych członków spółdzielni mieszkaniowych, których prawa są w dużym stopniu jeśli nie łamane, to z pewnością niejednokrotnie nieprzestrzegane. Ustawa, która została uchwalona zaledwie w 2000 roku, była zaskarżana do Trybunału Konstytucyjnego aż trzykrotnie. ZAWYŻANE CZYNSZE Do tej pory było tak, że część spółdzielni korzystając ze swoich rozbudowanych i nieuzasadnionych niczym praw, niegospodarnie zarządzała majątkiem spółdzielców. Lokatorzy, w świetle obowiązujących przepisów, nie są w stanie pokonać zarządów i kontrolowanych przez nich rad nadzorczych, które dysponują milionami złotych. W praktyce oznacza to tyle, że kilkanaście tysięcy członków jest całkowicie ubezwłasnowolnionych przez grupę kilku dobrze zorganizowanych osób. Właściciele nie mają żadnego wpływu na ewentualne podwyżki czynszu i inne dodatkowe opłaty dotyczące na przykład zatrudnienia ochrony budynku. Ceny te są często wielokrotnie zawyżane. USTAWA NA NIEUCZCIWYCH PREZESÓW Większość rozwiązań prawnych proponowanych przez Prawo i Sprawiedliwość ma chronić członków spółdzielni przed nadużyciami zarządów. Nasz projekt jest odpowiedzią na rażące przykłady nierespektowania uprawnień członków spółdzielni mieszkaniowych oraz na przykłady umyślnych działań na ich szkodę przez osoby odpowiedzialne za ochronę interesów spółdzielni. Takie praktyki zdarzają się często, ponieważ prawo o spółdzielniach nie daje możliwości ukarania winnych nadużyć. Bardzo istotne są przepisy wprowadzające odpowiedzialność cywilnoprawną i karną wobec organów spółdzielni. Tego w obowiązujących regulacjach w ogóle nie ma, co oczywiście jest przyczyną większej bezkarności prezesów i zarządów. Pozytywne opinie o nowym projekcie, które padają z wielu stron, upewniają nas w przekonaniu, że ta nowelizacja jest potrzebna, że przyczyni się ona w znacznym stopniu do poszanowania prywatnej własności - podstawowego i niezbywalnego prawa każdego obywatela. Oto główne założenia nowelizacji ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz zmian innych ustaw przygotowane przez Prawo i Sprawiedliwość: umocnienie praw małżonka członka spółdzielni w zakresie nabywania członkostwa spółdzielni i prawa do lokalu; ustalenie, iż wysokość wpisowego jest uzależniona od poziomu minimalnego wynagrodzenia za pracę; wprowadzenie zasady zgody wszystkich właścicieli lokali, których prawa są związane z obciążaną nieruchomością, w tym również osób nie będących członkami spółdzielni, na zaciągnięcie przez spółdzielnie kredytu i jego zabezpieczenie w formie hipoteki; określenie wprost zasady rozliczeń z tytułu przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu; rozwiązanie to odchodzi od dotychczasowego, w którym kwestie te są ustalane w statucie spółdzielni; przywrócenie przepisu, który umożliwia większości właścicieli utworzenie wspólnoty mieszkaniowej i zniesienie zarządu nieruchomością wspólną wykonywaną przez spółdzielnię; przywrócenie uchylonego artykułu prawa spółdzielczego, który dotyczył podziału spółdzielni i umożliwiał dokonywanie procesów dekoncentracyjnych dostosowując wielkość danej spółdzielni do granic odpowiadających potrzebom racjonalnej gospodarki; nadzór nad spółdzielniami mieszkaniowymi, który powierza się ministrowi właściwemu do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej; nadzór ten ma być sprawowany pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności; minister uzyskałby możliwość uchylenia uchwały spółdzielni mieszkaniowej sprzecznej z prawem; 26 wprowadzenie zasady, iż kaucja mieszkaniowa wniesiona przez najemców lokali mieszkalnych byłaby zaliczana na poczet wkładu mieszkaniowego lub budowlanego; określenie katalogu podstawowych uprawnień przysługujących członkowi spółdzielni oraz wprowadzenie zasady, zgodnie z którą wykluczenie i wykreślenie go z rejestru, staje się skuteczne dopiero w chwili upływu terminu do zaskarżenia do sądu odpowiedniej uchwały rady nadzorczej lub walnego zgromadzenia albo prawomocnego oddalenia przez sąd powództwa o jej uchylenie; przyczyną tej zmiany są liczne przykłady pochopnego wykluczania członków przez władze spółdzielni; obecnie członkowie spółdzielni tracą prawa wynikające z członkostwa już z chwilą ich zawiadomienia o pozbawieniu członkostwa wraz z uzasadnieniem; wprowadzenie przepisów w zakresie odpowiedzialności cywilnoprawnej dla członków organów spółdzielni adekwatnych do rozwiązań zawartych w przepisach kodeksu spółek handlowych; obecnie odpowiedzialność osób wchodzących w skład organów spółdzielni, czyli zarządu lub rady nadzorczej, jest ograniczona do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia; stan ten nie zapewnia należytej ochrony interesów członków spółdzielni przed zaniedbaniami lub też umyślnym działaniem na szkodę spółdzielni osób wchodzących w jej skład. Zgłoszony przez Prawo i Sprawiedliwość projekt nowelizacji ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych został przygotowany z myślą o wyeliminowaniu nieprawidłowości, które zdarzają się w spółdzielniach. Proponujemy wprowadzenie po raz pierwszy regulacji dotyczących odpowiedzialności cywilnoprawnej i karnej władz spółdzielni za wyrządzone szkody. Dotyczą one w szczególności: - rozpowszechniania bądź zamieszczania w dokumentach spółdzielni fałszywych danych; - działania niezgodnego z prawem lub postanowieniami statutu spółdzielni, również w odniesieniu do osób, które nakłaniały bądź udzielały pomocy w działaniu na jej szkodę; - zaniedbania obowiązków wynikających z zawodowego charakteru swojej działalności; - odpowiedzialności za zobowiązania wynikające z postępowania egzekucyjnego przeciwko spółdzielni, chyba, że zostanie wykazana niewinność, brak szkody wierzyciela lub ogłoszone postępowanie upadłościowe lub układowe; - nieprawidłowości wykazanych w toku postępowania lustracyjnego w oparciu o kryteria: legalności, gospodarności i rzetelności; - pogwałcenia zasad związanych z żądaniem członków spółdzielni dotyczącym jej podziału, chyba, że interes gospodarczy spółdzielni stanowi inaczej; Chcemy także, aby każdy właściciel miał wolny dostęp do podstawowych informacji o działalności spółdzielni. Nie mogą to być informacje niedostępne, do których wgląd ma tylko grono zaufanych osób prezesa. Właściciel musi mieć prawo zapoznania się z dokumentami, które spółdzielnia zawiera na przykład z osobami trzecimi. Są to w większości rozwiązania zupełnie nowe, które mają na celu przede wszystkim zwiększenie praw oraz ustawową ochronę członków spółdzielni mieszkaniowych. Są to propozycje, których w dotychczasowym modelu w ogóle nie było. - zagwarantowanie pełnego dostępu do informacji o działalności spółdzielni; Należy wyeliminować sytuacje w których spółdzielnie stają się prywatnymi folwarkami prezesów i zarządów, nad którymi właściciele nie mają żadnej kontroli. Instrumentalne traktowanie prawa spółdzielczego przez niektórych prezesów powoduje, że są oni w stanie kształtować w przychylny dla siebie sposób reprezentację rady nadzorczej czy walnego zgromadzenia. Nieprecyzyjne przepisy powodują, że mogą pominąć zdanie większości. I takim sposobem mamy prezesów, którzy pełnią swoje funkcje np. przez 30 lat. Czy tak powinno wyglądać prawo w Polsce? Oczywiście istnieją spółdzielnie, które funkcjonują poprawnie, ale ich część to organizmy, gdzie rozwijają się przeróżne patologie. Ideą nowelizacji ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych jest zrównoważenie praw i obowiązków członków spółdzielni i ich władz. Chodzi mi zwłaszcza o umocnienie pozycji prawnej członka spółdzielni. Ważnym powodem zmian były również przykłady szeroko opisywanych w prasie 27 karygodnych niegospodarności w niektórych spółdzielniach. Stąd wzięła się konieczność wprowadzenia odpowiedzialności cywilnoprawnej i karnej prezesów. W chwili obecnej członkowie spółdzielni są pozbawieni dostępu do umów, które spółdzielnia zawiera z osobami trzecimi, z trudnościami uzyskują sprawozdania finansowe, często nie mając możliwości uzyskania podstawowych dokumentów, takich jak statut czy regulamin spółdzielni. Proponowane zmiany w ustawach dadzą członkom spółdzielni łatwy dostęp do tych materiałów, umożliwią również uczestniczenie w walnym zgromadzeniu. Ponadto każdy będzie miał prawo wybierania i bycia wybieranym do organów spółdzielni, będzie mógł także żądać rozpatrzenia przez organy spółdzielni wniosków dotyczących jej działalności oraz udziału w nadwyżce bilansowej. Wprowadzenie tych praw jest konieczne, bowiem obecna ustawa w ocenie samych spółdzielców nie chroni dostatecznie ich praw, sprzyja natomiast tolerowaniu takiego status quo, w którym spółdzielca może "rozbić sobie głowę" prosząc o informacje, które dotyczą jego żywotnych interesów. - zrównoważenie praw i obowiązków członków spółdzielni i ich władz; - zagwarantowanie członkom spółdzielni łatwego dostępu do dokumentacji spółdzielni, uczestnictwa w walnym zgromadzeniu oraz prawa wyboru na członka jej organów; Ustawa wprowadza odpowiedzialność cywilnoprawną i karną prezesów po raz pierwszy. Państwo jest bezradne w sytuacjach, w których ludzie niejednokrotnie tracą majątek swojego życia na źle skalkulowanej inwestycji, zaś prezes, unikając odpowiedzialności, zakłada nową spółdzielnię. Wedle obecnych przepisów ponosi on odpowiedzialność materialną do wysokości trzech swoich pensji. Kolejny wprowadzony zapis dotyczy możliwości wydzielenia ze spółdzielni grupy członków, którzy będą mogli założyć nową spółdzielnię. Stanowi on powrót do rozwiązania, które funkcjonowało ponad dwa lata. Propozycja adresowana jest do członków, zamieszkujących ogromne molochy, których struktura nie ma nic wspólnego z dobrą spółdzielczością. Zdarza się, że spółdzielnie mieszkaniowe stosują przepisy prawa spółdzielczego niezgodnie z tym, na co zezwala prawo, a jedyne, co może zrobić spółdzielca w takiej sytuacji, to domagać się zmiany poprzez odwołanie do innych organów spółdzielni. Taki system nie gwarantował należytej ochrony ich praw. W świetle nowych przepisów członkowie spółdzielni mieliby możliwość odwołania się od krzywdzących ich zdaniem postanowień spółdzielni do ministra, który mógłby uchylić decyzję niezgodną z prawem. Po raz pierwszy w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych znalazłby się rozdział dotyczący powierzenia nadzoru nad spółdzielniami ministrowi właściwemu do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej. Nadzór ten sprawowany byłby pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Minister miałby prawo żądania informacji i danych dotyczących organizacji i działalności spółdzielni mieszkaniowych. Uchwała organu spółdzielni mieszkaniowej sprzeczna z prawem byłaby nieważna. O nieważności uchwały w całości lub w części orzekałby minister w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia uzyskania informacji o powziętej uchwale. Minister, wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały organu spółdzielni mieszkaniowej, mógłby również wstrzymać jej wykonanie. W przypadku złożenia przez organ spółdzielni mieszkaniowej skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze, sąd administracyjny wyznaczałby rozprawę nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wpłynięcia skargi do sądu. Po upływie terminu minister nie mógłby stwierdzić nieważności uchwały organu spółdzielni mieszkaniowej, ale mógłby zaskarżyć tę do sądu administracyjnego. W takiej sytuacji wydanie postanowienia o wstrzymaniu wykonania uchwały należałoby do sądu. Niemożliwe byłoby unieważnienie uchwały organu spółdzielni mieszkaniowej po upływie jednego roku od dnia jej podjęcia. Taką decyzję mógłby podjąć jedynie sąd administracyjny, który orzekłby o jej niezgodności z prawem. - możliwość wydzielenia ze spółdzielni grupy członków i założenia przez nich nowej; - ustanowienie nadzoru administracyjnego nad spółdzielniami mieszkaniowymi ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej; 28 Prawna i finansowa ochrona spółdzielców - nowe przepisy prawne a obecne uregulowania W poniższej tabeli przedstawiamy zestawienie konkretnych artykułów, które obowiązują obecnie, a które są przyczyną nadużyć i ignorowania praw właścicieli - oraz konkretne propozycje zmian, które przyczynią się do uzdrowienia chorej sytuacji panującej w spółdzielniach mieszkaniowych. 29 30 31 32 33 34 To nie wszystkie propozycje, za którymi się opowiadamy. Do nowelizacji ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych chcemy wprowadzić również takie uregulowania, które obecnie w ogóle nie funkcjonują. Oto one: - większość będących członkami spółdzielni właścicieli lokali w budynku lub budynkach położonych w obrębie danej nieruchomości może podjąć uchwałę o utworzeniu nowej spółdzielni; - przez byłego członka spółdzielni należy rozumieć tylko tego członka, którego członkostwo ustało na skutek wykreślenia spółdzielni z rejestru w związku z zakończeniem postępowania likwidacyjnego lub upadłościowego, i któremu przysługiwało spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego; Zmiany w Prawie spółdzielczym - propozycje PiS dotyczące ustawy z 16 września 1982 roku Proponujemy także zmiany w ustawie Prawo spółdzielcze. Są one jednakowo ważne, co nowelizacja ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Nasze propozycje zmierzają przede wszystkim do wzmocnienia pozycji prawnej członka spółdzielni. Dlatego tworzymy katalog siedmiu podstawowych uprawnień przysługujących spółdzielcom. Skupiamy się również wokół przepisów związanych z wykluczeniem ze spółdzielni i odwołań od tej decyzji oraz regulujemy tryb zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia. I. Członek spółdzielni ma prawo: uczestniczenia w walnym zgromadzeniu lub grupie członkowskiej; 35 wybierania i bycia wybieranym do organów spółdzielni; otrzymania odpisu wszelkiej dokumentacji związanej z funkcjonowaniem spółdzielni; żądania rozpatrzenia przez właściwe organy spółdzielni wniosków dotyczących jej działalności; korzystania ze świadczeń spółdzielni w zakresie określonym w statucie; udziału w nadwyżce bilansowej; korzystania na własny koszt, z pomocy prawnej lub pomocy eksperta, również na walnym zgromadzeniu. II. Członek spółdzielni nie mający pełnej zdolności do czynności prawnych nie może być członkiem organów spółdzielni. Jest reprezentowany przez swojego przedstawiciela ustawowego. III. Członek spółdzielni ma obowiązek: przestrzegania przepisów prawa, postanowień statutu, regulaminów i innych uchwał organów spółdzielni; dbania o dobro i rozwój spółdzielni oraz uczestniczenia w realizacji jej zadań statutowych; wniesienia wpisowego i zadeklarowanych udziałów stosownie do postanowień statutu oraz określonych w ustawie i w statucie innych wpłat pieniężnych i składników majątkowych; uczestniczenia w pokrywaniu strat spółdzielni do wysokości zadeklarowanych udziałów. IV. Członek spółdzielni nie odpowiada wobec wierzycieli spółdzielni za jej zobowiązania. V. Prawa i obowiązki członków w zakresie stosunków prawnych ze spółdzielnią określają przepisy ustawy, statut i umowy zawierane między spółdzielnią i jej członkami. VI. Członek spółdzielni może zostać z niej wykluczony z jego winy umyślnej lub z powodu rażącego niedbalstwa, także w przypadku nie wykonywania obowiązków statutowych z przyczyn przez niego niezawinionych, jeśli jego postępowanie pozostaje w sprzeczności z zasadami funkcjonowania spółdzielni. VII. Od uchwały w sprawie między członkiem a spółdzielnią, członek może odwołać się w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym do organu określonego w statucie, chyba że statut wyłącza lub ogranicza to uprawnienie. VIII. Uchwały walnego zgromadzenia obowiązują wszystkich członków spółdzielni oraz wszystkie jej organy. Podmiotom o których mowa przysługuje jednak prawo zaskarżenia do sądu uchwały sprzecznej z postanowieniami statutu. Uchwała sprzeczna z ustawą jest nieważna. IX. Członków zarządu, w tym prezesa i jego zastępców, wybiera i odwołuje stosownie do postanowień statutu, rada lub walne zgromadzenie. Przeżytek minionej epoki czyli użytkowanie wieczyste. Prawo własności dla wszystkich Zasady przekształcania użytkowania wieczystego w prawo własności były do tej pory regulowane przez dwie ustawy, które zamiast rozwiązać problem, przyczyniły się tylko do większego chaosu w przepisach. Sytuację prawną użytkowników wieczystych zróżnicowano w zależności od tego, kiedy nabyli to prawo, jakie jest przeznaczenie gruntów, czy użytkownik jest osobą fizyczną czy prawną oraz wiele innych niemądrych i szkodliwych zapisów. Pierwsza z ustaw z dnia 4 września 1997 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności obejmowała tylko pojedynczych 36 właścicieli, a druga z dnia 26 lipca 2001 r. o nabywaniu przez użytkowników wieczystych prawa własności nieruchomości odnosiła się tylko do obszarów Ziem Odzyskanych. Przepisy zawarte w ustawach określały również terminy składania wniosków o przekształcenie, które jednak już minęły. Oznacza to, że w tej chwili uzyskanie własności na mocy użytkowania wieczystego jest bardzo trudne. Ponadto ustawy te wprowadziły zasadę, iż nabycie własności przez użytkownika wieczystego następuje na podstawie decyzji administracyjnej organu, a więc tym samym uzależnione jest od tego organu i przyznawane uznaniowo. Mimo tak ewidentnych niedoskonałości, o uzyskanie prawa własności starało się wiele osób. Odpowiednie instytucje nie załatwiały jednak wniosków w tych sprawach. Projekt Prawa i Sprawiedliwości wychodzi więc naprzeciw bardzo dużym oczekiwaniom Polaków. - zależy nam na określeniu jasnych i sprawiedliwych, czytelnych i zrozumiałych dla wszystkich zasad, na jakich można uzyskać prawo własności; - projekt ustawy Prawa i Sprawiedliwości definitywnie eliminuje z polskiego systemu prawnego instytucję użytkowania wieczystego; - uważamy, że najlepszym rozwiązaniem, nie stawiającym żadnych ograniczeń w tej materii, jest przekształcenie, które przysługiwałoby wszystkim - osobom fizycznym i osobom prawnym - z dniem wejścia w życie ustawy; - chcemy znieść bariery i ograniczenia w możliwości nabycia własności nieruchomości zawarte w obecnych uregulowaniach, którymi są: terminy składania wniosków; ograniczenie zastosowania przekształcenia do osób, które stały się użytkownikami wieczystymi przed 31 października 1998 rokiem; takie rozwiązanie znosi kontrowersyjne różnicowanie osób; ZASADY, NA JAKICH UZYSKAMY WŁASNOŚĆ Uważamy, że osoby, które na podstawie obecnie obowiązujących przepisów mają prawo na zasadzie kontynuacji praw nabytych do nieodpłatnego przekształcenia, powinny zachować ten przywilej; Proponujemy, aby do czasu uprawomocnienia się decyzji stwierdzającej przekształcenie, dotychczasowy użytkownik wieczysty uiszczał opłatę roczną zgodnie z przepisami na podstawie których została określona; Aktem stwierdzającym przekształcenie będzie decyzja administracyjna wydawana przez określone organy na wniosek osoby zainteresowanej; Za nabycie prawa własności dotychczasowy użytkownik wieczysty zobowiązany będzie do uiszczenia opłaty rekompensującej dotychczasowemu właścicielowi, czyli Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego, utratę nieruchomości (Trybunał Konstytucyjny uznał, że nieodpłatne przekształcenie jest niezgodne z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej). Istnieje jednak możliwość udzielenia bonifikaty aż do 95 % i uiszczenia opłaty w ratach. Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej poprzedni właściciele nieruchomości uzyskali narzędzia prawne do tego, aby upomnieć się o swoje mienie zostawione kiedyś w Polsce, m. in. właśnie na terenach Ziem Odzyskanych. Chcemy zrobić wszystko, abyśmy byli pewni, że nasze interesy w Unii Europejskiej są zabezpieczone i stanowią priorytet dla państwa polskiego. Projekt PiS-u jest niczym innym jak zabezpieczeniem podstawowych polskich interesów. Piotr Krzywicki 37 FINANSE PUBLICZNE ROZWÓJ PRZEZ ZATRUDNIENIE Rok 2005 jest rokiem szczególnym zarówno w sferze transcendentnej i symbolicznej, ale i tej przyziemnej i politycznej. To rok śmierci naszego umiłowanego Papieża Jana Pawła II, jak również 25 rocznica powstania „Solidarności”. W sferze materialnej to także rok wyborczy – na jesień planowane są wybory parlamentarne i prezydenckie. Wszystkie te czynniki razem stwarzają niebywałą okazję do urzeczywistnienia nowego otwarcia w finansach publicznych naszego kraju i przeorientowania ich na nowe priorytety rozwoju. Polska od 1 maja 2004 r., a więc od ponad roku, jest członkiem Unii Europejskiej, w której działaniach aktywnie uczestniczy, w związku z czym znajduje się w szczególnie złożonym momencie swojego rozwoju. Na problemy finansów publicznych, które już w przeszłości występowały, nakładają się nowe, związane z głębokimi zmianami instytucjonalnymi i przyspieszonymi przeobrażeniami strukturalnymi. Na tym tle toczy się ożywiona dyskusja dotycząca konieczności zmian w sferze finansów publicznych, tak w odniesieniu do budżetu państwa i polityki rządu, jak i jej zharmonizowania z polityką pieniężną Narodowego Banku Polskiego. Aktualnie występuje wyjątkowo sprzyjający moment, nie tylko na zdiagnozowanie istniejącej sytuacji, ale i na przeprowadzenie kompleksowych zmian, związanych z koniecznością określenia nowych priorytetów, a także głębokiej przebudowy istniejącego systemu finansów publicznych. Chodzi o to, aby IV Rzeczpospolita odzyskała zdolność do szybkiego rozwoju gospodarczego w oparciu o, obecnie niewykorzystywane, zasoby ludzkie, w warunkach szerokiego otwarcia rynków europejskich, ale i nasilenia globalnej konkurencji. Stąd też Prawo i Sprawiedliwość kładzie główny nacisk na przywrócenie polskiej gospodarce zdolności do tworzenia nowych miejsc pracy i , poprzez szybki wzrost gospodarczy, odzyskanie równowagi finansów publicznych oraz rozładowanie napięć społecznych. Proponowane zmiany w sposobie funkcjonowania finansów publicznych, polegające na uzdrowieniu budżetu państwa poprzez zadaniowe tworzenie budżetu, konsolidację i „odsztywnienie” niektórych wydatków, wprowadzenie długofalowej, trzyletniej polityki budżetowej, mają jeden cel. Dzięki wykorzystaniu rynków zbytu dla polskich towarów w UE, przyspieszeniu realizacji inwestycji krajowych, w tym współfinansowanych przez UE i związanych z napływem bezpośrednich inwestycji zagranicznych, podniesienie tempa wzrostu gospodarczego do poziomu 6-7% oraz spadku bezrobocia poniżej 10%. Są to cele, których osiągnięcie jest niezbędne, jeśli Polska ma odrobić istotną część dystansu dzielącego nas od krajów „starej” UE a także, w okresie życia jednego pokolenia, ma nie ulec zagrażającej nam obecnie zapaści demograficznej. Przeprowadzenie proponowanych zmian jest wymogiem chwili, gdyż trudno traktować jako rzeczywisty program działania, proponowany przez obecny rząd, zamysł dalszych kaskadowych cięć wydatków budżetowych, zwłaszcza transferów socjalnych, gdyż za tak bolesne eksperymenty nie zapłacą jedynie formacje partyjne je forsujące, ale koszty tych działań poniesie większość społeczeństwa polskiego. A to mogłoby być groźne dla dalszego funkcjonowania demokratycznych instytucji państwowych i istnienia w Polsce społeczeństwa obywatelskiego. Obecne wyzwania dotyczące m.in. sytuacji finansów publicznych w Polsce, bezrobocia i zapaści demograficznej dotyczą dalszego trwania i rozwoju substancji narodowej w Polsce. - reforma budżetu; - podniesienie konkurencyjności polskich towarów na rynkach europejskich; - przyśpieszenie inwestycji krajowych i zagranicznych; 38 - podniesienie tempa wzrostu gospodarczego do poziomu 6-7% oraz spadku bezrobocia poniżej 10%; I. DIAGNOZA. Analiza sektora finansów publicznych wskazuje, że deficyt ma charakter trwały i strukturalny, jest on rezultatem wadliwej struktury wydatków państwa, gdzie dominują wydatki prawnie zdeterminowane. Stan finansów publicznych jest, obok wysokiego bezrobocia, głównym źródłem niepokoju o stan gospodarki polskiej i szanse jej rozwoju. Analiza danych historycznych dotyczących planów i wykonania budżetu państwa w kolejnych latach wskazuje na znaczne powiększenie się deficytu budżetu państwa. O ile w 1995 r. wynosił on 7,5 mld zł, to w 2004 r. było to już 41,5 mld zł (wzrost ponad 5-krotny), i to mimo zmiany zasad klasyfikacji, która doprowadziła do przekwalifikowania części wydatków (w tym dotacji do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jako rozchodów i w związku z tym do wyłączenia ich z deficytu budżetowego. Tak znaczny wzrost deficytu budżetowego wiązać należy ze znaczną dynamiką wzrostu wydatków budżetowych przewyższającą dynamikę dochodów. Na koniec kwietnia 2005 r. zadłużenie Skarbu Państwa wyniosło 432,51 mld zł, w porównaniu z końcem marca 2005 r. zadłużenie to wzrosło o 12,7 mld zł, tj. o 3%. Duży wzrost wydatków budżetowych pociągnął za sobą konieczność prywatyzowania majątku państwa. Duże i nie zawsze zgodne z zasadami gospodarności, prywatyzacje dokonywane w ostatnich latach, doprowadziły do sytuacji, iż w chwili obecnej większość dużych dochodowych przedsiębiorstw (m.in. Telekomunikacja Polska, PKO BP, Polski Koncern Naftowy, Bank Pekao S.A., KGHM) została już sprywatyzowana. Należy więc liczyć się ze spadkiem przychodów z prywatyzacji w najbliższych latach. Restrukturyzacja gospodarki polskiej dokonana po upadku komunizmu była niekonsekwentna i doprowadziła do przeniesienia istotnych centrów decyzyjnych poza Polskę, w tym w szczególności przejęcia instytucji finansowych przez podmioty zagraniczne. Prywatyzacja poprzez sprzedaż inwestorowi strategicznemu przynosi jedynie zyski w postaci gotówki zapłaconej przez inwestora strategicznego i nie powoduje natomiast inwestycji poszerzających bazę rozwoju. Dziedzictwo komunizmu pozostawiło gospodarkę polską i jej strukturę zatrudnienia nieadekwatną do wyzwań stawianych przez zmieniającą się gospodarkę rynkową i nowe dziedziny przemysłu i usług. W efekcie tych zjawisk społeczno-gospodarczych powstał problem bezrobocia strukturalnego. Pojawił się problem społeczny polegający na wyuczonej przez poprzedni system bezradności. Sztandarowym przykładem są pozostawieni samym sobie byli robotnicy rolni na terenach po-pegeerowskich. W tych warunkach prowadzenie proaktywnej polityki zatrudnienia jest szczególnie utrudnione, jest ono jednak absolutnie niezbędne. Polityka ta wymaga także uzupełnienia roztropną polityką socjalną oraz specjalistycznymi programami społecznymi. Kryzys demograficzny i kryzys zatrudnienia uderzają fundamenty polskiej gospodarki. Bez ich przezwyciężenia w długiej perspektywie grozi nam jedynie systematyczne pogarszanie się sytuacji gospodarczej, poziomu życia i obniżanie roli Polski w polityce międzynarodowej i europejskiej. W efekcie prowadzić to może do fundamentalnego kryzysu polskiej tożsamości narodowej i państwowości polskiej. Dla finansów publicznych, znajdujących się wskutek czteroletnich „igrzysk” rozpętanych przez SLD-UP w stanie ciężkiej zapaści, kluczowe jest zmniejszenie wydatków i zwiększenie dochodów. Można to osiągnąć jedynie przez prowadzenie polityki prozatrudnieniowej, co w efekcie doprowadzi do ograniczenia wydatków na wypłatę zasiłków dla bezrobotnych (dzięki zmniejszeniu liczby świadczeniobiorców), zwiększenie bazy podatkowej dla ubezpieczenia społecznego i ograniczenie szarej sfery. Jest to rozwiązanie znacznie bezpieczniejsze dla gospodarki od alternatywnego rozwiązania, jakim jest podwyżka podatków i obniżenie wydatków społecznych. 39 Próba wzrostu dochodów poprzez zwiększenie poziomu podatków prowadzi do ograniczenia konkurencyjności gospodarki polskiej oraz wzrostu szarej sfery, a próba redukcji wydatków o charakterze społecznym, bez zwalczenia ich przyczyn, prowadzi jedynie do zwiększenia sfery ubóstwa społecznego i dalszego ograniczenia przyrostu naturalnego, w wyniku pogorszenia standardów życia i zwiększenia niepewności, a więc dalszego narastania kryzysu demograficznego. Działania państwa muszą mieć przede wszystkim charakter kompleksowy i koncentrować się na promocji zatrudnienia z wykorzystaniem mechanizmów podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne i aktywnej polityki stóp procentowych oraz kursu wymiany. II. PROGNOZA. Trudności zbilansowania finansów publicznych w dłuższej perspektywie Jedną z podstawowych wad przy konstrukcji budżetu, popełnianą przez rządy sprawujące władzę przez ostatnich kilka lat, jest niedocenianie w pełni problemu związanego z demografią. Punktem wyjścia do polityki społecznej oraz polityki gospodarczej powinny być problemy demograficzne, które szczególnie nawarstwiły się w ostatnich kilku latach. Ciągłość pokoleniowa zapewnia z ekonomicznego punktu widzenia nie tylko trwałość systemu emerytalnego, czy też systemu świadczeń zdrowotnych, ale również właściwe funkcjonowanie systemu gospodarczego i równowagi finansowej. Zapewnia ona bowiem ciągłość popytu i zrównoważony właściwy rozwój rynku pracy, nieruchomości, dóbr konsumpcyjnych i innych. Procesy demograficzne przez wiele nadchodzących lat będą silnie oddziaływać nie tylko na sytuację w polskiej gospodarce, ale również na funkcjonowanie sektora finansowego w Polsce. Na sektor ten oddziaływać będą w szczególności trzy zjawiska: spadająca dzietność, wydłużanie się przeciętnego czasu życia oraz starzenie się wyżu demograficznego. Powyższe zjawiska są silnie związane z transformacją polskiej gospodarki. Od kilkunastu lat Polska przeżywa regres demograficzny o niespotykanej w Europie skali. Zdecydowana większość interpretacji i poszukiwań przyczyn tego zjawiska leży po stronie przemian społeczno-ekonomicznych. Przyczyną spadku rozrodczości wśród kolejnych roczników młodzieży, wskazywaną w badaniach demografów, są trudności na rynku pracy, zmniejszanie świadczeń socjalnych na rzecz rodziny, brak w polityce społecznej filozofii umacniania rodziny i generalnie trudne warunki społeczno-ekonomiczne. Jest to w dużej mierze konsekwencja kształtu systemu podatkowego, który dyskryminuje rodziny świadomie decydujące się na dzieci i ich wychowanie. Polski system podatkowy traktuje dzieci jak „luksusową konsumpcję”, na którą stać niewielu. Dodatkowym zagrożeniem dla państwa i gospodarki jest tzw. „ekspansja fiskalna”. W przypadku nadmiernego obciążania podatkami osób młodych przez państwo, będą one o wiele bardziej skłonne emigrować. Proces ten jest obecnie coraz łatwiejszy; granice zostały otworzone wraz z wejściem Polski do UE. Takie prognozy demograficzne wskazują, iż prowadzenie polityki ludnościowej nakierowanej na poprawę dzietności wymagać będzie zwiększenia nakładów na ten segment polityki społecznej. Zmiany demograficzne wywierać będą coraz większy wpływ na wydatki publiczne na ochronę zdrowia i ich wzrost w relacji do PKB. Trend narastania deficytu budżetowego i długu publicznego już w ciągu najbliższych lat doprowadzić może do konieczności znacznego ograniczenia wydatków na cele społeczne - emerytury, renty, świadczenia rodzinne, zasiłki dla bezrobotnych. Konieczne cięcia, poza falą niezadowolenia społecznego, wywołają dalsze pogłębianie się kryzysu demograficznego (jako konsekwencja niskiego poczucia stabilizacji na rynku pracy oraz ograniczenia pomocy dla rodzin), a także znaczne zmniejszenie dochodów emerytów i rencistów (ograniczona kwota środków przeznaczana byłoby na utrzymanie coraz większej grupy osób starszych). 40 Obserwujemy obecnie upadek systemu zabezpieczeń zdrowotnych spowodowany przez rządy SLD-UP. Perspektywa starzenia się polskiego społeczeństwa implikować będzie coraz większy popyt na usługi zdrowotne, któremu publiczna służba zdrowia nie będzie w stanie sprostać. Aby temu zapobiec konieczne będzie wprowadzenie rozwiązania polegającego na możliwości indywidualnego ubezpieczenia się i korzystania z usług prywatnych w zakresie ochrony zdrowia. Rodzina będzie mogła zdecydować o skorzystaniu z możliwości rezygnacji z ubezpieczenia zdrowotnego w ramach systemu publicznego i samodzielnie ubezpieczyć się prywatnie. Rodzina decydująca się na indywidualne ubezpieczenie mogłaby otrzymać zwrot w kwocie ok. 50 zł miesięcznie, jednak nie więcej niż wysokość wniesionych składek. W takiej sytuacji opieka zdrowotna na rzecz całej rodziny (również osób starszych do niej należących) świadczona byłaby przez sektor niepubliczny. Rozwiązanie to przyczyni się do rozwoju niepublicznej służby zdrowia, co będzie miało przełożenie na wzrost zatrudnienia. Obecne niekorzystne trendy demograficzne, w szczególności starzenie się społeczeństwa wskazują, iż konieczne jest wprowadzenie indywidualnych zdrowotnych ubezpieczeń, gdyż opisane wyżej obciążenia służby zdrowia będą z roku na rok coraz większe. - prowadzenie aktywnej polityki społecznej ukierunkowanej na promocję zatrudnienia i redukcję problemów demograficznych; - wprowadzenie indywidualnych ubezpieczeń zdrowotnych z możliwością refundacji składek; Narastający problem bezrobocia. W latach 1999-2003 wzrost gospodarczy przebiegał praktycznie bezzatrudnieniowo. Głównym źródłem wzrostu PKB było zwiększanie się wydajności czynników produkcji, rola nakładu pracy w wytwarzaniu PKB zmalała, co odzwierciedla znaczny spadek liczby pracujących. Wysoki wzrost wydajności pracy wiąże się z poprawą poziomu zarządzania, kultury i efektywności pracy. Obecnie rynek pracy w Polsce charakteryzuje się niskimi wskaźnikami aktywności zawodowej i zatrudnienia oraz wysoką stopą bezrobocia. Głównymi przyczynami obecnego poziomu bezrobocia są skutki stosowanej w ostatnich latach polityki fiskalnej i pieniężnej oraz polityki rynku pracy ukierunkowanej w znacznie większym stopniu na dezaktywizację, niż na pomoc w znalezieniu zatrudnienia. Polski rynek pracy charakteryzuje znaczny odsetek osób długotrwale bezrobotnych prowadzący do deprecjacji kapitału ludzkiego i utrwalania się bierności zawodowej. Z drugiej zaś strony istotnym problemem jest znaczący udział bezrobotnych zamieszkałych na wsi połączony z dużym zakresem bezrobocia ukrytego w rolnictwie. Po pierwszym kwartale 2005 roku bez pracy pozostawało w Polsce ponad 3 mln obywateli, dokładnie było to 3.052,6 tys. osób bezrobotnych. Tym samym stopa bezrobocia w marcu 2005 r. wyniosła 19,4%. W Polsce średni koszt zatrudnienia, po uwzględnieniu świadczeń społecznych i innych obowiązkowych świadczeń, wynosi 8 257 EUR w skali roku. W Belgii, Szwecji i Niemczech przekracza on 50 tys. EUR. Wyższe niż w Polsce koszty zatrudnienia ma również Słowenia oraz Węgry i Czechy, natomiast niższe – Estonia, Słowacja, Litwa i Łotwa. Analizując poziom konsumpcji od strony dochodów gospodarstw domowych należy podkreślić, że w sytuacji wysokiego bezrobocia tempo wzrostu płac realnych będzie mniejsze niż tempo wzrostu produktu. Bez wyraźnych zasad pomocy bezrobotnym, a właściwie zachęt dla przedsiębiorców, aby zwiększali zakres swojej działalności oraz tworzyli dodatkowe miejsca pracy i zatrudniali nowych pracowników, nie będzie perspektyw poprawy obecnej, tragicznej sytuacji na rynku pracy. Narastający problem braku nowych miejsc pracy, w połączeniu z kryzysem systemu finansów publicznych, który w razie kontynuacji dotychczasowych trendów będzie się przejawiał w stosowaniu coraz bardziej restrykcyjnych zasad przyznawania świadczeń na rzecz bezrobotnych, doprowadzi do początkowo niezadowolenia, a potem utraty nadziei i apatii społecznej. Poważnie należy też brać pod uwagę możliwość opuszczania kraju przez młodych, wykształconych za pieniądze podatników polskich, wysokiej klasy specjalistów w różnych dziedzinach. Polska młodzież jest jedną z najlepiej 41 wykształconych w Europie, a przy tym potrafi podjąć ryzyko i spróbować swoich szans w poszukiwaniu zatrudnienia w krajach UE. Istotnym problemem, któremu nie poświęca się obecnie wystarczającej uwagi, jest bezrobocie wśród młodzieży. Absolwenci wyższych uczelni z ogromną wiedzą teoretyczną, znajomością języków obcych oraz biegle posługujący się komputerami miesiącami szukają pracy, a ostatecznie przyjmują oferty znacznie poniżej ich aspiracji bądź wyjeżdżają za granicę. Mając taką perspektywę - długiego poszukiwania zatrudnienia oraz niepewnego efektu tych starań, młodzi ludzie „odwlekają” moment wejścia na rynek pracy poprzez przedłużanie okresu edukacji. W ostatnich latach najwyższy spadek wskaźnika zatrudnienia zanotowano w grupie osób poniżej 25 roku życia, co potwierdza tezę o wymuszonym wydłużeniu czasu kształcenia i przygotowania zawodowego. Obecni studenci (reprezentujący wyż demograficzny) już w najbliższym czasie wejdą na rynek pracy i konieczne będzie zapewnienie im miejsc pracy, głównie przez zachęcanie pracodawców do ich tworzenia. III. WSPIERANIE PRZEDSIĘBIORCZOŚCI PROGRAMEM UZDROWIENIA FINANSÓW PUBLICZNYCH. Poprawa sytuacji finansowej kraju będzie przede wszystkim następstwem działań planowanych przez PiS w zakresie wzrostu poziomu inwestycji w kraju oraz zwiększenia poziomu zatrudnienia. Działania te nakierowane będą na zagospodarowanie dwóch kluczowych zasobów: pracy oraz kapitału. Połączenie potencjału ludzkiego (rzeszy osób obecnie bezrobotnych) z możliwościami inwestycyjnymi polskich i zagranicznych przedsiębiorców oraz z realizacją projektów współfinansowanych przez UE, pozwoli na osiągnięcie pozytywnych efektów zarówno w sferze gospodarczej, jak i społecznej. Zrealizowanie proponowanych przez PiS programów „Inwestycje dla rozwoju” oraz „Po pierwsze zatrudnienie” przyczyni się do wzrostu zatrudnienia, wzrostu dochodów polskich rodzin oraz poprawy stanu finansów publicznych. A. OBNIŻENIE POZIOMU PODATKÓW I KOSZTÓW PRACY. 50% obniżenie efektywnego podatku dochodowego od osób prawnych oraz obniżenie kosztów pracy. Proponowane przez Prawo i Sprawiedliwość obniżenie efektywnej stawki CIT podporządkowane jest wzrostowi zatrudnienia. Oparte jest ono na wykorzystaniu systemu podatkowego do promocji tworzenia nowych miejsc pracy. Stosownymi narzędziami do realizacji tego celu społecznego jest ulga w CIT na każde nowotworzone miejsce pracy oraz przyspieszona amortyzacja dla nowych przedsiębiorców rozpoczynających działalność kreującą nowe miejsca pracy. Proponowane rozwiązanie spowoduje w efekcie 50 - procentowe obniżenie efektywnego podatku dochodowego od osób prawnych, który zostanie w przyszłości w znacznej części zrekompensowany podatkiem dochodowym od osób fizycznych od nowozatrudnionych, jak i redukcją dopłat do FUS, dzięki wzrostowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Obniżenie podatku, zmniejszenie kosztów pracy oraz wprowadzenie ułatwień i zachęt dla rozpoczynających pracę przyczyni się do istotnej poprawy sytuacji na rynku pracy. Rynek pracy w chwili obecnej charakteryzuje się kosztami utworzenia miejsca pracy zarówno po stronie pracownika (w postaci długotrwałego procesu poszukiwania pracy), jak i pracodawcy. Na obydwie te strony będzie aktywnie oddziaływała polityka państwa. Wzrost zatrudnienia będzie następstwem poprawy sytuacji na rynku pracy - większej ilości ofert składanych przez przedsiębiorców zachęconych zmianami w systemie fiskalnym, a także lepszego przygotowania bezrobotnych do podjęcia pracy poprzez system szkoleń zwiększających ich kwalifikacje. 42 Aby doprowadzić do wzrostu zatrudnienia należy obniżyć koszty pracy. Niezmierne istotne jest zwiększenie tarczy podatkowej w przypadku dokonywania przez przedsiębiorstwa inwestycji. Nastąpi to poprzez zwiększenie kwot wliczanych bezpośrednio w koszty oraz skrócenie okresów amortyzacji wydatków inwestycyjnych. Proponuje się, aby każdy przedsiębiorca tworząc nowe miejsce pracy otrzymywał w formie potrącenia od podatku CIT przez 2 lata comiesięcznie kwotę 1000 zł. Pracodawcy również przez 2 lata byliby zwolnieni z uiszczania części składek na ubezpieczenia społeczne płatnych przez pracodawcę, za pracowników zatrudnionych na nowoutworzonych miejscach pracy. Rozwiązanie takie doprowadziłoby do sytuacji, w której pracodawcy w pierwszym okresie po zatrudnieniu nowego pracownika mieliby środki na wynagrodzenia (uzyskane poprzez zwolnienie z podatku), a z drugiej strony nie ponosiliby kosztów związanych ze składkami na ubezpieczenie społeczne tychże pracowników. Czynnikiem sprzyjającym poprawie sytuacji na rynku pracy będzie także wzrost kwalifikacji potencjalnych pracowników związany z niezwykle wysokim poziomem skolaryzacji wśród ludzi młodych. Przy planowanym poziomie tworzenia nowych miejsc pracy doprowadzi to do istotnego spadku bezrobocia i wzrostu zatrudnienia. Z raportu opublikowanego przez Federation of European Employers wynika, że płaca typowego pracownika w Polsce stanowi zaledwie 11% płacy takiegoż pracownika w Danii (gdzie te zarobki są najwyższe). Z badań wynika, iż z krajów europejskich praca Polaka jest wielokrotnie tańsza od i tak stosunkowo taniego Francuza (48% zarobków Duńczyka), a w porównaniu z zarobkami najbiedniejszych krajów „starej Unii” tj. Hiszpanii i Grecji zarobki polskiego pracownika są blisko 3 razy niższe (Hiszpan zarabia 39% tego co Duńczyk, a Grek- 25%). Już w tej chwili Polska z punktu widzenia kosztów pracy jest więc atrakcyjna dla przedsiębiorców. Proponowane zwolnienie z podatku, zwolnienie ze składek na ubezpieczenie społeczne, coraz lepiej wykształceni pracownicy kształceni na kierunkach zamawianych przez państwo oraz inne odczuwalne finansowe bodźce proponowane przez PiS powinny te koszty jeszcze obniżyć pobudzając do rozwoju zwłaszcza nowotworzone podmioty krajowe. Dla zwiększenia zatrudnienia istotne jest nie tylko wprowadzenie udogodnień prawnych dla przedsiębiorców, ale także umożliwienie dostosowania kwalifikacji bezrobotnych do potrzeb rynku pracy. Obecnie osoby poszukujące pracy zwykle nie dysponują umiejętnościami, których oczekują pracodawcy, głownie obsługi nowoczesnych maszyn, urządzeń biurowych, komputerów. Dlatego stworzony zostanie przy pomocy środków państwa system kształcenia ustawicznego na poziomie średnim i system studiów podyplomowych na poziomie wyższym dla osób bezrobotnych, aby ułatwić im w ten sposób znalezienie pracy. W obecnej sytuacji, kiedy powstają „zagłębia ubóstwa”, konieczne jest także położenie większego nacisku na promowanie mobilności pracowników i spopularyzowanie wyjazdów do miejsc, gdzie oferowana jest praca. Sprzyjać temu będzie realizacja programu mieszkaniowego PiS „Rodzina na swoim”, zakładającego możliwość wybudowania do 3 mln nowych mieszkań, co w istotnych sposób mogłoby zwiększyć mobilność potencjalnych pracowników. Program budownictwa mieszkaniowego zostanie sfinansowany poprzez przychody z dywidendy do budżetu państwa, szacowane na 1,5 do 2,5 mld zł rocznie. Prorodzinne obniżenie podatku dochodowego od osób fizycznych o 6 mld zł. Prawo i Sprawiedliwość proponuje zmianę sposobu myślenia o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zasady opodatkowania powinny zostać uproszczone, a zmiany systemu podatkowego powinny być bardziej przewidywalne. Wprowadzana zmiana w podatku dochodowym od osób fizycznych, polegać będzie na zastąpieniu obecnie obowiązujących ulg, ulgami związanymi z liczbą dzieci w rodzinach najbiedniejszych przy zachowaniu możliwości wspólnego rozliczania przez małżonków wychowujących dzieci. W kolejnych latach zakłada się wzrost dochodów z tego źródła spowodowany wzrostem zamożności społeczeństwa oraz poszerzeniem bazy podatkowej. Ulga demograficzna powinna pozwolić na redukcję ryzyk ekonomicznych i podwyższeniu dzietności w stosunku do obecnych prognoz. 43 W odniesieniu do progów podatkowych, proponuje się system oparty na dwóch stawkach podatkowych (początkowo 18% i 32%, a docelowo 18% i 28%) przy wyższym niż obecnie progu dochodów między pierwszą a drugą stawką podatkową. Zdaniem Prawa i Sprawiedliwości wprowadzenie proponowanego przez rząd podatku liniowego, byłoby w chwili obecnej decyzją błędną, gdyż rozwiązanie to przerzuca ciężar zmian fiskalnych na najuboższą część społeczeństwa potęgując napięcia społeczne. Polska jest krajem, w którym różnica w dochodach najbiedniejszych i najbogatszych jest jedną z największych w Europie. Różnica w dochodach jest ponad 10-krotna, co w porównaniu z innymi krajami jest wynikiem świadczącym o najwyższym rozdźwięku w dochodach na osobę. Rozmiary przepaści w dochodach między najbiedniejszymi a najbogatszymi Polakami wskazują, iż w tej sytuacji niesprawiedliwym, tj. przerzucającym ciężar zmian na grupę najbiedniejszą byłoby wprowadzenie podatku liniowego. Istotą podatku liniowego, który nie obniża poziomu dochodów państwa z podatku, jest podwyższenie efektywnej stawki podatkowej dla osób najuboższych i obniżenie jej dla osób najbogatszych. Proponowane przez PiS uproszczenie systemu poprzez docelowe zmniejszenie liczby stawek podatkowych oraz zastąpienie wszystkich ulg i zwolnień jedną prostą ulgą demograficzną, uzależnioną jedynie od liczby dzieci w rodzinie oraz wspólne rozliczenie małżonków wychowujących dzieci także pozwoli na obniżenie kosztów poboru podatków. Sytuacja ta przyczyni się do redukcji administracji przewidzianej w programie „Tanie i sprawne Państwo”. Proponowane zmiany w podatkach zastąpiłyby dużo bardziej skomplikowany i nieefektywnie zwalczający ubóstwo rodzin wielodzietnych system zasiłków rodzinnych (nie związanych z dochodem rodziny i z wiekiem dziecka itp.). - wzrost poziomu inwestycji krajowych i zagranicznych inwestorów z wykorzystaniem potencjału ludzkiego; - wykorzystanie systemu podatkowego do promocji tworzenia nowych miejsc pracy; - zmniejszenie kosztów pracy poprzez ulgi ubezpieczeniowe oraz wprowadzenie ułatwień i zachęt dla rozpoczynających pracę; - organizacja szkoleń zwiększających kwalifikacje potencjalnych pracowników, ze stworzeniem systemu kształcenia ustawicznego; - wprowadzenie udogodnień prawnych dla przedsiębiorców; - zwiększenie mobilności pracowników; - zmniejszenie liczby stawek podatkowych oraz zastąpienie wszystkich ulg i zwolnień jedną prostą ulgą demograficzną; B. KONIECZNOŚĆ HARMONIZACJI POLSKIEJ POLITYKI PIENIĘŻNEJ I FISKALNEJ . Osiągnięciu trwałego wzrostu gospodarczego sprzyja prowadzenie polityki stabilizującej, która powinna zmniejszać, a nie potęgować rozmiary wahań cyklicznych. Stosowana w ostatnich latach w Polsce kombinacja polityki fiskalnej i pieniężnej nie spełniała tego kryterium. Konieczna jest więc zmiana tego stanu i wprowadzenie spójnej polityki fiskalno-pieniężnej. Rada Polityki Pieniężnej z dużym opóźnieniem wobec zmian sytuacji makroekonomicznej podejmuje decyzje o cięciu stóp procentowych. Zbyt wysokie realne stopy procentowe (wyraźnie wyższe niż u sąsiadów) połączone z aprecjacją PLN mają decydujący wpływ na wyhamowanie wzrostu, co przekłada się na negatywne konsekwencje m.in. dla rynku pracy. Dlatego potrzebna jest dalsza redukcja stóp, która wraz z niezbędnymi reformami w dziedzinie finansów publicznych stworzy pole do aktywnego 44 i bezpiecznego działania dla przedsiębiorczości. Polityka pieniężna wymaga istotnej zmiany, tak, by mogła ona stanowić pozytywny element polityki gospodarczej prowadzonej przez rząd w celu ograniczenia bezrobocia, powstrzymania kryzysu demograficznego i kryzysu finansów publicznych oraz pobudzenia inwestycji i stabilnego przyrostu tempa wzrostu gospodarczego. Postulaty: W szczególności należy obniżyć realne stopy procentowe. Obniżenie realnych stóp procentowych pobudzi wzrost gospodarczy, przyciągnie inwestycje bezpośrednie, spowoduje wzrost zatrudnienia, wzrost popytu wewnętrznego i przyrost bazy podatkowej. Przeciwdziałanie aprecjacji złotego. Obniżenie realnych stóp procentowych, powinno być jednym z czynników sprzyjających obniżeniu nadmiernej wartości złotego, co sprzyjać będzie zarówno polskiemu eksportowi jak i popytowi na produkty krajowe poprzez ograniczenie atrakcyjności importu. Spadek wartości złotego sprzyjać będzie poprawie bilansu handlowego Polski. 1. W tym kontekście ważna jest kolejna zmiana w polityce pieniężnej, która powinna zrezygnować z restrykcyjnego podejścia do likwidowania inflacji, zwłaszcza poprzez aprecjację złotego, w sytuacji, gdy widmo hiperinflacji zostało już opanowane, a członkostwo w Unii Europejskiej i NATO ogranicza ryzyko inwestycyjne, a odpowiedzialna polityka fiskalna będzie zapobiegać jej nawrotowi. 2. Dla zapobieżenia konsekwencjom ryzyka kursowego w przypadku zobowiązań kredytowych zaciąganych w walutach obcych i fali upadłości przedsiębiorstw w przypadku gwałtownej deprecjacji złotego niezbędne jest wprowadzenie ustawowego wymogu zabezpieczania ryzyka kursowego przy zaciąganiu zobowiązań w euro lub dolarach, uwzględniającego netting. Rozwiązanie takie zwiększyłoby bezpieczeństwo polskich podmiotów gospodarczych i umożliwiało prowadzenie aktywnej polityki pieniężnej w celu deprecjacji złotego do realnego poziomu, by zniwelować obecne przewartościowanie złotego hamujące eksport i kreujące popyt na artykuły z importu. Niezależna, stabilna polityka pieniężna powinna sprzyjać eksportowi, a obniżone stopy procentowe - inwestycjom. Te dwa czynniki stanowić powinny fundament wzrostu gospodarczego, który bezpośrednio wiązać się będzie ze wzrostem zatrudnienia. Celem Polski powinno być wykorzystanie w pełni szansy, jaką jest wstąpienie do UE, poprzez przyciąganie do kraju inwestycji bezpośrednich (a nie niestabilnego kapitału spekulacyjnego), a także rozsądne spożytkowanie środków UE. W trakcie negocjacji Polski z UE priorytetowo traktować należy ułatwienie dostępu polskim przedsiębiorcom do rynku UE, a nie jak to ma miejsce obecnie ułatwianie importu z tych krajów. Kluczowe jest pełne wykorzystanie chętnych do pracy Polaków i majątku, którym dysponujemy, które wspomagane środkami zagranicznymi powinno być podstawą rozwoju kraju. C. WSPIERANIE INWESTYCJI - PROGRAM „INWESTYCJE DLA ROZWOJU”. Przedstawione powyżej główne założenia zmierzające do wzrostu zatrudnienia są tylko jednym z elementów szerzej pomyślanej strategii nakierowanej na wzrost poziomu inwestycji w Polsce. Głównymi jej składnikami, poza programem „Po pierwsze zatrudnienie”, jest program przyciągania do Polski inwestycji zagranicznych, a także rozwój inwestycji w oparciu o fundusze Unii Europejskiej. 45 Zachęcanie inwestorów zagranicznych do lokowania swojej działalności w Polsce realizowane będzie dwutorowo. Po pierwsze przedmiotem zainteresowania będzie stwarzanie zachęt dla średniej wielkości przedsiębiorstw działających w krajach Unii Europejskiej, w których koszty prowadzenia działalności i pracy są dużo wyższe niż w Polsce, mających na celu przeniesienie ich działalności do Polski. Oferta ta powinna być skierowana do przedsiębiorstw rodzinnych, które z przyczyn finansowych (wysokie koszty pracy i prowadzenia działalności) nie mogą już funkcjonować na rodzimych rynkach. Na przeniesieniu działalności do Polski zyskałyby one ze względu na niższe koszty pracy i system planowanych ułatwień w kontaktach z administracją - wynikających między innymi z polskiego członkostwa w UE. Oszczędności zagraniczne w postaci inwestycji bezpośrednich typu green field (polegających na budowie nowych przedsiębiorstw) powinny być istotnym źródłem finansowania inwestycji i eksportu w Polsce. Kapitał zagraniczny powinien pełnić ważną rolę w podnoszeniu zatrudnienia w Polsce, a także transferu innowacji do polskiego przemysłu. Oczywiście nie powinny one wypierać inwestycji krajowych, lecz być w stosunku do nich komplementarne. Wejście Polski do UE stworzyło szansę na zwiększenie strumienia bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski, które powinno prowadzić do zwiększenia eksportu i zatrudnienia. Argumentem, który powinien przekonać inwestorów zagranicznych do inwestowania w Polsce powinna być odpowiednia polityka kursowa, a także znacznie niższe niż w „starych” krajach Unii Europejskiej koszty pracy. Tworzeniu nowych miejsc pracy i wzrostowi poziomu inwestycji w Polsce sprzyjać będą proponowane ułatwienia i eliminowanie barier biurokratycznych podczas rozpoczynania działalności gospodarczej, a także w trakcie jej prowadzenia. Ponadto proponowane rozwiązania w zakresie zmian w polityce pieniężnej, obniżenie stóp procentowych przyczynią się do wzrostu inwestycji, osłabienia złotego oraz ekspansji eksportu, co będzie miało ogromne znaczenie dla wzrostu poziomu zatrudnienia. Wspieranie polityki proinwestycyjnej przez samorządy. Aby władze samorządowe były w pełni zainteresowane wprowadzaniem ułatwień formalnych dla wspierania przedsiębiorczości i zwiększenia zatrudnienia, konieczne jest wprowadzenie udziału jednostek samorządu terytorialnego w podatkach bezpośrednich osób i podmiotów pracujących na terenie danej JST, a nie jak to jest obecnie osób i podmiotów mieszkających w JST. Proponuje się, żeby podział ten polegał na przeznaczeniu większej części PIT na rzecz osób pracujących w danej JST, podczas gdy reszta byłaby przekazywana do JST zamieszkania osoby pracującej. Mając tego typu motywację samorządy finansowo będą zainteresowane ściągnięciem unijnych inwestorów na teren swojej JST a także promowałyby przedsiębiorczość wśród mieszkańców poprzez wprowadzanie ułatwień biurokratycznych, a także indywidualną pomoc ze strony lokalnych urzędów. Szybciej i łatwiej w urzędzie - ograniczenie biurokracji dla przedsiębiorców. Obecna polityka rządu, mimo głośnych haseł sprzyjania przedsiębiorczości, nie stwarza wyraźnych ułatwień osobom chcącym rozpocząć i prowadzącym działalność gospodarczą. W dalszym ciągu młode, ambitne osoby chcące rozkręcić własny biznes po przejściu „ścieżki zdrowia” w organach administracji, tracą chęć do pracy w Polsce i wyjeżdżają za granicę, gdzie prowadzenie biznesu nie jest utrudnione przez skomplikowane przepisy. Zdaniem Prawa i Sprawiedliwości, przepisy kształtujące zasady prowadzenia działalności gospodarczej powinny być nie tylko bardziej przejrzyste i jednoznaczne, ale powinny także stwarzać zachęty do rozpoczynania nowej działalności. Konieczne jest wprowadzenie istotnych ułatwień dla przedsiębiorców również w zakresie funkcjonowania organów państwa, które powinny zacząć służyć przedsiębiorcom, a nie tworzyć bariery i 46 nieracjonalnie odwlekać załatwianie spraw. Założenie firmy powinno być możliwe w jednym miejscu i powinno trwać maksymalnie trzy dni. W wyniku realizacji programu Prawa i Sprawiedliwości naprawy państwa nastąpi radykalna zmiana w zakresie pracy wymiaru sprawiedliwości, w tym sądownictwa. Sądy gospodarcze będą miały narzucony ostateczny termin załatwienia spraw, co powinno być połączone także z rozszerzeniem możliwości dyscyplinowania stron i ich pełnomocników oraz usprawnieniem infrastruktury sądowniczej. System bankowy otwarty na przedsiębiorców. Konieczne jest stworzenie specjalnej oferty kredytowej dla przedsiębiorców, którzy rozpoczynają działalność. Obecnie przedsiębiorcy, którzy startują z własnym biznesem i dysponują bardzo niewielkim kapitałem, ale za to dobrym pomysłem, mają ogromne problemy z pozyskaniem środków na działalność, gdyż przez instytucje finansowe postrzegani są jako klienci wysokiego ryzyka. Związane to będzie także z preferencyjnym traktowaniem kredytów udzielonych nowotworzonym małym przedsiębiorstwom na gruncie obciążeń banków z tytułu CIT, regulacji dotyczących ryzyka i poziomu rezerw (w granicach uregulowań ostrożnościowych), jak i w zakresie rozwiązań dotyczących rezerwy obowiązkowej. Program wspomagania przedsiębiorczości nakierowany jest głównie na dwie pierwsze fazy prowadzenia działalności gospodarczej tj. fazę startową i fazę inkubacji, natomiast proponowane rozwiązania dotyczące rynku kapitałowego dotyczyć będą przedsiębiorstw w fazie rynku publicznego. Rynek kapitałowy inwestujący w polskie przedsiębiorstwa. Rynek kapitałowy w Polsce ma przed sobą perspektywy znacznego rozwoju. Ze strony państwa konieczne jest podjęcie działań, które rozwój ten ułatwią i przyspieszą. Również z punktu widzenia gospodarki sprawnie działający rynek finansowy może poprzez większy dostęp do finansowania w polskie przedsiębiorstwa przyczynić się do rozwoju określonych jej gałęzi, co przyczyni się do wzrostu gospodarczego. Konieczny jest stały i przejrzysty system nadzoru nad rynkiem kapitałowym, który umożliwi rozwój krajowych podmiotów tego rynku. Nie powinno być przyzwolenia na nieprawidłowości (na przykład pojawiające się ostatnio nieprawidłowości w działaniu NFI). Stworzone zasady nadzoru powinny eliminować wszelkie patologie na rynku. Aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie rynku kapitałowego oraz podtrzymanie polskiej przedsiębiorczości konieczne jest utrzymanie struktury własnościowej giełdy. Niebezpiecznym z punktu widzenia tego rynku byłoby zwiększenie liczby podmiotów zagranicznych w gronie akcjonariuszy. Konieczne jest także zapewnienie Otwartym Funduszom Emerytalnym możliwości inwestowania w kraju w interesie przyszłych emerytów, co przyczyni się także do rozwoju polskiej gospodarki. Powinny zostać utrzymane limity inwestowania środków za granicą, gdyż obecnie panująca sytuacja na rynku kapitałowym powoduje, że inwestycje zagraniczne przynoszą mniejsze zyski niż krajowe, a eksport oszczędności emerytalnych grozić będzie spowolnieniem wzrostu PKB i spadku bezrobocia. W bardziej odległej przyszłości może zagrozić także niższym poziomem emerytur wypłacanych w Polsce. Rozwój infrastruktury szansą dla przedsiębiorców. Zły stan infrastruktury w Polsce jest efektem wieloletnich zaniedbań w tej dziedzinie. Ciągły brak środków i nieudolność urzędników za to odpowiedzialnych doprowadził do obecnej sytuacji. Stan ten można potraktować jednocześnie jako wyzwanie i szansę. Po pierwsze jako szansę na 47 stworzenie wielu nowych miejsc pracy przy budowach i naprawach dróg, mostów, kolei, portów lotniczych czy infrastruktury wodnej itp. Z drugiej zaś strony chęć poprawy stanu infrastruktury i przygotowanie dobrych kompletnych projektów może być sposobem na pozyskanie znacznych środków z funduszy Unii Europejskiej. Wzrostowi zatrudnienia, poprzez wzrost poziomu inwestycji samorządów, sprzyjać także będzie proponowane rozwiązanie dotyczące zadłużania się samorządów. Obecnie poziom inwestycji jednostek samorządu terytorialnego w sposób pośredni uzależniony jest od ustawowo ograniczonego wskaźnika zadłużenia do dochodów (na poziomie 60%). Gdyby kredyty zaciągane na inwestycje realizowane przez samorządy przy współudziale środków z UE nie były wliczane do tak ograniczonego wskaźnika, przyczyniłoby się to do wzrostu zatrudnienia z jednej strony i rozwoju samorządów z drugiej. W celu ułatwienia rozwoju przedsiębiorczości i zachęcenia do rozwijania produkcji w kraju przez podmioty zagraniczne, niezbędne jest polepszenie funkcjonowania otoczenia tych podmiotów poprzez efektywny dostęp do infrastruktury. Rozwój powinien dotyczyć nie tylko zwiększenia współfinansowania przez Unię Europejską nakładów na infrastrukturę drogową i kolejową, ale i utrzymanie kontroli państwa nad infrastrukturą przesyłu ropy naftowej, gazu, energii elektrycznej, kolejowej. Kontroli państwa wymaga również rynek finansów w celu zapewnienia rozwoju rynku kapitałowego i giełdy w Warszawie. Kontrola nad monopolami. Istotnym elementem powyższej polityki będzie również wspieranie konkurencji i niedopuszczanie do sytuacji monopolistycznej poprzez zdecydowane zdynamizowanie działań Urzędu Ochrony Konsumentów i Konkurencji (UOKiK) jak i innych urzędów nadzorczych. Prowadzenie przez państwo antymonopolistycznej polityki służyć będzie poprawie rynkowej pozycji mniejszych przedsiębiorców i konsumentów, czemu będzie towarzyszyć wzrost przedsiębiorczości oraz wyhamowanie wzrostu cen. Aby zniwelować istotne zagrożenia związane z funkcjonującymi w Polsce monopolami konieczne jest zwiększenie uprawnień UOKiK. Jest to jedyny sposób doprowadzenia do sytuacji, by ceny usług były adekwatne do kosztów w Polsce, a ich dostawcy w sposób minimalny korzystali z renty monopolistycznej. - przyciąganie do Polski inwestycji zagranicznych, a także rozwój inwestycji w oparciu o fundusze Unii Europejskiej; - prowadzenie atrakcyjnej dla zagranicznych inwestorów polityki kursowej oraz eliminowanie barier biurokratycznych; - wprowadzenie udziału jednostek samorządu terytorialnego w podatkach bezpośrednich osób i podmiotów pracujących na ich terenie; - wprowadzenie istotnych ułatwień dla przedsiębiorców w zakresie funkcjonowania organów państwa i usprawnienia wymiaru sprawiedliwości; - zapewnienie Otwartym Funduszom Emerytalnym możliwości inwestycyjnych w kraju oraz stworzenie systemu nadzoru nad rynkiem kapitałowym; - opracowanie specjalnej oferty kredytowej dla przedsiębiorców rozpoczynających działalność; - rozwój infrastruktury; - wspieranie konkurencji i wzmocnienie kontroli nad monopolem; 48 IV. PRZEJRZYSTE FINANSE. Wydłużenie perspektywy budżetowania. Istotne dla społeczeństwa jak i inwestorów będzie wprowadzenie przejrzystości i stabilności prowadzonej polityki fiskalnej. Dostarczanie wiarygodnych danych fiskalnych (kompletnych dla całego sektora publicznego), usprawnienie zarządzania tym sektorem oraz wprowadzenie rzetelnych instytucji kontrolnych w ramach sektora dbających o przestrzeganie dyscypliny budżetowej powinno być ważnym celem prac prowadzonych przez rząd. Stabilność i zminimalizowanie niepewności związanej z polityką fiskalną można zapewnić poprzez wydłużenie horyzontu planowania budżetowego z 1-rocznego (jak ma to miejsce obecnie) na rzecz średnioterminowej procedury budżetowej. Procedura ta, szeroko stosowana w krajach UE, określa długoterminową projekcję makroekonomiczną, spójny z nią szacunek dochodów na kolejne lata, możliwe do sfinansowania wydatki oraz saldo budżetowe zgodne z wieloletnią ścieżką fiskalną. Wydłużenie horyzontu planowania finansowego w Polsce zapewniłoby niezbędną zgodność między budżetem a średnioterminowymi celami polityki fiskalnej w tym ścieżką zmniejszania deficytu. Budżetowanie będzie oparte o horyzont trzyletni. Doprowadzenie do ustalania poziomu długu publicznego według kryteriów ESA 95. Konieczne jest doprowadzenie do ustalania poziomu długu publicznego według kryteriów ESA 95. Pozwoli to na porównywalność polskiej polityki finansowej z politykami prowadzonymi przez inne kraje UE, a także ułatwi przygotowanie sprawozdań na potrzeby EUROSTATU i Komisji Europejskiej. Sytuacja, w której wykazywane są inne wielkości makroekonomiczne, w tym poziom deficytu i zadłużenia na użytek zewnętrzny i wewnętrzny jest niewłaściwa. Przy czym podkreślić należy, że Prawo i Sprawiedliwość stoi na stanowisku, iż zgodnie z ESA 95, Otwarte Fundusze Emerytalne stanowią część systemu zabezpieczenia społecznego i w konsekwencji zaliczane powinny być do sektora finansów publicznych. PiS nie akceptuje odmiennego stanowiska Eurostatu w tej sprawie. Naszym zdaniem otwarte fundusze emerytalne są elementem zapewnienia przez państwo pewnego minimalnego poziomu świadczeń. Traktowanie elementu kapitałowego, czyli OFE, jako części zabezpieczenia społecznego umożliwia Polsce spełnienie wymogów Międzynarodowej Organizacji Pracy określających poziom świadczeń emerytalnych. W przeciwnym razie Polska po reformie systemu emerytalnego nie zapewniałaby pracownikom odpowiedniego poziomu emerytur. Zaproponowany przez przywódców państw UE okres przejściowy na dostosowanie się Polski do decyzji Eurostatu nie jest żadnym rozwiązaniem dla Polski i wymusza w kolejnych latach drastyczne ograniczenia deficytu budżetowego ponad rzeczywiste potrzeby polskich finansów publicznych ani nie uwzględnia realnych możliwości, jakie stwarza stan polskiej gospodarki. Dlatego też dążąc do włączenia OFE do finansów publicznych, PiS gotowe jest rozważyć wprowadzenie takich rozwiązań prawnych w ustawie o organizacji i finansowaniu funduszy emerytalnych, które umożliwiłyby zmianę stanowiska Eurostatu. Poziom deficytu - kotwica w zakresie budżetowania. Ustalenie stałego, niezmiennego warunku dotyczącego poziomu deficytu budżetowego na stałym nominalnym poziomie 30 mld zł jest warunkiem niezbędnym dla powodzenia programu uzdrowienia stanu finansów publicznych. Warunek ten oznacza, iż każde zwiększenie wydatków z budżetu państwa powodować będzie konieczność ograniczenia innych wydatków lub zwiększenia dochodów. Kwota ta, przy systematycznym wzroście poziomu PKB, prowadzić będzie do stałego ograniczenia procentowego poziomu deficytu w stosunku do PKB i jego stałego spadku w wartościach 49 realnych. Wysoka dynamika PKB oznaczać będzie relatywny spadek obciążenia podatkowego. Ważnym elementem finansowania deficytu budżetowego będzie program uporządkowania Skarbu Państwa i prowadzenia przejrzystej prywatyzacji. Szacuje się przychody z prywatyzacji na poziomie 7 – 10 mld zł rocznie, w tym 4-6 mld zł z prywatyzacji poprzez GPW. Jednocześnie utrzymanie nominalnego poziomu deficytu na stałym poziomie pozwoli uchronić najsłabsze grupy społeczne przed negatywnymi konsekwencjami działań mających na celu naprawę finansów publicznych w Polsce. Zwiększenie przejrzystości polityki finansowej jest istotnym elementem w polityce mającej na celu pozyskanie zarówno inwestorów bezpośrednich, jak i portfelowych na polski rynek. Szczególnie istotne jest to w przypadku inwestorów bezpośrednich kreujących nowe miejsca pracy. Budżet powinien zawierać długoterminową projekcję makroekonomiczną, szacunek dochodów na kolejne lata oraz saldo budżetu wraz z możliwościami jego finansowania. Przyjęty w budżecie wieloletni stały nominalny poziom deficytu powinien być wiarygodny dla inwestorów i realizowany przez kolejne budżety. Powinno to także doprowadzić do obniżenia kosztów obsługi zadłużenia, sprzyjać podniesieniu poziomu wiarygodności kredytowej przez agencje ratingowe, co dodatkowo obniży koszty obsługi długu. Przejrzystość finansów publicznych dodatkowo w istotny sposób zwiększyłaby wprowadzenie tzw. „budżetu zadaniowego”, systemu realizacji i monitorowania zadań finansowanych ze środków publicznych. Pozwoliłoby to na koncentrację środków budżetowych na realizację zadań priorytetowych dla Państwa i zmianę filozofii realizacji budżetów, wymuszając dokładną analizę przeznaczenia środków. Zastosowanie tej zasady przyniesie także znaczące oszczędności budżetowe, poprzez eliminację z budżetu środków finansowych nie służących realizacji celów państwowych. V. EFEKT: ZDROWE FINANSE Dynamiczny wzrost produktu krajowego brutto połączony ze wzrostem poziomu inwestycji jest jedynym pewnym czynnikiem wpływającym na rozwój gospodarczy kraju. Silnie wyhamowany wzrost PKB nie jest obecnie wspierany wzrostem poziomu inwestycji. Konieczne jest więc podjęcie działań, które pozwolą na zmianę tej sytuacji. Inwestycje powodują powstawanie nowych miejsc pracy, co przekłada się na poziom dochodu narodowego. Zgodnie z prawem Okuna – wzrost zatrudnienia w gospodarce narodowej o 1% powoduje przyrost PKB o 22,5%. Zatrudnienie jest więc istotnym czynnikiem wzrostu gospodarczego. W dalszej kolejności pojawia się efekt sprzężenia zwrotnego - wzrost PKB zaczyna generować dalszy wzrost zatrudnienia, o ile nie występują istotne bariery na rynku pracy. Proponowane zmiany podatkowe przyczynią się do wzrostu dochodów budżetu państwa, a z drugiej strony wzrost zatrudnienia zmniejszy konieczność wypłaty świadczeń na rzecz bezrobotnych. Również prorodzinne rozwiązania w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych zasadniczo zmienią system świadczeń społecznych. Nie przewartościowany złoty, będzie sprzyjał rozwojowi wielu firm w kraju, zwiększając zatrudnienie i jednocześnie będzie zachęcał do eksportu, jak i inwestycji w Polsce podmiotów zagranicznych nastawionych na eksport. Musi nastąpić zmiana polityki kursowej, tak aby, z jednej strony mógł być zgłaszany popyt zagraniczny, a z drugiej, aby zredukować ryzyko kursowe tych podmiotów zagranicznych, które chciałyby przenieść swoją produkcję do Polski. W istniejącej sytuacji ewentualne osłabienie złotego pod wpływem obniżenia poziomu stóp procentowych będzie miało pozytywne skutki w sferze realnej. Zniknie zachęta do importu zastępującego produkcję wewnętrzną jak i zwiększy się eksport, pozwalając na funkcjonowanie wielu tysięcy firm do tej pory zagrożonych upadkiem, oraz kreując nowe miejsca pracy i ograniczając poziom bezrobocia. Zwiększy to możliwość zbytu na nasze produkty na otwartym dla Polski europejskim rynku. W sytuacji, kiedy ich sprzedaż będzie relatywnie bardziej konkurencyjna, a produkcja bardziej opłacalna, powstanie bardzo silna stymulacja do realokowania w Polsce produkcji nastawionej na sprzedaż w Unii 50 Europejskiej. Poprawa struktury wydatków budżetowych na bardziej prorozwojową, da z kolei impuls do coraz szybszego wzrostu produkcji i zatrudnienia, co z kolei polepszy sytuację budżetową. - wprowadzenie przejrzystości i stabilności prowadzonej polityki fiskalnej; - wydłużenie horyzontu planowania budżetowego z zaliczeniem OFE do sektora finansów publicznych jako części zabezpieczenia społecznego; - uporządkowanie Skarbu Państwa i prowadzenie przejrzystej prywatyzacji; - ustalenie stałego poziomu deficytu budżetowego i realizacja tzw. „budżetu zadaniowego”; Program zakłada koncentrację na priorytetach związanych z walką z fundamentalnymi zagrożeniami dla gospodarki polskiej i powracającym spowolnieniem gospodarczym, charakterystycznie wysokim bezrobociem oscylującym koło 19%, związanym z nimi narastającym kryzysem demograficznym, a także wysokim poziomem deficytu budżetowego i narastającym zadłużeniem Skarbu Państwa, utrudniającym i ograniczającym możliwości aktywnej polityki prospołecznej państwa. Realizacja programu, choć może nie być łatwa, daje szansę na przezwyciężenie opisanych wyżej zagrożeń i wyjście ze stworzonego przez nie „błędnego koła”. Program naprawy finansów publicznych proponowanymi w nim metodami daje szansę powrotu Polski na ścieżkę szybkiego wzrostu gospodarczego. dr Cezary Mech 51 POLITYKA ZDROWOTNA Program przebudowy systemu ochrony zdrowia w Polsce "Art. 68 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia. 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa. 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku. 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. 5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży". - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 2 kwietnia 1997 r. Wstęp Polityka zdrowotna w Polsce po kilkunastu latach transformacji znalazła się w szczególnie trudnej sytuacji. Kłopoty wynikają, z jednej strony, ze zubożenia społeczeństwa, z drugiej zaś - co istotniejsze - z utraty legitymizacji władzy. Jej przyczyną jest niewypracowanie prze elity polityczne jednolitej polityki zdrowotnej, której celem byłaby poprawa zdrowotności obywateli dostosowana do tradycji i potrzeb Polaków. Zdajemy sobie doskonale sprawę ze złożoności problemu zaopatrzenia obywateli w świadczenia opieki zdrowotnej, z którym zmagają się Rządy prawie wszystkich krajów naszego globu. Dlatego proponowana przez PiS strategia zmiany winna obejmować okres czasowy od 10-15 lat. Tym samym oczywistym jest, że zadanie przebudowy systemu ochrony zdrowia w Polsce daleko wykracza poza jedną kadencję Sejmu RP Prawo i Sprawiedliwość proponuje zawarcie nowej umowy społecznej w zakresie polityki zdrowotnej. Jesteśmy gotowi bronić naszych propozycji, ale jednocześnie jesteśmy też otwarci na poszukiwanie kompromisów między konkurującymi ze sobą interesami i preferencjami społecznymi. Wszak w prowadzeniu szeroko rozumianej polityki zdrowotnej konieczne jest kierowanie się zasadami akceptowanymi przez jak największą liczbę obywateli. Polityka zdrowotna to pojęcie znacznie szersze i pojemniejsze niż tylko ochrona zdrowia. Obejmuje ona między innymi: ochronę środowiska, jakość żywności, tradycje kulturowe. Specyfiką polityki zdrowotnej jest uwzględnienie roli środowisk medycznych, zwłaszcza lekarskich. Mogą one bowiem, paradoksalnie, stać się w demokratycznym społeczeństwie realnym zagrożeniem: oto jedna z grup społecznych dominuje w kreowaniu polityki zdrowotnej, bo po prostu "wie lepiej". Jednak bez aktywnego dialogu, porozumienia i poparcia dla wprowadzanych rozwiązań przez wszystkie środowiska medyczne nie jest możliwe płynne i racjonalne wprowadzenie zmian. Na taki dialog, racjonalny i partnerski, Prawo i Sprawiedliwość jest i będzie otwarte. Podmiotem działań nakierowanych na zachowanie i ratowanie zdrowia jest i zawsze będzie dla nas pacjent, nie zaś doraźny efekt polityczny. Propozycja programowa Prawa i Sprawiedliwości w zakresie ochrony zdrowia Polaków odpowiada na dwa zasadnicze pytania. Po pierwsze: ILE PAŃŚTWA – ILE RYNKU? Zdecydowanie nie jesteśmy zwolennikami pełnego urynkowienia świadczeń opieki zdrowotnej. Przeciwstawiamy się liberalnym doktrynom typu „Masz pieniądze – płać. Nie masz – to 52 Twój problem”. Zdrowie w naszym przekonaniu nie jest na sprzedaż, doświadczenia wszystkich cywilizowanych państw świadczą o niepodważalnym fakcie, że pomoc państwa dla swoich obywateli w zakresie opieki zdrowotnej jest jednym z priorytetów (nawet w Stanach Zjednoczonych – państwie uważanym za liberalne – wydatki z budżetu państwa na ochronę zdrowia stanowią bardzo poważny procent transferów socjalnych i sięgają setek miliardów dolarów rocznie). W Polsce, kraju na dorobku, z ogromnym, bo sięgającym 30% obywateli żyjących na granicy ubóstwa, wydatki na ochronę zdrowia musi ponosić państwo. Po drugie: ILE CENTRALIZACJI – ILE DECENTRALIZACJI? Po siedmiu latach reformy systemu ochrony zdrowia, poziom chaosu organizacyjnego i finansowego wskazuje na bezwzględną konieczność konsolidacji finansowania, czyli centralizacji i poddanie systemu bezpośrednio nadzorowi Sejmu – budżet państwowy - ·i Rządu - bieżące finansowanie i wdrożenie zasad organizacyjnych. Ewentualnie decentralizacja zadań i środków finansowych jest możliwa, ale po odpowiednim uporządkowaniu i przygotowaniu urzędów Wojewody Polityka zdrowotna państwa Polityka zdrowotna jest integralną częścią całościowej polityki społecznej państwa, gdyż między jakością życia a stanem zdrowia społeczeństwa istnieje ścisły związek. Jest to dziedzina, która ma na celu kreowanie działań służących poprawie stanu zdrowia, zaspokajaniu potrzeb zdrowotnych i udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Prawo i Sprawiedliwość swoją koncepcję polityki zdrowotnej opiera na założeniach definiowanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) oraz modelu ochrony zdrowia, jaki bezpośrednio wynika z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Pełna definicja bycia zdrowym, według deklaracji WHO, obejmuje możliwość prowadzenia produktywnego, sensownego i twórczego życia zarówno w sferze społecznej, jak i ekonomicznej, samodzielność i sprawność życia trwającego jak najdłużej bez choroby i dolegliwości. Zdrowie społeczeństwa jest wypadkową stanu środowiska naturalnego, szeroko pojętych wzorców i modeli zachowań behawioralnych oraz sprawności organizacyjnej i finansowej tzw. medycyny naprawczej. Można więc powiedzieć, że zdrowie to także, a może przede wszystkim, mądra umiejętność życia. Realizacja zamierzeń w zakresie polityki zdrowotnej, szczególnie ochrony zdrowia, proponowana przez Prawo i Sprawiedliwość opierać się będzie na wzorcach wypracowanych przez wiele instytucji międzynarodowych i na doświadczeniach innych państw. Naszymi priorytetami będą: - równy i sprawiedliwy dostęp do świadczeń zdrowotnych dla wszystkich obywateli, zgodnie z zapisami art. 68 Konstytucji Rzeczypospolitej; ze szczególnym uwzględnieniem kobiet ciężarnych i dzieci. Dzieci do 18 roku życia uzyskują pełny dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych również w zakresie stomatologii; - zasada solidaryzmu społecznego w odniesieniu do dostępu, korzystania oraz finansowania ochrony zdrowia; - gwarancja państwa finansowania ze środków publicznych - uwarunkowanego medycznie, społecznie i ekonomicznie - "gwarantowanego podstawowego pakietu świadczeń zdrowotnych"; W realizowaniu ewolucyjnych zmian polskiego systemu ochrony zdrowia Prawo i Sprawiedliwość opowiada się za zrównoważoną polityką zdrowotną, w której nie może zabraknąć ani miejsca, ani tym bardziej środków finansowych na zadania z zakresu promocji zdrowia i poprawy stanu środowiska naturalnego (również środowiska pracy i nauczania). 53 Diagnoza sytuacji Obecny stan finansowy i organizacyjny ochrony zdrowia Sytuacja ochrony zdrowia w połowie 2005 roku jest dramatycznie zła. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z stycznia 2004 roku uznał ustawę o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu zdrowia za niekonstytucyjną. Ta decyzja spowodowała dalszą anarchizację systemu opieki zdrowotnej w Polsce. Przyjęta przez Sejm Rzeczypospolitej nowa ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych jesienią 2004 roku ( nie wolna w dalszym ciągu od zastrzeżeń natury konstytucyjnej) nie tylko nie zahamowała pogłębiania się zadłużania Polskich szpitali, ale wręcz ten proces nasiliła. W ciągu kilku miesięcy na przełomie 2003 i 2004 roku opinia publiczna była świadkiem niesamowitego spektaklu w wykonaniu rządu Leszka Millera i później Marka Belki – niesamowity chaos i zmiana pięciu ministrów zdrowia. Polska Służba Zdrowia nadal znajduje się w dramatycznej sytuacji organizacyjnej i finansowej. Coraz częściej jesteśmy świadkami gorszących scen kolejek pacjentów miesiącami oczekujących na wizytę lekarską czy leczenie szpitalne, ustawianych przez Narodowy Fundusz Zdrowia w kolejkach, których zasady tworzenia budzą najwyższy niepokój i skłaniają do działań korupcyjnych. Media coraz częściej alarmują o braku leków dla ratowania życia pacjentów chorych onkologicznie lub po przeszczepach narządów np. nerek. Taka sytuacja wymaga natychmiastowego podjęcia działań porządkujących system. Prawo i Sprawiedliwość ma przygotowane sposoby doraźnego porządkowania tych nieprawidłowości. Publiczna debata nad modelem ochrony zdrowia w Polsce rozpoczęła się w 1992 roku. Zarówno opinia publiczna, jak i elity polityczne odrzuciły obowiązujący w Polsce od ponad pięćdziesięciu lat zaopatrzeniowy system finansowania opieki zdrowotnej, zwany od jego twórcy "systemem Siemaszki". Błędnie kojarzony z nie najgorzej funkcjonującym w wielu państwach świata systemem budżetowym, którego przykładem są rozwiązania przyjęte w krajach skandynawskich, Wielkiej Brytanii, Australii czy Kanadzie. Ten pogląd jest, niestety, powielany także dzisiaj. Czy opinia publiczna została wprowadzona w błąd z powodu zwykłej ignorancji polityków, czy też było to świadome działanie lobby liberalnego? - trudno obecnie powiedzieć. Faktem jest, że dyskusje i próby wprowadzenia zmian w systemie finansowania ochrony zdrowia w Polsce od dobrych kilku lat krążą wokół podobno jedynego, sprawdzonego i racjonalnego systemu opartego na ubezpieczeniach zdrowotnych. Pomija się to, że rozwiązania oparte na systemach ubezpieczeniowych są mało racjonalne i - co najbardziej zastanawiające - zdecydowanie droższe niż systemy oparte na budżetach narodowych. Przykładów nie trzeba daleko szukać. Choćby Niemcy czy Francja, w których funkcjonują systemy ubezpieczeniowe, mają podobne, jeżeli nie większe, problemy ze sfinansowaniem świadczeń zdrowotnych swoich obywateli. W wielu publikacjach i dokumentach instytucji światowych, w tym WHO, jako na przyczynę niepowodzeń reformowania ochrony zdrowia - nie tylko na kontynencie europejskim - wskazuje się załamanie ekonomiczne krajów rozwiniętych wywołane kryzysem energetycznym z 1973 roku. Od tego czasu obserwujemy stale pogłębiający się rozdźwięk między możliwościami finansowania systemów ochrony zdrowia poszczególnych państw a potrzebami wynikającymi z gwałtownego rozwoju technologicznego nauk medycznych. Wiele więc wskazuje na to, że to brak pieniędzy jest podstawowym problemem ochrony zdrowia w Polsce. Sytuację dodatkowo pogarsza wybór droższego systemu finansowania opieki zdrowotnej, a także - co nie jest bez znaczenia - panujący od lat bałagan organizacyjny i prawny. Obecnie sytuacja ochrony zdrowia w Polsce należy do szczególnie trudnych. Zadłużenie placówek ochrony zdrowia, po ich oddłużeniu na początku 1998 roku, wynosi około 6,5 do 10 miliardów złotych (a są to tylko optymistycznie szacunki rządu obejmujące jedynie te zobowiązania, których termin płatności już minął). W ubiegłym roku z inicjatywy posłów Prawa i Sprawiedliwości, Komisja Zdrowia Sejmu R.P. przyjęła dezyderat, wzywający rząd do przygotowania ustawy o częściowym oddłużeniu Polskich szpitali z tej części zadłużenia, która była wynikiem tzw. ustawy 203 zł. Ówczesny wice-premier Jerzy Hausner wspólnie z ministrem zdrowia Markiem Balickim przygotowali a następnie forsowali projekt ustawy, w którym pod pozorem częściowego oddłużenia zawarto przepisy zakładające masową prywatyzację majątku Polskiej Służby Zdrowia. Tylko dzięki zdecydowanej postawie Prawa i Sprawiedliwości wspieranej przez opinię publiczną, samorządy i 54 związki zawodowe Sejm tej propozycji nie przyjął. Uchwalono ustawę autorstwa PiS, która umożliwia uzyskanie środków finansowych na sfinansowanie ustawy 203 zł. Bez możliwości prywatyzacji. To wielki sukces naszej partii. Panujący chaos organizacyjny nie ułatwia rozwiązania problemu. Ponadto Polska zmaga się z groźbą krachu finansów publicznych i stagnacją gospodarczą, której najbardziej spektakularnym przejawem jest utrzymujące się wysokie bezrobocie, obciążające finanse państwa. W tej sytuacji wprowadzona przez rząd centralizacja i tak przecież szczupłych środków finansowych, chociażby po to, aby ujednolicić zasady finansowania świadczeń zdrowotnych, wydawała się sensowna i Prawo i Sprawiedliwość uznało ją za krok w dobrym kierunku. Natomiast tworzenie na podstawie tych założeń specjalnego, centralnie zarządzanego funduszu, słabo powiązanego merytorycznie z organami rządu Rzeczypospolitej, pod nazwą Narodowy Fundusz Zdrowia, w dodatku konserwującego ubezpieczeniowy system opieki zdrowotnej, było poważnym błędem. Uparte i chaotyczne wprowadzanie przez rząd Leszka Millera rozwiązań ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym w Narodowym Funduszu Zdrowia okazało się działaniem ze wszech miar szkodzącym polskiemu systemowi opieki zdrowotnej, działaniem, którego obserwowane dzisiaj skutki noszą znamiona zdrady stanu. Chaos, woluntaryzm, sprzyjające korupcji zapisy w aktach prawnych zaproponowane i przyjęte głosami koalicji SLD-UP-PSL przyniosły znacznie szybciej niż oczekiwaliśmy dramat pacjentów oraz ofiarnych pracowników służby zdrowia. Przebudowa systemu polskiej ochrony zdrowia Wydatki Polski na ochronę zdrowia w przeliczeniu na jednego mieszkańca są wielokrotnie niższe niż krajów Unii Europejskiej. Jest rzeczą oczywistą, że wysokość nakładów na ochronę zdrowia w danym kraju zależy od jego zamożności, a więc to, na jakim poziomie się one kształtują w państwach wspólnoty, jest dla nas jedynie wskazówką i wytyczną. Niestety, okazuje się, że również nasi najbliżsi sąsiedzi: Czesi, Węgrzy, Słowacy, przeznaczają na ochronę zdrowia znacznie większe środki finansowe niż my. Jest i druga strona medalu - jakość i nowoczesność świadczeń zdrowotnych wypełnianych przez polską służbę zdrowia stoi na bardzo wysokim, niejednokrotnie światowym poziomie. W związku z tym naszym priorytetem jest, z jednej strony, niepogorszenie jakości świadczeń zdrowotnych, z drugiej zaś, poprawa ich dostępności. Aby to osiągnąć, należy, w imię odpowiedzialności za państwo i jego obywateli, podjąć długofalowe działania ukierunkowane na kilka obszarów systemu opieki zdrowotnej. Przede wszystkim, co potwierdza wielu ekspertów, trzeba podnieść nakłady na ochronę zdrowia w Polsce do poziomu, 6% PKB, co oznacza około 4 miliardów złotych rocznie przez najbliższe 4 lata. Zdajemy sobie sprawę, że źródła zwiększenia nakładów znajdują się wewnątrz i na zewnątrz systemu. Musimy, więc w pierwszej kolejności zapanować nad bieżącą sytuacją finansową służby zdrowia, to jest, lawinowo narastającym zadłużeniem szpitali, i to w taki sposób, aby raz na zawsze zamknąć możliwość samoodtwarzania się mechanizmu zadłużenia. Można to osiągnąć dzięki realizacji następujących zadań: likwidacji systemu ubezpieczeniowego opartego na powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia; przejęciu zadań finansowania priorytetowych obszarów ochrony zdrowia w Polsce przez budżet państwa; utworzeniu społecznie akceptowalnego, finansowanego z budżetu państwa pakietu świadczeń zdrowotnych (koszyk gwarantowanych świadczeń zdrowotnych); stworzeniu krajowej sieci szpitali, zapewniającej bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów wymagających hospitalizacji; ujednoliceniu organów właścicielskich dla szpitali publicznych na poziomie województwa samorządowego; natychmiastowemu wdrożeniu sytemu ratownictwa medycznego, którego zadaniem jest zapewnienie fachowej opieki medycznej w zaistniałej nagłej konieczności ratowania życia; 55 stworzeniu warunków do działalności rynku ubezpieczeń komercyjnych, dodatkowych (finansowanie świadczeń medycznych poza pakietem gwarantowanym) i alternatywnych (obejmujących tych obywateli, którzy zrezygnowali z powszechnego budżetowego systemu ochrony zdrowia),; wzrost nakładów na ochronę zdrowia w Polsce do poziomu 6% PKB; odzyskanie kontroli nad narastającym zadłużeniem szpitali; stworzenie przejrzystego i prostego systemu refundacji leków; opracowanie nowych zasad szkolenia specjalistycznego i ustawicznego personelu medycznego opartego na systemie rezydentur finansowanych z budżetu państwa; wdrożenie informatycznego systemu nadzoru i kontroli nad ordynacją lekarską w postaci profesjonalnego Rejestru Usług Medycznych (RUM); 1. Likwidacja Narodowego Funduszu Zdrowia System ubezpieczeniowy wprowadzony na podstawie ustawy z 1997 roku o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym zaczął działać w postaci siedemnastu kas chorych w 1999 roku. Już na starcie nie spełniał podstawowego wymogu konstytucyjnego, jakim jest równy dostęp do świadczeń zdrowotnych. Ówczesny rząd ani myślał koncentrować się na wprowadzaniu w życie podstawowego prawa obywatelskiego, a jedynie poprzez kolejne nowelizacje próbował naprawić rzecz niemożliwą do naprawienia, to znaczy tak manipulował zapisami prawnymi, aby system sprawiał wrażenie wciąż doskonalszego. Tymczasem suwerenne kasy chorych bez jakiegokolwiek nadzoru prowadziły - każda w swoim przekonaniu najlepszą - politykę zdrowotną, nie troszcząc się zbytnio o zapisy ustawy zasadniczej. Następnie - pod szczytnymi hasłami odzyskania przez rząd kontroli nad finansami pochodzącymi ze składki ubezpieczeniowej i prowadzenia jednolitej polityki zdrowotnej - dokonano centralizacji finansów systemu bez jakichkolwiek prób ujednolicenia prawa pacjenta do równego dostępu do publicznych świadczeń zdrowotnych. Jaki mamy tego efekt - anarchia połączona z arbitralnym, pozakonstytucyjnym określaniem, które świadczenia zdrowotne i na jakich zasadach są finansowane? Prawo i Sprawiedliwość, zdając sobie w pełni sprawę z niemożliwości rozwiązania tak powstałej kwadratury koła, jest zdecydowane zlikwidować ten korupcjogenny, niewydolny i niesterowalny system, jakim jest NFZ. - likwidacja Narodowego Funduszu Zdrowia; 2. Finansowanie ochrony zdrowia Podstawowym warunkiem realizowania polityki zdrowotnej w Polsce i odzyskania kontroli nad systemem jest wkomponowanie środków finansowych pochodzących ze składek do budżetu państwa. Poza ewidentną korzyścią, jaką będzie konsolidacja budżetu, dodatkowo wyeliminuje się pośrednika, czyli Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Rezygnacja z tego zbędnego, naszym zdaniem, elementu uwolni ZUS od konieczności ściągania i ewidencjonowania składki, a także identyfikacji ubezpieczonych. Bo w myśl zapisów konstytucji "każdy obywatel", a nie tylko "ubezpieczony", niezależnie od sytuacji materialnej, ma prawo do opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych na zasadach równego dostępu. To podstawowe prawo człowieka musi być respektowane. Niezrozumiałe jest tworzenie barier instytucjonalnych przez szczegółowe opisywanie w ustawach, kto i na jakich zasadach podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu i kto odprowadza stosowną składkę. Taką procedurę bez większego zaangażowania informatycznego i ludzkiego z powodzeniem mogą wypełniać, i dzisiaj wypełniają, Urzędy Skarbowe. Przecież już teraz składka jest niczym innym, jak zwykłym podatkiem, i nie widzimy potrzeby stosowania tu eufemistycznych określeń w rodzaju "danina publiczna". Zdjęcie z ZUS-u tego obowiązku uwolni z systemu dodatkowe środki, marnotrawione przez dublujące się administracje, i z pewnością poprawi ściągalność tej części 56 podatku celowego. Nie widzimy też konieczności ponoszenia stale rosnących nakładów na oprzyrządowanie informatyczne ograniczone jedynie do identyfikacji płatnika prowadzone z mizernym zresztą skutkiem przez ZUS. Przejęcie przez władzę określonej w konstytucji odpowiedzialności za zdrowie obywateli, a także poddanie tej władzy kontroli społecznej, jaką w polskim systemie ustrojowym sprawuje Sejm, pozwoli na prowadzenie spójnej, transparentnej i odpornej na zachowania korupcyjne polityki zdrowotnej. Dysponentem części budżetu wydzielonej do realizacji zadań polityki zdrowotnej, w tym - co bardzo istotne - wypełniania świadczeń zdrowotnych, będzie minister właściwy do spraw zdrowia w zakresie: nadzoru i finansowania szkolnictwa medycznego na szczeblu podstawowym i podyplomowym; kreowania, wdrażania i finansowania programów polityki zdrowotnej; ustalania i finansowania procedur wysokospecjalistycznych; wdrażania i finansowania nowoczesnych technologii medycznych oraz unikatowych i szczególnie kosztownych metod leczniczych; finansowania inwestycji wieloletnich w bazie szpitalnictwa publicznego oraz udział w partnerstwie publiczno-prywatnym w zakresie inwestycji w ochronie zdrowia, ważnych dla ogólnokrajowego systemu zdrowotnego; finansowania na podstawie rozwiązań ustawowych części zadań ratownictwa medycznego; - poddanie podmiotów wypełniających świadczenia zdrowotne procedurze konkursu; - konsolidacja budżetu poprzez wkomponowanie środków pochodzących ze składek, ewidencjonowanych dotychczas przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych; - przekazanie do wyłącznej dyspozycji ministra zdrowia części budżetu przeznaczonej do realizacji zadań z zakresu polityki zdrowotnej; 3. Pakiet świadczeń zdrowotnych Utworzenie i wprowadzenie do systemu ochrony zdrowia tzw. koszyka świadczeń zdrowotnych jest zadaniem, z którym władze borykają się od czasu rozpoczęcia reformy służby zdrowia. Eksperci, politycy, specjaliści z zakresu finansowania i ekonomiki ochrony zdrowia już od wielu lat postulują ustalenie - w zależności od sytuacji ekonomicznej, społecznej i tradycji kulturowej - pakietu usług podstawowych, możliwych do sfinansowania ze środków publicznych. Jest to prosta reakcja na oczywistą i ogólnoświatową tendencję do rozwierania się nożyc między oferowanymi świadczeniami zdrowotnymi a możliwościami finansowymi społeczeństwa. Stworzenie koszyka wymaga, z jednej strony, politycznej odwagi i odpowiedzialności, z drugiej zaś, wypracowania konsensusu akceptowanego zarówno przez ogół obywateli, jak i środowiska medyczne. Prawo i Sprawiedliwość nie uchyla się od wzięcia na siebie odpowiedzialności, którą narzuca ustęp drugi artykułu 68 naszej konstytucji, mówiący jednoznacznie, że władze mają obowiązek ustalenia warunków i zakresu realizacji prawa do opieki zdrowotnej, zwłaszcza tej finansowanej ze środków publicznych. Wynikające z ustawy zasadniczej zapisy dotyczące ochrony zdrowia trzeba ująć w jednoznaczne normy ustawowe o prawach pacjenta. Niedopuszczalne jest - dzisiaj powszechne łamanie konstytucji w tak ważnej, bo podstawowej dla każdego człowieka sprawie, akceptowanie przez rząd określania w powielaczowych zarządzeniach NFZ, pod nazwą "szczegółowych warunków konkursu ofert", swoistego koszyka świadczeń zdrowotnych, będących de facto zakamuflowanym pakietem świadczeń zdrowotnych. Skandalem jest sytuacja, w której zmiany zakupu konkretnych metod leczenia są formułowane i finansowane na niejasnych zasadach. Dysponentem środków publicznych na finansowanie pakietu, wyliczonych na podstawie stosownego algorytmu z budżetu państwa, będzie w ich podstawowej części wojewoda. 57 Prawo i Sprawiedliwość opowiada się za uproszczeniem zasad finansowania świadczeń gwarantowanych. W zakresie podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej zostanie opracowany i wdrożony jednolity, kapitacyjny system opłat za tego typu świadczenia. Odejście od kosztownego i nieracjonalnego sposobu płacenia za porady ambulatoryjne, specjalistyczne uruchomi rezerwy finansowe systemu i jednocześnie wzmocni rolę lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, co pozostanie priorytetem organizacji służby zdrowia w Polsce. To właśnie jednostki podstawowej opieki zdrowotnej otrzymywałyby, w wyniku organizowanych i przeprowadzonych przez wojewodę konkursów, środki finansowe na zakup porad specjalistycznych potrzebnych dla zadeklarowanych na ich listach pacjentów. Taki model funkcjonowania lekarza rodzinnego jest powszechny w brytyjskiej i skandynawskiej służbie zdrowia. Uprości to postępowanie konkursowe w tym dziale opieki zdrowotnej. Będziemy się starali tak zreformować świadczenia specjalistyczne, by specjaliści mogli korzystać z istniejącej w szpitalach i klinikach aparatury medycznej, obecnie słabo wykorzystywanej. A nie jest ona tania. Dzięki maksymalnej pracy sprzętu obniży się i koszt jego eksploatacji, i koszt jednostkowy porady specjalistycznej, przy jednoczesnym podniesieniu jej jakości. Wprowadzimy finansowanie świadczeń zdrowotnych w lecznictwie zamkniętym - szpitalach, klinikach chirurgii jednodniowej - na podstawie sprawdzonych na świecie systemów wyceny procedur medycznych ograniczonych jedynie do procedur wysokospecjalistycznych a tym samym drogich. Pozostałe procedury – 80 – 85%, będą kontraktowane w ramach budżetu globalnego szpitala, co spowoduje eliminację kolejek na standardowe nieskomplikowane leczenie szpitalne. Powinno to wpłynąć stabilizująco na rynek świadczeniodawców. Świadczenia zdrowotne wysokospecjalistyczne opłacane bezpośrednio z budżetu państwa będą podlegać regulacjom limitowym, z wykorzystaniem przejrzystych zasad oczekiwania na nie, wzorowanych na systemie brytyjskim. Prawo i Sprawiedliwość uważa, że w naszym kraju musi istnieć silna, dostosowana do naszych możliwości finansowych regulacja rynku świadczeń zdrowotnych, a jej liberalizacja może wynikać jedynie ze świadomego wyboru obywatela albo stanu finansów państwa. W pakiecie podstawowej opieki zdrowotnej szczególną uwagę będziemy zwracać na jak najszersze wzmocnienie opieki pielęgniarskiej świadczonej w domach. Położymy również nacisk na rozwój i odpowiednie finansowanie rehabilitacji medycznej, zwłaszcza tej w ambulatoriach i domach. Zdajemy sobie bowiem sprawę z tendencji demograficznych i wynikającego z nich nieuchronnego starzenia się społeczeństwa. Dlatego też rozwinięcie odpowiednich form pielęgnacyjnych i rehabilitacyjnych nad osobami w podeszłym wieku, często niepełnosprawnymi, pozwoli na jak najdłuższe przebywanie tej grupy pacjentów w domach. Jest to tym ważniejsze, że każde świadczenia zdrowotne w przychodni jest zdecydowanie mniej kosztowne niż leczenie czy opieka w szpitalu. Zgodnie z zapisami konstytucji wprowadzimy finansowaną z budżetu państwa kompleksową opiekę nad kobietą ciężarną, przez dołączenie do kanonu opieki podstawowej poradnictwa ginekologicznego i położniczego. Utrzymamy i będziemy stopniowo rozwijać profilaktykę zdrowotną wśród dzieci, prowadzoną głównie przez odpowiednie gabinety w szkołach. Świadczenia opieki zdrowotnej dla dzieci i młodzieży do lat 18-tu będą finansowane w całości ze środków publicznych w tym również pelna opieka stomatologiczna. Prawo i Sprawiedliwość jest partią szczególnie wrażliwą na przypadki marnotrawienia i nieracjonalnego gospodarowania groszem publicznym, dlatego też wprowadzimy rygorystyczne zasady nadzoru i kontroli nad nim. Nakazem chwili jest nowoczesny system rejestru usług medycznych i rzetelny nadzór nad świadczeniodawcami, dlatego opowiadamy się za ścisłą kontrolą merytoryczną i finansową, zwłaszcza w zakresie lecznictwa szpitalnego. - uproszczenie zasad finansowania świadczeń gwarantowanych z opracowaniem w zakresie podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej jednolitego, kapitacyjnego systemu opłat za tego typu świadczenia; - wzmocnienie roli lekarzy pierwszego kontaktu; - konkursowe rozstrzyganie zasad przekazywania przez wojewodów jednostkom podstawowej opieki zdrowotnej środków finansowych na zakup porad specjalistycznych; 58 - finansowanie świadczeń zdrowotnych w lecznictwie zamkniętym - szpitalach, klinikach chirurgii jednodniowej - na podstawie budżetu globalnego a w przypadku procedur kosztownych na podstawie ich rzetelnej wyceny; - wprowadzenie regulacji limitowych na świadczenia zdrowotne opłacane bezpośrednio z budżetu państwa; - rozwój opieki pielęgniarskiej świadczonej w domach oraz poprawa sposobu finansowania rehabilitacji medycznej; - poszerzenie kanonu opieki podstawowej o świadczenia związane z opieką nad kobietami ciężarnymi i dziećmi; - wprowadzenie kompleksowego finansowania świadczeń zdrowotnych dla dzieci i młodzieży w tym finansowanie ze środków publicznych pełnej opieki stomatologicznej - wprowadzenie nowoczesnego systemu rejestru usług medycznych i rzetelnego nadzoru nad świadczeniodawcami połączonego ze ścisłą kontrolą merytoryczną i finansową, zwłaszcza w zakresie lecznictwa szpitalnego; 4. Polityka lekowa Jednym z najważniejszych problemów związanych z prawem pacjenta do refundowanych przez państwo świadczeń zdrowotnych, czy raczej poważnej ich części, są zasady współpłacenia za leki. Od wielu lat Ministerstwo Zdrowia prowadzi bardzo chaotyczną politykę refundacji kosztów zakupów leków. WHO uważa, że jeżeli współpłacenie za leki przekracza 40% wartości całkowitej obrotu, świadczy to o istnieniu barier dostępu pacjentów do tanich medykamentów. W Polsce wskaźnik współpłacenia przez obywateli za leki w stosunku do globalnej wartości ich sprzedaży wynosi znacznie powyżej 60%. Oznacza to, że spora część osób nie wykupuje leków zaordynowanych przez lekarzy - około 20-30%, w zależności od liczby medykamentów znajdujących się na jednym druku recepty. Czyli, innymi słowy, co trzeci pacjent odchodzi od okienka aptecznego z niezrealizowaną receptą. To należy bezwzględnie zmienić, ponieważ niestosowanie zaleconych lekarstw sprawia, że pacjent, który mógł być leczony w domu, w wyniku postępowania choroby prędzej czy później trafi do szpitala, co w konsekwencji podniesie wydatki publiczne na jego leczenie. Podejmiemy wszelkie możliwe działania, aby w ciągu dwóch lat doprowadzić do udziału środków publicznych w refundacji leków przynajmniej w wysokości 50% całkowitych kosztów leków. Drugim poważnym elementem polityki lekowej jest ochrona polskich producentów leków, co wobec potężnych nacisków wielkich międzynarodowych koncernów farmakologicznych jest zadaniem szczególnie trudnym. Dlatego należy przede wszystkim uruchomić limity cen leków refundowanych. Prawo i Sprawiedliwość proponuje zastosować limity refundacyjne na podstawie niższych cen leków generycznych, tzw. odtwórczych, w powiązaniu z odpowiednim udziałem danych specyfików w rynku (np. 30%), i utrzymać politykę dywersyfikacji handlu detalicznego w aptekach przez zastosowanie barier uniemożliwiających tworzenie sieci aptek dzięki obowiązywaniu zasady: jedna apteka dla jednego podmiotu. Konieczna jest również szybka i przemyślana nowelizacja ustawy o cenach, która będzie skutecznym narzędziem negocjacyjnym dotyczącym cen leków z potężnymi koncernami farmaceutycznymi. Nie stać nas jako państwo, o określonym, niskim w stosunku do państw „starej europy” dochodzie narodowym na głowę mieszkańca płacić za niektóre farmaceutyki najwyższych cen w europie. - zwiększenie udziału środków publicznych w refundacji leków, przy jednoczesnym uruchomieniu limitów cenowych; - nowelizacja ustawy i zwiększenie kontroli państwa nad polityką cenową; - ochrona polskich producentów przed rosnącą konkurencją ze strony międzynarodowych koncernów; - rozsądne i uzasadnione medycznie wprowadzanie na listy refundacyjne nowych sprawdzonych leków innowacyjnych; 59 5. Krajowa sieć szpitali Państwo powinno mieć wpływ na liczbę i rozmieszczenie szpitali. Ta dziedzina organizacji ochrony zdrowia w Polsce dotychczas nie podlegała żadnym regulacjom prawnym. Próby scedowania na nowo powstałe samorządy wojewódzkie określenia wielkości zasobów szpitalnych, ze wskazaniem oczekiwanego wskaźnika łóżek szpitalnych, i to w szpitalach różnych typów, nie dały dotychczas żadnych, nawet symbolicznych, rezultatów. W tym zakresie zadań państwa panuje wyjątkowy bałagan. Obok rozgrzebanych wieloletnich inwestycji szpitalnych, realizowanych zresztą bez jakichkolwiek podstaw planistycznych i określenia z punktu widzenia polityki zdrowotnej efektów, istnieje stara, zdekapitalizowana baza. Obecnie mamy ponad 750 szpitali. Średni wskaźnik liczby łóżek przypadających na 10 tysięcy mieszkańców lokuje nas w średniej europejskiej. Od kilkunastu lat, w związku z ogromnymi postępami technologii medycznej, widoczna jest ogólnoświatowa tendencja zmniejszania liczby łóżek szpitalnych w stosunku do liczby mieszkańców. Uważamy, więc, że ewolucyjne, rozłożone w czasie zmniejszanie puli ostrych łóżek (na oddziałach intensywnej opieki medycznej) szpitalnych jest działaniem celowym i racjonalnym z punktu widzenia zarówno ekonomicznego, jak i medycznego. Ale obowiązkiem każdego państwa jest zapewnienie odpowiedniej sieci szpitali, uwzględniającej potencjał leczniczy i równomierne rozmieszczenie geograficzne. Inaczej mówiąc, państwo musi określić przejrzyste i racjonalne zasady tworzenia krajowej sieci szpitali. Należy to rozpocząć natychmiast, od wyznaczenia kryteriów sanitarno-technicznych i medycznych, których spełnienie spowoduje włączenie danego szpitala do sieci. Sytuacja własnościowa, jak również i to, czy jest to jednostka publiczna czy prywatna, nie będą brane pod uwagę tylko w przypadkach uzasadnionych merytorycznie. Podstawowa sieć szpitali powinna naszym zdaniem opierać się bezwzględnie na szpitalach publicznych. Budżet państwa powinien zapewnić środki finansowe na zagwarantowanie i utrzymanie gotowości medycznej szpitali zakwalifikowanych do sieci. Tworzenie sieci w naszym rozumieniu jest procesem, którego realizacja będzie trwała wiele lat, przy merytorycznej współpracy z samorządami wojewódzkimi i na podstawie przyjętych przez rząd ustaleń o docelowej strukturze ilościowej, spełniającej potrzeby medyczne kraju. - określenie przez państwo przejrzystych metod tworzenia krajowej sieci szpitali publicznych z zagwarantowaniem środków budżetowych na ich utrzymanie; 6. Ujednolicenie organów założycielskich Ustawa kompetencyjna z 1998 roku dotycząca zadań samorządu terytorialnego przekazała samorządom różnych szczebli nadzór właścicielski nad jednostkami ochrony zdrowia. Spowodowało to ogromny chaos kompetencyjny i w rezultacie uniemożliwiło prowadzenie przez województwa jakichkolwiek racjonalnych działań restrukturyzacyjnych w podległych im placówkach. Naszym zdaniem, z tego właśnie powodu zmarnotrawiono wiele milionów złotych z budżetu państwa. Do dzisiaj nie udało się w przeważającej części województw nie tylko zrealizować planowanych działań restrukturyzacyjnych, ale nawet przyjąć sensownych projektów w tym względzie. Doprowadziło to w odbiorze społecznym, zwłaszcza pracowników służby zdrowia, do przekonania, że słowo "restrukturyzacja" wiąże się głównie z masowymi zwolnieniami zatrudnionych w zakładach opieki zdrowotnej. Na taki obrót rzeczy wpłynęły, między innymi, partkularyzmy i ambicje niedoświadczonych władz samorządowych oraz brak czytelnych kryteriów i akceptacji społecznej dla restrukturyzacji. Organy założycielskie, starostwa powiatowe, gminy czy wreszcie nowo powstałe samorządy wojewódzkie - same słabe finansowo oraz niedysponujące odpowiednio przygotowanymi strukturami kontrolnymi, podporządkowane doraźnym interesom wyborczym - nie były w stanie właściwie nadzorować podległych im jednostek, szpitali, i opanować pogłębiającego się w nich kryzysu finansów. Inna rzecz, że bardzo niechętnie kierowały się racjonalnymi przesłankami dyktującymi im konieczność odpowiedniej reorientacji i przeprowadzenia w nich zmian. To wszystko przyczyniło się do dzisiejszego gwałtownego narastania zadłużenia szpitali. 60 Aby można było prowadzić jakąkolwiek sensowną politykę zdrowotną w zakresie szpitalnictwa, należy natychmiast zrewidować ustawę kompetencyjną i ustalić, że organem założycielskim dla szpitali rejonowych i wojewódzkich jest samorząd wojewódzki, a w wypadku szpitali klinicznych, uniwersyteckich i Instytutów Medycznych - Ministerstwo Zdrowia. Taka operacja pozwoli kreować i realizować świadczenia zdrowotne w zakresie hospitalizacji bez zbędnych kosztów dodatkowych i lepiej wykorzystać istniejącą w szpitalach, niejednokrotnie najwyższej klasy i drogą, aparaturę medyczną. Szpitale, które znajda się poza siecią szpitali publicznych mogą podlegać przekształceniom własnościowym – prywatyzacji - na zasadach ogólnych. - rewizja ustawy kompetencyjnej z wyszczególnieniem organów założycielskich dla szpitali; - nadzór nad prywatyzacją; 7. Ratownictwo medyczne Uchwalona przez Sejm ustawa o systemie ratownictwa medycznego stwarza dobre podstawy wdrożenia w życie nowoczesnej i funkcjonalnej pomocy medycznej dla osób będących w stanie bezpośredniego zagrożenia życia. Oczywiście, w związku z zamiarem wprowadzenia przez Prawo i Sprawiedliwość innego modelu finansowania świadczeń zdrowotnych, wymaga ona stosownej nowelizacji. Zmiany muszą też objąć plany geograficzno-demograficznego rozmieszczenia Centrów Powiadamiania Ratunkowego oraz lokalizacji Szpitalnych Oddziałów Ratunkowych i szpitali leczenia urazu wielonarządowego. Należy odstąpić od istniejącego zbyt dużego nasycenia wyspecjalizowanymi ośrodkami ratowniczymi. Niestety, autorzy ustawy oraz wynikających z niej aktów wykonawczych próbowali stworzyć system nadmiernie rozbudowany i przez to niebywale kosztowny. Program ratownictwa medycznego będziemy realizować na podstawie sieci około 100-120 centralnych Stacji Powiadamiania Ratunkowego powiązanej z podobną bazą Szpitalnych Oddziałów Ratunkowych. Rolę szpitali ratunkowych należy przydzielić istniejącej bazie wojewódzkich szpitali specjalistycznych. Jesteśmy przekonani, że taki system może powstać w niedługim czasie. Finansowanie świadczeń zdrowotnych w zakresie ratownictwa medycznego powinien przejąć budżet państwa, a jego dysponentem w tej części - być minister zdrowia. Środki na te cele powinny pochodzić z obowiązkowych ubezpieczeń komunikacyjnych. Nie jest prawdą, że wpłynie to znacząco na wysokość składki ubezpieczeniowej komunikacyjnego OC i NW. Przygotujemy stosowne rozwiązania ustawowe, umożliwiające powiększenie środków budżetowych na ten cel przez zastosowanie narzędzi parafiskalnych nałożonych na towarzystwa ubezpieczeniowe, tak jak to się od lat praktykuje w wielu krajach europejskich. Wprowadzenie ratownictwa medycznego znacząco obniży koszty społeczne i finansowe leczenia wczesnych i odległych skutków urazów, prowadzących często - z powodu opóźnionego i nieprofesjonalnego zaopatrzenia poszkodowanego w pierwszych minutach po wypadku - do trwałej niepełnosprawności. Niestety, zdajemy sobie sprawę z nieodwracalnego zmarnowania wielu milionów złotych pochodzących z budżetu państwa przekazanych na tworzenie ratownictwa medycznego w latach 1999-2002. - redukcja wyspecjalizowanych ośrodków ratowniczych z przydzieleniem ich roli wojewódzkim szpitalom specjalistycznym; - przejęcie przez budżet państwa zobowiązań finansowych wynikających z ratownictwa medycznego z wyodrębnieniem środków na ten cel; 8. Ubezpieczenia dodatkowe i alternatywne Od początku debaty nad reformą polskiego systemu ochrony zdrowia powracała sprawa ubezpieczenia zdrowotnego komercyjnego. Kolejne nowelizacje ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym przesuwały termin wprowadzenia w życie ubezpieczenia poza systemem powszechnym, aby ostatecznie taką możliwość zlikwidować. 61 Wprowadzenie innego modelu finansowania świadczeń zdrowotnych, poza budżetem państwa, postulowane przez Prawo i Sprawiedliwość, i wprowadzenia koszyka świadczeń finansowanych ze środków publicznych powinno, naszym zdaniem, uwzględniać możliwość ubezpieczenia obywateli w systemach komercyjnych. Zakładamy stworzenie ram prawnych dla działalności rynku ubezpieczeniowego w dwóch obszarach: ubezpieczeń dodatkowych, z których finansowane byłyby świadczenia lub części świadczenia zdrowotnego, znajdujące się poza ustawowo określonym pakietem świadczeń zdrowotnych gwarantowanych; ubezpieczeń komercyjnych - alternatywnych, obejmujących całość świadczeń zdrowotnych, pod warunkiem stałej, świadomej decyzji obywateli o rezygnacji z finansowania konkretnych usług z budżetu państwa; Ubezpieczenia komercyjne funkcjonujące w wielu modelach budżetowego finansowania świadczeń zdrowotnych są społecznie akceptowane. Przykładem jest tutaj Wielka Brytania, gdzie około 7% obywateli korzysta z tego rodzaju ubezpieczenia. W naszym kraju ten segment rynku szacujemy na 35% populacji. Oczywiście, część lub całość odprowadzanej składki byłaby kompensowana pomniejszeniem obowiązku podatkowego. Innym ważnym obszarem proponowanego uregulowania jest określenie zakresu ubezpieczenia: czy ma ono obejmować całość możliwych świadczeń zdrowotnych, czy tylko na przykład korzystanie z lecznictwa szpitalnego. Należy się zastanowić nad jeszcze jedną sprawą: czy, a jeśli tak, to na jakich zasadach możliwy jest powrót do powszechnego budżetowego systemu ochrony zdrowia w wypadku rezygnacji z ubezpieczenia komercyjnego. Pomimo tych wątpliwości i rodzących się problemów Prawo i Sprawiedliwość jednoznacznie opowiada się za stworzeniem obywatelom możliwości wyboru. - wprowadzenie ubezpieczeń dodatkowych oraz komercyjnych (alternatywnych), zapewniających obywatelom możliwość wyboru sposobu finansowania świadczeń zdrowotnych; Promocja zdrowia Zdrowie jest wypadkową współistnienia wielu zmiennych, wśród których - oprócz medycyny naprawczej - znajdują się czynniki: biologiczne (uwarunkowane genetycznie), środowiskowe (związane ze stanem środowiska naturalnego) i behawioralne, związane ze zdrowym stylem życia. Mają one, według ustaleń konferencji ekspertów w Atlancie w 1995 roku, kolosalne znaczenie, zwłaszcza jeśli chodzi o przyczyny poważnej utraty zdrowia i powstawania takich chorób, jak: serca, nowotworów, wylewów mózgowych czy wynikłych z wypadków drogowych. Właściwy styl życia jest tu nie do przecenienia. Dlatego podejmiemy działania zmierzające do obniżenia przedwczesnej umieralności i utraty zdrowia w tych grupach chorób cywilizacyjnych, przez nadanie właściwego znaczenia, również finansowego, promocji zmian zachowań społecznych w zakresie sposobu żywienia, ograniczenia używania tytoniu, alkoholu oraz środków odurzających. Ogromne znaczenie ma także propagowanie aktywności fizycznej. Program promocji zdrowia stworzony przez Prawo i Sprawiedliwość będzie skierowany do jak najliczniejszych grup społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży oraz kobiet - zwłaszcza przyszłych młodych matek, a także społecznych grup ryzyka. Pragniemy przeznaczyć na ten cel środki pochodzące z części podatku akcyzowego, nakładanego przez państwo na sprzedaż wyrobów alkoholowych i tytoniowych. Realizacja tych ambitnych planów nie będzie możliwa bez wsparcia społecznego, przede wszystkim organizacji pozarządowych. I właśnie do tych organizacji, działających na rzecz promocji i profilaktyki zdrowotnej, zamierzamy kierować środki publiczne. Jednocześnie, zdając sobie sprawę z ułomności istniejących uregulowań prawnych, słabości nadzoru i kontroli nad racjonalnym wydatkowaniem środków publicznych, wprowadzimy stosowne zapisy ustawowe, zwiększające kompetencje nadzorcze organów państwa nad organizacjami pozarządowymi w tym zakresie. 62 - przeznaczenie części środków pochodzących z podatku akcyzowego na realizację programu promocji zdrowia oraz ustawowe zwiększenie kompetencji nadzorczych państwa nad organizacjami pozarządowymi w tym zakresie; Szkolenia i specjalizacje fachowych pracowników ochrony zdrowia Aktualna sytuacja możliwości szkolenia podyplomowego a więc możliwość specjalizacji i doskonalenia ustawicznego wobec zmian systemu ochrony zdrowia w Polsce po roku 1998 spowodowała ogromne trudności uzyskania przez lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarki i położne określonych specjalizacji medycznych. Szpitale z przyczyn ekonomicznych w pogoni za satysfakcjonującym dyrekcje i organy założycielskie wynikiem finansowym masowo uchylają się od tworzenia warunków do uzyskiwania przez lekarzy i pielęgniarki specjalizacji medycznych. Warunkiem podstawowym udzielania dobrej jakości świadczeń zdrowotnych jest w dzisiejszej sytuacji gwałtownego rozwoju nauk medycznych dobrze by nie powiedzieć perfekcyjnie wyszkolona kadra medyczna. Specjalizujący się lekarze i pielęgniarki w czasie trwania specjalizacji będą korzystać z finansowanego przez państwo systemu rezydenckiego, obejmującego wszystkich lekarzy specjalizujących się w uprawnionych do tego szpitalach. Dzisiaj podobne rozwiązania dotyczy tylko stażu podyplomowego. Takie rozwiązanie przyczyni się po pierwsze do znacznego ułatwienia zdobywania specjalizacji medycznych a po drugie zapewnia szpitalom stały dopływ nowej kadry medycznej finansowanej w trakcie szkolenia ( 5-6 lat) ze środków zewnętrznych. Innym ważnym zadaniem jest zapewnienie stałej możliwości kształcenia ustawicznego. W przypadku kadry medycznej szpitali publicznych do rozważenia jest możliwość udzielania urlopów szkoleniowych a w przypadku małych przychodnia prywatnych określonych ulg podatkowych umożliwiających częściową chociażby rekompensatę kosztów podnoszenia kwalifikacji i umiejętności zawodowych. Przyjęcie tego ostatniego rozwiązania musi być jednak poprzedzone wnikliwą analizą finansową i musi być skorelowane z odpowiednimi aktami prawnymi z zakresu ustaw podatkowych. opracowanie nowych zasad szkolenia specjalistycznego i ustawicznego personelu medycznego opartego na systemie rezydentur finansowanych z budżetu państwa; Ponadto proponujemy: - ustawowe zdefiniowanie zasad restrukturyzacji zadłużonych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w celu poprawy ich sytuacji finansowej i przeciwdziałania dalszemu zadłużaniu. W wyniku restrukturyzacji uległyby umorzeniu zobowiązania publicznoprawne zakładu, z wyjątkiem składek na ubezpieczenia społeczne, w części finansowanej przez ubezpieczonego oraz składek na ubezp. zdrowotne, których spłata nastąpi w okresie 24 miesięcy. Postępowanie restrukturyzacyjne na wniosek samego zakładu prowadziłby organ tworzący ten zakład – wojewoda lub minister zdrowia, po uzyskaniu przez zakład pożyczki z budżetu państwa na pokrycie ustawowych zobowiązań, z możliwością umorzenia pozostałej części, wraz z zakończeniem postępowania; - wprowadzenie do Kodeksu Postępowania Cywilnego przepisów wyłączających spod egzekucji komorniczych pieniądze przekazywane przez Narodowy Fundusz Zdrowia publicznym zakładom opieki zdrowotnej na wynagrodzenia dla pracowników. Nowelizacja umożliwia dostosowanie zapisów do trudnej sytuacji ekonomicznej, w jakiej znajduje się służba zdrowia, zapobiegając ewentualnemu pogorszeniu jakości świadczonych usług medycznych a w konsekwencji sytuacji zdrowotnej społeczeństwa. - pilną nowelizację prawa farmaceutycznego w zakresie ustawy o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Środków Biobójczych. W myśl projektu Prawa i Sprawiedliwości urząd będzie centralnym urzędem administracji rządowej z Prezesem powoływanym przez Premiera Rządu na wniosek Ministra Zdrowia. Prezes jako organ 63 wydawać będzie decyzje administracyjne wyrobów medycznych; dotyczące rejestracji, między innymi leków i - restrukturyzację Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego tak, by Instytut był zapleczem merytorycznym Rządu. Zadaniem Instytutu byłoby przygotowanie odpowiednich aktów prawnych dotyczących organizacji systemu opieki zdrowotnej, zasad finansowania świadczeń zdrowotnych, opracowanie standardów medycznych z wyceną kosztownych procedur wysokospecjalistycznych. Instytutem kierowałby Dyrektor powoływany i odwoływany przez Premiera na wniosek Ministra Zdrowia. Instytut zatrudniałby wybitnych ekspertów z zakresu: prawa - w tym prawa medycznego, finansów, ekonomii i zarządzania oraz specjalistów medycznych. Finansowanie działalności Instytutu na zasadach adekwatnych do jednostek badawczo – rozwojowych; Program przebudowy ochrony zdrowia przygotowany przez Prawo i Sprawiedliwość jest propozycją uporządkowania systemu organizacyjnego i finansowego. Przede wszystkim zapewni on realizację zapisanego w konstytucji prawa każdego obywatela do ochrony zdrowia. Nasz program nie jest typowym modelem budżetowego systemu ochrony zdrowia, uwzględnia, bowiem konkursowe zasady ubiegania się o publiczne środki finansowe pochodzące z budżetu państwa. Zakłada również pełnoprawny dostęp do tych środków podmiotom spełniającym określone prawem warunki niezależnie od ich stanu właścicielskiego. Wprowadza do systemu możliwość finansowania świadczeń zdrowotnych przez komercyjne podmioty ubezpieczeniowe. Natomiast co do zasady zdecydowanie odchodzi od powszechnego systemu ubezpieczeniowego, co wynika z analizy obecnej sytuacji w Polsce, a także z obserwacji funkcjonowania podobnych systemów w Europie i na świecie. Z całą pewnością systemy ubezpieczeniowe należą do znacznie droższych niż te, które są oparte na budżecie państwa. Jest to ważna przesłanka, szczególnie dla Polski, kraju o niezbyt wysokich dochodach w przeliczeniu na głowę mieszkańca przeznaczanych na ochronę zdrowia. Musieliśmy znaleźć takie rozwiązania, w których istnieje realna szansa sprostania konstytucyjnym obowiązkom nałożonym na władze publiczne. Do słuszności wyboru proponowanego modelu przekonują nas, z jednej strony, odpowiedzialność za stan zdrowotny społeczeństwa, z drugiej konieczność nadzoru nad systemem. Nie przez przypadek odchodzimy od dawniej powszechnie stosowanego tzw. docelowego modelu polityki zdrowotnej i systemu zdrowotnego, bo zdajemy sobie sprawę z konieczności podjęcia działań porządkujących polską służbę zdrowia od zaraz. Przez długie dziesięciolecia zwolennicy zarówno modelu budżetowego Beveridge'a, jak i modelu ubezpieczeniowego Bismarcka byli przekonani, że są posiadaczami jedynej recepty na optymalne rozwiązania w dziedzinie ochrony zdrowia. Dzisiaj wiemy, że idealny docelowy model nie istnieje. Nasz program organizacji i finansowania ochrony zdrowia jest wyrazem kompromisu, ze zdecydowaną przewagą rozwiązań modelu budżetowego. W sytuacji ograniczonych środków przeznaczanych na ochronę zdrowia konieczne jest stałe dokonywanie racjonalnych wyborów, jakie i czyje potrzeby muszą być zaspokajane pełniej w pierwszej kolejności. Czyje określono wyraźnie w konstytucji. Zasada budowania priorytetów zdrowotnych jest zatem nie tylko ustaleniem listy tego, co ma być osiągnięte i w stosunku do kogo, ale również świadomą rezygnacją z tego, co realizowane nie będzie, przynajmniej w najbliższym czasie. Są w Prawie i Sprawiedliwości ludzie odważni, uczciwi i kompetentni, którzy potrafią uporządkować i przebudować system opieki zdrowotnej zgodnie z naszymi założeniami. Chcemy i jesteśmy gotowi doprowadzić do tego, że ochrona zdrowia będzie jednym z najważniejszych naszych zadań, a nie jedynie dostarczycielem medialnych skandali, zachowań korupcyjnych i napięć odbijających się niekorzystnie na zdrowiu Polaków. Jesteśmy otwarci na rzeczową dyskusję i budowanie społecznego poparcia dla naszych założeń. Zdrowie jest w swojej istocie apolityczne. Traci wtedy, gdy zajmują się nim cyniczni ignoranci i doktrynerzy. Z nami, z programem proponowanym przez Prawo i Sprawiedliwość, stworzymy Polakom większe poczucie bezpieczeństwa zdrowotnego. Będziemy jako naród, jako społeczeństwo, bardziej zdrowi. Bolesław Piecha 64 W obronie rodziny, ładu moralnego i chrześcijańskiej Europy Jan Paweł II, z homilii wygłoszonej w Warszawie na pl. Zwycięstwa w 1979 r. Rok 1989 stał się dla Polski momentem przełomu ustrojowego. Wraz z bankructwem komunizmu, rozpadem Związku Sowieckiego i Układu Warszawskiego, odzyskaniem niepodległości, początkiem budowy praworządnego i demokratycznego państwa, pojawiły się nowe zagrożenia. Wśród nich należy wymienić idee, które w imię absolutyzowania woli ludu, w imię fałszywie pojmowanych praw człowieka i swobód obywatelskich, atakują dziedziczone z pokolenia na pokolenie wartości, struktury i instytucje, w zamian promując relatywizm moralny i wymierzoną w podstawy naszej cywilizacji rewolucję obyczajową. Dlatego nowym, bardzo poważnym wyzwaniem dla elit politycznych jest dzisiaj obrona rodziny, tradycji, religii i patriotyzmu. Demokracja musi być zakorzeniona w sprawdzonym na przestrzeni dziejów systemie wartości, dzięki któremu nasz naród przetrwał najtrudniejsze doświadczenia historyczne. Pogląd ten jest jednym z fundamentów programu Prawa i Sprawiedliwości. Nasze ugrupowanie powstało w roku 2001. PiS utworzyli politycy czołowych ugrupowań postsolidarnościowych, przeświadczeni o konieczności powołania jednej partii, która za istotny cel obrała odnowę moralną państwa i społeczeństwa. W przypadku wielu z nas powołanie takiej formacji jest kontynuacją działalności sięgającej jeszcze czasów antykomunistycznego oporu w PRL. Naszą intencją pozostaje wspólny front sił o charakterze patriotycznym, jednocześnie upatrujących miejsce Polski w zachodnim, a zarazem chrześcijańskim kręgu cywilizacyjnym. W ciągu ostatnich czterech lat – począwszy od ogólnopolskich wyborów parlamentarnych w 2001 r. – konsekwentnie realizowaliśmy nasz program, niezależnie od tego, czy pozostawaliśmy w opozycji (Sejm i Senat RP, Parlament Europejski) czy też u władzy (szczebel samorządności lokalnej). Do najważniejszych osiągnięć mijającego czterolecia należy zaliczyć następujące, przeprowadzone przez nas inicjatywy: - uchwała Sejmu o nienaruszalności traktatowej polskiego ustawodawstwa moralno-obyczajowego (przed wejściem do Unii Europejskiej), - uznanie w dokumentach parlamentarnych konieczności podkreślenia w projekcie konstytucji europejskiej chrześcijańskiego charakteru cywilizacji europejskiej, - inicjatywy ustawodawcze w zakresie materialnych praw rodziny, - oficjalne reakcje na uderzające w ład moralny działania Pełnomocnika Rządu do spraw Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn, - odrzucenie finansowania środków antykoncepcyjnych z budżetu państwa, - ustanowienie Narodowego Dnia Życia (przypadającego na wigilię Zwiastowania Pańskiego). Po pierwsze rodzina „My, parlamentarzyści z nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej, wyrażamy nasze wsparcie dla zasad zawartych w Deklaracji Meksykańskiej, zatwierdzonej przez 3000 uczestników Światowego Kongresu Rodziny (Miasto Meksyk, 31 marca 2004). Będziemy współpracować na rzecz tradycyjnej rodziny, małżeństwa i wartości życia każdej istoty ludzkiej, aby w przyszłej Europie nie było miejsca dla cywilizacji śmierci, zinstytucjonalizowanego egoizmu i spadku ludności, ale chronione były religijne, narodowe i kulturowe wartości, które wspierają życie moralne we wszystkich istotnych aspektach. Zdrowe życie rodzinne wspiera naturalne wolności i ogranicza rolę państwa. Rodzina i społeczeństwo: rodzina jest podstawową jednostką społeczną, zapisaną w ludzkiej naturze i określoną przez dożywotni związek małżeński mężczyzny i kobiety. Rodzina i małżeństwo: małżeństwo, kamień węgielny zdrowego życia rodzinnego, daje wchodzącym 65 w nie mężczyźnie i kobiecie bezpieczeństwo, radość, dojrzałość duchową i spełnienie we wzajemnym poświęceniu. Rodzina i dzieci: naturalna rodzina jest najwłaściwszym środowiskiem dla zdrowego rozwoju dzieci. Rodzina i seksualność: seksualność istnieje dla wyrażania miłości pomiędzy mężem i żoną oraz dla posiadania potomstwa w związku małżeńskim. Rodzina, życie i kwestie bioetyczne: każda osoba ludzka ma niepodważalną wartość w każdym okresie swojego życia od poczęcia do naturalnej śmierci. Rodzina i zaludnienie: płodność jest kluczem do przetrwania rodzaju ludzkiego. Rodzina i wykształcenie: rodzice posiadają nadrzędną władzę i odpowiedzialność za wychowanie i wykształcenie swoich dzieci, za wyjątkiem rażących przypadków nadużyć i zaniedbań. Rodzina, gospodarka i rozwój: naturalna rodzina jest podstawowym uczestnikiem wzrostu i rozwoju gospodarczego. Rodzina i państwo: dobre rządy chronią i wspierają rodzinę i nie przypisują sobie nienależnej roli, jaką rodzina spełnia w społeczeństwie. Rodzina i religia: jako pierwsi wychowawcy, rodzice mają prawo nauczać swoje dzieci religii i przekonań moralnych oraz wychowywać je w zgodnie z zasadami religii.” Narodowy Dzień Życia 27 sierpnia 2004 r. Sejm RP podjął z inicjatywy PiS uchwałę o Narodowym Dniu Życia. Uroczystość ta przypadająca odtąd 24 marca każdego roku, stanowi ważny sukces naszego ugrupowania w walce z „cywilizacją śmierci”. Za wytyczną w swej działalności w tym zakresie przyjmujemy naukę zawartą w encyklice Jana Pawła II „Evangelium vitae”. Uważamy, iż taki Dzień powinien być czasem refleksji moralnej nad powszechną odpowiedzialnością za ochronę życia, a także za przypadki jego lekceważenia bądź niszczenia. Dzień ten powinien uświadamiać całemu społeczeństwu wspólną odpowiedzialność za budowanie kultury życia we wszystkich wymiarach – w porządku prawnym, kulturze, obyczajach, edukacji i świadomości moralnej narodu. Ustanowienie tego Dnia nakłada na wszystkie osoby i organizacje, którym leży na sercu pomyślny rozwój narodu, szczególną powinność działań na rzecz wypełniania tej uroczystości konkretną treścią społeczną. Chcemy, aby Narodowy Dzień Życia był elementem wypełnienia naszej narodowej odpowiedzialności za wartość, która stanowi część dobra wspólnego całej ludzkości. „Prawo i Sprawiedliwość stanowczo przeciwstawia się i nadal będzie się przeciwstawiać wszelkim zamachom na niewinne życie ludzkie a w szczególności propozycjom uchylenia prawnej ochrony życia nienarodzonych czy próbom wprowadzenia do polskiego i europejskiego porządku prawnego tak zwanego prawa do eutanazji.” (oświadczenie prezesa PiS, Jarosława Kaczyńskiego, 14 marca 2005 r.) Prawa ekonomiczne Polityka to przede wszystkim odpowiedzialność za przyszłość narodu. Jest ona odpowiedzią na zasadnicze wyzwania, szanse i zagrożenia, jakie stają przed narodem. Chodzi o ich zdefiniowanie, określenie warunków odpowiedzi i wdrożenia w życie. Dziś, gdy zastanawiamy się nad kondycją naszego narodu, nad jego miejscem w rodzinie współczesnych narodów, nad szansami narodowego rozwoju, stwierdzić musimy, iż najniebezpieczniejszym zagrożeniem naszej przyszłości jest obok kryzysu polskiego patriotyzmu kryzys demograficzny będący konsekwencją kryzysu rodziny. Obecnie jesteśmy świadkami procesu, który poza kataklizmami wojennymi i powszechnymi epidemiami nigdy nie dotknął naszego narodu. Oto w sytuacji pokoju mamy do czynienia ze zjawiskiem wymierania narodu polskiego. Od ponad dwóch lat rośnie liczba Polaków, którzy umierają w stosunku do liczby tych, którzy się rodzą. Nie jest to jakiś przemijający ewenement. Mamy tu raczej do czynienia z ujawnieniem się procesu, który trwa już od dłuższego czasu. Od początku lat 90. pokolenie dzieci nie odtwarza pokolenia rodziców. Dziś tak zwany współczynnik reprodukcji prostej na jedną rodzinę wynosi 1,3, podczas gdy prosta zastępowalność pokoleń wymaga współczynnika 2,1 dziecka w rodzinie. Ten spadek dzietności datuje 66 się już od 1983 r., w którym urodziło się 720 tysięcy dzieci, zaś w roku ubiegłym urodziło się niewiele ponad 380 tysięcy. A zatem tendencja spadku dzietności trwa już ponad 18 lat. Jest wiele przyczyn tego stanu rzeczy, ale jedną z najważniejszych pozostaje trudna sytuacja ekonomiczna polskich rodzin. Trzeba tu wymienić przymus ekonomiczny pracy kobiet, a zwłaszcza trudna sytuacja młodych rodzin, które – jak wykazują badania nad zamożnością Polaków – stanowią najuboższą grupą społeczną. Należy także wskazać inne przyczyny takiego stanu rzeczy. Propagowanie w mediach przemocy i nieodpowiedzialnych postaw rodzicielskich niesie za sobą wzrost przestępczości wśród nieletnich, wzrost liczby urodzeń przez nieletnie dziewczyny, rozpad rodzin i rozwój narkomanii. Polityka ratowania polskiej rodziny, a wraz z rodziną polskiej przyszłości wymaga wielokierunkowych działań, zarówno wychowawczo– religijnych, jak i obejmujących odpowiednią politykę gospodarczą, w tym budowlaną, zwalczanie przestępczości, ale także działania mające na celu poprawę sytuacji ekonomicznej polskich rodzin. W 2004 roku rząd podjął decyzję o likwidacji funduszu alimentacyjnego. Okazało się, że rozwiązanie wprowadzone głosami SLD, UP i SDPL spowodowało lawinowy wzrost liczby fikcyjnych rozwodów. Oprócz tego trzeba dodać negatywne skutki ekonomiczne. „Dotychczas z funduszu alimentacyjnego korzystały dzieci, młodzież oraz studenci, dla wielu z nich radykalne ograniczenie pomocy oznaczać będzie konieczność zaniechania nauki” Występowaliśmy przeciw ustawom dotyczących skrócenia okresu urlopu macierzyńskiego, likwidacji zasiłku porodowego, zmniejszenia zasiłków rodzinnych. Prawo i Sprawiedliwość sprzeciwiało się rządowej ustawie o świadczeniach rodzinnych jako dyskryminującej pełne rodziny. Zasadę równego traktowania obywateli naruszyły dwa rozwiązania przywołanej ustawy: dodatek do zasiłku rodzinnego w wysokości 170 złotych na jedno dziecko przysługujący wyłącznie osobom samotnie wychowującym dzieci; pomoc gwarantowana w wysokości 400 zł miesięcznie na dziecko do lat 7 przysługująca wyłącznie po utracie zasiłku dla bezrobotnych przez osobę samotną, opiekującą się dzieckiem. W tej sytuacji ustawa zróżnicowała uprawnienia do świadczeń dla dzieci z rodzin niepełnych i pełnych przy ich identycznej sytuacji materialnej, którą w ustawie wyznacza próg dochodowy 504 zł na członka rodziny. Takie rozwiązania wprowadzają nierówne traktowanie dzieci i dyskryminują dzieci wychowujące się w rodzinach pełnych, w szczególności dzieci z rodzin wielodzietnych wychowywane przez oboje rodziców. Złożyliśmy także poprawkę rozszerzającą stosowanie niższej (7-procentowej) stawki VAT na artykuły dziecięce. Sprawą tą zajmowaliśmy się już wcześniej, co zaowocowało uchwaleniem w marcu 2005 r. przepisów obniżających stawkę na obuwie i niektóre ubranka dla niemowląt. Prace nad rozszerzeniem listy produktów trwają w sejmowej Komisji Finansów Publicznych. Bezpieczeństwo demograficzne Polska znalazła się w głębokim kryzysie demograficznym. Od 1989 r. systematycznie maleje ilość urodzeń; od początku lat dziewięćdziesiątych pokolenie dzieci nie odtwarza pokolenia rodziców. Poziom zastępowalności pokoleń w Polsce należy do najniższych w Europie. W tej sytuacji nastąpi zagrożenie wypłacalności systemu emerytalnego i jego załamania. Grozi to radykalnym zmniejszeniem świadczeń emerytalnych, albo załamaniem gospodarczym. Jedynie wzrost dzietności polskich rodzin może zapobiec tej ponurej perspektywie nie tylko przyszłych emerytów, ale całego polskiego społeczeństwa. Obecny spadek dzietności jest spowodowany trudną sytuacją materialną i brakiem odpowiednich świadczeń rodzinnych (wydłużenie urlopów macierzyńskich, ulgi podatkowe na dzieci itp.). 67 Ważnym elementem polityki ekonomicznej państwa musi być uregulowanie kwestii emerytalnych. Prawo i Sprawiedliwość wielokrotnie podejmowało inicjatywy w tej sprawie, m.in. opracowało w 2003 roku projekt ustawy dotyczący losu ponad 10 milionów przyszłych emerytów. Rynek funduszy emerytalnych jest silnie skoncentrowany i zdominowany przez kilka dużych podmiotów. Wysoka koncentracja rynku ogranicza konkurencję między funduszami, co zagraża interesom członków funduszy i wysokości emerytur, które będą otrzymywali w przyszłości. Wady te usuwał projekt ustawy zgłoszony przez Prawo i Sprawiedliwość, zmuszający fundusze emerytalne do konkurencji korzystnej dla przyszłych emerytów. Niestety, został on połączony z dużo gorszym projektem rządowym i tylko w szczątkowej formie znalazł się w uchwalonej przez Sejm nowelizacji. W obronie najsłabszych Jednym z najpoważniejszych wyzwań dzisiejszych czasów jest powszechne przyzwolenie w wielu krajach na dzieciobójstwo prenatalne (aborcję). Prawo i Sprawiedliwość zajmuje w tej sprawie jednoznaczne stanowisko. Bronimy ustawodawstwa polskiego chroniącego życie ludzkie od chwili poczęcia aż do naturalnej śmierci. Sprzeciwialiśmy się propozycji Komisji Europejskiej, aby z budżetu Unii Europejskiej finansowano wykorzystanie komórek macierzystych pobranych z ciał dzieci poczętych. Zgłaszaliśmy w Sejmie projekt uchwały obligującej rząd do wycofania się Polski z finansowania Międzynarodowej Federacji Planowanego Rodzicielstwa (IPPF) czy Funduszu Ludnościowego ONZ (UNFPA), które realizują programy aborcyjne w krajach Trzeciego Świata. Nasze stanowisko w sprawie ochrony płodu ludzkiego nie ogranicza się do ochrony samej ustawy. Od urzędu Pełnomocnika Rządu do spraw Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn domagaliśmy się pomocy psychologicznej matkom, które dokonały aborcji. Domagaliśmy się od rządu stanowczych działań mających na celu likwidację podziemia aborcyjnego. Interweniowaliśmy w sytuacji, kiedy docierały do nas informacje dotyczące dystrybucji nielegalnych środków wczesnoporonnych przez Internet. Prawo i Sprawiedliwość stoi na stanowisku, że obecnie obowiązująca w Polsce ustawa o ochronie płodu ludzkiego jest efektem kompromisu pomiędzy różnymi siłami politycznymi. Zamierzamy tej ustawy bronić, gdyż w większości przypadków chroni ona życie ludzkie, a jej uchylenie mogłoby oznaczać legalizację dzieciobójstwa prenatalnego z tak zwanych względów materialnych i społecznych. Trzeba jednak pamiętać, iż obecna ustawa dopuszcza aborcję w sytuacji wykrycia u płodu nieodwracalnych zmian genetycznych. Dlatego popieramy apel Europejskiego Stowarzyszenia Osób z Zespołem Downa, wzywającego o zaniechanie dokonywania aborcji na dzieciach, u których odkryto zespół Downa w fazie prenatalnej. Kiedy w Sejmie pojawił się poselski projekt ustawy o świadomym rodzicielstwie – dopuszczający aborcję z tak zwanych względów materialnych i społecznych – wyszliśmy z założenia, że najlepszymi kontrargumentami będą opinie znawców przedmiotu. Przekonani o niezgodności projektu tej ustawy z Konstytucją RP, poprosiliśmy o zdanie specjalistów, w tym profesorów prawa oraz prawników z Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu. Zdecydowana większość ekspertyz tę niezgodność potwierdziła. Prawo i Sprawiedliwość występuje przeciwko wszelkim próbom legalizacji eutanazji. Zamiast fałszywie pojmowanego miłosierdzia, prowadzącego do nowych form totalitaryzmu (tym razem w „demokratycznym” opakowaniu) postulujemy rozwiązania ustawodawcze, które chronią życie osób starych i chorych. Ci ludzie potrzebują przede wszystkim opieki, a także zaszczepienia im przeświadczenia o tym, że ich życie ma sens. „Jako Parlamentarzyści Rady Europy jesteśmy odpowiedzialni za to, by strzec dziedzictwa europejskiego i powszechnego systemu ochrony praw człowieka, jako praw nie wypływających się z 68 woli państw i parlamentów, ale z wielkiej godności każdego ludzkiego istnienia. To jest właśnie powód niżej podpisanego protestu przeciwko działaniom zmierzającym do legalizacji eutanazji w Europie. Ten instrument fałszywie rozumianej troski i miłości zmierza do wielkiego pogwałcenia przez kraje naszego kontynentu ludzkiej godności oraz prawa do życia. Tego typu subiektywne regulacje prawne otwierają drzwi eutanazji dla każdego, kto jej zażąda będąc ‘cierpiącym bez wiary w wyzdrowienie’. Legalizacja eutanazji w Holandii jest pierwszym krokiem do powielenia tego etycznego błędu w całej Europie. Niżej podpisani członkowie Zgromadzenia podkreślają, że promowanie eutanazji jest pogwałceniem Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, szczególnie art. 2, który mówi: ‘Prawo każdego człowieka do życia powinno być chronione przepisami prawnymi’. Poparcie eutanazji wymyka się zapisom Konwencji proponując kategorie indywidualne – ludzi kalekich, ludzi w podeszłym wieku oraz ludzi w stanie śpiączki – którzy nie są traktowani w kategorii istot ludzkich. Akceptacja eutanazji w prosty sposób prowadzi nas do nowego totalitaryzmu.” (List Deklaracji Pisemnej Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy „Legalizacja eutanazji w Europie” autorstwa Marcina Libickiego). Trzeba wreszcie zauważyć wyzwanie przed jakim staje ludzkość w związku z możliwościami, jakie dają rozwijające się biotechnologie. Szczególnie należy się tu przyjrzeć problemowi klonowania. PiS jest przeciwne wszelkim manipulacjom w medycynie i uprzedmiotawianiu człowieka. Zwolennicy częściowego zakazu klonowania powołują się na konieczność poszukiwania metod leczenia dziś nieuleczalnych chorób drogą pobierania komórek z żywych organizmów ludzkich. Procedury takie prowadzą do śmierci „organizmu-dawcy”. Tak zwane terapeutyczne klonowanie, w drodze którego uzyskiwane są te organizmy, opiera się nie tylko na rozwijaniu technik prowadzących do sztucznego powoływania i kształtowania życia ludzkiego, ale także poszerza skalę zamachu na prawo do życia. Wobec demoralizacji Nasza deklaracja zobowiązuje nas do reagowania w każdej sytuacji, kiedy zagrożona jest pozycja rodziny w społeczeństwie i łamane są jej prawa. Dlatego nie mogliśmy pozostać obojętni na działania powołanego przez premiera Leszka Millera, urzędu Pełnomocnika Rządu do spraw Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn. Osoby sprawujące ten urząd niejednokrotnie postulowały przywrócenie prawa do aborcji ze względów społecznych i materialnych oraz ustawowe zrównanie związków homoseksualnych z małżeństwami, co w przyszłości mogłoby skutkować legalizacją adopcji dzieci przez takie związki. Wielokrotnie domagaliśmy się bardzo zdecydowanego wyjaśnienia stanowiska rządu zarówno wobec publicznie wygłaszanych opinii Pełnomocnika, jak i wobec wypowiedzi, w których Pełnomocnik przypisywał tak radykalne, burzące pokój społeczny, poglądy stanowisku rządu. Prawo i Sprawiedliwość popiera rozmaite inicjatywy stawiające opór dyskryminacji kobiet. Nie oznacza to jednak aprobaty dla instrumentalizacji walki z dyskryminacją. Sprzeciwialiśmy się założeniom Krajowego Programu Działań na rzecz Kobiet. W forsowanym przez urząd Pełnomocnika do spraw Równego Statusu, dokumencie zostały zawarte takie postulaty jak przedłużenie granicy wieku emerytalnego dla kobiet oraz finansowanie środków antykoncepcyjnych z budżetu państwa. Ten program zakłada rewizję podręczników szkolnych pod kątem zgodności z ideologią feministyczną, sugeruje nadzór nad działalnością partii politycznych i organizacji społecznych, a nawet grozi negatywnie zweryfikowanym stacjom radiowym i telewizyjnym odbieraniem koncesji. To jest też wyraźnie sformułowany postulat. Jeżeli zaś chodzi o to, co 69 najważniejsze, o prawa kobiet, to ten program proponuje taki postęp społeczny i takie dobrodziejstwo, jak utrudnienie kobietom dostępu do emerytury, bo tylko tak można interpretować przedłużenie granicy wieku, w którym kobiety miałyby na emeryturę przechodzić. Oszczędzając na emeryturach dla kobiet, program zmierza do takich kolejnych zdobyczy społecznych, jak wydawanie pieniędzy państwowych np. na obniżanie cen środków antykoncepcyjnych, nawet na rozdawanie takich środków, na tworzenie nowej struktury biurokratycznej w województwach, czyli delegatur ministerstwa równouprawnienia, kierowanego przez panią minister. Program zakłada finansowanie starannie dobranych, dlatego że mowa tam o weryfikacji, organizacji feministycznych, którym miano by powierzać jakieś szczególne publiczne zadania. Prawo i Sprawiedliwość nie godzi się na pobłażliwość wobec jakichkolwiek przejawów demoralizacji społecznej. Znamienna jest tu postawa urzędującego od 2002 r. prezydenta Warszawy, Lecha Kaczyńskiego, wobec Parady Równości, targów Eroticon oraz agencji towarzyskich. Od stycznia 2004 do lutego 2005 w Warszawie doprowadzono do likwidacji 45 agencji towarzyskich, z czego osiem ponownie podjęło działalność. Policja zatrzymała 20 osób, którym przedstawiono zarzuty nakłaniania do prostytucji i czerpania z tego korzyści majątkowych; zatrzymano również i wydalono z Polski 45 prostytutek z zagranicy. Prawo i Sprawiedliwość wielokrotnie wskazywało na zagrożenia, jakie niesie propagowanie tak zwanej swobody obyczajowej na terenie szkoły. Szkoła jest miejscem, w którym buduje się światopogląd i nawyki, nie może zatem promować rozwiązłości moralnej, która przynosi w konsekwencji bolesne szkody w wielu dziedzinach życia społecznego. Dlatego sprzeciwialiśmy się planom Ministerstwa Edukacji i Sportu w sprawie weryfikacji podręczników do gimnazjum z zakresu wychowania do życia w rodzinie. Broniliśmy podręczników, które podejmują problematykę seksualności człowieka w ścisłym odniesieniu do małżeństwa, a które rząd SLD chciał usunąć z programu nauczania. Nasze stanowisko w kwestiach edukacyjnych nie ograniczało się bynajmniej do negowania szkodliwej polityki rządu. Występowaliśmy również z konstruktywnymi propozycjami. Ważnym elementem programu PiS jest dokument „Edukacja dla przyszłości czyli szkoła nowoczesna, bezpieczna i patriotyczna”. Czytamy w nim m.in.: „Podstawowym celem szkoły jest: umożliwienie młodemu człowiekowi harmonijnego rozwoju, rozwoju jego zdolności intelektualnych i fizycznych oraz duchowych i moralnych; nauczanie i wychowanie młodego pokolenia ku dobru wspólnemu własnej ojczyzny i świata, zgodnie z interesem rodziny i państwa, a także zdobywanie zdolności umożliwiających życie we współczesnym świecie i korzystanie z dorobku cywilizacji. (...) Jednocześnie szkoła musi opierać swoją działalność na wspólnym dla większości i respektowanym przez wszystkich systemie wartości. Dla systemu wychowawczego szkolnictwa publicznego powinno to być respektowanie chrześcijańskiego systemu wartości oraz oparcie się na tysiącletniej tradycji narodu i państwa polskiego. Dlatego też polskiej szkole przywrócić należy zaniechane od kilkudziesięciu lat kształcenie postaw patriotycznych. (...) Przygotowanie zawodowe nauczycieli jest niezmiernie ważne, także ze względu na specyfikę tego zawodu – powołania. Zawód nauczyciela skupia w sobie cechy zawodu wolnego i służby. Z jednej strony nauczyciel zostaje na lekcji sam na sam ze swoimi uczniami. Może stać się dla nich mistrzem, wielkim autorytetem intelektualnym i moralnym lub niemiłą koniecznością, czy – co gorsze – demoralizatorem. Z drugiej strony nauczyciel jest pomocnikiem rodziców, środowiska lokalnego, państwa i Kościoła w wypełnianiu ich funkcji wychowawczych i kształcących. Nie może wykonywać swojej pracy wbrew nim, wbrew dobru wspólnemu. Fakty te należy brać pod uwagę przy opracowywaniu statusu zawodowego nauczycieli. Nauczyciel nie może stać się urzędnikiem państwowym, funkcjonariuszem wypełniającym polecenia władzy (jak to 70 bywało onegdaj). Jednocześnie nauczyciel nie może być niezależnym od rodziców, środowisk lokalnych, państwa, czy Kościoła ‘mistrzem’ realizującym własne wizje pedagogiczne.” PiS reagował także na przejawy demoralizacji w mediach i instytucjach kultury. Popieraliśmy obywatelski projekt ustawy o zakazie promowania przemocy w środkach masowego przekazu. Kiedy w związanej z Akademią Sztuk Pięknych w Gdańsku galerii pojawiła się ekspozycja znieważająca znak krzyża, interweniowaliśmy u ministra kultury. Kapitulacja wobec masowej demoralizacji to jedna z wielkich porażek pierwszej dekady naszego odbudowywanego państwa. Wolność zamiast stać się szansą na demokratyczną ochronę ładu moralnego, na demokratyczną ochronę społeczeństwa, stała się m.in. swobodą demoralizacji. Demoralizację widzimy w mediach, w reklamie, na ulicy, na wystawach, nawet na dworcach i na stacjach benzynowych. Oglądają to nasze dzieci i bardzo trudno jest im wytłumaczyć, że nienormalne jest to, co powszechnie i na każdym kroku widzą. Prawo i Sprawiedliwość wyraża sprzeciw wobec rewolucji obyczajowej w ustawodawstwie, która narusza prawa rodziny i demoralizuje społeczeństwo. Chodzi tu również o hasła i postulaty organizacji wypowiadających się w imieniu społeczności homoseksualnej. Niezgoda na promocję homoseksualizmu i na jego ustawowe zrównanie z miłością małżeńską – rejestrację tak zwanych związków partnerskich – nie oznacza bynajmniej zgody na dyskryminację osób homoseksualnych. Stawaliśmy w obronie 377 kierowników urzędów stanu cywilnego, którzy sprzeciwili się publicznie projektowi ustawy o rejestracji związków partnerskich. Sprzeciwialiśmy się próbom wprowadzania „kuchennymi drzwiami” praktyki rejestrowania związków homoseksualnych. Interweniowaliśmy w sprawie instrukcji MSWiA, dotyczącej wydawania przez urzędy stanu cywilnego zaświadczeń obywatelom polskim, zamierzającym zawrzeć związek partnerski z osobami tej samej płci za granicą. W ostatnich latach organizacje homoseksualne organizują prowokacyjne wystąpienia, które przy pomocy skandalizujących form, mają zwrócić uwagę społeczeństwa na postulaty równouprawnienia zachowań patologicznych. Jedną z najbardziej niszczących człowieka i rodzinę patologii społecznych pozostaje dziś pornografia. W wielu krajach jej producenci korzystają z pobłażliwego w tym zakresie ustawodawstwa. Innym zagrożeniem, którego nie można lekceważyć jest pedofilia. Problem ten bulwersuje opinię społeczną w Polsce, szczególnie za sprawą wychodzenia na jaw przypadków molestowania seksualnego dzieci przez osoby znane z życia publicznego. Za skandaliczne uważamy przypadki zmowy milczenia elit politycznych, gospodarczych i kulturalnych, co potwierdza gorzką prawdę o tym, że dla pewnych ludzi i środowisk, solidarność zawodowa, zobowiązania towarzyskie lub biznesowe są ważniejsze niż życie i zdrowie niewinnych i bezbronnych istot. Projekt Konstytucji RP Prawo i Sprawiedliwość jest przekonane, że istnieje dziś w Polsce ogromne zamieszanie co do reguł, jakie określają funkcjonowanie naszego życia społecznego i publicznego. Pomimo znaczących i doniosłych przemian, Trzecia Rzeczpospolita dla sporej części Polaków okazała się pod wieloma względami rozczarowaniem. Wśród przyczyn tego rozczarowania trzeba tu wymienić wady ustawodawstwa, które ma swoje umocowanie w przyjętej w 1997 roku nowej konstytucji, której słabym punktem pozostaje niespójność systemu wartości na jakim ona została ugruntowana. Wychodzimy z założenia, że Polsce są potrzebne poważne zmiany, a wraz z nimi konieczna jest budowa nowego państwa – Czwartej Rzeczpospolitej. Stąd pojawia się potrzeba projektu nowej konstytucji. W tym roku PiS przedstawił swój projekt nowej ustawy zasadniczej. Jej głównym zadaniem jest „przywrócenie państwa Narodowi”. Zmiana konstytucji to jeden z głównych celów Prawa i Sprawiedliwości w najbliższym czasie. 71 W projekcie konstytucji zwracamy szczególną uwagę na kontekst historyczny jej powstania. W preambule czytamy: „W imię Boga Wszechmogącego! My, Naród Polski, składając Bożej Opatrzności dziękczynienie za dar odzyskanej niepodległości, wdzięczni poprzednim pokoleniom za ich wytrwałą pracę, poświęcenie i ofiary dla Polski, zrzuciwszy jarzmo obcej przemocy i komunizmu, zobowiązani do zachowania i umocnienia niepodległości Państwa Polskiego, pomni ponad tysiącletnich dziejów związanych z chrześcijaństwem, pragnąc Rzeczypospolitej silnej prawdą, uczciwością i sprawiedliwością, naszą wolność i odpowiedzialność za los współczesnych i przyszłych pokoleń Narodu wyrażamy na kartach tej Konstytucji, która jest najwyższym prawem dla Rzeczypospolitej Polskiej”. Odrzucamy wizję „neutralności swiatopoglądowej” państwa jako fasady dla aksjologicznego nihilizmu. Każdy porządek społeczny musi być konstytuowany przez określony system wartości. Jesteśmy głęboko przeświadczeni o tym, iż system taki musi uwzględniać duchowe, religijne, moralne, kulturowe, prawne dziedzictwo cywilizacji zachodniej. Dziedzictwo to czerpie swoje źródła z kultury helleńskiej i łacińskiej oraz chrześcijaństwa. Wśród zasad naczelnych projekt nowej konstytucji wymienia m.in.: - „Poszanowanie przyrodzonej godności każdego człowieka” oraz troskę o „dobro wspólne, sprawiedliwość, rządy prawa i solidarność” (art. 1); - suwerenność, „która jest warunkiem zachowania dziedzictwa wszystkich pokoleń Polaków oraz rozwoju osoby we wspólnocie narodowej” (art. 2); - „Pomnażanie siły Rzeczypospolitej Polskiej oraz obrona jej niepodległości i całości terytorium” jako najwyższy obowiązek władz publicznych i zaszczytny obowiązek obywateli (art. 3); - „zapewnienie rzetelności w działaniu instytucji i osób publicznych, opartej na przestrzeganiu prawa i dobrych obyczajów oraz odpowiednich kwalifikacjach i osobistej uczciwości, bezwzględne zwalczanie lekceważenia prawa i nadużywania władzy przez funkcjonariuszy publicznych” (art. 4 ust. 1.2); - „otaczanie ochroną i opieką małżeństwa, jako związku kobiety i mężczyzny, oraz macierzyństwa i rodzicielstwa”, troskę „o pomyślność rodzin oraz ochrona dzieci i młodzieży przed odrzuceniem i demoralizacją” (art. 4 ust. 1.3); - „sprzyjanie zachowaniu tradycji i rozwojowi kultury narodowej oraz czerpaniu z jej dorobku przez obywateli” (art. 4 ust. 1.8); - „kultywowanie pamięci ofiar wojen i totalitaryzmów, otaczanie specjalną opieką weteranów walk o niepodległość Polski” (art. 4 ust. 1.9); - równouprawnienie kościołów i innych związków wyznaniowych (art. 10 ust. 1); - autonomia oraz wzajemna niezależność państwa i kościołów, a jednocześnie współdziałanie dla dobra człowieka i dobra wspólnego (art. 10 ust. 2); - respektowanie konkordatu zawartego przez Polskę ze Stolicą Apostolską (art. 10 ust. 3) Wśród wolności, praw i obowiązków człowieka i obywatela zamieszczone są następujące punkty: - „Rzeczpospolita Polska szanuje i chroni podstawowe wolności i prawa człowieka i obywatela, których źródłem jest przyrodzona i nienaruszalna godność osoby” (art. 13 ust. 1); - „Każdy człowiek ma prawo do życia od poczęcia do naturalnej śmierci oraz do poszanowania swojej integralności cielesnej” (art. 16 ust. 1); - „Nikt wbrew swej woli, bez uprzedniego wyrażenia zgody, nie może być poddany eksperymentom lekarskim lub naukowym” (art. 16 ust. 3); 72 - „Rodzina, jako wspólnota podstawowa i pierwotna w stosunku do państwa, ma własne i niezbywalne prawa” (art. 21 ust. 1); - „Rodzice mają naturalne prawo i pierwszeństwo wychowania dzieci zgodnie ze swoimi przekonaniami. Pozbawienie lub ograniczenie władzy rodzicielskiej następuje na podstawie orzeczenia sądu, gdy jest to konieczne ze względu na dobro dziecka” (art. 21 ust. 2); - „Rodzice mają prawo do pomocy władz publicznych, na podstawie ustawy, w wychowaniu dzieci. Szczególną opieką państwo otacza rodziny o licznym potomstwie” (art. 21 ust. 3); - „Dzieci urodzone poza małżeństwem mają te same prawa, co dzieci urodzone z małżeństwa” (art. 21 ust. 4); - „Każdemu przysługuje wolność sumienia, wyznania, kultu i praktyk religijnych oraz nauczania religii w życiu prywatnym i publicznym” (art. 22 ust. 1); - „Rodzice mają prawo do wychowania religijnego swoich dzieci” (art. 22 ust. 2); - „Korzystaniu z prawa, o którym mowa w ust. 1, służy w szczególności nauczanie prawnie uznanych religii w szkołach publicznych zgodnie z wolą rodziców, pod nadzorem właściwego Kościoła lub związku religijnego” (art. 22 ust. 3); - „Każdy ma prawo do ochrony swojego życia prywatnego i rodzinnego, danych osobowych, czci i dobrego imienia, wizerunku, tajemnicy komunikowania się z innymi oraz nienaruszalności mieszkania” (art. 23 ust. 1); - „Państwo nie reguluje spraw par niemałżeńskich ani nie prowadzi ich ewidencji” (art. 23 ust. 2) Solidarność jako zasada polityczna W wielu krajach świata ma miejsce prześladowanie ludzi z powodu wyznawanej przez nich wiary. Prawo i Sprawiedliwość stoi na stanowisku, iż są problemy, które dotyczą również nas Polaków. Szczególnie zwracamy uwagę na przypadki dyskryminacji chrześcijan we współczesnym świecie. Jest to zjawisko, które często bywa przemilczane. Dlatego apelujemy o przełamywanie tego milczenia i politykę solidarności. Za rodzaj „aksamitnej” dyskryminacji uważamy nagonkę w Europie na polityków, którzy nie kryją swojej wiary i poglądów będących są tej wiary konsekwencją. Popieramy politykę państw, które w swych decyzjach ustawodawczych stawiają opór cywilizacji śmierci. Dylematy europejskie Prawo i Sprawiedliwość przywiązuje ogromną wagę do tego, jaka ma być przyszła zjednoczona Europa. Wychodzimy z założenia, że Unia Europejski zachowuje swój sens pod warunkiem określenia własnej tożsamości. Dlatego uważamy, iż w tak fundamentalnym akcie prawnym jakim ma być konstytucja europejska musi się znaleźć odniesienie do Boga i chrześcijańskiego dziedzictwa Europy. Jako parlamentarzyści, zasiadający w parlamentach krajów członkowskich Unii, w parlamentach krajów kandydujących oraz w Parlamencie Europejskim, chcemy z całą mocą podkreślić znaczenie nieusuwalnych podstaw procesu integracji – duchowej i historycznej jedności Europy, dla której niezbędnym faktem konstytutywnym było i jest chrześcijaństwo. To chrześcijaństwo uformowało podstawy kultury europejskiej i poczucie wzajemnej więzi narodów Europy, bez czego samo pojawienie się dążności integracyjnych nie byłoby możliwe. Wiara w Boga umacniała przekonanie o absolutności norm moralnych, więcej – wywodzące się z chrześcijaństwa pojęcie godności osoby ludzkiej, stawiające w centrum uwagi społeczeństwa ochronę każdego człowieka, a szczególnie najsłabszych, stało się źródłem konstytutywnych dla budowy jedności europejskiej zasad demokracji i praw człowieka. 73 Bardzo wyraźna była rola wiary i chrześcijaństwa w oporze wobec komunistycznego zniewolenia narodów i w utrzymaniu poczucia jedności podzielonego żelazną kurtyną kontynentu. Szczególnie doświadczyli tego ci z nas, którzy reprezentują państwa wstępujące do Unii Europejskiej. Ale chrześcijaństwo jest nie tylko historyczną podstawą cywilizacji europejskiej, lecz przede wszystkim żywą wiarą naszych narodów. Miliony Europejczyków wierzą w Boga i w Ewangelię – ta wiara kształtuje życie ich i ich rodzin. Pominięcie tej rzeczywistości w aktach definiujących sens współpracy europejskiej okaleczałoby Europę duchowo i społecznie. Rozszerzającej się Europie potrzebne jest wyraźne poczucie tożsamości. Stanowi ono warunek powodzenia wysiłku, w którym uczestniczymy. Europa jest obszarem ukształtowanym historycznie. Nie można przynależeć do Europy na mocy jakichś arbitralnych ustaleń politycznych. Trzeba również podkreślić to, iż o europejskości danego kraju nie decyduje poziom jego rozwoju gospodarczego. ”Jeżeli chcemy budować tożsamość europejską jako wspólny obszar bezpieczeństwa, jako wspólny obszar gospodarczy, to musimy sobie powiedzieć, jakie są granice rozszerzenia Unii. Jeżeli proponuje się przystąpienie Turcji, być może ktoś zaproponuje niebawem przystąpienie Maroka, a pomija się Ukrainę, to wówczas nie można mówić o tożsamości europejskiej, jeżeli nie będzie również tożsamości pod tym względem.” (Marcin Libicki, Parlament Europejski, 17 grudnia 2004) Polityka Unii Europejskiej przejawia się w działaniach poszczególnych instytucji wspólnotowych. Ma ona wyraźny profil cywilizacyjny. Sprzeciw wobec propozycji odwołania do Boga w Traktacie Konstytucyjnym to tylko znak tej cywilizacyjnej orientacji. Polityka Unii częściowo lekceważy porządek społeczny, a częściowo wprost przeciw niemu się zwraca. Mamy tu do czynienia z odrzuceniem normatywnego charakteru moralności chrześcijańskiej. W zamian nie pojawia się żadna propozycja. Brakuje poczucia cywilizacyjnych wartości Zachodu oraz wszelkich wartości, które stałyby wyżej od roszczeniowej ideologii praw człowieka. W istocie chodzi tu o budowę społeczeństwa bez religii, bez tradycji, bez wspólnej etyki i kultury. Polityka Unii Europejskiej odnosi się z nacechowaną obawami rezerwą do wiary, więzi narodowej, rodziny (a więc wszystkiego w czym przejawia się godność natury ludzkiej), a w skrajnych przypadkach po prostu wspiera wynaturzenia, patologie moralne czy wręcz zbrodnie traktowane jako wyraz ludzkiej wolności i znamię „społeczeństwa otwartego”. Przykładem może być Traktat Amsterdamski. Wpisano w nim gwarancje równouprawnienia homoseksualizmu, a więc w praktyce zrównano go w statusie prawno-społecznym z życiem rodzinnym. Faktycznie oznacza to jego promocję w życiu społecznym. Przejawem tego może być chociażby obowiązkowe finansowanie organizacji homoseksualnych (przypadek programu Access w Polsce). Innym, wręcz skrajnym przykładem tej tendencji jest finansowanie z obowiązkowo wpłacanych przez państwa członkowskie funduszy unijnych, programów antynatalistycznych w Chińskiej Republice Ludowej. W ramach tych programów dochodziło nawet do gwałtów aborcyjnych. Wraz z innymi Europejczykami Polacy mają dziś szczególny obowiązek przeciwstawiania się moralnej dekadencji Starego Kontynentu i kryzysowi cywilizacji chrześcijańskiej. Biorąc aktywny udział w życiu naszych narodów powinniśmy sprzyjać temu, żeby były dobrze rządzone, bezpieczne, żeby miały dobrą politykę zagraniczną, wpływ wewnętrzny i oczywiście materialne podstawy życia. Jednak najważniejsze jest właśnie to, jak urządzone jest społeczeństwo, czym jest społeczeństwo dla człowieka. Niestety prawodawstwo UE idzie tu w zupełnie złym kierunku. Polska powinna znaleźć dla siebie miejsce w każdym układzie europejskim. Na dzień dzisiejszy tym miejscem jest Unia. Jesteśmy częścią Europy i jesteśmy odpowiedzialni za Europę. Prawo i Sprawiedliwość chce Europy przeciwdziałającej solidarnie politycznym zagrożeniom zewnętrznym i moralnym zagrożeniom wewnętrznym. Integracja europejska to nie jakaś czekająca na realizację wizja polityczna, lecz stan faktyczny. Trzeba się w ten fakt włączyć, kształtować go, 74 wyciągać dla Polski korzyści. Takie stanowisko wynika z myślenia w kategoriach patriotycznopaństwowych: ładu międzynarodowego się nie ocenia, tylko szuka się w nim najlepszej możliwie pozycji dla swojego kraju. PiS już w pierwszym okresie swojej działalności podjął uchwałę zgodnie z którą, przystąpienie do Unii Europejskiej w żadnym stopniu nie może naruszyć praw Kościoła i rodziny. I realizując tę uchwałę domagaliśmy się stosownych deklaracji rządu i parlamentu. Sojusznikiem zarówno Polski, jak i całej wspólnoty europejskiej powinny pozostać Stany Zjednoczone. I nie chodzi tu wyłącznie o sojusz militarny, którego instytucjonalnym wyrazem jest NATO. W polityce USA daje o sobie znać bardzo istotny czynnik moralny. Bez jego uwzględnienia nie można zrozumieć takich faktów jak odmowa przez administrację George’a W. Busha finansowania polityki Funduszu Ludnościowego ONZ (UNFPA). Trzeba tu wymienić również wystąpienia władz amerykańskich na rzecz wolności Kościoła katolickiego w Chinach komunistycznych czy decyzję Sądu Najwyższego popierającą rozszerzenie ochrony życia nienarodzonych. PiS dostrzega w polityce amerykańskiej trend, który powinien być również obecny w polityce Unii Europejskiej i jej poszczególnych członków, w tym zwłaszcza Polski. Na początku 2005 r. w Parlamencie Europejskim została powołana Intergrupa do spraw rodziny. Propozycję jej powołania zgłosili posłowie Prawa i Sprawiedliwości, którzy są zrzeszeni w grupie parlamentarnej Unia na rzecz Europy Narodów (UEN). W porozumieniu z posłami do Parlamentu Europejskiego z frakcji chrześcijańsko-demokratycznej podjęliśmy w naszej grupie (UEN) działania, mające na celu powstanie Intergrupy PE do spraw Bioetyki. Szybki rozwój nauki oraz technologii medycznych niesie ogromne szanse dla milionów chorych na całym świecie. Niesie jednak również wielkie zagrożenia podejmowania działań, które w efekcie mogą się okazać głęboko antyludzkie. Chodzi głównie o coraz silniejsze głosy nawołujące do zniesienia zakazu klonowania ludzi oraz nieograniczonych badań nad tak zwanymi komórkami macierzystymi. Powstanie Intergrupy ma na celu podjęcie przez Parlament Europejski rzetelnej dyskusji na temat szans i zagrożeń w dziedzinie bioetyki. Batalia o suwerenność Polska powinna znaleźć dla siebie miejsce w każdym układzie europejskim. Na dzień dzisiejszy tym miejscem jest Unia. Jesteśmy częścią Europy i jesteśmy odpowiedzialni za Europę. Prawo i Sprawiedliwość chce Europy przeciwdziałającej solidarnie politycznym zagrożeniom zewnętrznym i moralnym zagrożeniom wewnętrznym. Integracja europejska to nie jakaś czekająca na realizację wizja polityczna, lecz stan faktyczny. Trzeba się w ten fakt włączyć, kształtować go, wyciągać dla Polski korzyści. Takie stanowisko wynika z myślenia w kategoriach patriotycznopaństwowych: ładu międzynarodowego się nie ocenia, tylko szuka się w nim najlepszej możliwie pozycji dla swojego kraju. PiS już w pierwszym okresie swojej działalności podjął uchwałę zgodnie z którą, przystąpienie do Unii Europejskiej w żadnym stopniu nie może naruszyć praw Kościoła i rodziny. I realizując tę uchwałę domagaliśmy się w tej kwestii stosownych deklaracji rządu i parlamentu. Wspominaliśmy już o negatywnych trendach cywilizacyjnych, mających wpływ na tożsamość UE. U progu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej zwróciliśmy uwagę na konieczność zachowania przez nasz kraj suwerenności w tak strategicznym obszarze, jaki tworzą prawa ludzi najsłabszych oraz prawa rodziny. W 2002 r. rozpoczęliśmy batalię o tak zwany protokół dodatkowy, gwarantujący nienaruszalność krajowego ustawodawstwa chroniącego życie człowieka w przypadku wejścia Polski do UE. Niestety, pomimo wysiłków PiS, w Polsce nie udało się przeforsować podobnego rozwiązania. W tej sytuacji podjęliśmy walkę o przyjęcie przez Sejm uchwały w sprawie nienaruszalności suwerennych kompetencji państwa w dziedzinie moralności i kultury. 75 Jednym z mitów lansowanych przez entuzjastów wejścia Polski do UE jest twierdzenie, iż nie ma takiej możliwości, aby Unia Europejska ingerowała w ustawodawstwo polskie dotyczące spraw moralnych, obyczajowych, kulturowych. Ale takich gwarancji nie ma. Trzeba je dopiero tworzyć. Nie ma takich gwarancji nie tylko dlatego, że z natury rzeczy nie jesteśmy w stanie przewidzieć wszystkiego, co będzie w przyszłości. Brak ich także z powodu pewnych wymienionych już wcześniej tendencji w Unii. W roku 2002 Parlament Europejski ogłosił deklarację, która wezwała państwa aspirujące do UE, aby wprowadzały prawo do tak zwanej aborcji na życzenie i do promowania antykoncepcji. Parlament Europejski to jest już organ Unii. Możemy się więc obawiać, że sytuacja będzie się rozwijała w tym kierunku, iż organy unijne będą w tę sferę ingerowały. W związku z tym odpowiedni protokół do traktatu akcesyjnego byłby sprawą uzasadnioną. Uchwałę o nienaruszalności suwerennych kompetencji państwa w dziedzinie moralności i kultury traktowaliśmy w kategoriach realizacji naszego interesu narodowego. W Polsce na skutek takiego, a nie innego biegu historii, jest jeden znany, przynajmniej ogromnej większości społeczeństwa, system wartości. To jest system, który wyrasta z nauczania Kościoła katolickiego. Uważamy, iż każdy, kto ten system atakuje, w gruncie rzeczy zmierza ku nihilizmowi w sferze wartości. To właśnie nihilizm w minionym stuleciu stanowił podatną glebę dla rozmaitych totalitaryzmów. „Musimy być zabezpieczeni ze względu na to, że musimy podtrzymywać to, co jest kośćcem porządku moralnego, bardzo dziś zagrożonego porządku moralnego naszego narodu. Musimy podtrzymywać dlatego, że jeśli chcemy być w Europie, to nie powinniśmy dopuszczać do tego, żeby z powodu konstruktywistycznego szału, o którym tutaj kiedyś mówiłem z tej trybuny, były Polsce narzucane tego rodzaju rozwiązania, które będą prowadziły co najmniej do zimnej, jeśli nie do gorącej, wojny domowej.” (Jarosław Kaczyński, w Sejmie 26 lutego 2003) Ważnym dokumentem programowym PiS, a dotyczącym polityki europejskiej, jest Deklaracja Krakowska (kwiecień 2004). Czytamy w niej m.in.: „My, kandydaci na posłów do Parlamentu Europejskiego z ramienia partii Prawo i Sprawiedliwość, uroczyście i publicznie przyrzekamy rzetelnie realizować obowiązki wynikające z mandatu posła europejskiego. Za swe pierwsze zobowiązanie przyjmujemy strzec polskiego interesu narodowego oraz chrześcijańskiej tożsamości naszego kontynentu w strukturach Unii Europejskiej. Chcemy Europy solidarnej, chcemy Unii Europejskiej jako silnego związku suwerennych państw narodowych, chcemy Europy Ojczyzn. (...) Upominamy się o respektowanie chrześcijańskich podstaw cywilizacji Zachodu i o duchowo-moralny wymiar jedności Europy. Podejmiemy energiczne działania zmierzające do ochrony prawdy historycznej i przypominania roli naszego Narodu w historii Europy. Opowiadamy się za polską polityką historyczną, która w nowoczesnych formach powinna przedstawiać wolnościowe zasługi Polski w walce z nazizmem i komunistycznym totalizmem. (...) Nie godzimy się na przyjęcie tak zwanego kompromisu w sprawie konstytucji europejskiej, do czego dążą lewica i jej sojusznicy. Przypominamy raz jeszcze warunki minimalne, jakie muszą zostać spełnione, by przyjęcie Traktatu Konstytucyjnego nie oznaczało osłabienia pozycji gospodarczej i politycznej Polski: - zachowanie określonej w traktacie nicejskim pozycji Polski w UE, potwierdzenie chrześcijańskiego charakteru europejskiej kultury i cywilizacji w preambule do traktatu, wykreślenie przepisów przyznających prawu Unii Europejskiej pozycji nadrzędnej wobec norm Konstytucji RP, utrzymanie zasady jednomyślności w sprawie jakichkolwiek zmian w traktatach Unii Europejskiej, nienaruszalność suwerenności Rzeczypospolitej w polityce zagranicznej, traktowanie NATO jako podstawowej instytucji gwarantującej bezpieczeństwo Europy, zachowanie niezależności – w ramach wspólnego rynku – polskiej polityki gospodarczej wraz z jej niezbędnymi atrybutami, usunięcie sprzecznych z zasadą solidarności przywilejów przyznanych w projekcie traktatu obszarowi Niemiec Wschodnich (tereny byłego NRD) lub rozszerzenia ich na wszystkie kraje wyzwolone z komunizmu, 76 - zachowanie w polityce regionalnej zasady solidarności finansowej przy jednoczesnym oparciu współpracy na partnerstwie władz narodowych i lokalnych, bez nadmiernego poszerzania autonomii regionów.” Podsumowanie Prawo i Sprawiedliwość jest przekonane, iż niezależnie od podziałów, jakie drążą nasz kraj i nasz naród, polska opinia publiczna powinna być zjednoczona wokół tego, co stanowi istotę odpowiedzialności państwa i istotę naszej kultury – wokół kwestii takich, jak ochrona prawa do życia, praw rodziny, jak wychowanie zgodne z prawem natury i z tradycją narodową. Wzorcową wspólnotą ludzką jest rodzina. Jeśli ustawodawstwo wobec toczących ją patologii będzie pobłażliwe, to nieuchronnie przenikną one do innych wspólnot, by w rezultacie stać się zagrożeniem dla bytu państwa. Kwestie legalizacji aborcji i eutanazji, przyzwolenia na demoralizację i rozwiązłość obyczajową, dotyczą w ogromnym stopniu problemu trwałości struktur społecznych. Nie da się tych kwestii rozpatrywać w oderwaniu od praw rodziny, która jest rzeczywistością również biologiczną, a zatem warunkiem jej zaistnienia może być wyłącznie związek kobiety i mężczyzny. Za konieczność uznajemy reagowanie na przejawy burzenia podstaw cywilizacyjnych chrześcijańskiego Zachodu. Uważamy, iż fundamentalnym obowiązkiem państwa jest odpowiedzialność za podstawowe składniki wspólnego dobra narodu, takie jak prawa rodziny, ochrona życia, ochrona własnego dziedzictwa narodowego. Polska w Unii Europejskiej powinna promować formułę praw człowieka ze szczególnym odniesieniem do osób najsłabszych i najbardziej bezbronnych, oraz do podstawowej wspólnoty ludzkiej, jaką jest rodzina. Interes ma w tym sama Unia. Nie może się ona stać opanowanym przez prawa dżungli zbiorowiskiem wyobcowanych, wykorzenionych jednostek. Powinna być przede wszystkim wspólnotą suwerennych państw solidarnie chroniących życie i swobody swych obywateli, prawa rodziny, ład moralny i chrześcijańską tożsamość cywilizacyjną. Prawo i Sprawiedliwość zapowiada kontynuację tego, co robiliśmy dotychczas przez minione czterolecie. Będziemy konsekwentnie nasz program realizować. Filip Memhes 77 OŚWIATA I KULTURA 78 EDUKACJA Edukacja i nauka należą do najważniejszych zadań państwa, zadań umożliwiających dynamiczny i trwały wzrost gospodarczy kraju. O tym jaka będzie przyszłość społeczna i gospodarcza Polski decyduje jakość kształcenia w polskich szkołach i szkołach wyższych oraz efektywność nauki, badań rozwojowych i wdrożeń. Polska szkoła musi nadrobić zaniedbania wielu dziesiątek lat, musi podnieść jakość kształcenia i wychowania, musi unowocześnić swoją bazę i stosowane metody oraz przybliżyć się do współczesnego życia i społeczności lokalnej. Zadania szkoły Podstawowym celem szkoły jest: umożliwienie młodemu człowiekowi harmonijnego rozwoju, rozwoju jego zdolności intelektualnych i fizycznych oraz duchowych i moralnych; nauczanie i wychowanie młodego pokolenia ku dobru wspólnemu własnej ojczyzny i świata, zgodnie z interesem rodziny i państwa, a także zdobywanie zdolności umożliwiających życie we współczesnym świecie i korzystanie z dorobku cywilizacji. Do najważniejszych zadań szkoły należy zaliczyć przede wszystkim: kształtowanie władz umysłowych, zdolności fizycznych i postaw moralnych, kształcenie zmysłu wartości i odpowiedzialności, rozwijanie zdolności wydawania sądów w oparciu o prawdę, wprowadzanie w dziedzictwo kultury, w życie narodu, w tym kształcenie postaw patriotycznych, kształcenie umiejętności życia w rodzinie, środowisku, państwie i społeczeństwie, przygotowanie do życia zawodowego, do mobilności zawodowej. Wypełnienie tych zadań staje się możliwe jedynie wówczas, gdy szkoła staje się centrum oświatowym, społecznym, kulturalnym i sportowym danej społeczności lokalnej, czy w przypadku uczelni wyższej społeczności regionalnej. Szkoła musi tętnić życiem. W życiu szkoły muszą uczestniczyć rodziny, nauczyciele, organizacje społeczne, zawodowe, religijne, czy kulturalne. To środowisko musi być zainteresowane sprawami szkoły, a szkoła musi reagować na potrzeby środowiska lokalnego. Jednocześnie szkoła musi opierać swoją działalność na wspólnym dla większości i respektowanym przez wszystkich systemie wartości. Dla systemu wychowawczego szkolnictwa publicznego powinno to być respektowanie chrześcijańskiego systemu wartości oraz oparcie się na tysiącletniej tradycji narodu i państwa polskiego. Dlatego też polskiej szkole przywrócić należy zaniechane od kilkudziesięciu lat kształcenie postaw patriotycznych. - unowocześnienie systemu edukacji z ukierunkowaniem na chrześcijańskie i narodowe wartości; Status zawodowy nauczycieli Od czasu likwidacji liceów pedagogicznych, nie powstał realny system kształcenia nauczycieli. Polskie uczelnie nie przygotowują absolwentów do pracy w szkole. W tym zakresie polskie uczelnie są zupełnie anachroniczne Przyszli nauczyciele uczą się zawodu dopiero w szkole, dopiero tam stają się pedagogami, wychowawcami. Niezbędne jest zwiększenie zakresu kształcenia pedagogicznego i metodycznego na wszystkich kierunkach pedagogicznych. Przede wszystkim jednak 79 należy wprowadzić solidny system praktyk zawodowych, jako integralna część kształcenia pedagogicznego. Sposób kształcenia nauczycieli musi ulec radykalnej zmianie. Niezbędne jest wprowadzenie studiów przygotowujących nauczycieli do kształcenia blokowego oraz studiów przygotowujących do nauczania więcej niż jednego przedmiotu. Te tendencje należałoby wzmacniać, także poprzez udział doświadczonych, czynnych nauczycieli w kształceniu oraz współpracę administracji oświatowej (kuratorów oświaty, wizytatorów, metodyków, dyrektorów szkół) z władzami poszczególnych uczelni. Uczelnia musi przygotowywać przyszłych nauczycieli do funkcji wychowawczych, szczególne zaniedbanie w tym zakresie widoczne jest w gimnazjach. Przygotowanie zawodowe nauczycieli jest niezmiernie ważne, także ze względu na specyfikę tego zawodu - powołania. Zawód nauczyciela skupia w sobie cechy zawodu wolnego i służby. Z jednej strony nauczyciel zostaje na lekcji sam na sam ze swoimi uczniami. Może stać się dla nich mistrzem, wielkim autorytetem intelektualnym i moralnym lub niemiłą koniecznością, czy - co gorsze - demoralizatorem. Z drugiej strony nauczyciel jest pomocnikiem rodziców, środowiska lokalnego, państwa i Kościoła w wypełnianiu ich funkcji wychowawczych i kształcących. Nie może wykonywać swojej pracy wbrew nim, wbrew dobru wspólnemu. Fakty te należy brać pod uwagę przy opracowywaniu statusu zawodowego nauczycieli. Nauczyciel nie może stać się urzędnikiem państwowym, funkcjonariuszem wypełniającym polecenia władzy (jak to bywało onegdaj). Jednocześnie nauczyciel nie może być niezależnym od rodziców, środowisk lokalnych, państwa, czy Kościoła "mistrzem" realizującym własne wizje pedagogiczne. Status zawodowy nauczycieli należy określić ponownie i opisać w nowej ustawie o edukacji narodowej – będącej nową konstytucją oświatową, która zastąpi zarówno Kartę Nauczyciela, jak i ustawę o systemie oświaty. PiS przedstawi projekt nowe ustawy na koniec 2005 roku. Wprowadzony system awansu zawodowego nauczycieli został niepotrzebnie zbiurokratyzowany. Nauczyciele skupili się na gromadzeniu dokumentacji pracy według narzuconych wzorów. Nauczycielami dyplomowanymi nie zawsze zostają mistrzowie zawodu, ale nauczyciele najlepiej produkujący odpowiednią dokumentację. Na tym tle dochodzi w niektórych szkołach do wielu nadużyć. Konieczne jest wydłużenie stażu pedagogicznego dla osób po raz pierwszy zatrudnionych w szkole nawet do trzech lat. W trakcie dobrze przeprowadzonego stażu nastąpi stwierdzenie, czy dana osoba nadaje się do zawodu nauczycielskiego, który to zawód oprócz formalnych kwalifikacji wymaga określonych predyspozycji do pracy z dziećmi i młodzieżą, predyspozycji ujawnianych dopiero w trakcie pracy. Biurokratyczne zbieranie dokumentów, mające umożliwić awans zawodowy nauczycieli należy zastąpić egzaminami organizowanymi przez dyrektora szkoły w odniesieniu do nauczycieli stażystów i kontraktowych, przez organ prowadzący szkołę w odniesieniu do nauczycieli mianowanych i przez kuratora oświaty wobec nauczycieli dyplomowanych. Niezbędne jest wprowadzenie dodatkowego, rzeczywistego a nie honorowego stanowiska – profesora oświaty. Egzamin sprawdzający wraz z całą procedurą kwalifikacyjną powinien być realizowany przez ministra właściwego do spraw oświaty. Doprowadzi to do podniesienia rangi zawodu nauczycielskiego oraz umożliwi najlepszym nauczycielom dalszy awans zawodowy i oczywiście finansowy. Osiągnięcie najwyższego stanowiska musi być związane nie tylko z wysokimi kwalifikacjami formalnymi oraz dobrymi wynikami w pracy dydaktycznej i wychowawczej, ale także z zaangażowaniem w proces doskonalenia innych nauczycieli, czy wprowadzanie i upowszechnienie innowacji pedagogicznych. A wszystko realizowane musi być systematycznie w czasie całej pracy zawodowej, a nie w trakcie zbierania dokumentacji. Proces uspołeczniania szkoły wymaga zmian w sposobie oceniania nauczycieli. Najpierw awans zawodowy musi być powiązany z oceną pracy nauczyciela. Tylko nauczyciel pozytywnie oceniany mógłby piąć się po "drabinie zawodowej", a tylko oceniany bardzo wysoko mógłby osiągać stanowisko najwyższe. 80 Dyrektor szkoły wspólnie z przedstawicielami najlepszych nauczycieli i kuratora oświaty dokonywaliby oceny pracy nauczyciela, systematycznie co 5 lat. Spowoduje to zobiektywizowanie oceny oraz wzrost zaangażowania nauczycieli w podnoszenie swoich kwalifikacji. Nauczyciel musi być zobowiązany do systematycznego kształcenia ustawicznego, w tym także w trakcie wakacji letnich. Ze statusem zawodowym nauczyciela wiąże się nie tylko jakość, ale także ilość jego pracy. Ciągle panuje przekonanie, że nauczyciel pracuje kilkanaście godzin tygodniowo i ma prawie nieustanne ferie i wakacje. Należy ten błędny obraz zmienić, m.in. poprzez zapis, iż obowiązkowy czas pracy nauczyciela wynosi 40 godzin tygodniowo. Na pracę nauczyciela składają się trzy elementy: 1. pensum zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych prowadzonych bezpośrednio z uczniami i wychowankami; wymiar tych zajęć jest uzależniony od ich rodzaju, a dla nauczycieli powinien wynosić od 18 do 24 godzin tygodniowo, pensum to jest określane przez dyrektora szkoły i zatwierdzane przez organ prowadzący na dany rok szkolny, 2. zajęcia i czynności wynikające ze statutowych zadań szkoły; czas w którym nauczyciel pozostaje do dyspozycji uczniów (konsultacje, koła zainteresowań,, opieka nad uczniami w trakcie gier i zabaw itp.), rodziców (spotkania z rodzicami, wycieczki klasowo rodzinne, itp.) i dyrektora szkoły (rady pedagogiczne, programowanie pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej, przygotowywanie uroczystości i imprez szkolnych itp.); wymiar tych zajęć powinien być ustalany przez radę szkoły w granicach od 4 do 8 godzin tygodniowo, 3. praca własna nauczyciela: przygotowanie się do zajęć, samokształcenie, doskonalenie i dokształcanie zawodowe; wymiar tych zajęć jest zależny jedynie od potrzeb każdego nauczyciela i może być realizowany poza szkołą. Nauczyciel powinien być zatrudniany na czas określony (staż i kontrakty) lub nieokreślony (mianowanie i dyplomowanie). Wymaga to zmiany charakteru obecnej formy mianowania. Tylko profesor szkolny otrzymywać powinien większe gwarancje zatrudnia. Zatrudnienie w oświacie musi zostać zmienione, tak by umożliwić bardziej elastyczne reagowania na potrzeby środowiska lokalnego Jednocześnie w czasie wykonywania czynności służbowych nauczycielowi powinna przysługiwać ochrona prawna przewidziana dla funkcjonariuszy publicznych. Niezbędna jest zmiana systemu dyscyplinarnego nauczycieli. Obecny system jest bezwładny i chroni nauczycieli łamiących podstawowe zasady tego zawodu. Nowy system musi opierać się na klarownych i oczywistych dla wszystkich kryteriach, po przekroczeniu których nauczyciel traci uprawnienia do wykonywania zawodu. Obecnie funkcjonujący w oświacie system wynagradzania jest systemem antymotywacyjnym. Wynagrodzenie zasadnicze nauczycieli (standardowe, określane przez rząd) powinno zależeć od zajmowanego stanowiska oraz realizowanego wymiaru zajęć. Natomiast dodatki (dziś ciągle jeszcze rozbudowane) powinny być uzależnione od stażu pracy, pełnionej funkcji, warunków pracy i osiąganych wyników oraz zasobności gminy. Dodatek motywacyjny będący w dyspozycji dyrektora szkoły, a w stosunku do kadry zarządzającej szkołą w dyspozycji organu prowadzącego, powinien stanowić średnio 20% wynagrodzenia zasadniczego. Przydział środków finansowych na poszczególne szkoły na sfinansowanie dodatków motywacyjnych powinien być uzależniony od uzyskiwanych wyników egzaminów zewnętrznych oraz oceny pracy szkoły. Dodatek motywacyjny może być także zwiększany przez organ prowadzący szkoły lub placówki oświatowe. Wynagrodzenia nauczycieli najlepszych muszą wzrastać rokrocznie co najmniej o wysokość wzrostu gospodarczego. Któż inny powinien tak bezpośrednio korzystać z rozwoju gospodarczego kraju jak nie najlepsi nauczyciele gwarantujący dobrą przyszłość? - zwiększenie zakresu kształcenia pedagogicznego i metodycznego z wprowadzeniem dwustopniowego systemu studiów; - uchwalenie nowej ustawy o Systemie Edukacji Narodowej, stanowiącej konstytucję edukacji polskiej, regulującej wszystkie sprawy związane z edukacją; 81 - odbiurokratyzowanie systemu awansu zawodowego nauczycieli oraz wprowadzenie nowego stanowiska - profesora oświaty; - powiązanie awansu zawodowego z oceną; - współpraca ze środowiskami lokalnymi w zakresie oceny pracy nauczyciela; - objęcie nauczycieli ochroną prawną oraz zmiana systemu dyscyplinowania; Reforma programowa Pomimo wprowadzonych w szkołach na każdym poziomie zmian dotyczących podstaw programowych oraz zmian wynikających z prowadzeniem sprawdzianu po szkole podstawowej i egzaminu po gimnazjum konieczne są daleko idące zmiany w sferze programowej. Dotychczas wprowadzone zmiany, zarówno te centralne, jak i spontaniczne, dokonane przez samych nauczycieli, nie zmieniły struktury programów i podstaw aksjologicznych na jakich były budowane. Zmiany już dokonane mają na celu: rezygnację z nadmiaru informacji encyklopedycznych na rzecz właściwego wyważania proporcji pomiędzy niezbędną ilością informacji, a umiejętnością operowania i posługiwania się nimi oraz wprowadzanie elementów wykorzystywania różnych wariantów programowych o odpowiednim poziomie merytorycznym. Nowe programy powinny z jednej strony umożliwić każdemu uczniowi indywidualny rozwój jako osoby, jako członka rodziny i społeczności lokalnej, jako obywatela państwa i społeczeństwa, z drugiej strony wyposażyć go w umiejętności przydatne do życia we współczesnej cywilizacji, w tym przede wszystkim umiejętności posługiwania się językami obcymi, nowoczesnym sprzętem informacyjnym oraz życia w ustroju demokratycznym i w systemie wolnorynkowej gospodarki. Poprawa programów nauczania musi opierać się na integracji podstaw programowych stosowanych do tworzenia programów nauczania z wymaganiami stosowanymi do prowadzenia sprawdzianów i egzaminów państwowych. Wyniki państwowych sprawdzianów i egzaminów na poziomie szkoły powinny być jawne i w ten sposób powinny stać się ważnym elementem oceny szkół. W ciągu sześciu lat należy zwiększyć liczbę godzin zajęć z języka polskiego i historii oraz z matematyki i fizyki na każdym poziomie kształcenia o jedną godzinę w każdym trzyletnim cyklu kształcenia, a także dodatkowo przywrócić po dwie godziny zajęć pozalekcyjnych na cykl kształcenia. To przecież właśnie zajęcia pozalekcyjne stanowią najważniejszy charakter szkoły. Koszt tej operacji powinien być pokryty częściowo z budżetu państwa, a częściowo z oszczędności wynikających z prawie dwukrotnie mniejszej liczy uczniów z roczników dzieci przychodzących do szkoły dziś w porównaniu do najliczniejszego rocznika wyżu demograficznego 1983r. Konieczne jest wprowadzenie matematyki jako obowiązkowego przedmiotu na ogólnopaństwowym egzaminie maturalnym. Egzamin maturalny musi zastąpić egzaminy na studia wyższe. Egzamin maturalny wymaga uproszczenia i przyspieszenia. Należy ograniczyć egzamin do podstawowych przedmiotów oraz przesunąć w czasie jego termin, tak by umożliwić sprawniejsze jego przeprowadzenie. Język angielski i informatyka powinny stać się maksymalnie w ciągu 5 lat przedmiotami obowiązkowymi od początku kształcenia obowiązkowego, tj. od tzw. zerówki. Dziś w większości szkół mamy do czynienia z marnotrawstwem środków finansowych polegającym na udawaniu nauczania języków obcych. Bardzo często nauka ta trwa aż do poziomu szkolnictwa wyższego. Natomiast w rzeczywistości kształcenie języków obcych następuje w szkołach prywatnych, w postaci kształcenia uzupełniającego. Wprowadzenie kształcenia języka angielskiego jako przedmiotu obowiązkowego może nastąpić jedynie poprzez wprowadzenie przyspieszonej formy kształcenia nauczycieli oraz sfinansowaniu ze środków MENiS wykształcenia kadry naukowej w tym zakresie. Należy umożliwić przekwalifikowanie pracującym i bezrobotnym nauczycielom. 82 Podobnie z kształceniem informatycznym. Musi być ono podjęte od początku kształcenia, a następnie powinno być wykorzystywane w kształceniu pozostałych przedmiotów w szkole. - reforma systemów kształcenia z ukierunkowaniem ich na potrzeby współczesnej cywilizacji; - zwiększenie liczby godzin przedmiotów humanistycznych i ścisłych na wszystkich poziomach kształcenia; - uproszczenie formuły nowej matury i skrócenie czasu jej trwania; - zniesienie egzaminów wstępnych na studia wyższe; - wprowadzenie obowiązkowego nauczania w zakresie informatyki i języków obcych; Wychowanie i opieka w oświacie Szkole niezbędne jest przywrócenie funkcji wychowawczych i opiekuńczych. Sprawa jest delikatna i może być realizowana jedynie w uzgodnieniu z rodzicami oraz na warunkach określonych przez państwo. Najważniejszym elementem jest przywrócenie szkole wychowania patriotycznego. Program wychowawczy szkoły musi zawierać na dany rok szkolny specjalnie wydzieloną część programu wychowania patriotycznego. Elementy tego programu muszą wiązać się z prowadzeniem odpowiednich tematów na lekcjach szczególnie języka polskiego i historii /tygodniowy wymiar tych zajęć ulegnie zwiększeniu/, zajęć pozalekcyjnych, obchodów świąt narodowych, lokalnych, patronalnych i szkolnych, udziału szkoły w zewnętrznych uroczystościach patriotycznych. Patriotyzm rozpoczyna się od kształcenia patriotyzmu szkolnego między innymi poprzez prowadzenie nowoczesnych metod, np. poprzez odpowiedni udział w rywalizacji intelektualnej, kulturalnej i sportowej pomiędzy klasami i szkołami. Niezbędne jest także wprowadzenie nowoczesnych form wychowania patriotycznego, szczególnie poprzez współpracę szkoły z organizacjami społecznymi i obywatelskimi oraz udział uczniów w zajęcia kulturalnych i sportowych. Ocena z zachowania musi mieć przywróconą tę samą moc co oceny z przedmiotów szkolnych. Ocena negatywna musi powodować brak promocji do następnej klasy. Sytuacja społeczna w Polsce wymaga także wprowadzenia stanowczych działań wobec przemocy i łamania prawa w szkole przez uczniów. Uczniowie naruszający prawo będą kierowani przez kuratora oświaty do współpracy z poradnią psychologiczni-pedagogiczną. Należy wprowadzić kary przenoszenia uczniów do innych szkół oraz realizowania obowiązku szkolnego poza miejscem zamieszkania. Przywróci to odpowiedzialność rodziców za wypełnianie obowiązku szkolnego. Do najważniejszych zadań opiekuńczych szkoły należy zapewnienie bezpieczeństwa na terenie szkoły także po zajęciach szkolnych, umożliwienie podstawowej opieki medycznej, w tym stałej opieki pielęgniarskiej i stomatologicznej oraz okresowej opieki lekarskiej, pomoc najbardziej potrzebującym w niezbędnym wyposażeniu szkolnym, w tym w podręczniki szkolne oraz zapewnienia dożywiania tym, którzy tego potrzebują. Stworzony zostanie system uzupełniających funduszy stypendialnych. Budżet państwa dopłaci złotówkę do każdej złotówki przeznaczonej na system stypendialny przeznaczony na wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów przez samorządy lub organizacje pozarządowe. Nastąpi zaostrzenie kryteriów dopuszczania podręczników szkolnych do użytku szkolnego. Dodatkowym kryterium stanie się cena maksymalna ich sprzedaży. /15 zł dla podręczników szkół podstawowych, 18 zł dla podręczników gimnazjalnych, 20 zł dla podręczników szkół ponadpodstawowych; wycenie poddane zostaną także ćwiczenia szkolne i inne pomoce/. - przywrócenie szkole funkcji wychowawczych i opiekuńczych z wyciąganiem konsekwencji wobec uczniów łamiących prawo; 83 - współpraca z organizacjami społecznymi w zakresie wychowania patriotycznego; - stworzenie systemu stypendialnego dla osiągającej wysokie wyniki w nauce młodzieży wiejskiej; - stworzenie we współpracy z policją i organami wymiaru sprawiedliwości programu zmierzającego do wyeliminowania przestępczości i zachowań aspołecznych; - zapewnienie uczniom bezpieczeństwa, opieki medycznej i pomocy dla potrzebujących; System zarządzania oświata Najważniejszym ogniwem zarządzania oświatą powinien być dyrektor szkoły jako główny organizator życia szkolnego. Jednocześnie muszą wzrastać kompetencje opiniodawcze i kontrolne organów rodzicielskich oraz nadzorcze kuratorium oświaty w szkole. Dyrektor szkoły skupia w swoim ręku z jednej strony funkcje merytoryczne, dotyczące nadzoru nad poziomem kształcenia w szkole, z drugiej natomiast funkcje zarządzające i administracyjne. W wypełnianiu obu tych funkcji dyrektora szkoły powinni wspomagać rodzice. Ciągle jeszcze w większości szkół rady rodziców są ciałami zbyt mało autentycznymi. Organami zarządzającymi oświatą podstawową i gimnazjalną są samorządy gminne, a organami zarządzającymi oświatą ponadgimnazjalną samorządy powiatowe lub miejskie. Do zadań samorządów należy zaliczyć: zapewnienie warunków materialnych i kadrowych działania oświaty, ustalanie sieci szkolnej oraz gwarantowanie dostępności szkół, organizacja opieki socjalnej nad uczniami, nadzór nad organizacją pracy, działalnością administracyjną, finansową i opiekuńczą szkół i placówek na swoim terenie, tworzenie lokalnych programów historii i wychowania patriotycznego i obywatelskiego. Kurator oświaty musi w jeszcze większym zakresie podjąć zadanie analizowania i oceniania poziomu kształcenia w każdej szkole oraz pomocy w jego podnoszeniu. Dyrektor szkoły, wypełniający jednocześnie zadania kontrolowane przez kuratora oświaty (nauczanie) i przez władze samorządu (zarządzanie), będzie powoływany przez organ prowadzący (gminę, powiat) z kontrasygnatą kuratora oświaty. Konkursy na stanowisko dyrektora powinny pełnić jedynie funkcję pomocniczą w wyłanianiu kompetentnych i odpowiedzialnych kandydatów. Należy wprowadzić jedynie dwukrotną kadencję dyrektora w danej szkole, choć z możliwością pracy po dwóch kadencjach w innej szkole za zgodą kuratora oświaty. Podjęte działania spowodują wzmocnienie kompetencji decyzyjnych dotyczących szkoły: dyrektora, rodziców, a także środowisk lokalnych najlepiej znających potrzeby szkoły. W takim systemie zarządzania oświatą zmniejszeniu ulegają kompetencje ministra edukacji narodowej. Minister staje się organem wyznaczającym te elementy (jak: standardy programowe, kwalifikacje nauczycieli, zasady promowania i klasyfikowania uczniów itp.), które regulują już nie proces, ale poziom kształcenia. Kurator oświaty będzie w jeszcze większym stopniu organem zabiegającym o ten poziom. Należy przywrócić władztwo kuratora oświaty nad publicznymi placówkami doskonalenia nauczycieli. - nawiązanie współpracy między dyrektorami szkół a rodzicami w zakresie zarządzania placówkami oświatowymi; 84 - zmiana systemu powoływania na stanowiska dyrektorów szkół z przekazaniem tych kompetencji w ręce odpowiednich władz samorządowych; - wzmocnienie funkcji nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez kuratora oświaty; Struktura oświaty Zasadne wydaje się obniżenie wieku rozpoczynania szkoły podstawowej do szóstego roku życia, przy jednoczesnym pozostawieniu dotychczasowej struktury szkolnej: sześcioletniej szkoły podstawowej trzyletniego gimnazjum oraz trzyletniego liceum. Kolejna rewolucje w systemie szkolnym może być dla systemu zabójcza, dlatego należy modernizować i doskonalić obecnie funkcjonujący system. Konieczne jest natychmiastowe wzmocnienie i rozwój nowego typu szkoły - liceum profilowanego, dającego wykształcenie ogólnozawodowe, a także przygotowującego do egzaminu dojrzałości oraz szybkiego uzupełniania przygotowania zawodowego na kursach, w szkołach policealnych i studiach wyższych, szczególnie zawodowych. Rozważyć należy wydłużenie czasu nauki w liceum profilowanym do czterech lat. Bardzo powoli następuje odchodzenie od kształcenia wąskoprofilowego, specjalistycznego na rzecz kształcenia szerokoprofilowego. Ciągle jeszcze funkcjonuje jednak zbyt wiele zawodów, w tym zawodów anachronicznych. Dlatego niezbędne jest przyspieszenie reformy szkolnictwa zawodowego. W funkcjonujących technikach należy modernizować kształcenie zawodowe oraz unowocześniać kształcenie praktyczne. Niezbędne jest wzmocnienie współpracy edukacji zawodowej z gospodarką. Szkolnictwo zawodowe musi być obudowane różnymi formami kształcenia ustawicznego, dziś niemalże nieobecnego w polskim systemie oświaty. Reforma ta musi być ściśle związana ze zmianami gospodarczymi i ustrojowymi, należy więc stworzyć mechanizmy sprzyjające prowadzeniu kształcenia zawodowego podmiotom gospodarczym: rzemieślniczym, przemysłowym, handlowym i usługowym. Sprzyjać temu musi system finansowy /podatkowy/, kierowany do podmiotów gospodarczych. Szkoły stricte zawodowe, w których powinno kształcić się maksymalnie o 15-20% młodzieży uproszczą swoją strukturę. Uproszczeniu i unowocześnieniu ulegnie struktura zawodów. Transformacja gospodarki spowodowała rozwój publicznego i niepublicznego szkolnictwa wieczorowego i zaocznego oraz innych form kształcenia ustawicznego, w tym kształcenia na odległość. Dużą rolę w stałym dostosowywaniu kwalifikacji do potrzeb zmieniającej się gospodarki i zmieniającego się rynku pracy odgrywają różnego rodzaju placówki oświaty pozaszkolnej prowadzące swoją działalność w formie kursowej. W ten sposób wytworzył się rynek edukacyjny regulowany popytem i podażą, środkami finansowymi i systemem państwowych egzaminów. Niezbędne jest rozbudowanie tego sektora edukacji zarówno na poziomie oświaty jak szkolnictwa wyższego. - obniżenie wieku rozpoczęcia obowiązku szkolnego; - wzmocnienie liceów profilowanych i reforma szkolnictwa zawodowego; - rozwój kształcenia ustawicznego; Szkolnictwo Wyższe Podstawowym elementem działań w dziedzinie szkolnictwa wyższego winno być utrzymanie niezależności uczelni od wpływów politycznych i administracyjnych oraz wzmocnienie działań mających na celu podnoszenie jakości kształcenia. Niezbędne jest wzmocnienie finansowe uczelni uniwersyteckich oraz największych uczelni politechnicznych. Jednocześnie konieczne jest ustabilizowanie sytuacji wyższych szkół zawodowych, ściśle współpracujących z uczelniami 85 akademickimi, ale przede wszystkim mocno zakorzenionych w środowiskach lokalnych, gospodarczych i samorządowych. Nowym sposobem finansowania szkolnictwa wyższego będzie wprowadzenie zasady pokrywania kosztów kształcenia studentów studiów stacjonarnych jednakowej dla uczelni państwowych i niepaństwowych spełniających warunki określone w wymaganiach akredytacyjnych poprzez dotacje dla uczelni niepaństwowych w wysokości odpowiadającej średnim kosztom kształcenia studenta w uczelniach państwowych danego typu. Także nakłady na szkolnictwo wyższe będą wzrastały rokrocznie zgodnie ze wskaźnikiem wzrostu gospodarczego. Zachowany zostanie system finansowania przez państwo studiów w systemie studiów dziennych w uczelniach publicznych oraz system opłat za studia na pozostałych formach studiów i typach uczelni. Państwo powinno finansować na dobrym poziomie kształcenie miliona studentów na studiach dziennych, pozostali nadal będą opłacać swoje kształcenie na poziomie wyższym. Zwiększeniu ulegnie kontrola wydatków publicznych w zakresie szkolnictwa wyższego. Dlatego uczelnie otrzymujące największe dotacje z budżetu państwa poddane zostaną audytowi zewnętrznemu w zakresie finansów i zarządzania uczelnią. Na wszystkich uczelniach wprowadzony zostanie system audytu wewnętrznego. W celu zmniejszenia kosztów działalności uczelni oraz wprowadzenia nowoczesnych metod zarządzania, wprowadzone zostanie stanowisko kanclerza uczelni, odpowiedzialnego za zarządzanie oraz sprawy administracyjne i finanse uczelni. Dodatkowym ciałem kolegialnym wspierającym uczelnie w zakresie gospodarki finansowej, pozyskiwania środków finansowych oraz wzmacniania związków uczelni ze środowiskiem regionalnym oraz środowiskami gospodarczymi będzie konwent uczelni. W skład konwentu wchodzić będą przedstawiciele środowisk gospodarczych, przedstawiciele rynku pracy oraz przedstawiciele środowisk samorządowych. Kolejnym krokiem przybliżającym działalności uczelni do potrzeb społecznych i gospodarczych kraju będzie tworzenie centrów transferu technologii, inkubatorów przedsiębiorczości i parków technologicznych na styku uczelni i gospodarki. Wzmocnieniu ulegnie też rola praktyk studenckich. Wzmacniane będą kompetencje komisji akredytacyjnej, jako głównego ośrodka kontroli jakości kształcenia. Komisja akredytacyjne przejmie także kompetencje centralnej komisji ds. tytułu naukowego i stopni naukowych, która zostanie zlikwidowana. Każda jednostka szkolnictwa wyższego, która nie otrzyma najwyższej oceny komisji akredytacyjnej będzie zobowiązana do corocznego sporządzania raportu samooceny wraz z programem naprawczym. W kryteriach akredytacji zostaną wpisane mechanizmy wliczania pracowników naukowych jednokrotnie na każdym poziomie studiów licencjackich i inżynierskich, magisterskich i doktoranckich. Jednocześnie zostanie wprowadzony mechanizm zmniejszenia minimalnej liczby samodzielnych pracowników nauki, w przypadku zastępowania ich pracownikami posiadającymi stopień naukowy. Będzie to dodatkowy /poza finansowym/ mechanizm odmładzania kadry naukowej i przyspieszania karier naukowych. Podjęte zostaną działania mające na celu wzmocnienie najlepszych uniwersytetetów poprzez stopniową integrację obecnej rozdrobnionej sieci szkół wyższych. Silne i duże uniwersytety łatwiej mogą konkurować o środki finansowe i efektywniej je wykorzystywać. W Polsce nadal utrzymujemy pokomunistyczny podział szkół publicznych na „branżowe” szkoły wyższe będące faktycznie „parauniwersytetami”. Klasyczna struktura uniwersytetu nie stroniącego także od nauk stosowanych lepiej może spełniać swoją misję badawczą i edukacyjną, dowiodły tego nieliczne próby takiej integracji w Polsce. Proces integracji szkół wyższych jest szczególnie istotny dla mniejszych ośrodków akademickich, których po prostu nie stać na odrębny Uniwersytet, Politechnikę, Akademię Medyczną etc., stopniowa rezygnacja z uniwersytetów „branżowych” powinna się właśnie rozpocząć od małych ośrodków akademickich. Integracja szkół nie może mieć jednak charakteru rewolucyjnego powinien to być proces, stymulowany mechanizmami finansowymi, rozpoczynający się od utworzenie związków szkół. Potrzebujemy w naszym kraju zróżnicowanych szkół wyższych od elity uniwersyteckiej poprzez szkoły akademickie do szkół zawodowych i to niezależnie od ich charakteru szkoły publicznej lub niepublicznej. Szczególnie ważna jest troska o najlepsze uczelnie, które powinny mieć preferencje w finansowaniu i większy stopień autonomii. 86 Algorytmiczny system podziału środków finansowych dla szkół wyższych musi zostać uzupełniony systemem zadaniowym w celu wzrostu poziomu finansowania badań i kształcenia. Powinien on opierać się o następujące zasady: - określenie kosztów kształcenia studenta na danym kierunku i decyzja (niestety polityczna) o liczbie kształconych studentów na koszt podatnika przy jednoczesnym zapewnieniu konstytucyjnej zasady równości szans w dostępie do studiów opłacanych przez budżet, - swoboda uczelni w ustalaniu liczby studentów opłacających swoje studia (czesne jako pozabudżetowy dochód uczelni) oraz swobodne kształtowanie uczelnianych systemów stypendialnych, - finansowanie z budżetu wyłącznie badań podstawowych i podstawowych ukierunkowanych na aplikacje poprzez system grantów w obrębie państwowych programów badawczych, - związanie instytutów PAN z uczelniami oraz prywatyzacja instytutów branżowych, - utworzenie otwartych systemów funduszy stypendialnych, dofinasowanych przez budżety samorządów oraz zarządy firm, - stworzenie mechanizmów podatkowych stymulujących finansowanie badań i stworzenie pozarządowego systemu badań i rozwoju (R&D). Stworzenie spójnego i umocowanego prawnie systemu finansowania szkolnictwa wyższego powinno z jednej strony zatrzymać tendencje roszczeniowe szkół wyższych i ograniczyć uznaniowość decyzji urzędników z drugiej strony. Wzrost efektywności badań naukowych i poziomu kształcenia musi zostać wymuszony zarówno poprzez mechanizmy finansowe jak i system niezależnego od szkół wyższych audytu i akredytacji. Wprowadzenie mechanizmów pozytywnej selekcji nauczycieli akademickich i likwidacja luki pokoleniowej staje się jednym z najważniejszych zagrożeń dla szkolnictwa wyższego. Komisja Edukacji Narodowej Środowiska oświatowe i naukowe powinny podjąć współpracę w celu budowy spójnego systemu edukacji i nauki od przedszkola, poprzez szkolnictwo podstawowe, gimnazjalne i ponadponadgimnazjalne po szkolnictwo wyższe i instytuty naukowe. Współdziałanie to powinno doprowadzić do wypracowania swoistej konstytucji edukacji narodowej i nauki nakierowanej na tworzenie społeczeństwa kompetentnego i gospodarki opartej na wiedzy. Powołana zostanie komisja edukacji narodowej, ciało społeczne, doradcze dla rządu, a skupiające przedstawicieli tych środowisk. Wprowadzenie nawet najlepszych mechanizmów sterujących jakością pracy nauczycieli nie zmieni obrazu szkoły dopóki nie pojawią się ośrodki kształcenia nauczycieli, a nie uczelnie kształcące „przedmiotowców”. Młodzi ludzie uzyskujący uprawnienia pedagogiczne są do pracy w szkole zupełnie nieprzygotowani. Przychodzą i dopiero na miejscu, na żywym organizmie uczą się uczyć i pracować z dziećmi i młodzieżą. To nie dziwi, bowiem w wielu uczelniach metodyk uczą naukowcy nigdy nie pracujący w szkołach i placówkach oświatowych. Zmienić się muszą programy kształcenia nauczycieli. Takie sprawy jak ocenianie, tworzenie testów, programowanie pracy pedagogicznej, tworzenie programów, praca wychowawcy klasowego, udział w doskonaleniu i samokształcenie są dziś niestety nieobecne w uczelniach pedagogicznych. Młody nauczyciel przychodząc do szkoły i trafiając do dobrego ośrodka metodycznego dopiero poznaje warsztatowe formy doskonalenia się i kształcenia młodych ludzi. W celu zmiany obecnej złej sytuacji na nowo zdefiniowane zostanie pojęcie kwalifikacji pedagogicznych. Jednocześnie ośrodki metodyczne podległe dziś samorządom wojewódzkim zostaną włączone w struktury uczelni wyższych kształcących nauczycieli. Praca tych ośrodków wzmocni praktyczne i metodyczne kształcenie prowadzone na uczelniach. Niezbędne jest wzmocnienie roli publicznej telewizji i e-edukacji do ogólnopolskiego doskonalenia nauczycieli. - utrzymanie niezależności uczelni od wpływów politycznych i administracyjnych oraz ustabilizowanie sytuacji wyższych szkół zawodowych; 87 - zmiana systemu finansowania uczelni, przy zachowaniu trybu finansowania przez państwo studiów dziennych w uczelniach publicznych; - zwiększenie kontroli wydatków publicznych w zakresie szkolnictwa wyższego, wprowadzenie nowoczesnych metod zarządzania; - powiązanie działalności uczelni ze sprawami społecznymi i gospodarczymi; - budowa spójnego systemu edukacji, obejmującego wszystkie jego szczeble; - powołanie społecznej Komisji Edukacji Narodowej; - redefinicja kwalifikacji pedagogicznych; Ponadto proponujemy: - wprowadzenie w życie przygotowanej przez Prawo i Sprawiedliwość, we współpracy ze środowiskami sportowymi ustawy o kulturze fizycznej i sporcie, której zapisy zakładają m.in. wydzielenie z Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu oraz Ministerstwa Nauki dwóch osobnych ministerstw Ministerstwa Edukacji Narodowej i Nauki oraz Ministerstwa Sportu i Turystyki, likwidację Polskiej Konfederacji Sportu, z przekazaniem kompetencji merytorycznych Polskiemu Komitetowi Olimpijskiemu, a finansowych – ministrowi sportu, co umożliwi oszczędności w wydatkach administracyjnych w kwocie ok. 2 mln złotych rocznie; - zwiększenie udziału środków z Totalizatora Sportowego na sport młodzieżowy i akademicki oraz stworzenie specjalnych programów finansowania przygotowań olimpijskich, aby podnieść poziom uczestnictwa polskich sportowców w międzynarodowych imprezach; - zwiększenie nadzoru właściwego ministra nad związkami sportowymi, przy jednoczesnym umożliwieniu im prowadzenia własnej działalności gospodarczej z pozostawieniem dochodów z tej działalności do ich wyłącznej dyspozycji, a także wprowadzenie zapisów umożliwiających finansowanie sportu wyczynowego przez samorządy terytorialne. Kazimierz Marcinkiewicz 88 POLITYKA KULTURALNA „Pakt dla Kultury Narodowej” Prawo i Sprawiedliwość opowiada się za silnym mecenatem państwa w dziedzinie kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. W polskiej polityce kultura jest często traktowana jako sfera o marginalnym znaczeniu i źródło niepotrzebnych budżetowych obciążeń. Stanowczo sprzeciwiamy się takiemu ciasno ekonomicznemu sposobowi myślenia. Kultura nie jest kulą u nogi, a ludzie, którzy ją tworzą i dla niej pracują, nie są klientami socjalnej pomocy. Winni im jesteśmy wielki szacunek, bo Polska istnieje przecież nade wszystko dzięki sile tradycji, dokonaniom artystów i wartościom wytworzonym przez kulturę. Tak działo się w przeszłości w czasie zaborów i dyktatury komunistycznej, tak jest i dzisiaj w czasie pokoju, gdy kultura pozostaje sferą symbolicznego zorganizowania świadomości Polaków. Nie wolno nam też zapominać, że to poprzez swoją kulturę Polacy współtworzyli chrześcijańską kulturę Europy i w niej uczestniczą. Kultura potrzebuje wsparcia ze strony państwa, nie jest bowiem prawdą, że to, co wartościowe, zawsze potrafi obronić się samo. Takie wsparcie powinna otrzymać także i dlatego, że samo państwo nie może przetrwać bez kultury i dziedzictwa narodowego. Nabiera to szczególnego znaczenia w dobie integracji europejskiej. Promocja kultury podnosi poziom cywilizacyjny, atrakcyjność turystyczną i potencjał edukacyjny kraju. Dyplomacja kulturalna daje ogromne możliwości wzmocnienia pozycji Polski na arenie międzynarodowej. Uważamy, że wyzwania, jakie stoją przed Polską, wymagają prowadzenia aktywnej polityki kulturalnej. Za szczególnie istotne uznajemy podjęcie działań zmierzających do: 1. Ustanowienia silnych podstaw finansowych rozwoju kultury. Prawo i Sprawiedliwość zobowiązuje się dążyć do przyjęcia przez nowy rząd PAKTU DLA KULTURY NARODOWEJ, potwierdzającego rolę kultury w strategii rozwoju kraju i zapewniającego realny dwudziestoprocentowy wzrost wydatków państwa w tej dziedzinie do końca kadencji 2005-2009. 2. Ustanowienia stabilnych i twórczości artystycznej. reguł prawnych sprzyjających rozwojowi kultury PiS proponuje umocnienie statusu narodowych instytucji kultury, które powinny korzystać z możliwości szczególnej ustawowej opieki prawnej na wzór rozwiązania obowiązującego w przypadku Narodowego Zakładu im. Ossolińskich. Konieczna jest reforma finansowania polskiej kinematografii ożywiająca konkurencję i sprzyjająca młodej twórczości filmowej. Pilną kwestią jest także zmiana prawa autorskiego, która zakończy okres ciągnących się latami sporów między nadawcami a organizacjami zbiorowego zarządzania. PiS opowiada się za zastosowaniem zasady wyjątku kulturalnego w odniesieniu do sfery opodatkowania działalności twórczej i statusu twórców. Państwo powinno przyjąć pełną odpowiedzialność za działalność szkolnictwa artystycznego I i II stopnia oraz inicjować programy upowszechniania edukacji artystycznej; 3. Zwiększenia inwestycji w muzealnictwie – obszarze szczególnie dotkniętym cięciami budżetowymi po 2001 roku. Wiele spośród najważniejszych polskich muzeów wymaga dziś remontu, niezbędna jest rozbudowa Muzeum Narodowego w Warszawie oraz dokończenie odbudowy Zamku Królewskiego. Odrębną kwestią pozostaje natychmiastowe powstrzymanie degradacji polityki państwa w zakresie konserwacji zabytków, gdzie wydatki budżetowe spadły w obecnej kadencji o ponad 60%, i powrót do finansowania tej dziedziny na poziomie z 2001 roku. 89 4. Prowadzenia przez państwo aktywnej i ofensywnej polityki historycznej. Polska odegrała wyjątkową rolę w XX-wiecznej historii zmagań ze zbrodniczymi systemami totalitarnymi. Tymczasem obecnie mamy do czynienia z próbami relatywizacji odpowiedzialności za wywołanie II Wojny Światowej i zbrodnie popełnione w czasie jej trwania. Do elementów polskiej polityki historycznej powinny należeć: powołanie Muzeum Wolności – nowoczesnej instytucji muzealno-edukacyjnej, ukazującej dzieje Polski (zwłaszcza XX-wieczne) przez pryzmat tak zawsze ważnej dla Polaków idei wolności, poprawa jakości edukacji historycznej w szkołach, wzmocnienie programów i instytucji – zarówno publicznych, jak i niezależnych dokumentujących i popularyzujących historię. 5. Dobrego przygotowania ministerstwa, samorządów i instytucji kultury do pozyskiwania środków z funduszy Unii Europejskiej. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego powinien inspirować i wspierać powstawanie projektów strukturalnych, umożliwiających realizację inwestycji w dziedzinie infrastruktury kulturalnej. 6. Ułatwienia młodym ludziom dostępu do kultury. Proponujemy realizację programu „Młoda Polska”, który zachęcałby do podejmowania samodzielnych inicjatyw w dziedzinie edukacji kulturalnej i promował postawę czynnego uczestnictwa w kulturze, m.in. poprzez: wsparcie wycieczek szkolnych do miast – regionalnych i krajowych ośrodków kulturalnych, dofinansowanie ulgowych biletów wstępu do teatrów, muzeów i innych instytucji kultury, uruchomienie mechanizmu systematycznych zakupów książek dla bibliotek szkolnych, zwłaszcza na prowincji. 7. Upowszechniania kultury. Opowiadamy się za zainicjowaniem programu promocji utalentowanych, lecz jeszcze nieznanych twórców. Proponujemy podjęcie programu „Nikifor XXI”, który wspierałby autentyczną kulturę ludową, a także ożywiał życie kulturalne, szczególnie na wsi i w małych miasteczkach. 8. Rozwoju dyplomacji kulturalnej. Promocja kultury za granicą jest skutecznym i tanim narzędziem budowy atrakcyjnego wizerunku Polski w świecie, ułatwiającego prowadzenie efektywnej polityki zagranicznej. Priorytetowymi obszarami zainteresowań powinny być państwa Unii Europejskiej, Stany Zjednoczone oraz kraje, z którymi łączy nas dziedzictwo I Rzeczypospolitej. Należy także systematycznie wspierać przekłady dzieł literatury pięknej (zarówno klasycznych, jak i współczesnych) i wybitnych osiągnięć polskiej humanistyki na języki obce. 9. Promocji polskiego dziedzictwa kulturowego. Państwo ponosi odpowiedzialność nie tylko za materialną spuściznę kulturową, ale również za podtrzymywanie tradycji narodowej i państwowej; 10. Wzmocnienia kulturalnej obecności Polski na Wschodzie. Opowiadamy się za powołaniem Funduszu Dobrego Sąsiedztwa, instytucji zajmującej się wspieraniem inicjatyw społecznych, naukowych i edukacyjnych na Białorusi i Ukrainie. Zadaniami Funduszu powinny być: realizacja wieloletniego programu stypendialnego dla studentów i doktorantów oraz stałego, szeroko zakrojonego programu wymiany międzynarodowej skierowanego do uczniów liceów. Niezbędne jest także podkreślenie znaczenia kwestii ochrony polskiego dziedzictwa za granicą poprzez przywrócenie instytucji specjalnego pełnomocnika w randze podsekretarza stanu. 11. Odbudowy autorytetu i znaczenia mediów publicznych uwolnionych od nacisków politycznych i zobowiązanych do rzeczywistej realizacji misji w dziedzinie edukacji i kultury. Jesteśmy przeciwko prywatyzacji telewizji publicznej, co w obecnych warunkach musiałoby prowadzić do całkowitego zakwestionowania tej misji. Szczególnej ochronie powinny podlegać także rozgłośnie radiowe o ściśle kulturalnym i edukacyjnym charakterze. Będziemy dążyć do przyjęcia i ścisłego egzekwowania przepisów zakazujących emisji programów zawierających przemoc oraz treści demoralizujące. 90 Opowiadamy się za przywróceniem „dziedzictwa narodowego” w nazwie Ministerstwa Kultury. Dokonana w 2001 roku zmiana nazwy ministerstwa była efektem agresji ideologicznej i podważała zasadę dbałości o ciągłość tradycji kulturalnej i symbole integrujące Polaków. Sprzeciwiamy się obecnym w debacie publicznej pomysłom likwidacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Przyjęcie tego rozwiązania oznaczałoby w obecnych warunkach zakwestionowanie odpowiedzialności państwa za prowadzenie aktywnej polityki kulturalnej. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego powinno stać się skutecznym, nowoczesnym instrumentem rządzenia, podejmując jednocześnie te zadania w sferze kultury, które w ostatnim czasie zostały przeniesione poza obszar realnej odpowiedzialności państwowej. Przykładem takiej szkodliwej polityki była likwidacja departamentu odpowiedzialnego za książkę i promocję czytelnictwa. W przekonaniu, iż kultura obok edukacji i nauki jest kluczową dziedziną dla cywilizacyjnego rozwoju kraju, Prawo i Sprawiedliwość opowiada się za obecnością w rządzie ministra właściwego dla spraw kultury i dziedzictwa narodowego i za ścisłą współpracą z samorządami, środowiskami artystycznymi, animatorami życia kulturalnego oraz wszystkimi, którym leży na sercu dobro polskiej kultury. Nowoczesne myślenie o kulturze wyklucza traktowanie jej jako dziedziny o nikłym znaczeniu, nie mającej żadnego wpływu na politykę czy ekonomię. W istocie rzeczy kultura jest jednym z najważniejszych czynników determinujących rozwój – dlatego też tylko prowadząc aktywną i odważną, choć równocześnie roztropną politykę kulturalną Polska będzie w stanie sprostać trudnym wyzwaniom, przed jakimi obecnie stoimy. Kazimierz Michał Ujazdowski 91 GOSPODARKA 92 TANIE I SPRAWNE PAŃSTWO usprawnienie państwa poprzez ograniczenie wydatków na administrację państwową, rządową i samorządową Administracja państwowa w Polsce jest ogromnie rozbudowana, niesprawna i skorumpowana. Zupełnie nie odpowiada na wyzwania współczesnego społeczeństwa. Bez radykalnych zmian w administracji trudno budować i realizować program naprawy państwa. Prawo i Sprawiedliwość dokona zmian poprzez realizację programu TANIE I SPRAWNE PAŃSTWO. Przyniesie to oszczędności prawie 5 mld zł rocznie oraz ok. 3 mld zł jednorazowych wpływów. 1. Niezbędne jest ograniczenie zatrudnienia w administracji państwowej o ok. 20%. Przyniesie to oszczędności rzędu 1,1 mld zł w skali roku. /W 1995 roku pracowało 737. 900 urzędników, a w 2003 zatrudnienie w administracji publicznej wzrosło do 873.000 osób./ 2. Nastąpi zmiana systemu tworzenia budżetu państwa z obecnego „współczynnikowego”, polegającego na przechodzeniu wszystkich wydatków z roku poprzedniego ze zmianą związaną z współczynnikiem obowiązującym w danym roku, na budżet „zadaniowy”. Założenia budżetu państwa muszą być tworzone i kontrolowane w urzędzie premiera, a jego zestawienie bieżące i wykonywanie w ministerstwie finansów. Niezbędne jest wprowadzenie zestandaryzowanego informatycznego systemu zarządczego z końcówkami terminali w jednostkach budżetowych i urzędach, który pozwoli odpowiedniemu departamentowi ministerstwa finansów on-line monitorować stan operacji i sald oraz kontrolować wydatki. Jednocześnie poprzez dostęp do systemu należy umożliwić stałą i bieżącą kontrolę wydatków Najwyższej Izbie Kontroli. Nastąpi także pełna konsolidacja budżetu, poprzez zespolenie z budżetem budżetów wszystkich funduszy, agencji i jednostek, które nie zostaną zlikwidowane. W ciągu dwóch lat zakończony zostanie proces „odsztywniania” budżetu, aż do osiągnięcia odwrotnych proporcji, tj. jedynie 40% wydatków budżetowych „sztywnych”. Działania te przyniosą oszczędności szacowane na miliardy złotych rocznie. 3. Prócz wprowadzenia uproszczonego systemu podatkowego konieczne jest wprowadzenie bardziej efektywnego systemu ściągania podatków. Pozwoli to zmniejszyć administrację skarbową. Dzisiaj koszty poboru podatku są jednymi z największych w OECD. Izby i urzędy skarbowe wymagają daleko idącej przebudowy. Dlatego powołany zostanie Główny Urząd Skarbowy, podległy ministrowi finansów. Urząd ten przeprowadzi reformę aparatu skarbowego i będzie nadzorował pracę administracji skarbowej. 4. Musi nastąpić standaryzacja administracji państwowej /rządowej i samorządowej/ a) wprowadzenie metody do opisu i wyceny stanowisk pracy w administracji; Wprowadzenie nowoczesnych metod zarządzania i standardów jakości przyczyni się do zwiększenia efektywności i jakości pracy administracji; b) wprowadzenie standardów wyposażenia administracji /między innymi: zmniejszenie liczby samochodów służbowych o ok. 40% /oszczędności ok. 20 mln zł rocznie w wydatkach bieżących/, zmniejszenie liczby telefonów komórkowych służbowych o ok. 30% oraz wprowadzenie zakazu rozmów prywatnych z telefonów komórkowych i stacjonarnych /oszczędności ok. 8 mln zł rocznie w wydatkach bieżących/, zmniejszenie środków finansowych na tzw. wydatki reprezentacyjne, zmniejszenie liczby delegacji; c) wprowadzenie narzędzi informatycznych do zarządzania administracją oraz pomiaru jej efektywności i jakości pracy; d) wprowadzenie standardów i limitów zatrudnienia w zakresie prowadzenia spraw: finansowych, kadrowych, europejskich oraz obsługi urzędu; w małych urzędach wykonywanie tych zadań 93 usługowo przez inne jednostki budżetowe, wraz z metodą rotacji osób zatrudnionych w tych wydziałach pomiędzy poszczególnymi administracjami; „Wystandaryzowanie” administracji oraz wprowadzenie nowoczesnych metod informatycznych do obsługi obywateli przyniesie realne, finansowe efekty dla budżetu. 5. Likwidacja funduszy, agencji i urzędów: Likwidacja: PFRON; tzw. środków specjalnych z wyjątkiem środka Totalizatora Sportowego; Agencji Nieruchomości Rolnych; 13 terenowych delegatur Ministra Skarbu Państwa; Rządowego Centrum Studiów Strategicznych wraz z delegaturami; Funduszu Prywatyzacji; Rządowego Centrum Legislacji; 12 przedstawicielstw Polskiej Organizacji Turystycznej; 16 oddziałów Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (sama agencja zostanie przekształcona w Generalną Dyrekcję Dróg i otrzyma szersze zadania), Wojskowej Agencji Mieszkaniowej; Narodowego Funduszu Zdrowia; gospodarstw pomocniczych w obecnym kształcie; po zmianie Konstytucji RP likwidacja Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz Rady Polityki Pieniężnej; 6. Łączenie i zmiany w strukturach dotychczasowych: Połączenie Agencji Rynku Rolnego z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa; likwidacja w obecnej formie Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; zmniejszenie środków na administrację niektórych urzędów centralnych oraz agencji i funduszy zgodnie z wprowadzonymi standardami: np. w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych oraz w KRUS wraz z wprowadzeniem zasady zakazu kredytowania swojej działalności; likwidacja delegatur UW oraz zniesienie powielających się wojewódzkich struktur rządowych i samorządowych; likwidacja i konsolidacja inspekcji państwowych celem zwiększenia efektywności ich działania, poprawy sprawności oraz ułatwienia prowadzenia kontroli - konsolidacja spowoduje także ułatwienia dla instytucji i przedsiębiorstw kontrolowanych; w miejsce dotychczas działających kilkunastu inspekcji szczególnych powołana zostanie Centralna Inspekcja Państwowa* przejmująca większość kompetencji dotychczasowych instytucji kontrolnych; - ograniczenie zatrudnienia w administracji państwowej o ok. 20%; - wprowadzenie stałej i bieżącej kontroli wydatków Najwyższej Izbie Kontroli; - zmiana obecnego systemu tworzenia budżetu państwa, opartego na przechodzeniu wszystkich wydatków z roku poprzedniego; założenia budżetu muszą być tworzone i kontrolowane w urzędzie premiera, a jego zestawienie bieżące i wykonanie w ministerstwie finansów; - uproszczenie systemu podatkowego połączone z efektywnym systemem ściągania podatków; - powołanie Głównego Urzędu Skarbowego, podległego ministrowi finansów w ramach reformy i nadzoru pracy administracji skarbowej; - standaryzacja administracji państwowej; - likwidacja niektórych funduszy, agencji i urzędów (m.in. PFRON), przekształcenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w Generalną Dyrekcję Dróg z poszerzeniem zakresu zadań; - likwidacja Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz Rady Polityki Pieniężnej; - połączenie Agencji Rynku Rolnego z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa; - zmniejszenie środków na administrację niektórych urzędów centralnych (ZUS, KRUS), z wprowadzeniem zasady zakazu kredytowania swojej działalności; 94 - zniesienie powielających się wojewódzkich struktur rządowych i samorządowych; - likwidacja i konsolidacja inspekcji państwowych; - powołanie Centralnej Inspekcji Państwowej; TANIE I SPRAWNE PAŃSTWO część tabelaryczna Lp. Urząd, fundusz, agencja 1. Zmniejszenie zatrudnienia w administracji państwowej o 20% 2. Standaryzacja administracji rządowej 5-7% wydatków bieżących Standaryzacja administracji samorządowej 7-10% wydatków bieżących Zmiany w administracji skarbowej 3. 4. 5. 6. 7. likwidacja PFRON; przekazanie kompetencji samorządom wojewódzkim i powiatowym likwidacja tzw. środków specjalnych z wyjątkiem środka Totalizatora Sportowego oraz jednostek utworzonych na ich miejsce; dotychczasowe dochody ze środków specjalnych trafią bezpośrednio do budżetu państwa, a zadania finansowane z tych środków będą finansowane z budżetu państwa likwidacja Agencji Nieruchomości Rolnych; przekazanie kompetencji samorządom wojewódzkim oraz ministrowi rolnictwa koordynacji i nadzoru nad sprzedażą, podziałem i komasacją ziemi rolnej 10. likwidacja 8 terenowych delegatur Ministra Skarbu Państwa; przekazanie kompetencji nadzoru nad majątkiem skarbu państwa /poza majątkiem nadzorowanym bezpośrednio przez ministra/ wojewodom Likwidacja Rządowego Centrum Studiów Strategicznych wraz z delegaturami; przekazanie rządowych badań strategicznych niezależnym instytutom i uczelniom polskim, poprzez metodę grantów likwidacja Funduszu Prywatyzacji 11. likwidacja Rządowego Centrum Legislacji 12. likwidacja 12 przedstawicielstw Polskiej Organizacji Turystycznej w krajach europejskich; przekazanie kompetencji przedstawicielstwom polskim zagranicom 13. likwidacja 16 oddziałów terenowych Generalnej Dyrekcji Dróg i Autostrad likwidacja Wojskowej Agencji Mieszkaniowej; 8. 9. 14. 95 Szacowane zmniejszenie wydatków /w tys. zł/ 1.100.000 wg danych za 2003 r. 50.000 wg danych na 2004 r. 80.000 wg danych za 2003 400.000 wg danych za 2003 r. 188.000 wg danych za 2002 r 1.000.000 wg danych za 2003 r. 350.000 wg danych na 2004 r oraz zwiększenie przychodów samorządów wojewódzkich o ok. 790.000 7.000 wg danych za 2003 r. 11.500 wg danych za 2003 r. 10.000 wg danych za 2003 r 13.000 wg danych na 2004 r. pozyskane środki /ok. 20 mln zł/ zostaną przeznaczone na promocję Polski i inwestowania w naszym kraju 100.000 wg danych na 2004 r. 572.500 15. 16. 17. 18. 19. 20. przekazanie kompetencji samorządom gminnym likwidacja Narodowego Funduszu Zdrowia likwidacja gospodarstw pomocniczych w obecnym kształcie po zmianie Konstytucji RP likwidacja Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji po zmianie Konstytucji RP likwidacja Rady Polityki Pieniężnej połączenie Agencji Rynku Rolnego i Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jako agencji płatniczych wraz ze zmianą zakresu działania zgodnie z potrzebami państwa wynikającymi z przystąpienia Polski do UE Zmniejszenie wydatków administracyjnych na ZUS 21. Zmiana form prawnej Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 22. 23. Konsolidacja większości z 21 inspekcji; Centralnej Inspekcji Państwowej likwidacja delegatur urzędów wojewódzkich 24. RAZEM OSZCZĘDNOŚCI wg danych na 2004 r oszczędności pozostaną w budżecie zdrowia 260.000 wg danych na 2004 r. 20.500 wg danych za 2003 r. 6.000 wg danych za 2003 r. 80.000 wg danych na 2004 r utworzenie 285.000 wg danych na 2004 r 250.000 dodatkowo w roku 2005 220.000 dodatkowo w 2006 r. uzyskanie dodatkowych oszczędności przez samorządy wojewódzkie 300.000 wg danych na 2004 r. 50.000 wg danych na 2004 r. 4.893.500 rocznie * ok. 3mld zł - jednorazowych wpływów do budżetu ze sprzedaży samochodów i ośrodków wypoczynkowych, * 790 mln zł - dodatkowych dochodów samorządów wojewódzkich * 250 mln zł i 220 mln zł - oszczędności w kolejnych latach związanych z reformą ZUS, Infrastruktura – kluczem do rozwoju 1. Infrastruktura może i ma być motorem trwałego rozwoju gospodarki. Opracowany zostanie całościowy program rozwoju infrastruktury, obejmujący transport, politykę przestrzenną, gazownictwo i mieszkalnictwo - jak dotąd poszczególne programy nie są wynikiem spójnych koncepcji rozwoju, zwłaszcza w kontekście regionalnym, lecz wypadkową nacisków różnych lobby (np. autostradowego) i niespójnych wyrywkowych inwestycji. 2. Opracowana zostanie spójna koncepcja polityki transportowej. Powinna być ona ściśle skorelowana z planami rozwoju regionów i zagospodarowania przestrzennego kraju (jak dotąd taka koncepcja nie została opracowana). Docelowo chcemy zwiększyć rolę transportu kolejowego. 3. Analiza kosztów. Poważnym zagrożeniem w drogownictwie jest brak wieloletnich projekcji finansowych, obejmujących cały cykl życia inwestycji, z uwzględnieniem kosztów utrzymania i remontów dróg, niezbędnych dla zapewnienia standardu oczekiwanego przez użytkowników krajowych i z innych państw UE. Analizy dla pojedynczych odcinków dróg wskazują, że koszty te mogą znacznie przekraczać wielkość środków w dyspozycji zarządców dróg w nadchodzących okresach. W efekcie może wystąpić kolejne przyśpieszenie degradacji dróg. 96 4. O kierunkach rozwoju musi decydować spójna koncepcja a nie naciski poszczególnych lobby. Zagrożenie opisane w pkt. 3 nie stało się przedmiotem pełnej analizy resortu transportu (infrastruktury), bowiem lobby autostradowe działające w resorcie od 1994 roku ugruntowało dogmat o tym, że koncesyjny program autostrad płatnych będzie źródłem dodatkowych środków dla drogownictwa. Nie były jednak brane pod uwagę skrajnie niekorzystne dla strony publicznej warunki koncesji wydanych w 1997 roku. W ich konsekwencji, przyjęte pod naciskiem koncesjonariuszy bardzo wysokie koszty budowy i eksploatacji autostrad, a także obciążeń związanych ze spłatą kredytów i wynagrodzeniem koncesjonariuszy, prowadzą do ujemnego bilansu drogownictwa. Kontynuowanie współpracy z partnerami prywatnymi na podobnych zasadach w dalszym zakresie programu budowy autostrad wiązałoby się z koniecznością dopłat ze środków publicznych przez ok. 30 lat w łącznej kwocie rzędu 20-30 miliardów złotych. Kwoty tych dopłat miałyby istotny wpływ na ograniczenie możliwości rozwojowych innych niż autostrady projektów drogowych oraz na ograniczenie standardów utrzymania dróg krajowych. 5. W trybie pilnym należy więc odejść od trybu budowy autostrad w systemie koncesyjnym. W polskich warunkach system ten okazuje się być najdroższym, jaki można sobie wyobrazić, a ceny za 1 km autostrady osiągnęły poziom absurdu (5,8 mln EUR na odcinku GdańskToruń i 6,1 mln EUR na odcinku z Nowego Tomyśla do Świecka). Nie jest prawdą, że państwo nie ponosi kosztów związanych z budową w trybie koncesyjnym. Po pierwsze system gwarancji i innych grantów powoduje, że znaczny udział w kosztach to pieniądze publiczne, po drugie dochodzi do tego, że autostrada budowana za pieniądze podatników ma być oddana koncesjonariuszowi na wyjątkowo niekorzystnych warunkach, które dodatkowo obciążą kieszenie kierowców (mowa o autostradzie Wrocław - Gliwice ). 6. Autostrady będą budowane w systemie budżetowym (z wykorzystaniem środków unijnych). Po pierwsze jest on znacznie tańszy i powinien wynieść ok. 3,2 mln EUR za km (a wiec w granicach kosztów technicznych), po drugie – państwo jako właściciel i administrator będzie mogło ustanowić na niskim poziomie myto za przejazd. 7. Najpilniejszym zadaniem będzie budowa autostrady A1, gdyż ma ona pierwszorzędne znaczenie dla gospodarki polskiej – to „płuca” dla polskich portów i „aorta” dla Śląska. Autostrada ta, z uwagi na jej priorytetowy charakter, będzie wybudowana przez jedną kadencję rządów PiS, do 2009 r., a więc dwa raz szybciej niż planowano (planowano jej ukończenie na 2013 r.) i dwa razy taniej, niż miałoby się to odbywać w systemie koncesyjnym. Równocześnie będą prowadzone inne projekty autostradowe, w kolejności wynikającej z koncepcji polityki transportowej . 8. Rozwój dróg ekspresowych. Budowa autostrad nie jest wszakże panaceum na problemy komunikacyjne kraju. Większość ruchu odbywa się po innych drogach krajowych, których degradacja postępuje w zastraszającym tempie. Priorytetem PiS będzie szybki rozwój ok. 5 tysięcy km dróg ekspresowych o europejskim standardzie nacisków 115 kN/oś, w pierwszej kolejności dróg S-3 (Szczecin - Gorzów Wielkopolski - Zielona Góra - Legnica - Lubawka) i S-19 (Ogrodniki – Białystok – Lublin – Rzeszów – Barwinek) oraz drogi S (z Wrocławia do Warszawy), co służyć będzie aktywizacji regionów. Znaczącą część finansowania dla programu rozwoju sieci dróg ekspresowych zamierzamy wynegocjować z Komisja Europejską ze środków Funduszu Spójności. 9. Przekształcenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w Generalną Dyrekcję Rozwoju Dróg z kompetencjami w zakresie przedsięwzięć autostradowych, zarządzania ruchem na drogach krajowych, planowania sieci dróg krajowych, przepisów techniczno-budowlanych dotyczących dróg publicznych i bezpieczeństwa ruchu, standardów utrzymania dróg i audytu bezpieczeństwa, przygotowania i prowadzenia projektów budowy dróg ekspresowych, wsparcia samorządów w zakresie ich projektów budowy dróg. 97 10. W zakresie kolejnictwa priorytetem PiS będzie powstrzymanie dezintegracji kolei i trwałe odwrócenie spadkowego trendu przewozów kolejowych w stosunku do transportu drogowego. 11. Przeprowadzimy restrukturyzację spółek Grupy PKP – obecna struktura holdingu jest nieefektywna, prowadzi do nadużyć i w efekcie może skutkować niekontrolowanym przejmowaniem aktywów PKP. 12. Plany zagospodarowania przestrzennego. Dla harmonijnego rozwoju i powstania nowoczesnej, zurbanizowanej struktury osadniczej miast i gmin istnieje pilna potrzeba podjęcia działań na rzecz szybkiego opracowania i uchwalenia planów zagospodarowania przestrzennego. W tym zakresie niezbędna jest finansowa i doradcza pomoc państwa. W pierwszym rzędzie ułatwić należy uchwalanie przynajmniej fragmentarycznych planów zagospodarowania przestrzennego, obejmujących zabudowę mieszkalną jednorodzinną i wielorodzinną. Pozwolenia na budowę domów powinny być chronione przed nieuzasadnionym zaskarżeniem ich przez organizacje społeczne. 13. Internet. Rozwiążemy problem tzw. „ostatniej mili”, czyli szybkiego i taniego rozwijania szerokopasmowej infrastruktury telekomunikacyjnej, niezbędnej dla rozwoju lokalnej przedsiębiorczości gospodarczej oraz nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego na obszarach odległych od dużych centrów miejskich. Rozwiązanie tego problemu umożliwi rozpowszechnienie dostępu do internetu oraz zasobów lokalnych, publicznych sieci komputerowych w gminach wiejskich i miastach do 40 tys. mieszkańców. Ponadto podniesie wewnętrzną sprawność funkcjonowania samorządowych jednostek organizacyjnych i wesprze rozwój cywilizacyjny małych i średnich miejscowości oddalonych od dużych centrów miejskich. - opracowanie spójnego programu rozwoju infrastruktury obejmującego transport, politykę przestrzenną, gazownictwo i mieszkalnictwo; - zwiększenie roli transportu kolejowego połączone z restrukturyzacją spółek Grupy PKP; - likwidacja koncesyjnego systemu budowy autostrad i zastąpienie go budżetowym z wykorzystaniem środków unijnych; - budowa autostrady A1 i rozwój dróg ekspresowych; - opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego; - rozwój szerokopasmowej infrastruktury telekomunikacyjnej w ramach wsparcia postępu cywilizacyjnego małych i średnich miejscowości; Prawo i Sprawiedliwość opowiada się za gruntowną reformą finansów publicznych i odbudową ekonomicznego potencjału polskiej gospodarki. Cel ten można osiągnąć m.in. poprzez: - zahamowanie przepływu kapitałów publicznych do firm prywatnych, niejasnych transakcji prywatyzacyjnych - często nieznanego pochodzenia - z zagranicy i ich nadmiernego wpływu na polską gospodarkę; - stworzenie silnego ośrodka kierowniczego Państwa, zdolnego do skutecznych działań w sferze gospodarczej. W tym celu niezbędne są zmiany konstytucyjne, dotyczące praktycznie niczym nie skrępowanej autonomii Banku Narodowego i Rady Polityki Pieniężnej w kreowaniu polityki monetarnej Państwa oraz zniesienie systemu przywilejów dla banków; - nowelizacja ustawy o NBP i wprowadzenie nowych zapisów dotyczących funkcjonowania RPP. Zgodnie z projektem RPP powinna prowadzić politykę dbałości o stabilny poziom cen i wzrost 98 gospodarczy, zintegrowaną z działaniami podejmowanymi przez inne ośrodki władzy. Wzrost ten powinien być jednym z dwóch ustawowych celów realizowanych dla NBP. Należy wprowadzić obowiązek zasięgania opinii Rady Ministrów przy ustalaniu założeń polityki pieniężnej. Zapisy te rozszerzają katalog uprawnień RPP, nie ograniczając jej zadań jedynie do walki z inflacją; - obniżenie stóp procentowych i kosztów inwestycyjnych, tak aby inwestycje w działalność gospodarczą stały się opłacalne, unikając tym samym spekulacji finansowych lub zamrażania kapitału w bankach; - ochrona rynku przed nadużyciami przepisów celnych, podatkowych i sanitarnych; - ograniczenie uprawnień administracji w zakresie koncesji i innych pozwoleń oraz wprowadzenie wymagalnych terminów dla procesów rejestracyjnych; - obniżenie kosztów inwestycji i działalności gospodarczej poprzez obniżenie kosztów terenów budowlanych oraz terenów potrzebnych do prowadzenia tej działalności; - ochrona drobnej przedsiębiorczości m.in. poprzez wprowadzenie do ustawodawstwa regulacji dotyczących ograniczeń w wydawaniu przez gminy pozwoleń na budowę wielkopowierzchniowych obiektów handlowych, tzw. hipermarketów uwzględniając przy ich lokalizacji ilość przypadających na gminę mieszkańców; - wprowadzenie zasady równości podmiotów gospodarczych w sferze podatkowej, z wyjątkiem inwestycji zagranicznych o charakterze produkcyjnym lub usługowym, związanych z budową nowych zakładów lub daleko idącą modernizacją starych oraz produkcją skierowaną na eksport; - wprowadzenie aktywnej polityki wykorzystującej tzw. instrumenty pozataryfowe np. przepisy higieniczne; - wprowadzenie realnego nadzoru nad własnością państwową oraz likwidacja ogromnych dochodów kierownictw przedsiębiorstw i prowadzenia przez nie konkurencyjnej działalności gospodarczej; - stworzenie systemu utrudniającego tworzenie fikcyjnych podmiotów gospodarczych, nastawionych na działalność przestępczą poprzez wprowadzenie przepisów zobowiązujących notariuszy do powiadamiania sądu rejestrowego i prokuratury o powołaniu takich spółek; - nowelizacja ustawy o grach losowych; wyeliminowanie z tekstu ustawy sformułowań, które umożliwiają właścicielom salonów wykazywanie fikcyjnych obrotów, poprzez brak kontroli podatkowej nad przychodami z hazardu, przywrócenie zasady limitowania ilości kasyn i salonów gier, co przyczyni się do ograniczenia ilości zatrudnienia w administracji publicznej nadzorującej prace tych placówek oraz wprowadzenie kontroli parlamentu nad wydawaniem środków publicznych z koniecznością ujawniania ich przeznaczenia w ustawie budżetowej. Umożliwi to zasilenie budżetu państwa kwotą ok.100 mln złotych, którymi do tej pory rozporządzało Ministerstwo Kultury; - wypowiedzenie przez Polskę niekorzystnych umów międzynarodowych pozwalających na prowadzenie na terenie kraju nieopodatkowanej działalności gospodarczej; - lustracja mechanizmu funkcjonowania giełdy i umocnienie nadzoru nad nią; - wzmocnienie nadzoru bankowego przez stworzenie odrębnego, niezależnego od banku narodowego, organu centralnego; - ustawowe zagwarantowanie możliwości inwestycji kapitału zgromadzonego w Otwartych Funduszach Emerytalnych we wszystkie przedsięwzięcia infrastrukturalne i podtrzymanie zakazu inwestowania przez nie na giełdach zagranicznych więcej, niż 5% aktywów; - zrealizowanie zasady jedności budżetu i odzyskanie przez parlament i rząd władztwa nad rozproszonym między agencje i fundusze celowe środkami publicznymi; - zmianę ustroju funduszy i agencji tak, by uniknąć panującego w nich rozproszenia odpowiedzialności za podejmowane decyzje; - zapewnienie pełnej jawności finansów publicznych na wszystkich szczeblach administracji rządowej i samorządu poprzez zmianę ustawy o finansach publicznych, która umożliwi m.in. publikowanie wykazu osób prawnych i fizycznych, którym umorzono znaczące kwoty zaległości podatkowych oraz dostęp do informacji o dotacjach i preferencyjnych pożyczkach udzielonych przez jednostki sektora finansów publicznych podmiotom spoza tego sektora, a także publikowania wykazu udzielonych prze Skarb Państwa poręczeń i gwarancji; - zniesienie ustawą Rad Nadzorczych w spółkach Skarbu Państwa, które stały się miejscem przetargów politycznych, pełnią funkcje synekur dla działaczy politycznych i ich rodzin, a często 99 poprzez tworzenie spółek zależnych umożliwiają przekazywanie za bezcen majątku państwowego w ręce prywatne; - utworzenie Prokuratorii Generalnej - urzędu, który reprezentowałby interesy skarbu państwa w obrocie prawnym, zgłaszał i dochodził przed sądami w jego imieniu roszczeń oraz wyegzekwował niedotrzymane zobowiązania z umów zawartych ze skarbem państwa przez inwestorów strategicznych, którzy brali udział w prywatyzacji; - wprowadzenie ustawy gwarantującej przekształcenie prawa użytkowania działek w pracowniczych ogrodach działkowych w prawo własności. Projekt przewiduje likwidację Polskiego Związku Działkowców i możliwość wykupienia ogródków działkowych z 95% bonifikatą w systemie ratalnym obejmującym okres 10 lat. Ponadto - w przypadku emerytów i rencistów – ich wykup za kwotę stanowiącą 5% wartości oraz liczne ograniczenia w zakresie obciążeń finansowych i dysponowania nie wykupionymi przez działkowców terenami; - ulepszenie funkcjonalności systemu bankowego, tak, aby pozostałe instytucje finansowe mogły – oprócz spełniania celów, do jakich zostały powołane – jedynie uzupełniać działanie tego systemu. Konieczne jest zatem wprowadzenie do obrotu systemu weksli, które umożliwią kształtowanie się podstawowych instrumentów rynku pieniężnego oraz likwidacja bonu pieniężnego NBP, co pozwoli efektywniej kontrolować ilość i szybkość pieniądza w obiegu; - ustalenie zasad organizacji i nadzoru instytucji Narodowego Funduszu Zdrowia, ustanowienie kontroli społecznej nad nim, z warunkiem przedstawienia planu finansowego Funduszu, jako załącznika do ustawy budżetowej oraz uporządkowanie sposobu naliczania i odprowadzania składki na ubezpieczenie zdrowotne, z możliwością całkowitego jej odpisania od podatku dochodowego; - wprowadzenie do ustawy Prawo telekomunikacyjne poprawki zwalniającej użytkowników Internetu z obowiązku zawierania pisemnej umowy na świadczenie usług drogą elektroniczną; - nowelizacja ustawy o kredycie konsumenckim, która wprowadzi pod groźbą odpowiedzialności karnej ograniczenia kosztów kredytu, poprzez określenie maksymalnej stopy oprocentowania niewiększej, niż 150% odsetek ustawowych oraz nałoży obowiązek wskazania w umowie, kosztów kredytu, jakie poniesie konsument w wypadku niewywiązania się z jej postanowień, w nieprzekraczalnej jednak wysokości 300% odsetek ustawowych. Zapobiegnie to lichwiarskim praktykom wielu kredytodawców, nie podlegających nadzorowi w zakresie prowadzonej działalności finansowej; - zagwarantowanie Polsce bezpieczeństwa energetycznego poprzez zmianę polityki prywatyzacyjnej w branżach decydujących, oraz zachowanie przez państwo pakietów kontrolnych akcji i udziałów. Kazimierz Marcinkiewicz, Jerzy Polaczek 100 POLITYKA ROLNA Skala problemów, przed jakimi staje Polska na początku XXI wieku po wejściu do Unii Europejskiej, jest nieporównanie większa od tych, jakie występowały w krajach Europy Zachodniej bezpośrednio po II wojnie światowej, kiedy kraje te zaczęły realizować program restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa. Problemy te występują w związku z nakładaniem się rewolucji technologicznej, liberalizacji handlu i globalizacji konkurencji międzynarodowej. Polska znalazła się w centrum tych procesów. W wyniku tego, w nadchodzących latach jednym z głównych problemów tak świata, jak i Polski, jest przeciwdziałanie procesowi narastania strukturalnego bezrobocia. Dodatkowo, w przypadku Polski, zdynamizowanie aktywności ekonomicznej obszarów wiejskich ma duże znaczenie dla społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Zaangażowanie państwa w rozwój obszarów wiejskich powinno dokonywać się przy zachowaniu określonych zasad, które możemy sformułować w sposób następujący: Działanie państwa na rzecz obszarów wiejskich nie może zastępować lub osłabiać inicjatywy i zaangażowania jednostek oraz społeczności lokalnych, lecz wprost przeciwnie powinno dodatkowo stymulować owo zaangażowanie; Przedsięwzięcia podejmowane przez państwo i stosowane instrumenty nie osłabiają mechanizmów rynkowych, lecz jedynie je uzupełniają i korygują; Sukces w rozwoju obszarów wiejskich zależy od komplementarności działań podejmowanych w tej dziedzinie przez instytucje rządowe, instytucje międzynarodowe (w tym unijne), fundacje i instytucje prywatne, społeczności lokalne i obywateli żyjących na obszarach wiejskich. Polska wieś potrzebuje przede wszystkim wiedzy, motywacji do działań, skłonności i umiejętności współdziałania oraz samorządności. Ustalając cele polityki rozwoju obszarów wiejskich w Polsce wzięto pod uwagę konieczność dostosowania polskiej gospodarki i społeczeństwa do warunków Unii Europejskiej oraz uwzględniono kierunki ewolucji polityki rolnej i polityki wiejskiej w krajach Unii, a także kompatybilność polityk wdrażanych w Polsce i w Unii Europejskiej. Rolnictwo i obszary wiejskie to wielki skarb Polski, ale jednocześnie źródło wielorakich problemów. Problemy te nie mogą jednak być traktowane jako wewnętrzny problem ludności rolniczej, gdyż dotyczą 1/3 ludności kraju, która dostarcza żywnościowe produkty konsumpcyjne dla całej reszty i jest producentem pokaźnej ilości dóbr eksportowych Polski. Główne działania dotyczyć więc muszą sfer: stricte produkcyjnej, rozwoju infrastruktury, tworzenia miejsc pracy na terenach wiejskich oraz społecznej. Prawo i Sprawiedliwość chce doprowadzić do zdynamizowania ekonomicznego obszarów wiejskich i rolnictwa tak, by dla gospodarki narodowej mogły one pełnić ważną rolę, a ich mieszkańcy mogli z nadzieją planować swoją bezpieczną przyszłość. POLITYKA WOBEC WSI POLSKIEJ Celem ogólnym polskiej polityki rolnej musi być poprawa poziomu życia rodzin rolniczych oraz innych mieszkańców obszarów wiejskich, z wykorzystaniem społecznego środowiskowego i ekonomicznego potencjału regionów. Musi to doprowadzić do wyrównania poziomu życia i wskaźników cywilizacyjnych w mieście i na wsi oraz maksymalnego zbliżenia sytuacji społeczno gospodarczej polskiego rolnictwa do rolnictwa krajów wysokorozwiniętych. Służyć do tego będą zarówno środki krajowe jak i instrumenty wspólnej polityki rolnej. Losy polskiego rolnictwa dotyczą egzystencji znaczącej części ludności żyjącej na terenach wiejskich. Należy podjąć wielki wysiłek wykreowania dynamicznych podstaw, prowadzących do rozwiązywania problemów rolnictwa. W przeciwnym razie postępować będzie przenoszenie zacofania społeczno ekonomicznego znacznej części obszarów wiejskich na następne pokolenia, czyli tzw. dziedziczenie biedy, a w konsekwencji utrata możliwości zbudowania nowoczesnego kraju. 101 Rozwój obszarów wiejskich musi być integralną częścią gospodarki narodowej. Odpowiedzialność za rozwój obszarów wiejskich musi ponosić Państwo, a w szczególności jego agendy, które są odpowiedzialne za rozwój wsi. Państwo musi stworzyć warunki do rozwoju i wykorzystania szans wsi polskiej. Niewykorzystany potencjał przetwórczy przemysłu spożywczego oraz relatywnie niski udział przetworzonej produkcji rolnej stwarzają dużą szansę dla rozwoju terenów wiejskich. Trzeba podkreślić, że we współczesnych warunkach polskich przesłanki o charakterze demograficznym (kapitał ludzki) stanowią kluczowy czynnik rozwoju obszarów wiejskich. Należy zintensyfikować działania na rzecz samoorganizacji społeczności wiejskich. W polskim rolnictwie przejawiają się różne aspekty zróżnicowań regionalnych i lokalnych. Wynika to z czynników historycznych: oddalenia wiejskich ośrodków od miejskich, typu ukształtowanej struktury agrarnej, możliwości zatrudnienia poza rolnictwem, poziomu infrastruktury. To wszystko daje podstawy do stwierdzenia, że Polska potrzebuje regionalizacji polityki rolnej. Polityka rozwoju obszarów wiejskich powinna opierać się zarówno na mechanizmach rynkowych i odpowiednio wykorzystywać motywacje opierające się na dynamizmie społeczności lokalnych, a także określone instrumenty i instytucje polityki państwa. Polityka rozwoju obszarów wiejskich powinna stać się przedmiotem ogólnonarodowego przedsięwzięcia. Powinny w jej ramach współpracować ze sobą zarówno agendy Państwa jak i struktury samorządowe, organizacje samorządowe, fundacje i stowarzyszenia oraz Kościół. Konieczne jest współdziałanie struktur publicznych i prywatnych - zawarcie trójstronnej umowy między państwem, samorządem i pracodawcami w celu dokonywania nowych inwestycji i rozwoju rynku rolnego. Należy zmniejszyć dystans zarówno przestrzenny, jak i społeczny pomiędzy różnymi formami kapitału, a tkwiącymi na wsi zasobami ludzkimi poprzez: uruchomienie niewykorzystanego jeszcze w pełni potencjału rolnictwa, uruchomienie narodowego programu edukacji młodzieży wiejskiej oraz ciągłego dokształcania istniejących na wsi zasobów ludzkich, wspomaganie pozytywnych tendencji w nasyceniu obszarów wiejskich infrastrukturą techniczną oraz przeciwdziałaniu ograniczeniu dostępności infrastruktury społecznej, wzmacnianie społeczeństwa obywatelskiego oraz wszelkich inicjatyw samoorganizowania się społecznego ludności wsi. Powodzenie polityki dotyczącej wsi, rolnictwa i gospodarki żywnościowej związane będzie ściśle z innymi sferami życia politycznego kraju. Zależne to będzie od polityki finansowej, fiskalnej, społecznej, przekształceń własnościowych, handlu zagranicznego, naukowej i upowszechniania osiągnięć krajowej nauki, ekologicznej, informacyjnej i regionalnej. Prawo i Sprawiedliwość opracowało program gospodarczy, którego rozwiązania muszą korzystnie wpłynąć na stan ekonomiczny terenów wiejskich. Po pierwsze chodzi tu o ulgi inwestycyjne, zarówno te przeznaczone dla osób prowadzących działalność gospodarczą, jaki i dla osób tej działalności nie prowadzących. Dadzą one wymierny impuls dla zachowań ekonomicznych racjonalnych z punktu widzenia gospodarki. Warto zauważyć, że ulgi budowlane i remontowe traktowane będą jako ulgi inwestycyjne, gdyż one również stanowią mobilizacje do inwestycji i oszczędzania. W tym zakresie planuje się również stosowanie gwarancji i ubezpieczeń kredytów mieszkaniowych. Korzystne dla całej gospodarki, a zatem i dla rolnictwa, stanie się obniżenie stawek podatkowych i wprowadzenie jednej stawki dla przedsiębiorców i dwóch stawek dla osób fizycznych. Ze względu na interesy całej gospodarki korzystne będzie też usprawnienie całego systemu finansowego. Zmiany tę będą dotyczyć umożliwienia lokowania wolnych środków pieniężnych poza sektorem bankowym w nowe emisje akcji i obligacji długoterminowych. Ważne jest również zwiększenie udziału rodzimego kapitału w rynku pieniężnym, przykładowo poprzez preferencyjne traktowanie obywateli polskich przy emisjach papierów wartościowych. Wszystkie te działania stanowić będą promocję oszczędzania i inwestycji, co powinno się odbić korzystnie także na sytuacji ekonomicznej polskiego rolnictwa i obszarów wiejskich. Program rolny nie może rozstrzygnąć o sposobach rozwiązania wszystkich problemów rolnictwa i obszarów wiejskich. Określając jednak cele polskiej polityki rolnej wskazuje instrumenty i instytucje tworzące i realizujące politykę. Program dostarcza podstaw do przygotowania w następstwie jako niezbędnych: 102 rocznych programów rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, które muszą być podstawą do projektowania budżetu państwa na następny rok, polityki rozwoju poszczególnych branż, regionalnych programów rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich. W polityce rolnej wobec wsi polskiej wskazujemy pięć obszarów które odpowiadają pięciu podstawowym obszarom polityki państwa wobec wsi: wdrożeniu i aktywnym współtworzeniu instrumentów wspólnej polityki rolnej (WPR), wzrostowi konkurencyjność gospodarki rolno żywnościowej (KG), rozwoju obszarów wiejskich (OW), aktywnej polityki społecznej na wsi (PS) oraz usprawnieniu administracji (A), W zakresie tych obszarów określono cele podstawowe i cele II rzędu szczegółowe, a następnie wyznaczono na ich podstawie zadania realizacyjne oraz konkretne działania do wykonania w ramach tych zadań. 1 Obszar WPR i Wspólna Polityka Rolna: Podstawowym celem do osiągnięcia w tym obszarze jest: Poprawa sytuacji ekonomicznej rolnictwa, zachowanie jak największej ilości gospodarstw i zapewnienie im trwałego funkcjonowania na Jednolitym Rynku. Przystąpienie naszego kraju do Unii Europejskiej umożliwia poprawę sytuacji ekonomicznej polskiego rolnictwa, a co za tym idzie, włączenia polskiego rolnictwa do Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej. Konsekwencją tego jest również zwiększenie konkurencyjności produktów rolnych na jednolitym rynku. Objęcie Polski Wspólną Polityką Rolną oznacza, że powinniśmy wobec polskiego rolnictwa realizować jej cele, określone w skonsolidowanej po traktacie nicejskim wersji traktatu o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej z 1957 roku Cele te to: zwiększenie wydajności rolnictwa poprzez wspieranie postępu technicznego, racjonalizacji produkcji i optymalizacji wykorzystania jej czynników, a zwłaszcza siły roboczej, zapewnienie ludności wiejskiej odpowiedniego standardu życia, stabilizacja rynków rolnych, bezpieczeństwo żywnościowe oraz gwarancja rozsądnych cen dla konsumentów. Realizacja założonego w obszarze Wspólnej Polityki Rolnej celu będzie zmierzać przede wszystkim do przygotowania rolników do wykorzystania wszelkich instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej. Dopłaty bezpośrednie, system ewidencyjny gospodarstw oraz wykorzystanie środków z funduszy strukturalnych związane są z wieloma formalnościami, które dla części rolników będą stanowić znaczną trudność. Konieczne wiec będzie w tym zakresie przeprowadzanie kompleksowych szkoleń, jak również udział zorganizowanej pomocy instytucjonalnej przy wykorzystywaniu przez rolników środków Unii Europejskiej, jak również środków krajowych. Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej znajduje się obecnie na etapie zasadniczej reformy. Już dziś wiadomo, że przyjęte jej ustalenia częściowo nie są zgodne z interesami polskiego rolnictwa. Należy podjąć działania służące neutralizacji wpływu wdrożenia tych ustaleń na sytuację polskiego rolnictwa. Należy również zaproponować nowe rozwiązania uwzględniające stan polskiego rolnictwa i wszystkie jego uwarunkowania. Konieczne zatem staje się opracowanie jasnego i spójnego planu uczestnictwa Polski w procesie decyzyjnym dotyczącym reformy Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej. Rynków zbytu na polskie produkty rolne należy szukać również poza jednolitym rynkiem Unii Europejskiej. W ostatnich latach utracono cześć atrakcyjnych rynków zbytu, zwłaszcza za wschodnią granicą Polski. Należy podjąć intensywne działania celem odzyskania tych rynków i zdobycia nowych. Cele szczegółowe w tym obszarze to: Umożliwienie gospodarstwom pełnego wykorzystania dopłat, dotacji, funduszy unijnych oraz pełne wykorzystanie i zintegrowanie się z instrumentami Wspólnej Polityki Rolnej, włączenie rynków rolnych do jednolitego rynku UE oraz rozwój handlu zagranicznego, aktywny udział Polski w procesie reform Wspólnej Polityki Rolnej. W obszarze tym sformułowaliśmy pięć zadań realizacyjnych. 1. Pierwsze z nich to szkolenia, które będą organizowane w zakresie wszelkich aspektów działalności rolniczej, od sposobów wykorzystania instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej, do wdrażania nowych technologii i rodzajów produkcji. Szkolenia te będą również obejmowały zagadnienia bezpieczeństwa żywności oraz ochrony środowiska na terenach wiejskich. 103 2. Następne zadanie to aktywizacja rynku rolnego krajowego i zagranicznego. Działania w jego zakresie to po pierwsze aktywizacja krajowych rynków rolnych, co przejawiać się będzie w rozbudowie systemu giełdowego, intensywności i płynności skupu, szybkiej i pełnej informacji marketingowej oraz osłonowymi działaniami państwa. Za zasadne uważamy również powrót do instytucji kontraktacji jako mechanizmu gwarantującego większą stabilność rynku oraz cen. W zakresie aktywizacji rynków zagranicznych będziemy działać w celu stworzenia nowych rynków zbytu na polskie produkty rolne oraz w celu odzyskania utraconych rynków, zwłaszcza wschodnich. Oba te działania będą realizowane również poprzez aktywną promocję polskich produktów rolnych. 3. Kolejne zadanie w obszarze WPR to dostosowanie Traktatu Akcesyjnego do reformy Wspólnej Polityki Rolnej. Tu będziemy starać się o wprowadzenie do aktów prawnych regulujących nasze wzajemne zobowiązania z Unią Europejską zmian uwzględniających interes polskiego rolnictwa, a w szczególności rekompensowania zniesienia interwencji na rynku żyta i ograniczenia interwencji na rynku przetworów mlecznych, a także okresu przejściowego dla wprowadzenia zasady współzależności. Rekompensaty takie uzyskały dla siebie kraje o podobnych do naszych uwarunkowaniach produkcji rolnej i dlatego realna jest w tym zakresie walka o lepsze warunki dla polskiego rolnictwa. W kontekście członkostwa Polski w strukturach unijnych istotne jest również zaostrzenie przepisów związanych z obrotem ziemią rolną poprzez wprowadzenie wymogu posiadania wykształcenia rolniczego oraz konieczności zdania egzaminu m.in. z zakresu obowiązujących w Polsce przepisów ekologicznych. Chcemy zagwarantować możliwość pierwokupu ziemi sąsiadom przy uzyskaniu pozytywnej opinii Izby Rolniczej; podstawą do ubiegania się o zakup ziemi w Polsce byłby certyfikat wydawany przez Wojewódzkich Inspektorów Ziemskich, co ujednolici zapisy w tej materii zarówno wobec obywateli polskich, jak i cudzoziemców. 4. Następne zadanie to aktywne tworzenie nowych zasad Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej. W jego zakresie opracujemy spójny program udziału Polski w zmianach Wspólnej Polityki Rolnej który uwzględniał będzie interes polskiego rolnictwa. 5. Ostatnie zadanie w obszarze WPR to tworzenie sprawnego systemu IACS w celu wdrożenia instrumentów WPR oraz ciągła jego adaptacja do reformy WPR, obejmujące nie tylko jego ostateczne przygotowanie, ale też skonkretyzowane metody jego modyfikacji, które umożliwią jego dostosowanie do przyjętych zasad reformy Wspólnej Polityki Rolnej oraz dynamikę w jego modyfikacjach wobec przewidywanych przyszłych zmian tej polityki. W tym celu konieczne jest również nawiązanie kontaktów ze środowiskami rolniczymi w krajach o podobnych do naszych uwarunkowaniach produkcji rolnej. 2 Obszar KG i Konkurencyjność Gospodarki: Podstawowym celem w tym obszarze jest: Zwiększenie konkurencyjności gospodarki rolno - żywnościowej Polskie rolnictwo (i cały sektor rolno-żywnościowy) jest zdecydowanie zbyt mało konkurencyjne w stosunku do unijnej produkcji w tym sektorze. świadczy o tym występujące przez kilka ostatnich lat ujemne saldo w handlu rolno-żywnościowym Polski z UE. Zobowiązania UE w ramach WTO oraz spodziewany kierunek reformy WPR spowodują szersze otwarcie rynku UE na rynki światowe, co wymusi konieczność wzmocnienia konkurencyjności gospodarstw europejskich, w tym także polskich. Realizacja tego celu polegać musi przede wszystkim na spowodowaniu wzrostu efektywności ekonomicznej i promowaniu nowych technologii. Działania w jego zakresie będą zmierzać do poprawy stanu wyposażenia technicznego, technologicznego i know how. Cel ten obejmuje również poprawę dochodów w rolnictwie i na wsi. Jest ona możliwa przede wszystkim poprzez lepsze wykorzystanie czynników produkcji, a także poprzez dywersyfikację produkcji i podejmowanie działalności towarzyszących oraz obniżkę kosztów produkcji i modernizację technologii. Warunkiem konkurencyjności polskich gospodarstw rolnych i zakładów przetwórstwa artykułów rolnych na wspólnym rynku jest dostosowanie warunków produkcji do standardów zapewniających bezpieczeństwo żywności. W związku z tym konieczne będą inwestycje zmierzające do poprawy standardów higienicznych, sanitarnych i jakościowych w produkcji żywności, a także działania nakierowane na ochronę środowiska i poprawę warunków utrzymania zwierząt. 104 Cele szczegółowe wyodrębnione w ramach tego obszaru to: poprawa efektywności ekonomicznej i produktywności gospodarki rolno - żywnościowej, poprawa dochodów w rolnictwie i na wsi, poprawa bezpieczeństwa żywności i jej jakości oraz rynkowe ukierunkowanie produkcji, postęp biologiczny w produkcji rolnej i rolnictwie. W obszarze tym sformułowano następujące zadania realizacyjne: 1. Pierwsze z nich to wspieranie zmian i dostosowań w rolnictwie. Działania, jakie realizować będziemy w jego ramach, to przede wszystkim inwestycje w gospodarstwach rolnych, obejmujące infrastrukturę produkcyjną. Chodzi tu o wspieranie takich inwestycji jak budowa i modernizacja budynków gospodarczych, zakup sprzętu oraz gruntów potrzebnych do rozszerzenia produkcji rolnej. Poza tym potrzebne są działania w kierunku ułatwienia startu młodym rolnikom, rozpoczynającym pracę w rolnictwie, aby ułatwić znamy pokoleniowe na wsi. Działanie to będzie obejmować wsparcie finansowe zakupu gruntów, budynków i sprzętu potrzebnych do rozpoczęcia produkcji rolnej. Będziemy też prowadzić działania w kierunku kompleksowych scaleń i poprawy gospodarowania rolniczymi zasobami wodnymi, tj. budowy urządzeń melioracyjnych. Działanie to poprawi znacznie efektywność produkcji rolnej poprzez poprawę struktury obszarowej Będziemy wspierać powstawanie grup producenckich poprzez finansowanie kosztów założenia i funkcjonowania grupy producenckiej założonej w celu wspólnego dostosowania standardów produkcji i wdrożenia wspólnego systemu sprzedaży produktów. Będziemy też wspierać doradztwo rolnicze w zakresie zwiększenia konkurencyjności gospodarki rolnej. Zadaniem doradców będzie świadczenie doradztwa technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego rolnikom dla wsparcia działań w gospodarstwach rolnych, w celu poprawy ich funkcjonowania. Oprócz funkcjonujących instytucji doradczych potrzebne tez będzie wzmocnienie rozwoju instytucjonalnego w postaci wspierania niepublicznych instytucji doradczych. 2. Następne zadanie w obszarze KG to zwiększenie efektywności ekonomicznej gospodarstw. Pierwsze działanie, przewidziane do realizacji w jego ramach, to wprowadzenie systemu rent strukturalnych, które obok poprawy warunków gospodarowania przyniosą ułatwienie zmiany pokoleniowej na wsi i zabezpieczenie socjalne jej mieszkańców. Polegać ono będzie na przyznawaniu świadczeń rentowych rolnikowi, który zdecyduje się przekazać gospodarstwo na cele związane z rolnictwem. Pożądane jest też wsparcie dla gospodarstw niskotowarowych, czyli wsparcie restrukturyzacji gospodarstw rolnych o niewielkim potencjale ekonomicznym w podejmowaniu inwestycji prowadzących do rynkowego ukierunkowania produkcji, poprawy dochodowości oraz szeroko rozumianych dostosowań do funkcjonowania w warunkach jednolitego rynku. Działanie to przyjąć ma formę premii na wykonanie określonego planu restrukturyzacji gospodarstwa. 3. Trzecie zadanie obszaru KG to wspieranie badań naukowych dotyczących postępu biologicznego w rolnictwie. Polegać ono będzie na finansowaniu prac związanych z doskonaleniem metod oceny wartości użytkowej i hodowlanej zwierząt, biotechnologii rozrodu i metod żywienia. Należy finansować też prace badawcze w zakresie wytworzenia materiałów wyjściowych do uprawy roślin oraz zapewnienia odpowiedniego materiału do rolnictwa ekologicznego. 4. Zadanie czwarte to poprawa jakości produktów rolnych. Działania w jego zakresie będą realizowane poprzez wspieranie rozwoju rolnictwa ekologicznego, aktywizującego wyłącznie przyrodnicze mechanizmy produkcyjne oraz integrowanego, polegającego na harmonijnej realizacji celów ekonomicznych i ekologicznych. Realizowane będzie ono w formach pokrycia kosztów analiz chemicznych gleby i ustalenia potrzeb nawozowych, preferencyjnych kredytach na poprawę infrastruktury gospodarstw, zapewnienia stałej współpracy doradców i prowadzenia rachunkowości. Konieczne też będzie wdrożenie jednolitego systemu weterynaryjnego i fitosanitarnego, poprzez ujednolicenie metody badań laboratoryjnych, restrukturyzację placówek laboratoryjnych oraz wsparcie bazy technicznej tych placówek. Konieczne też będzie wdrożenie systemów kontroli jakości w zakładach przetwórstwa rolno-spożywczego, które nie obciążając producentów nadmiernymi kosztami i formalnościami będą jednocześnie stanowić impuls dla przeprowadzenia przez nich kontroli wewnętrznej. 5. Zadanie piąte to poprawa jakości przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych, które będzie zmierzać do poprawy warunków sanitarno-higienicznych i weterynaryjnych produkcji, poprawy jakości produktów, wprowadzenia nowych i modernizacji istniejących technologii produkcji. 105 W tym zakresie konieczne będzie wsparcie inwestycji zarówno w gospodarstwach rolnych, jak i w zakładach przetwórstwa. Działaniem w jego ramach będzie promocja polskiej żywności, w szczególności wyrobu produktów tradycyjnych i regionalnych, dokonywane w kierunku funkcjonowania takich wyrobów na rynku Unii Europejskiej i na rynkach wschodnich. 3 Obszar OW i Obszary wiejskie: Podstawowy cel w zakresie tego obszaru to: Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich oznacza prowadzenie polityki rozwojowej w sposób zapewniający polepszenie jakości struktur społecznych, gospodarczych i kulturowych w długim horyzoncie czasowym. Wiąże się z koncepcją wielofunkcyjności, kształtowaniem warunków dla różnorodnej działalności ekonomicznej prowadzonej z poszanowaniem aspektów środowiskowych, rozwoju funkcji społecznych i kulturalnych oraz dbałością o zapewnienie mieszkańcom wsi dobrych warunków życia. Zachowanie żywotnych obszarów wiejskich leży w interesie nie tylko społeczności wiejskiej, ale też całego społeczeństwa. Inwestowanie w szeroko pojętą gospodarkę rolną i społeczność wiejską jest konieczne dla zapewnienia wzrostu atrakcyjności obszarów wiejskich, promocji zrównoważonego rozwoju i generowania nowych możliwości zatrudnienia, zwłaszcza dla młodych ludzi i kobiet. Istotne jest bazowanie na specyficznych potrzebach i potencjale ludności lokalnej poszczególnych obszarów. Rolnictwo, obok podstawowej swej funkcji jaką jest produkcja artykułów rolnych, będzie pełnić ważne role w zakresie ochrony środowiska i krajobrazu, zachowania żyzności gleb oraz bogactwa siedlisk i bioróżnorodności, a także tradycji i dziedzictwa kulturowego. Koncepcja rolnictwa wielofunkcyjnego, której wdrożenie leży w zakresie realizacji celu zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, wskazuje na możliwość godzenia tych funkcji poprzez kształtowanie produkcji rolnej w zgodzie z wymogami środowiska i zachowania krajobrazu. Realizacja tego celu, poprzez działania prowadzące do wzrostu zatrudnienia i podejmowania pozarolniczej działalności gospodarczej na wsi, doprowadzić ma również do ograniczenia ukrytego i jawnego bezrobocia na wsi. Widać też wyraźną tendencję do przenoszenia się ludzi z miast na wieś, co także powodować będzie zwiększony rozwój rynku usług. Cel ten obejmuje również podniesienie standardów życia na obszarach wiejskich jako szczególny warunek wzmocnienia funkcji ekonomicznych i społecznych wsi. Cele szczegółowe w jego obrębie to: wspomaganie rozwoju gospodarczego obszarów wiejskich poprzez stworzenie efektywnej infrastruktury technicznej i społecznej, zmniejszanie bezrobocia na wsi i wprowadzenie na rynek osób najbardziej zagrożonych marginalizacją, uwzględnienie makroekonomicznych zróżnicowań w programowaniu rozwoju obszarów wiejskich, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich, wzmocnienie instytucji i organizacji pozarządowych wspierających rozwój obszarów wiejskich, wprowadzenie integrowanego systemu produkcji jako powszechnego sposobu gospodarowania w rolnictwie. W obszarze tym sformułowano następujące zadania realizacyjne: 1. Pierwsze zadanie realizacyjne to planowanie strategiczne rozwoju gmin i województw, wynikające z przejęcia przez władze lokalne odpowiedzialności za stan i rozwój lokalnej gospodarki oraz konieczności zwiększenia aktywności w promocji zatrudnienia. Realizować je będziemy poprzez udzielanie wielostronnego wsparcia gminom i województwom przy sporządzaniu strategii rozwoju lokalnego, które powinny uwzględniać miejsce gminy w gospodarce regionu i jej rolę w zmieniających się warunkach oraz obejmować specyficzne zmiany potrzebne samej gminie. 2. Drugie zadanie to zapewnienie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. Realizowane ono będzie poprzez działanie na rzecz odnowy wsi i jej dziedzictwa kulturowego poprzez wszechstronny rozwój infrastruktury społecznej. Zmierzać ono będzie do podniesienia standardów życia na obszarach wiejskich, również poprzez zaspakajanie potrzeb społecznych i kulturalnych jej mieszkańców oraz do zwiększenia atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej tych 106 terenów. Następne działanie w obrębie tego zadania to różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów, a polegające na wspieraniu inwestycji z zakresu usług związanych ogólnie z życiem społeczności wiejskiej. Wspierane też będą inwestycje związane ze wstępnym przetwórstwem artykułów rolnych i ich przygotowaniem do sprzedaży, jak również upowszechnianie upraw rolnych na cele nieżywnościowe. Wsparcie będzie obejmować powinno zarówno budowę lub modernizację potrzebnych obiektów, jak też zakup odpowiedniego sprzętu. Kolejne działanie, jakie będziemy realizowali to rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem, to znaczy wdrażanie projektów infrastrukturalnych z zakresu infrastruktury komunikacyjnej, wodno kanalizacyjnej i energetycznej. Będziemy też wspierać rozwój budownictwa mieszkaniowego na terenach wiejskich, w szczególności umożliwiając pozyskanie na nie odpowiednich nieruchomości. 3. Zadanie trzecie w obszarze OW to wyrównywanie szans rozwoju obszarów wiejskich. W jego ramach wspierać będziemy działalność rolniczą na obszarach dla takiej działalności niekorzystnych ze względu na czynniki naturalne ukształtowanie terenu (obszary górskie), niską jakość gleb, niekorzystne warunki klimatyczne, wodne, niskie zaludnienie. Będzie ono realizowane w formie rekompensacyjnych dopłat wyrównawczych dla gospodarstw działających na tych terenach. Konieczne też będzie realizowanie pilotażowych programów rozwoju w oparciu o fundusze UE (Program Odnowy Wsi i LEADER) czyli przygotowanie społeczności wiejskich do tworzenia Lokalnych Grup Działań. 4. Zadanie czwarte to ochrona środowiska i zachowanie walorów przyrodniczych obszarów wiejskich. Wdrażać w tym zakresie będziemy programy rolnośrodowiskowe, do których będą mogli przystępować rolnicy celem realizacji poszczególnych planów rolnośrodowiskowych dla gospodarstw. Wsparcie będzie udzielane rolnikom podejmującym inwestycje z zakresu dostosowania gospodarstwa do standardów UE, przede wszystkim pod względem gospodarki hodowlanej. Wsparcie to przybierze formę premii rocznej na inwestycje. Konieczne też będzie wspieranie pozostałych inwestycji z zakresu ochrony środowiska, dotyczących zwłaszcza odpadów niebezpiecznych oraz zagospodarowania i unieszkodliwiania pozostałych odpadów. Niezbędne są też inwestycje z zakresu ochrony wód na terenach wiejskich. W poszczególnych gospodarstwach należy przeprowadzić inwestycje umożliwiające wdrożenie dobrych praktyk rolniczych. 5. Zadanie piąte to zwiększenie lesistości kraju, realizowane poprzez zalesianie gruntów rolnych o niskiej przydatności rolniczej. Będzie ono polegać na dotacjach za zalesienie i utrzymanie lasu, a także na rekompensacie za wyłączenie gruntów spod produkcji rolnej. 6. Następne zadanie dotyczy wykorzystania instrumentów polityki regionalnej Państwa w okresie realizacji Narodowych Planów Rozwoju na lata 2004-2006 i 2007-2013 w ramach priorytetów rozwój lokalny. Środkiem do jego zrealizowania będzie rozwój infrastruktury lokalnej dokonywany w formie wsparcia projektów rozwoju infrastruktury lokalnej bezpośrednio związanych ze zwiększeniem atrakcyjności obszarów wiejskich jako miejsca lokalizacji inwestycji firm miejscowych i zewnętrznych. 7. Rozwój przedsiębiorczości i pozarolniczych źródeł dochodów na terenach wiejskich. Działanie pierwsze w jego zakresie to ułatwienie dostępu drobnej i średniej przedsiębiorczości na terenach wiejskich do kapitału zewnętrznego, obejmujące ułatwienia prawne w stosowaniu leasingu i poręczeń. Należy też określić przedmiot gwarantowanych kredytów i współfinasowanych inwestycji, ustalając jako priorytet inwestycje wprowadzające nowe technologie, zwiększające konkurencyjność i tworzące nowe miejsca pracy. Należy też częściowo refundować pracodawcom tworzenie nowych miejsc pracy Z działaniem tym wiąże się ściśle utworzenie systemu informacji gospodarczej dla małych i średnich przedsiębiorstw działających na terenach wiejskich. Działanie to ma obejmować zarówno informację o stosowanych w Unii Europejskiej standardach dotyczących produkcji rolno spożywczej, utworzenie bazy danych o krajowych i gospodarczych zamówieniach publicznych i ułatwienia w kontaktach z partnerami zagranicznymi. Wspieranie rozwoju agroturystyki będziemy realizować poprzez organizowanie zagranicznych, krajowych i lokalnych targów agroturystycznych oraz przez finansowanie wydawnictw promocyjnych, a także wspieranie inwestycji w zakresie dostosowania gospodarstw do prowadzenia działalności agroturystycznej. Konieczne będą prowadzone zarówno pod adresem przedsiębiorców, jak i pracowników instytucji finansowych szkolenia w celu usprawnienia współpracy z przedsiębiorcami na terenach wiejskich. Wreszcie, dążyć należy do tworzenia stref usługowo produkcyjnych w gminach, czyli odpowiednio uzbrojonych 107 terenów pod nierolniczą działalność gospodarczą na terenach wiejskich. Wsparcia wymaga również tworzenie przedsiębiorstw społecznych na terenach wiejskich, czyli podmiotów prowadzących stałą działalność w zakresie produkcji lub sprzedaży usług, których zadaniem jest reintegracja z rynkiem pracy osób niepełnosprawnych, długotrwale bezrobotnych, zagrożonych lub dotkniętych wykluczeniem społecznym oraz pełnienie roli przejściowych rynków pracy stanowiących etap pośredni do przejścia do otwartego rynku pracy. 8. Kolejne zadanie w obszarze OW to rozwój produkcji biomasy przy promowaniu źródeł energetyki odnawialnej. Będzie ono zmierzać do promowania produkcji rolnej mogącej służyć do jako odnawialne źródła energii. Pierwsze działanie w jego ramach to przygotowanie gospodarstw do korzystania z programu pomocowego Unii Europejskiej w zakresie energetyki odnawialnej, realizowane przede wszystkim w formie tworzenia lokalnych strategii rozwoju i wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Następne działanie to wsparcie produkcji roślin mogących służyć do produkcji biopaliw, realizowane poprzez szkolenia dotyczące wdrażania nowych technologii upraw oraz właściwą organizację rynków rolnych na najistotniejsze dla bioenergii produkty. Ostatnie zadanie, jakie w tym zakresie będziemy realizować, to wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych służących do produkcji i wykorzystania biopaliw, przede wszystkim ze względu na duże koszty stosowanych przy produkcji i wykorzystaniu biopaliw urządzeń. 9. Następne zadanie w obszarze OW to udrożnienie transferu wiedzy z instytutów naukowych i uczelni do praktyki. Musi ono być realizowanie w kierunku przygotowania właściwych kadr dla doradztwa rolniczego poprzez krajowe i zagraniczne szkolenia profesjonalnej służby doradczej. Konieczne też będzie wdrażanie nowoczesnych technik informatycznych w zakresie produkcji rolnej, co polegać ma na zwalczaniu grożącego obszarom wiejskim zjawiska tzw. wykluczenia cyfrowego. Wspieranie działalności innowacyjnej na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, kolejne zadanie w tym obszarze, polegać będzie na zastosowaniu ułatwień podatkowych i kredytowych przy wdrażaniu rozwiązań innowacyjnych. 4 Obszar PS i Polityka Społeczna: Cel podstawowy w tym obszarze to: Aktywna polityka społeczna wobec wsi i rolnictwa. Ludność obszarów wiejskich w Polsce ma znacznie bardziej utrudniony dostęp do instytucji infrastruktury społecznej niż mieszkańcy innych terenów kraju. Chodzi tu zarówno o instytucje oświatowe, placówki służby zdrowia, jak i instytucje kulturalne. Realizacja tego celu zmierzać będzie do niwelacji tych dysproporcji. Szczególnie ważny w jego zakresie jest rozwój sieci edukacyjnej na terenach wiejskich, gdyż pozwoli on na zmniejszenie bezrobocia na wsi oraz ułatwi modernizację produkcji rolnej. Zmiany w zakresie służby zdrowia na terenach wiejskich muszą być ukierunkowane na zapewnienie opieki i profilaktyki szczególnie zagrożonym grupom ludności, takim jak osoby starsze lub rodziny z małymi dziećmi. Realizacja tego celu będzie również wymagać opracowania kompleksowego programu w zakresie pomocy społecznej na obszarach wiejskich, który przewidywał będzie dostosowane do specyfiki obszarów wiejskich instrumenty socjalne. Reformy wymaga też system ubezpieczeń społecznych rolników. Musi być on z jednej strony odpornym na nadużycia, zdecydowanie uszczelniony, z drugiej zaś zapewniać mieszkańcom wsi odpowiedni poziom bezpieczeństwa socjalnego. Wszystkie te działania wymagają szczególnej intensyfikacji na tzw. terenach popegeerowskich, gdzie poziom zapaści socjalnej i co za tym idzie wykluczenia społecznego osiągnął niepokojące rozmiary. W obszarze tym wyodrębniliśmy następujące cele szczegółowe: Znaczące zmniejszenie dysproporcji w dostępie do edukacji pomiędzy mieszkańcami wsi a mieszkańcami innych terenów kraju, Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego wsi, Zapewnienie pełnego dostępu mieszkańcom wsi do służby zdrowia, Wdrożenie efektywnej i dobrze ukierunkowanej pomocy społecznej na terenach wiejskich, Efektywny system ubezpieczeń społecznych rolników uszczelnienie KRUS. W obszarze tym sformułowano następujące zadania realizacyjne: 1. Wprowadzenie efektywnych instrumentów z zakresu polityki socjalnej wobec mieszkańców wsi zagrożonych ubóstwem i marginalizacją. Po pierwsze, konieczna jest 108 identyfikacja przyczyn ubóstwa, marginalizacji i wykluczenia społecznego na terenach wiejskich dokonana w formie analizy rzeczywistych potrzeb społecznych oraz prognozowanie przyszłych zmian w strukturze osób zagrożonych ubóstwem. Stanie się ona podstawą do wprowadzenia rozwiązań strukturalnych usprawniających udzielanie pomocy społecznej na terenach wiejskich i polegać ma na utworzeniu sieci placówek socjalnych w najbardziej efektywny sposób służących ludności wiejskiej. Jako instrumenty szczegółowej polityki socjalnej na terenach wiejskich dostosowane do dochodów w rolnictwie i panującej tam sytuacji demograficznej wprowadzić należy świadczenia na rzecz ludzi starszych, rodzin wielodzietnych oraz środowisk zagrożonych marginalizacją. Szczególne znaczenia ma pomoc udzielana mieszkańcom tzw. terenów popegeerowskich, prowadzona w formie zarówno pomocy społecznej, jak też polityki edukacyjnej. 2. Zadanie drugie z obszaru PS to uruchomienie narodowego programu edukacji młodzieży wiejskiej oraz ciągłego dokształcania istniejących na wsi zasobów siły roboczej. W jego ramach podejmiemy działania w kierunku wprowadzenia do programów nauczania placówek oświatowych na terenach wiejskich nauczania przedsiębiorczości, co konieczne jest dla mobilizacji aktywności środowisk wiejskich oraz zwiększenia zdolności adaptacyjnych młodzieży. Następnie działać należy w kierunku rozwoju i modernizacji sieci placówek oświatowych na terenach wiejskich, zwłaszcza jeśli chodzi o kontynuację tworzenia sieci gimnazjów na terenach wiejskich oraz filii istniejących szkół wyższych, przede wszystkim w ośrodkach które utraciły status miast wojewódzkich. Ze względu na istotne trudności samorządów lokalnych konieczna jest też skierowana pod ich adresem wymierna pomoc finansowa w utrzymaniu tych obiektów. Konieczne jest też zapewnienie odpowiednich kadr dla oświaty na terenach wiejskich. Należy przeznaczyć odpowiednie środki na kontrakty terminowe dla nauczycieli podejmujących pracę na terenach wiejskich, a także na szkolenia i doskonalenie zawodowe nauczycieli oraz skierowany pod ich adresem system kształcenia ustawicznego. Utworzymy również podporządkowany Ministerstwu Rolnictwa system szkół rolniczych, gdyż dotychczasowe podporządkowanie tych szkół Ministerstwu Edukacji Narodowej i samorządom powiatowym jest nieefektywne i prowadzi do ich zaniedbania. System ten musi być zintegrowany z doradztwem rolniczym i instytucjami naukowo-badawczymi. Wspierać też będziemy inicjatywy niepubliczne w zakresie nauczania ustawicznego skierowanego do mieszkańców. Stworzymy jasny i prosty system akredytacji instytucji zajmujących się kształceniem ustawicznym w formach pozaszkolnych. Utworzymy też jednolity i efektywny program stypendialny i kredytowy dla uczącej się młodzieży z terenów wiejskich. Stypendia obejmować będą wydatki związane z nauką poza miejscem zamieszkania koszty dojazdu, zakwaterowania itp. Konieczna też będzie pomoc pedagogiczno psychologiczna skierowana dla dzieci i młodzieży z terenów wiejskich w sytuacjach patologicznych zagrożonych uzależnieniami, wejściem da drogę przestępczości, przemocą w rodzinie. 3. Trzecie zadanie dotyczy uszczelnienia systemu ubezpieczeń społecznych rolników. Należy nim objąć osoby dla których rolnictwo jest podstawowym źródłem utrzymania. Należy przeprowadzić działania w celu usunięcia dysproporcji pomiędzy świadczeniami ubezpieczonymi rolników a świadczeniami przyznawanymi na zasadach ogólnych. 4. Kolejne zadanie to usprawnienie funkcjonowania służby zdrowia na terenach wiejskich. Będziemy je realizować poprzez wprowadzenie kompleksowego systemu profilaktyki zdrowia na terenach wiejskich, obejmującego badania wykrywające wady pierwotne i wrodzone, a zwłaszcza w zakresie opieki nad matką i dzieckiem, profilaktyki stomatologicznej i szczepień ochronnych. Rozszerzymy też system podstawowej opieki medycznej na terenach wiejskich wprowadzając kredyty na rozpoczęcie działalności na własny rachunek w podstawowej opiece medycznej przy jednoczesnej rezygnacji z zatrudnienia w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej. Promować też będziemy bezpieczeństwo i higienę pracy w rolnictwie poprzez organizowanie szkoleń z zakresu ochrony życia i zdrowia w gospodarstwie rolnym oraz prewencji wypadkowej, a także promocję maszyn, urządzeń i środków ochrony spełniających wymogi bezpieczeństwa. 5 Obszar A i Administracja: Podstawowy cel w tym obszarze to: Sprawne i efektywne funkcjonowanie administracji publicznej oraz instytucji i organizacji działających na rzecz rolnictwa i obszarów wiejskich. Cel ten zakłada usprawnienie administracji publicznej działającej na rzecz rolnictwa i obszarów wiejskich. Ma to po pierwsze zapewnić jednolitość realizowanej przez Państwo polityki rolnej, za 109 którą odpowiada obecnie szereg instytucji prowadzących nie do końca skoordynowane działania. W tym zakresie proponujemy zintegrowanie instytucji działających na rzecz rolnictwa. Reforma ta obejmować ma zarówno agencje rządowe, jak też służby i inspekcje działające w dziedzinie bezpieczeństwa żywności. Skala skażenia instytucji publicznych korupcją wymaga przygotowania i wdrożenia strategii antykorupcyjnej traktowanej jako zintegrowany system różnych działań podejmowanych w sferze społecznej, politycznej i administracyjnej. Realizacja tego celu pozwoli uniknąć szeregu nadużyć i nieprawidłowości. W tej dziedzinie wprowadzimy ścisły nadzór nad majątkiem Skarbu Państwa związanym z produkcją rolną i obszarami wiejskimi, a także rozwiązania antykorupcyjne na wzór tych, które stosowane są w Unii Europejskiej. Wobec nowych zadań stawianych przed polskim rolnictwem przez integrację europejską konieczne też będzie zreformowanie systemu doradztwa rolniczego. Cel ten obejmuje również wsparcie instytucji niepublicznych działających na rzecz rolnictwa. Chodzi tu przede wszystkim o instytucje finansowe i ubezpieczeniowe. Instytucje finansowe działające na rzecz rolnictwa, a przede wszystkim sektor bankowości spółdzielczej, wymagają wsparcia w kierunku ich dokapitalizowania, jak również zmian legislacyjnych rozszerzających swobodę i zakres ich działalności. Wsparcia wymaga też organizacja rynku rolno - spożywczego, zaś jego celem musi być utworzenie jednolitego systemu giełd, rynków hurtowych i grup producenckich. W końcu należy też wprowadzić regionalizację realizowanej przez Państwo polityki rolnej, dostosowując ją do uwarunkowań obecnych na poszczególnych obszarach i inicjatyw zamieszkujących je ludności. Obszar ten obejmuje następujące cele szczegółowe: Wprowadzenie sprawnej i efektywnej administracji publicznej Zapewnienie właściwego doradztwa rolniczego Rozwój instytucji samorządowych działających na rzecz wsi Rozwój i zapewnienie nowoczesnej organizacji rynku rolno - żywnościowego oraz rozwój rynków hurtowych Wsparcie instytucji finansowych działające na rzecz rolnictwa Rozszerzenie oferty ubezpieczeń gospodarczych w rolnictwie Wprowadzenie regionalizacji polityki rolnej W obszarze tym sformułowano następujące zadania realizacyjne: 1. Po pierwsze konieczne będzie przeprowadzenie analizy i oceny funkcjonowania administracji działającej na rzecz rolnictwa i obszarów wiejskich w oparciu o oceny polskich i zewnętrznych podmiotów oraz opinie samorządów rolniczych i innych zainteresowanych organizacji społecznych. 2. Jako kolejne zadanie dokonamy likwidacji różnych patologii w administracji i działalności gospodarczej na obszarach wiejskich, integrując z budżetem państwa fundusze agencyjne oraz wprowadzając jasny i czytelny system odpowiedzialności za sprawy rolnictwa i obszarów wiejskich. 3. Trzecie zadanie to utworzenie Agencji Rozwoju Obszarów Wiejskich. W związku z tym nastąpi likwidacja Agencji Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa, Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz Agencji Rynku Rolnego. Dotychczasowe rozbicie kompetencyjne przyczynia się do niejednorodności realizowanej polityki wobec obszarów wiejskich i rolnictwa. Działalność agencji skoncentruje się na polityce pomocowej i infrastrukturalnej z udziałem Skarbu Państwa, funkcjach płatniczych, interwencjach na rynku oraz administrowania mieniem Skarbu Państwa zarówno gruntów rolnych jak i udziałów w spółkach związanych z rolnictwem. Głównym zadaniem Agencji będzie terminowe i dokładne wypełnianie zadań z tytułu Wspólnej Polityki Rolnej, a także realizacja zadań finansowanych z budżetu krajowego, uzgodnionych zgodnie z aneksem IV Rozdział 4 Traktatu Konstytucyjnego z Komisją Europejską, a także innych działań w ramach krajowej polityki rolnej. 4. Aby zaspokoić coraz większy głód ziemi polskich rolników usprawnimy proces sprzedaży i dzierżawy ziemi znajdującej jeszcze obecnie we władaniu Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Z całą mocą egzekwować należy uzgodnione w Traktacie Akcesyjnym ograniczenia w zakresie obrotu polską ziemią rolną, chroniąc ją przed wykupem przez cudzoziemców. W ciągu kilku najbliższych lat polscy rolnicy, wzmocnieni finansowo po wejściu do UE, powinni mieć możliwość jak największego powiększenia swoich gospodarstw. 110 5. Kolejnym zadaniem jest wprowadzenie rozwiązań antykorupcyjnych stosowanych w Unii Europejskiej. Należy utworzyć w ramach centralnej struktury antykorupcyjnej zintegrowanej z europejskim urzędem antykorupcyjnym OLAF pion zajmujący się wyłącznie rolnictwem, zwłaszcza w zakresie skupu interwencyjnego. 6. Wprowadzimy ścisłą kontrolę i sprawny nadzór nad majątkiem Skarbu Państwa w podmiotach prowadzących działalność w zakresie rolnictwa i obszarów wiejskich celem przeciwdziałania tworzeniu się wokół nich nieformalnych układów interesu. 7. Kolejnym zadaniem w obszarze A jest rozwój instytucji finansowych prowadzących obsługę kredytową rolnictwa i przedsiębiorczości na obszarach wiejskich w oparciu o rodzimy kapitał. Należy w tym celu wesprzeć legislacyjne pozabankowe instytucje finansowe spółdzielnie kredytowe oraz kasy oszczędności. Należy zmienić ustawę o spółdzielczych kasach oszczędnościowych i kredytowych w ten sposób, aby dostosować ją do wzorców europejskich. 8. Następne zadanie to rozwój i zapewnienie nowoczesnej organizacji rynku rolno żywnościowego poprzez rozwój rynków hurtowych i giełd towarowych, które powinny stać się łącznikiem między producentem żywności a konsumentem, z wyeliminowaniem całej siatki pośredników. Powinny one organizować pomoc w zrzeszaniu się rolników w grupy producenckie, marketingowe i spółdzielcze o różnym profilu produkcji. Rola rynków hurtowych, wspólnie ze zrzeszeniami producentów, powinna być ukierunkowana na unowocześnienie i dostosowanie lokalnych rynków rolnych do standardów Unii Europejskiej. 9. Niezbędna jest reforma doradztwa rolniczego. W tym celu konieczna jest zmiana organizacji służb doradczych, które będą zorganizowane jako służby podległej Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich. Działania służb doradczych w najbliższych latach w Polsce będą realizować się poprzez pomoc rolnikom w uzyskiwaniu dopłat bezpośrednich i dotacji możliwych do uzyskania w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Sektorowego Programu Operacyjnego, a także innych dotacji i funduszy. Konieczne jest też prowadzenie działań edukacyjnych dla rolników oraz innych mieszkańców obszarów wiejskich, w celu poprawy konkurencyjności ich działań w rolnictwie i pozarolniczej działalności na wsi. 10. Zadanie ostatnie w obszarze A to utworzenie jednolitej Inspekcji Kontroli Żywności. Obecnie w Polsce nadzorem nad jakością płodów rolnych i jakością żywności oraz jej bezpieczeństwem zajmują się 4 instytucje powoduje to chaos i utrudnia solidne egzekwowanie wymaganych norm. Konieczne jest utworzenie jednej Inspekcji Kontroli Żywności która sprawowałaby nadzór nad wszystkimi etapami produkcji i dystrybucji. Jej służby powinny być utworzone na bazie dotychczasowych kadr i zaplecza technicznego instytucji istniejących. Pozwoli to jednocześnie uniknąć niepotrzebnej multiplikacji kontroli u producentów, ujednolicić program nadzoru bezpieczeństwa i kontroli żywności oraz uniknąć niepotrzebnych wydatków budżetowych. Ponadto proponujemy: - poprawę poziomu życia rodzin rolniczych oraz innych mieszkańców obszarów wiejskich, z wykorzystaniem potencjału regionów; - wyrównanie wskaźników cywilizacyjnych miasta i wsi; - współpracę państwa, samorządu, organizacji i Kościoła na rzecz rozwoju obszarów wiejskich; - regionalizację polityki rolnej; - wprowadzenie ulg inwestycyjnych; - obniżenie stawek podatkowych, wprowadzenie jednej stawki dla przedsiębiorców i dwóch stawek dla osób fizycznych; - wprowadzenie możliwości lokowania wolnych środków pieniężnych poza sektorem bankowym w postaci nowych emisji akcji i obligacji długoterminowych; - zwiększenie udziału rodzimego kapitału w rynku pieniężnym; Krzysztof Jurgiel 111 OCHRONA ŚRODOWISKA Narodowa polityka zrównoważonego rozwoju. Na przełomie lat 80/90 rozpoczął się w Polsce dynamiczny proces gruntownych zmian ekonomicznych i społecznych.. Mieliśmy i nadal mamy wiele do nadrobienia. Prawo i Sprawiedliwość chce zmieniać nasz kraj w taki sposób aby zmniejszyć dystans w stosunku do rozwiniętych państw Unii Europejskiej przy równoczesnym pominięciu błędów, które zostały tam popełnione. Degradacja środowiska jest jednym z najpoważniejszych problemów krajów rozwiniętych. Wiek 20 to okres dynamicznego rozwoju gospodarczego świata poprzez rabunkową gospodarkę zasobami środowiska naturalnego. Katastrofalne skutki nadeksploatacji środowiska są podstawową przesłanką do zdefiniowanego priorytetu w UE, którym jest odtwarzanie zdegradowanego środowiska. Polska uniknęła tak katastrofalnego zniszczenia, to pozytywny efekt zapóźnienie gospodarcze naszego kraju. Paradoksalnie obecnie dobry stan środowiska może stanowić barierę rozwojową. W ramach UE jesteśmy uważani (zresztą słusznie) za kraj o dobrym stanie środowiska. W naszym interesie jest kształtowanie polityki UE tak aby dawała możliwość zachowania tego co nie zostało zniszczone, a nie koncentrowała się głównie na odtwarzaniu zniszczeń. W myśl zasady że,: gram profilaktyki cenniejszy od kilograma leczenia. Przykładem może być choćby stworzenie mechanizmu opłacalnego zbytu produkcji polskich rodzinnych gospodarstw rolnych tzw ekologicznej żywności. Drugim czynnikiem bariery rozwoju jest podwyższanie kosztów korzystania ze środowiska. Polska startując z niskiego pułapu będzie zmuszona ponosić większe koszty wyrównania poziomu rozwoju. Przykładem może być europejski mechanizm przydziału emisji gazów cieplarnianych. Prawo i Sprawiedliwość dostrzega korzyści, ale i zagrożenia wynikające ze wstąpienia Polski w struktury Unii Europejskiej. Słuszna zasada ochrony środowiska widziana oczami komisarzy UE może stanowić barierę rozwojową dla naszego kraju. Traktowanie całej UE jako jednakowego obszaru grozi zepchnięciem Polski do roli biednego skansenu. Dlatego z punktu widzenia długofalowego interesu Polaków ważne jest aby w ramach UE zachować naszą odrębność państwową, aby móc realizować narodową politykę zrównoważonego rozwoju. Do prawidłowego zdefiniowania narodowej polityki zrównoważonego rozwoju potrzebna jest analiza stanu państwa z uwzględnieniem czynników demograficznych. Do podstawowych uwarunkowań negatywnych zaliczyliśmy: niski poziom PKB kryzys finansów publicznych masowe i trwałe bezrobocie o charakterze strukturalnym niebezpiecznie powiększający się zakres ubóstwa przestarzały, nadmiernie surowcowy, potencjał wytwórczy brak wsparcia dziedzin (sektorów) charakterystycznych dla naszego kraju, które mogły by być domeną Polski na rynkach zagranicznych spadająca dzietność kobiet Atutami z kolei są: kapitał ludzki, korzystna struktura demograficzna i dobre wykształcenie funkcjonująca rodzina dobry stan środowiska przyrodniczego Koncepcja rozwoju zrównoważonego była dotąd i jest, niestety w wielu programach często jedynie sloganem bez pokrycia. Podstawowe narzędzia realizacja narodowej polityki zrównoważonego rozwoju to: 1. Lasy państwowe jako gwarant bezpieczeństwa ekologicznego narodu. 2. Przyrost miejsc pracy w rolnictwie ekologicznym, wytwarzaniu biokomponentów do paliw i agroturystyki 3. Wzrost długości życia i dodatni przyrost naturalny. 4. Zmniejszenie wskaźników materiałochłonności gospodarki 5. Wzrost stopnia recyklingu. 112 6. Redukcja gazów cieplarnianych zgodnie z założeniami Konwencji Klimatycznej ONZ i Protokołem z Kioto i obrona zaproponowanego finansowego niej mechanizmu finansowego 7. Poprawa jakości wód. 8. Powstrzymanie zaniku rodzimych gatunków roślin i zwierząt. 9. Wzmocnienie roli państwa w pozyskiwaniu środków z UE 10. Wzmocnienie działań dyplomatycznych na kształtowanie polityki UE w dziedzinie ekologii Zrównoważony rozwój w programie gospodarczym PiS jest więc niczym innym, jak szybkim rozwojem gospodarczym, połączonym z zachowaniem zdrowego społeczeństwa, racjonalnie użytkującego zasoby przyrodnicze. Stan środowiska przyrodniczego Polski ewenementem w jednoczącej się Europie Zasoby przyrodnicze kuli ziemskiej od samego momentu powstania życia kształtowały się na drodze naturalnych procesów. Pojawienie się człowieka zaczęło również modyfikować i zakłócać procesy zmian naturalnych. Kluczowymi dziedzinami w tym zakresie były kolejno: rolnictwo, przemysł, infrastruktura i melioracje wodne. Rolnictwo to zdecydowana przewaga powierzchniowa państw Europy środkowej, o prawie zupełnie innej od lasów naturalnych i głównie obcej dla tego rejonu geograficznego, faunie i florze. Rolnictwo to również sztuczne nawozy i szeroko rozumiane środki ochrony roślin, prawie w całości oddawane w stosunkowo krótkim czasie pośrednio lub bezpośrednio do wód gruntowych i zbiorników wodnych. Rozwój rolnictwa to rozwój przemysłu, zanieczyszczającego przy okazji bezpośrednio atmosferę. Rozwój przemysłu z kolei to rozwój infrastruktury w tym regulacja rzek, budowa autostrad, rurociągów no i oczywiście miast i osiedli. Działalność ta, nie tylko że wypiera wiele gatunków rodzimych ze zmienionych środowisk, ale również izoluje na trwałe grupy wielu z nich, co wielokrotnie zwiększa szansę ich wymarcia. Konkludując i odnosząc się do problemu globalnie można powiedzieć, że stan środowiska przyrodniczego w dotychczasowej historii rozwoju gospodarczego skorelowany jest ze stanem gospodarki. Im bardziej rozwinięta gospodarka, tym bardziej odkształcone środowisko naturalne. O państwach, gdzie występuje pełna gama gatunków rodzimych możemy mówić, że rozwijają się w sposób zrównoważony, polegający na racjonalnym użytkowaniu zasobów przyrodniczych. Cel ten można osiągnąć poprzez zachowanie gatunków lub poprzez sanację tych zasobów. Od przełomu lat 80- i 90-tych rozpoczęliśmy proces przebudowy państwa orientując go na gospodarkę rynkową. W roku 1991 Sejm wytyczył politykę ekologiczną państwa. Wymiernym efektem tego są inwestycje proekologiczne. Kształtowały się one w końcu lat 9O-tych na poziomie 2.1. mld, euro rocznie. Stanowiło to ponad 8% wszelkich nakładów inwestycyjnych. Ponad 1.7% KB brutto to inwestycje proekologiczne. Zarówno wielkość wydawanych środków jak i ich struktura plasowały nas w czołówce państw wysoko rozwiniętych. Ponosimy od lat wielki wysiłek, proporcjonalnie do poziomu zamożności większy niż w wielu rozwiniętych państwach świata. Według danych OECD, dotyczących emisji dwutlenku węgla z wykorzystania energii, wśród najwyżej rozwiniętych państw świata obniżki emisji w stosunku do roku bazowego i to w zdecydowanie mniejszej proporcji niż Polska, dokonały jedynie Niemcy, Czechy, Węgry i Wielka Brytania. W stosunku do standardów UE mamy jednak zaległości. Ocenia się, że osiągnięcie modelu jaki narzuciła sobie UE, a my zaakceptowaliśmy je w Traktacie Akcesyjnym, zmusza nas do dalszych inwestycji proekologicznych na sumę około 30 mld euro. Wymaga to zwiększenia nakładów do około 3 mld euro rocznie, o ile chcemy osiągnąć te standardy w ciągu 10 lat. Należy w tym miejscu podkreślić, iż do tego modelu docelowego dążą również poszczególne kraje stowarzyszone a dystans ten jest różny wśród różnych państw. Reasumując mamy zaległości pod względem wprowadzania nowych technologii, a jesteśmy lepsi pod względem stanu środowiska. Różnice są tu istotne i wynikają z różnic w rozwoju gospodarczym. Państwa UE osiągnęły wysoki stan rozwoju gospodarczego nie zważając jednak na racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi. Utworzyliśmy 23 parki narodowe uznane przez autorytety światowe. Mamy 28% powierzchni kraju pokryte lasami współtworzącymi wspaniale krajobrazy, w których występują gatunki, które dawno znikły z mapy państw wysoko rozwiniętych i występują tam tylko w ogrodach ZOO. Zdecydowanie lepszy stan naszego środowiska naturalnego w porównaniu z państwami o wysokim stanie rozwoju gospodarczego spowodowany jest również przetrwaniem rozdrobnionej prywatnej własności rolnej i dobrze wykształconej kadrze, zarówno naukowej, jak i wykonawczej pracującej w zakresie ochrony 113 środowiska. W rolnictwie niedorozwój gospodarczy spowodował małe wykorzystywanie nawożenia mineralnego oraz stosowanie środków ochrony roślin. Dzięki temu nasze gleby znajdują się w dobrym stanie biologicznym, pozwalającym na produkcję żywności o podwyższonej jakości zarówno w gospodarstwach rolnych o małej powierzchni, jak i przy produkcji wielkotowarowej. Te same opóźnienia w rozwoju gospodarczym nie pozwoliły nam również na budowę infrastruktury technicznej (autostrady, drogi szybkiego ruchu, itp.), czego jedynym pozytywnym skutkiem jest to, że dzięki temu nie dokonaliśmy spustoszeń w funkcjonowaniu naszych krajobrazów. Możemy więc wykorzystać znacznie lepiej rolnictwo oraz budować infrastrukturę nie popełniając błędów, które popełniali nasi sąsiedzi. Prawo i Sprawiedliwość zdaje sobie sprawę z tego, że stan środowiska przyrodniczego Polski jest zdecydowanie lepszy niż pozostałej części zjednoczonej Europy. Generalnie spowodowane jest to ekstensywnym rolnictwem, zapóźnieniami w rozwoju infrastruktury oraz dużym procentem w skali kraju, dobrze zarządzanych i w większości bardzo dobrym stanie lasów państwowych. Niezbędne działania na przyszłość Lepszy stan środowiska przyrodniczego w Polsce niż w pozostałych krajach UE i ewidentne osiągnięcia w okresie transformacji w zakresie ochrony środowiska to szansa dla kraju, którą PiS chce wykorzystać. Zasoby przyrodnicze muszą służyć społeczeństwu zgodnie z koncepcją rozwoju zrównoważonego, a więc muszą być jednym z elementów programu gospodarczego. Przyjmując jako podstawowy obowiązek państwa zagwarantowanie obywatelom bezpieczeństwa ekologicznego uważamy za niezbędne określenie zakresu ingerencji w środowisko. Znaczącą rolę widzimy również w kształtowaniu kultury współżycia człowieka ze środowiskiem dla samorządu. Podstawami programowymi PiS, odnośnie wykorzystania zasobów przyrodniczych dla rozwoju gospodarczego są następujące założenia: 1. Człowiek jest jednym z elementów środowiska naturalnego. Musi więc go użytkować i powodować w nim zmiany. Jest to nie tylko jego prawo ale również obowiązek. 2. Żadna z form działalności człowieka nie powinna pogarszać stanu środowiska naturalnego. 3. Żywe zasoby przyrodnicze posiadają swoją wartość również materialną. 4. Istnieje konieczność bezwzględnego przestrzegania prawa własności w tym zarówno prywatnej jak i państwowej. 5. Istnieje konieczność zmiany strategii prawa ze strategii zakazowej „Nie Bo” na strategię przyjazną „Tak Ale”. Wszystko lub prawie wszystko jest możliwe ale należy spełnić określone warunki. W całkowitej gestii samorządów, wyposażonych w odpowiednie prawo, dotyczące również spraw finansowych, powinna pozostać możliwość kreowania działalności z zakresu kultury współżycia ze środowiskiem. Pod tym pojęciem należy rozumieć utylizację i wykorzystywanie odpadów, oczyszczanie ścieków i walkę z hałasem. Oczywiście do kompetencji samorządów winno należeć kształtowanie polityki ochrony zasobów przyrodniczych, poprzez ich użytkowanie na części kraju nie zarządzanej bezpośrednio przez państwo. Pod pojęciem bezpieczeństwa ekologicznego należy rozumieć dostęp człowieka do czystego powietrza i dobrej wody, możliwości rekreacji oraz zapewnienie ochrony wszystkich występujących gatunków. W gestii państwa powinna pozostać: 1. Gospodarka wodna zarządzana zlewniowo. 2. 30% kraju pokryte lasami państwowymi zapewniającymi ochronę wszystkich gatunków i pełniącymi wszelkie funkcje poza produkcyjne takie jak ochrona wód, powietrza, gleb i zapewnienie rekreacji. 3. Parki narodowe służące głównie celom edukacyjnym i naukowym. 4. Planowanie przestrzenne na szczeblu krajowym i regionalnym. 5. Monitoring środowiska i pełna informacja społeczeństwa o jego stanie. Państwo winno zapewnić również: 1. Czytelność prawa ochrony środowiska 114 2. Promocję polskich walorów środowiskowych szczególnie pod kątem wykorzystania możliwości produkcji zdrowej żywności. Zasoby przyrodnicze i stan środowiska przyrodniczego kraju szansą dla wsi Wieś polska to główny autor dobrego stanu zasobów przyrodniczych kraju. Dobro kraju wymaga więc natychmiastowych działań w kierunku zachowania zarówno istniejącego stanu środowiska przyrodniczego jak i korzystnej struktury demograficznej. Jedyną szansą na osiągnięcie tego celu jest likwidacja bezrobocia na wsi. Państwo, o ile chce kreować politykę zrównoważonego rozwoju, musi wykorzystać wszelkie możliwości w tym zakresie, promując walory i osiągnięcia Polski na forum międzynarodowym. Szczególną rolę winna odegrać tu promocja stanu środowiska przyrodniczego Polski i możliwości jego wykorzystania dla rozwoju turystyki i produkcji zdrowej żywności. Z tego powinniśmy uczynić dziedzinę charakterystyczną dla naszego kraju i domenę Polski na rynkach zagranicznych. Rozwój turystyki i produkcji zdrowej żywności nieodłącznie kojarzy się z pytaniem o rozwój infrastruktury, w tym autostrad i dróg szybkiego ruchu. Są one szansą dla rozwoju kraju pod warunkiem, że przy budowie ich zastosuje się najnowsze zdobycze wiedzy z zakresu ochrony środowiska i socjologii, owocujące ochroną ich walorów i tożsamości kulturowej. Polska musi wykorzystywać swoje atuty, a przykładem takiej szansy jest Konwencja Klimatyczna ONZ i protokół z Kioto. Wolą polityczną większości rządów i parlamentów świata została wprowadzona w życie Ramowa Konwencja Klimatyczna ONZ. Podstawowym jej celem jest doprowadzenie do ustabilizowania koncentracji gazów cieplarnianych (głównie CO2) w atmosferze na poziomie, który zapobiegałby niebezpiecznej antropogenicznej ingerencji w system klimatyczny kuli ziemskiej. Cel ten może być osiągnięty przez zastosowanie nowych technologii, bardziej wydajnych źródeł energii i zwiększenie roli naturalnych pochłaniaczy, do których należy zaliczyć między innymi lasy. Konwencję ratyfikowało ponad 190 państw. Z uwagi na to, iż ma ona charakter ramowy (mało precyzyjny), w 1997 roku w Japonii, na kolejnej, trzeciej Konferencji Stron, opracowano protokół zwany następnie Protokółem z Kioto, jako dodatkowe porozumienie do Konwencji. Protokół dopuszcza stosowanie tzw. mechanizmów elastyczności, które mają ułatwić stronom wywiązanie się ze zobowiązań redukcji. Są nimi handel emisjami, wspólna realizacja przedsięwzięć oraz mechanizmy czystego rozwoju. Polska jako jedno z niewielu państw (stron) Konwencji Klimatycznej wypełnia postanowienia konwencji i według wszelkich prognoz wypełni z nawiązką założenia Protokółu z Kioto. Z punktu widzenia Konwencji Klimatycznej i Protokółu z Kioto jesteśmy więc w bardzo korzystnej sytuacji w porównaniu z innymi państwami rozwiniętymi. Możemy sprzedawać nadwyżki redukcji emisji na rynku międzynarodowym, możemy uczestniczyć we wspólnych przedsięwzięciach importując najnowsze technologie, możemy w końcu zużyć osiągniętą redukcję do szybkiego rozwoju gospodarczego podwyższając produkcję. Możemy także być aktywni w mechanizmach czystego rozwoju, eksportując polską myśl technologiczną do państw rozwijających się. Szansą dla Polski wydaje się być ostatni z mechanizmów jakim jest pochłanianie węgla z atmosfery poprzez zalesianie. Ocenia się, że uprawa leśna o powierzchni 10 ha mogłaby być podstawą utrzymania jednej rodziny, gwarantując jej egzystencję na poziomie dającym nie tylko szansę przetrwania, ale i dalszego rozwoju. Ewidentnym jest więc, iż w interesie Polski leży dążenie do wprowadzenia w życie Protokołu z Kioto. Niestety rząd SLD zgodził się na odmienny system przydziału emisji w ramach Europejskiej konwencji klimatycznej. Poziomy emisji zostały rozdysponowane na zakłady przemysłowe zapomniano o zasilaniu pochłaniaczy! Marek Suski 115 POLITYKA REGIONALNA Polityka regionalna jest działaniem władz publicznych wspierającym rozwój gospodarczy i społeczny. W unitarnej Polsce regiony (województwa) są podporządkowane jednolitemu prawu obowiązującemu w całym kraju. Ich uprawnienia udzielane są na zasadzie decentralizacji ze szczebla centralnego. Dlatego polityka regionalna jest scentralizowana. W jej właściwej realizacji ogromną rolę odgrywa sprawna administracja rządowa i realizacja celów strategicznych. Polityka regionalna, by służyła najlepiej rozwojowi Polski powinna przede wszystkim wspierać rozwój gospodarczy całego kraju i jednocześnie poszczególnych województw, a nie służyć głównie osiąganiu spójności z UE. Nie powinniśmy też postrzegać jej tylko w perspektywie województw. Rządowa polityka regionalna powinna mieć odrębne akcenty dla każdego województwa w zależności od jego potrzeb. A jednocześnie każde województwo powinno mieć swoją własną politykę rozwoju. Obie one muszą się ze sobą łączyć i dopełniać. Cele polityki regionalnej powinny skupiać się wokół problematyki pracy: tworzenia stałych miejsc pracy. Praca poprzez fundusze UE właśnie temu powinny służyć fundusze europejskie głównie na poziomie samorządowym. To nada nowy sens naszym wyrzeczeniom i olbrzymiemu wysiłkowi podejmowanemu w dostosowaniu się do standardów unijnych. Podstawowym celem polityki regionalnej w Polsce powinno być: zmniejszanie zróżnicowań rozwojowych między poszczególnymi obszarami kraju, skuteczna poprawa warunków rozwoju gospodarczego ułatwiająca osiągnięcie konkurencyjności województw i krajowych przedsiębiorstw. Polski system rozwoju regionalnego ma liczne słabości. Narodowy Plan Rozwoju jest całościową strategią społeczno-gospodarczą w pierwszych latach naszego członkostwa w UE (20042006). Zasadniczo wpływa już dziś na rozwój Polski. Decyduje gdzie i na jakie inwestycje przeznaczane są środki publiczne i prywatne. NPR ma słabe strony, jest nadmiernie ukierunkowany na wchłanianie funduszy europejskich oraz podporządkowanie procedurom i priorytetom rozwojowym UE. NPR po 2006 r., musi kłaść nacisk na krajowe cele rozwoju. Punktem wyjścia musi być analiza polskich interesów strategicznych i ich realizacja. Prawo i Sprawiedliwość opowiada się za następującymi kierunkami polityki regionalnej: Pobudzanie rozwoju gospodarczego, w tym wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw, przy jednoczesnej trosce o rozwój zrównoważony, ukierunkowany na zaspokajanie potrzeb człowieka. Wyrównywanie szans rozwoju i przeciwdziałanie marginalizacji słabiej rozwijających się obszarów naszego kraju. Uniezależnianie się województw od zewnętrznej pomocy. Właściwe ustalanie hierarchii najważniejszych zadań (priorytetów) rozwojowych zarówno na poziomie województw, jak i krajowym. Obecnie brakuje wyraźnych akcentów przeciwdziałania marginalizacji województw słabych, nienajlepsze są rozwiązania problemów wsi i rolnictwa oraz niezbyt czytelny plan tworzenia miejsc pracy przy pomocy funduszy UE. Uporządkowanie kompetencji oraz przejrzystość polityki samorządów i rządu. Profesjonalizm urzędników przygotowujących programy. Rządowa polityka rozwoju regionalnego. W Polsce dotąd nie było rządowej polityki regionalnej, która uwzględniałaby zarówno ogólnokrajowe plany gospodarcze, zagospodarowanie przestrzennego, jak i specyfikę każdego województwa. Utrudnia to działania przedstawicieli rządu w województwach (wojewodów). Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego na lata 2007-2013 wychodzi częściowo naprzeciw 116 oczekiwaniom. Zakłada m. in., iż rządowa strategia rozwoju regionalnego będzie jej głównym filarem oraz podkreśla potrzebę powiązania polityki regionalnej z przestrzenną. Różnorodność poszczególnych województw oraz odrębne interesy państwa wobec nich prowadzić powinny do zróżnicowania terytorialnego wsparcia i celów polityki regionalnej rządu (m. in. regionalizacji polityki rolnej i ekologicznej) oraz wieloletniego planowania działań prorozwojowych. Należy jednocześnie radykalnie ograniczyć tzw. Polskę resortową, czyli prowadzenie samodzielnej polityki przez poszczególne ministerstwa. Doświadczenie z funduszami przedakcesyjnymi (PHARE, ISPA, SAPARD) wskazuje, że są one w dużym stopniu prowadzone w ramach resortowego układu organizacyjnego. Fundusze te w niewielkim stopniu uczestniczą w rozwoju regionalnym. Błędów tych trzeba uniknąć m. in. poprzez większą koordynację funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności oraz ściślejsze powiązania sektorowych programów operacyjnych ze sobą. Rola wojewody. - terytorialne zróżnicowanie polityki regionalnej; - zwiększenie koordynacji funduszy strukturalnych i powiązanie ze sobą programów w ramach poszczególnych sektorów; - powierzenie wojewodom roli głównych koordynatorów polityki regionalnej rządu z uporządkowaniem kompetencji w województwie; Głównym koordynatorem polityki regionalnej rządu w województwie powinien być wojewoda (administracji zespolonej, oraz szeregu agend rządowych, których działania w poszczególnych województwach są słabo ze sobą powiązane oraz koordynatorem w zarządzaniu sektorowymi programami operacyjnymi). Rolę wojewody w przygotowaniach i realizacji unijnych programów regionalnych należy skoncentrować na funkcjach kontrolnych i nadzorczych. Należy uporządkować kompetencje dotyczące rozwoju regionalnego między wojewodami a samorządami województw. Wojewoda powinien być negocjatorem kontraktu i on powinien ów kontrakt podpisywać w imieniu rządu. Wojewoda nie może być związany z lokalnymi politycznymi układami (osoba z zewnątrz). Samorządowa polityka rozwoju regionalnego - finansowe wzmocnienie samorządów wojewódzkich ze stworzeniem instytucji wspierających rozwój gospodarczy; - wsparcie rozwoju małych miast; - wzmocnienie procedur kontrolnych i profesjonalizmu kadry urzędniczej; Reforma finansów publicznych powinna zmierzać do wzmocnienia samorządów województw (zwiększenie dochodów własnych, komunalizacja przedsiębiorstw państwowych i przekazanie części agencji i funduszy celowych). Należałoby także tworzyć wokół samorządów instytucje finansowe, które na wzór rozwiniętej w krajach zachodnich sieci publicznych banków (funduszy) regionalnych wspierałyby rozwój gospodarczy w województwach. Samorządy województw muszą być zobowiązane do wsparcia rozwoju małych miast i miasteczek. Problemem w strukturach samorządu terytorialnego jest brak przejrzystości podejmowanych decyzji, zagrożenie korupcją, nepotyzmem, kumoterstwem i klientelizmem politycznym. Powoduje to marnotrawstwo środków finansowych i w rezultacie niską skuteczność samorządowej polityki regionalnej. Dlatego należy wzmocnić obecne procedury kontrolne i objąć nimi zarówno 117 przygotowania jak i realizację programów. Decyzje dotyczące strategicznych kierunków rozwoju, jak również poszczególne etapy wyboru projektów muszą być upublicznione. Jednocześnie należy wprowadzić do administracji samorządowej przynajmniej niektóre standardy służby cywilnej, w celu podwyższenia profesjonalizmu urzędników. Nowa Polityka Regionalna - postulaty Rząd, opozycja oraz środowiska eksperckie powinny aktywnie włączyć się do europejskiej debaty nad przyszłością polityki regionalnej w UE. Potrzebne jest znaczne zwiększenie funduszy UE dla Polski na politykę regionalną w okresie budżetowym 2007 - 2013. Należy zdecydowanie przeciwdziałać próbom renacjonalizacji polityki spójności głoszonej w Europie przez najmocniejsze państwa, stopniowego ograniczenia lub nawet likwidowania omawianej polityki wspólnotowej, co zagrozi polskim interesom. Polska powinna również dążyć do ściślejszego związku polityki regionalnej z rozwojem gospodarki opartej na wiedzy i nowoczesnych technologiach, a także tworzącej wysokopłatne miejsca pracy niezbędne dla pobudzenia tego typu gospodarki (strategia lizbońska). Bezpośrednio z tym związane jest tworzenie regionalnych sieci powiązań między środowiskami akademickimi, naukowymi i przedsiębiorstwami. Należałoby również wspierać bliższe związki polityki spójności z polityką konkurencyjności oraz wspólną polityką rolną, głównie w obszarze rozwoju terenów wiejskich. W Europie niepokoi przyjmowanie odmiennych kryteriów dla polityki spójności wobec starych i nowych krajów członkowskich. Sprzeciw budzą propozycje różnych kryteriów statystycznych udzielania pomocy dla poszczególnych krajów członkowskich. Może to prowadzić do kategoryzacji członkostwa. Polska powinna domagać się specjalnych przywilejów bądź finansowego wsparcia. Tak było dotąd przy rozszerzaniu się Europy wprowadzano nowe fundusze odpowiadające na potrzeby wchodzących do wspólnoty krajów. Dlatego, biorąc pod uwagę skalę dysproporcji rozwojowych krajów Europy Środkowo-Wschodniej, należałoby podjąć zdecydowane rozmowy na temat specjalnej pomocy dla Polski. Ważnym postulatem dotyczącym reformy europejskiej polityki regionalnej jest usprawnienie zarządzania, w większym stopniu nastawionego na rezultaty, a nie jedynie na przestrzeganie procedur. Ponadto warto zastanowić się nad przyjęciem nowych wskaźników służących podziałowi środków, np. odległości od centrów europejskich, albo regionów granicznych UE. Szczególnie ważne jest wsparcie regionów przy wschodniej granicy UE. W latach 1990. europejska polityka rozwoju regionalnego nastawiona była na zmniejszanie różnic pomiędzy poszczególnymi krajami. Dążyła do harmonijnego rozwoju, czyli do rozwoju zrównoważonego. Wspierała finansowo słabo rozwinięte kraje UE, by przyspieszyć ich rozwój gospodarczy. To były inwestycje w infrastrukturę drogową, ekologiczną, w zapewnienie podstaw cywilizacyjnych narodów i państw. Dziś państwa europejskie i regiony korzystające ze wsparcia (np. Hiszpania, która przed kilkunastoma laty, podobnie jak dziś Polska, wstępowała do UE z 20% bezrobociem), stawiają sobie już kolejne cele inwestycje w przyszłość, czyli rozwój technologii informacyjnych, innowacyjność, inwestycje w szkolenia ludzi. Nasza droga musi łączyć oba etapy rozwoju. Marek Kuchciński 118 PROPOZYCJE PODATKOWE WOLNI OBYWATELE POWSZECHNE I UMIARKOWANE PODATKI SKUTECZNE PAŃSTWO Kryzys finansów publicznych jest zbyt głęboki a dług publiczny narasta tak dramatycznie, że reformy państwa odkładać już się nie da. Dyskusja o kierunkach reformy finansów publicznych najczęściej dotyczy obniżenia podatków, uproszczenia prawa podatkowego, zmiany kierunku wydatków publicznych, w tym cięć w wydatkach socjalnych. Za istotny kontekst, a zarazem wyzwanie stojące przed autorami reform, uważamy sięgające obecnie 20% bezrobocie. Zwłaszcza, że dotyka ono boleśnie coraz większej liczby młodych, dobrze wykształconych Polaków. Wyższe ostatnio tempo wzrostu gospodarczego nie rozwiąże tej dotkliwej, społecznej plagi. Znane są bowiem przykłady (choćby Hiszpania z przełomu lat 80. i 90.), gdy wysoki wzrost gospodarczy nie wpłynął znacząco na zmniejszenie wysokiego bezrobocia. Na taką politykę gospodarczą nasze ugrupowanie się nie godzi - poprawa sytuacji pracowników i przedsiębiorców zależeć będzie naszym zdaniem przede wszystkim od innego rozłożenia akcentów polityki podatkowej, ale przede wszystkim realizację programu: „Rozwój przez zatrudnienie”. Program ten ma dwa główne cele: uwolnienie zasobów energii i kreatywności Polaków w zwiększaniu zatrudnienia oraz obniżenie opodatkowania pracy, przy zachowaniu opodatkowania konsumpcji. Pragniemy by oparł się o trzy główne filary: filar wolności obywatela, filar powszechności umiarkowanych podatków i filar skuteczności państwa. Obecne prawo podatkowe to kilkaset aktów prawnych, rozbudowany system odniesień, błędy konstrukcyjne, luki, dowolność interpretacyjna. Aktywność urzędników fiskusa, zamiast kierować się przeciw przestępcom i szarej strefie, coraz częściej wymierzona jest przeciw uczciwym obywatelom. Sytuacja taka prowadzi do nadmiernej, by nie rzec niemal totalitarnej kontroli nad obywatelami. Olbrzymia władza aparatu skarbowego niszczy przedsiębiorczość, inicjatywę, podkopuje zaufanie do państwa i zabija wiarę w jego sprawiedliwość. Prawo i Sprawiedliwość zaproponuje nowe, mniej skomplikowane i efektywniejsze prawo podatkowe oraz wprowadzi odpowiedzialność urzędników skarbowych za podejmowane decyzje i działania. System podatkowy powinien być prosty i nie ograniczać wolności obywateli. Ulgi w podatku dochodowym od osób prawnych dla zwiększenia zatrudnienia Proponowane przez Prawo i Sprawiedliwość obniżenie efektywnej stawki CIT podporządkowane jest wzrostowi zatrudnienia. Oparte jest ono na wykorzystaniu systemu podatkowego do promocji tworzenia nowych miejsc pracy. Stosownymi narzędziami do realizacji tego celu społecznego jest ulga w CIT na każde nowotworzone miejsce pracy oraz przyspieszona amortyzacja dla nowych przedsiębiorców rozpoczynających działalność kreującą nowe miejsca pracy. Proponowane rozwiązanie spowoduje w efekcie 50 - procentowe obniżenie efektywnego podatku dochodowego od osób prawnych, który zostanie w przyszłości w znacznej części zrekompensowany podatkiem dochodowym od osób fizycznych od nowozatrudnionych, jak i redukcją dopłat do FUS, dzięki wzrostowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Obniżenie podatku, zmniejszenie kosztów pracy oraz wprowadzenie ułatwień i zachęt dla rozpoczynających pracę przyczyni się do istotnej poprawy sytuacji na rynku pracy. Rynek pracy w chwili obecnej charakteryzuje się kosztami utworzenia miejsca pracy zarówno po stronie pracownika (w postaci długotrwałego procesu poszukiwania pracy), jak i pracodawcy. Na obydwie te strony będzie aktywnie oddziaływała polityka państwa. Wzrost zatrudnienia będzie następstwem poprawy sytuacji na rynku pracy - większej ilości ofert składanych przez przedsiębiorców zachęconych zmianami w systemie fiskalnym, a także lepszego 119 przygotowania bezrobotnych do podjęcia pracy poprzez system szkoleń zwiększających ich kwalifikacje. Aby doprowadzić do wzrostu zatrudnienia należy obniżyć koszty pracy. Niezmierne istotne jest zwiększenie tarczy podatkowej w przypadku dokonywania przez przedsiębiorstwa inwestycji. Nastąpi to poprzez zwiększenie kwot wliczanych bezpośrednio w koszty oraz skrócenie okresów amortyzacji wydatków inwestycyjnych. Proponuje się, aby każdy przedsiębiorca tworząc nowe miejsce pracy otrzymywał w formie potrącenia od podatku CIT przez 2 lata comiesięcznie kwotę 1000 zł. Pracodawcy również przez 2 lata byliby zwolnieni z uiszczania części składek na ubezpieczenia społeczne płatnych przez pracodawcę, za pracowników zatrudnionych na nowoutworzonych miejscach pracy. Rozwiązanie takie doprowadziłoby do sytuacji, w której pracodawcy w pierwszym okresie po zatrudnieniu nowego pracownika mieliby środki na wynagrodzenia (uzyskane poprzez zwolnienie z podatku), a z drugiej strony nie ponosiliby kosztów związanych ze składkami na ubezpieczenie społeczne tychże pracowników. Już w tej chwili Polska z punktu widzenia kosztów pracy jest więc atrakcyjna dla przedsiębiorców. Proponowane zwolnienie z podatku, zwolnienie ze składek na ubezpieczenie społeczne, coraz lepiej wykształceni pracownicy kształceni na kierunkach zamawianych przez państwo oraz inne odczuwalne finansowe bodźce proponowane przez PiS powinny te koszty jeszcze obniżyć pobudzając do rozwoju zwłaszcza nowotworzone podmioty krajowe. Prorodzinne obniżenie podatku dochodowego od osób fizycznych Prawo i Sprawiedliwość proponuje zmianę sposobu myślenia o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zasady opodatkowania powinny zostać uproszczone, a zmiany systemu podatkowego powinny być bardziej przewidywalne. Wprowadzana zmiana w podatku dochodowym od osób fizycznych, polegać będzie na zastąpieniu obecnie obowiązujących ulg, ulgami związanymi z liczbą dzieci w rodzinach najbiedniejszych przy zachowaniu możliwości wspólnego rozliczania przez małżonków wychowujących dzieci. W kolejnych latach zakłada się wzrost dochodów z tego źródła spowodowany wzrostem zamożności społeczeństwa oraz poszerzeniem bazy podatkowej. Ulga demograficzna powinna pozwolić na redukcję ryzyk ekonomicznych i podwyższeniu dzietności w stosunku do obecnych prognoz. Proste i sprawiedliwe podatki dochodowe od osób fizycznych W odniesieniu do progów podatkowych, proponuje się system oparty na dwóch stawkach podatkowych (początkowo 18% i 32%, a docelowo 18% i 28%) przy wyższym niż obecnie progu dochodów między pierwszą a drugą stawką podatkową. Zdaniem Prawa i Sprawiedliwości wprowadzenie proponowanego przez rząd oraz niektóre środowiska polityczne podatku liniowego, byłoby w chwili obecnej decyzją błędną, gdyż rozwiązanie to przerzuca ciężar zmian fiskalnych na najuboższą część społeczeństwa potęgując napięcia społeczne. Wprowadzenie liniowej stawki podatku dochodowego od osób fizycznych tylko na poziomie 15% spowodowałoby wzrost obciążeń podatkowych milionów obywateli płacących dziś 19% /efektywnienie 13,2%/ o ponad 5 mld zł rocznie. Byłoby to więc podwyższenie efektywnej kwoty podatkowej dla większości Polaków, a obniżenie jedynie dla wąskiej grupy najbogatszych podatników. Jeszcze większe wzrosty obciążeń podatkowych dotyczyć miałyby wprowadzenia liniowej stawki podatku VAT w wysokości 15%. Podniesienie o ponad 100% z 7% do 15% stawki podatku VAT m.in. na żywność lekarstwa, zwiększy obciążenia podatkowe o ok. 20 mld zł rocznie. Dotknie to szczególnie tych milionów Polaków, którzy ok. 60% swoich dochodów przeznaczają właśnie na żywność i lekarstwa. Rozmiary przepaści w dochodach między najbiedniejszymi a najbogatszymi Polakami wskazują, iż w tej sytuacji niesprawiedliwym, tj. przerzucającym ciężar zmian na grupę najbiedniejszą byłoby wprowadzenie podatku liniowego. Istotą podatku liniowego, który nie obniża poziomu dochodów państwa z podatku, jest podwyższenie efektywnej stawki podatkowej dla osób najuboższych i obniżenie jej dla osób najbogatszych. Proponowane przez PiS uproszczenie systemu poprzez 120 docelowe zmniejszenie liczby stawek podatkowych oraz zastąpienie wszystkich ulg i zwolnień jedną prostą ulgą demograficzną, uzależnioną jedynie od liczby dzieci w rodzinie oraz wspólne rozliczenie małżonków wychowujących dzieci także pozwoli na obniżenie kosztów poboru podatków. Sytuacja ta przyczyni się do redukcji administracji przewidzianej w programie „Tanie i sprawne Państwo”. Postulowane związanie ulg podatkowych z liczbą dzieci w rodzinach najuboższych powinno wpłynąć na poprawę sytuacji finansowej szczególnie rodzin wielodzietnych. W myśl proponowanej koncepcji, ulga w podatkach rodziców związana byłaby z przeciętnymi dochodami w rodzinie oraz z liczbą dzieci w rodzinie. NASZE PROPOZYCJE PODATKOWE Podatek dochodowy od osób prawnych CIT Proponujemy pozostawić podatek dochodowy od osób prawnych CIT w wysokości 19%. Jednocześnie proponujemy wprowadzenie ulgi na nowo tworzone miejsce pracy w wysokości 1000 zł miesięcznie przez okres dwóch lat. Jednocześnie proponujemy wprowadzenie zasady szybkiej amortyzacji majątku trwałego w celu pobudzenia inwestycji. Karta Podatkowa (od 250 ,- do 350,- zł) Kartę podatkową przewidujemy dla małych przedsiębiorców bez względu na rodzaj działalności i formę prawną. Za małego proponujemy uznać przedsiębiorcę zatrudniającego do 5 osób. Konstrukcja karty podatkowej oznacza odciążenie od kłopotliwych obowiązków księgowych, więcej czasu i poczucia bezpieczeństwa dla przedsiębiorcy. Stawki karty będą określone ryczałtowo, w wysokości 250- 350 zł miesięcznie od przedsiębiorcy (wysokość stawki zależna byłaby od symulacji przychodów budżetu). Podatek dochodowy od osób fizycznych PIT Proponujemy dwie stawki podatku dochodowego od osób fizycznych 18% i 32%, z kwotą wolną od podatku, progiem podatkowym na poziomie wyższym od poziomu obowiązującego obecnie /dokładne obliczenia wymagają danych Ministerstwa Finansów, do których do dziś nie mamy dostępu/. Górna stawka Podatku dochodowego byłaby zmniejszana przez okres czterech lat /tempo zmian byłoby uzależnione od wzrostu dochodów z tego podatku/ z 32% do 28%. Jednocześnie PiS wprowadzi ulgę podatkową na dzieci w rodzinach najuboższych. Tabela 1.Proponowane wysokości ulg podatkowych związanych z liczbą dzieci w rodzinie: liczba dzieci rodzinie 1 2 3 4 Każde kolejne po 4 w proponowana proponowana wysokość ulgi w PIT wysokość ulgi na 1 rodziców dziecko w rodzinie 50 200 600 1600 50 100 200 400 400 Źródło: Opracowanie własne. 121 Proponowane zmiany w podatkach zastąpiłyby dużo bardziej skomplikowany i nieefektywnie zwalczający ubóstwo rodzin wielodzietnych system zasiłków rodzinnych (nie związanych z dochodem rodziny i z wiekiem dziecka itp.). Składka ZUS Dziś praca jest obłożona wysokimi, niszczącymi daninami, powodującymi bezrobocie. Wychodząc z przekonania, że dzisiejszym podstawowym problemem przedsiębiorców nie są wcale zbyt wysokie podatki, ale właśnie zbyt wysokie skład ZUS, proponujemy wprowadzenie ulgi dla nowo tworzonych miejsc pracy. Przez okres dwóch lat pracodawca tworzący nowe miejsce pracy byłby zwolniony z płacenia swojej części składki w wysokości 19,5%. VAT Proponujemy w czasie czterech lat wprowadzenie stawki VAT w docelowej wysokości 18%, zachowując jednocześnie obniżone stawki tego podatku w obszarach szczególnej wrażliwości społecznej (żywność, lekarstwa, media komunalne, budownictwo). Na te najważniejsze produkty i usługi pozostałyby stawki obniżone 0% i 7%. Akcyza Podatek akcyzowy nie podlegałaby poważniejszym zmianom. Proponujemy ustalenie stawek akcyzy kierując się wyłącznie maksymalizacją wpływów do budżetu państwa i unikaniem sytuacji prowadzących do oszustw i przestępstw podatkowych. Podatek akcyzowy może być przez państwo używany do prowadzenia aktywnej polityki gospodarczej. Na przykład przy obecnym wzroście cen ropy naftowej państwo powinno obniżyć akcyzę na paliwo, po to by powstrzymać ewentualny wzrost cen oraz reagować na możliwość zmniejszenia dochodów budżetowych z tego podatku ze względu na zmniejszenie zużycia zbyt drogiego paliwa. Inne podatki Przewidujemy likwidacja podatku giełdowego i od lokat bankowych. Ich wprowadzenie nie miało specjalnego znaczenia dla dochodów budżetu państwa. Przygotujemy także zmniejszenie i uproszczenie podatku spadkowego. Jednocześnie nie przewidujemy wprowadzenia w najbliższych latach podatku katastralnego. Kazimierz Marcinkiewicz 122 POLITYKA ZAGRANICZNA 123 POLITYKA ZAGRANICZNA „Europa solidarnych narodów” Zasadniczym celem polityki zagranicznej jest ochrona polskiego interesu narodowego. Zadanie to nie jest wyizolowane z całokształtu działań władzy państwowej, jest ich elementem. Sytuacja wewnętrzna państwa zasadniczo wpływa na jego pozycję międzynarodową. W tym sensie problem polityki czynnej zmierzającej do naprawy naszego życia publicznego i społecznego oraz przełamania blokad utrudniających lub wręcz uniemożliwiających szybki wzrost gospodarczy odnosi się też do polityki zagranicznej. Tym bardziej odnoszą się do niej te części naszego programu, które zapowiadają naprawę sił zbrojnych, bowiem ich kondycja bezpośrednio waży na pozycji międzynarodowej państwa. Nawet jednak zdecydowana poprawa kondycji państwa nie doprowadzi do analogicznej poprawy jego pozycji międzynarodowej, jeśli nie będzie jej towarzyszyć umiejętnie zaplanowana i energicznie wprowadzana w życie polityka zagraniczna. Tworzyć i realizować ją muszą ludzie kompetentni, rozumiejący i akceptujący jej założenia. Wykonujący zadania dyplomatyczne i konsularne, ale jednocześnie koordynujący na swoich odcinkach całokształt działań państwa na arenie międzynarodowej. Koordynacja ta jest niezbędna, jeśli polityka zagraniczna nie ma być zespołem przypadkowych, niekiedy wręcz sprzecznych ze sobą posunięć, lecz jednolitym, zmierzającym do określonego celu działaniem. Nie może być też tak, że w sprawach o zasadniczym znaczeniu dla naszego bezpieczeństwa decydują ludzie, których lojalność wobec państwa polskiego jest dalece wątpliwa. Ustawa o bezpieczeństwie narodowym, którą proponujemy w innej części naszego programu, to także element naszej polityki zagranicznej. Chcemy podjąć na arenie międzynarodowej politykę czynną. Pierwszym warunkiem jej realizacji jest stworzenie odpowiedniego instrumentarium do jej prowadzenia: - umocnienie pozycji ministra spraw zagranicznych wobec innych resortów, tak by mógł realnie odgrywać rolę koordynatora; - zdefiniowanie wymogów, które muszą spełniać osoby pełniące funkcje dyplomatyczne, zlikwidowanie koteryjnego sposobu obsadzana stanowisk, z odsunięciem ludzi z okresu peerelowskiego; Polityka czynna w Europie POLSKA POTRZEBUJE DZIŚ NOWEJ POLITYKI EUROPEJSKIEJ, polityki ofensywnej, która zerwie z pasywnością i biernością działań na arenie międzynarodowej. Naszym celem jest przywrócenie myślenia w kategoriach interesu narodowego. Rozwój potencjału Polski i umocnienie Rzeczpospolitej na arenie międzynarodowej nie będzie możliwe bez definitywnego zerwania z błędami euroentuzjastów i polityką postkomunistów pozbawioną ducha suwerenności. Obecność Polski w Unii Europejskiej powinna służyć realizacji polskich interesów, nie zaś biernemu uczestnictwu w jej strukturach. Po akcesji pozycja Polski w stopniu jeszcze większym niż dotychczas, zależy od determinacji w obronie naszych interesów, jakości państwa, patriotyzmu oraz kompetencji polityków i urzędników. Tylko odnowiona polityka polska będzie w stanie wykorzystać członkostwo w Unii do promocji polskiej przedsiębiorczości, zwiększenia potencjału ekonomicznego, naprawy instytucji państwowych i wzrostu cywilizacyjnego. Polsce potrzebna jest polityka czynna zmierzająca do uzyskania wpływu na procesy społeczne i gospodarcze, na realizację wizji wyraźnie określonego ładu naszego życia narodowego i miejsca w Unii Europejskiej. Wyrażona w programie wyborczym Prawa i Sprawiedliwości idea polityki czynnej wymaga zerwania prawnych, finansowych i politycznych więzów, które krępują wewnętrzną suwerenność naszego państwa. Odzyskanie suwerenności oznacza odrzucenie polityki „stronnictwa 124 białej flagi” i lobbystycznych układów, które służąc interesom zewnętrznym, pozostają w sprzeczności z polską racją stanu. Polityka czynna wymaga od nas przeciwstawienia się ideologii euroentuzjazmu, który w praktyce przynosi te same negatywne skutki, co polityka pasywności i ustępliwości. Uważamy, że wizja Europy jako federacji może być niezwykle niebezpieczna dla dalszego rozwoju Unii Europejskiej. Ideologia federalistyczna oznacza utratę tych kompetencji państwowych, bez których trudno wyobrazić sobie zachowanie suwerenności. Nowa polityka europejska musi oznaczać aktywną rolę Polski w definiowaniu ideowego i politycznego kształtu Unii. Niezbędne jest zerwanie z biernością skazującą Rzeczpospolitą na drugorzędną pozycję w debacie o przyszłości Europy. Upominamy się o respektowanie podstaw chrześcijańskiej cywilizacji Zachodu, o duchowo-moralną jedność Europy. Nowy traktat konstytucyjny Unii powinien potwierdzić podstawowe znaczenie wartości płynących z chrześcijaństwa dla ładu społecznego, praw osoby ludzkiej, praw rodziny i narodów. Mocna pozycja Polski gwarantowana traktatem nicejskim to sprawa naszej przyszłej pozycji w Europie, to szansa na dobry wynik rokowań w sprawie przyszłych budżetów UE, to wreszcie szansa na poprawę niekorzystnych ekonomicznych warunków akcesji. Walka o korzystny dla Polski budżet to pierwsze zadanie, przed jakim stoi cała nasza reprezentacja w Parlamencie Europejskim. W tej sprawie wszyscy polscy posłowie muszą być jednomyślni, zaś polscy deputowani na pierwszym miejscu stawiać narodowy interes kraju a nie wierność partyjnym frakcjom. - prowadzenie czynnej polityki, zmierzającej do realizacji wyraźnie określonego interesu narodowego i należnego nam miejsca w Unii Europejskiej; - rzeczywiste respektowanie podstaw chrześcijańskiej cywilizacji Zachodu, przywracając duchowo-moralną jedność Europy, potwierdzającą podstawowe znaczenie praw osoby ludzkiej, praw rodziny i narodów; Hegemonia i egoizm uderzają w fundamenty UE W pierwszym okresie członkostwa polityka polska musi się zmierzyć z kryzysem zasad, jakie legły u podstaw Wspólnoty. Mamy do czynienia z próbą ustanowienia hegemonii najsilniejszych państw Unii, kosztem praw pozostałych członków. Krótkowzroczność i egoizm wypierają zasadę solidarności. Obecny stan Unii daleki jest od wizji Ojców Założycieli. Unia w ogromnym stopniu zdominowana jest przez płytkie interesy ekonomiczne i bardzo wstrzemięźliwa we wspieraniu programów solidarnościowych, takich jak fundusze kohezyjne czy strukturalne. Wyrazem egoizmu najsilniejszych są także działania zmierzające do odstąpienia od przyjętych wobec Polski zobowiązań w dziedzinie wsparcia polskiego rolnictwa. Destrukcyjne tendencje europejskiego socjalizmu i moralnego liberalizmu zmierzają do naruszenia tradycyjnego ładu społecznego opartego na dziedzictwie chrześcijańskim. Unia jest też w niewielkim stopniu zdolna do ponoszenia odpowiedzialności za międzynarodowe bezpieczeństwo. Podejmowane próby politycznego przeciwstawienia Europy Stanom Zjednoczonym uważamy za działania zagrażające bezpieczeństwu światowemu. Powrót do zasad, jakie przyświecały założycielom Wspólnot Europejskich – chrześcijańskie tradycje, suwerenność państwowa, solidarność oraz wspieranie wraz ze Stanami Zjednoczonymi wysiłków na rzecz zachowania pokoju i stabilności na świecie – stanowi podstawowy warunek dalszego rozwoju i sukcesu rozszerzonej Unii Europejskiej. - zastąpienie zasady politycznej hegemonii stworzeniem silnego i solidarnego związku państw narodowych w oparciu o tradycyjne zasady Wspólnot Europejskich; 125 Europa Solidarnych Narodów – to nasza wizja Unii Europejskiej Prawo i Sprawiedliwość nie ogranicza swoich działań do reakcji na aktualny kryzys Unii Europejskiej. W debacie nad kształtem UE przedstawiamy ideę Europy Solidarnych Narodów oraz nowy kształt unijnych instytucji. Zasada solidarności najlepiej wyraża sens i rolę Unii. Solidarność leży u źródeł stworzenia wspólnego obszaru gospodarczego, jest podstawą wspólnej polityki rolnej i wsparcia uboższych regionów starego kontynentu. Unia powinna stać się silnym i solidarnym związkiem państw narodowych. Jej siła i legitymacja wywodzi się z mandatu i woli współpracy suwerennych państw. Deklarowana w traktacie o ustanowieniu Unii wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa może rozwijać się pod warunkiem zerwania z egoizmami państwowymi najsilniejszych państw, które łamały w przeszłości prawa narodów i zasady sprawiedliwości w stosunkach międzynarodowych. Likwidacja ekonomicznej przepaści Polska udowodniła, że potrafi rozwijać się sama. Ale w naszym i europejskim interesie jest jak najszybsze doprowadzenie do likwidacji ekonomicznej przepaści na naszym kontynencie. Ta przepaść powstała w wyniku jałtańskiego podziału Europy. Mamy więc prawo, w imię europejskiej solidarności, domagać się mocnego wsparcia naszego rozwoju. Polityka pomocowa dla biedniejszych regionów, równouprawnienie Polski w zakresie polityki rolnej oraz relacje handlowe pomiędzy Unią a Rosją – to sprawy dla nas kluczowe. Unia Europejska powinna być związkiem suwerennych państw, który nie ma doraźnego charakteru i dlatego winien być zbudowany na solidnej wspólnocie wartości. Podstawowym źródłem i nośnikiem tych wartości są, i pozostaną państwa członkowskie. Zgodnie z tym założeniem wszelkie kompetencje UE wynikają z decyzji państw członkowskich. Celem Unii nie może być zastępowanie państw narodowych i tworzenie europejskiej struktury superpaństwa – lecz w myśl zasady subsydiarności – pomaganie państwom narodowym w realizowaniu ich zadań wobec coraz silniejszych i coraz bardziej wyrazistych wyzwań globalizacji. Fundamentem UE musi pozostać jednolity rynek, oparty z jednej strony na zasadzie wolnej konkurencji, z drugiej na zasadzie solidarności społecznej. Wobec stagnacji gospodarczej panującej w wielu krajach członkowskich, konieczne jest podjęcie działań w kierunku większej liberalizacji, która przyczyni się do zwiększenia zatrudnienia. Za istotne uważamy również uelastycznienie rynków pracy – podstawowy warunek kreatywności i przedsiębiorczości obywateli. Zmiany strukturalne, których celem jest wyjście z obecnej stagnacji i gospodarcza odnowa UE nie powiodą się w pełni, jeśli nie będzie im towarzyszyć budowa wspólnych wartości opartych na duchowym fundamencie europejskiej tradycji. Tylko spełniając powyższe warunki Unia Europejska będzie zdolna do gospodarczej konkurencji z USA i innymi rozwijającymi się dynamicznie regionami świata. Inaczej sens integracji europejskiej zostanie zaprzepaszczony. - likwidacja ekonomicznej przepaści na naszym kontynencie; - propagowanie idei polityki pomocowej wobec biedniejszych regionów, z równouprawnieniem Polski w zakresie polityki rolnej oraz utrzymaniem relacji handlowych pomiędzy Unią a Rosją; - ujednolicenie rynku, opartego z jednej strony na zasadzie wolnej konkurencji, z drugiej na zasadzie solidarności społecznej; - uelastycznienie rynków pracy jako podstawowego warunku kreatywności i przedsiębiorczości obywateli; 126 Solidarność podstawą integracji Najważniejszą wartością, na której zbudowane było społeczne zaufanie dla integracji europejskiej, była idea solidarności rozumiana nie tylko jako wspólnota interesów, ale także jako płynąca wprost z chrześcijańskiej tradycji zasada odpowiedzialności za całość. Dzięki tak rozumianej zasadzie solidarności państwa bogatsze i lepiej rozwinięte były odpowiedzialne za przyszły rozwój i pomyślność państw słabszych. Zasada ta musi być utrzymana również dzisiaj, szczególnie w kontekście przyjęcia do UE nowych członków z Europy Środkowej i Wschodniej. Podstawowym ekonomicznym wyrazem europejskiej solidarności jest wspólna polityka rolna oraz wspólna polityka regionalna i strukturalna. Wspólna polityka rolna musi jeszcze przez wiele lat pozostać istotnym elementem integracji europejskiej, choć powinna być stopniowo reformowana. Reforma ta nie może jednak zaczynać się od krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Nie można też dopuścić, aby rolnictwo w tych krajach przekształciło się w swoisty skansen. Długofalowy interes rolnictwa w tym rejonie Europy nie polega bowiem na intensywnym subwencjonowaniu, lecz na modernizacji oraz na stworzeniu równych warunków produkcji w oparciu o zasadę konkurencyjności. Dopiero w dalszej kolejności nierentowne segmenty sektora rolniczego powinny być przekształcane w obszary wypoczynku, turystyki i ekologii. - realizacja idei solidarności narodów w oparciu o chrześcijańską tradycję współodpowiedzialności; - realizacja wspólnej polityki rolnej, jako istotnego elementu integracji europejskiej z uwzględnieniem potrzeb modernizacji tego sektora w Europie Środkowej i Wschodniej; W obronie chrześcijańskiego dziedzictwa Europy Upominamy się o respektowanie podstaw chrześcijańskiej cywilizacji Zachodu i o duchowo-moralną jedność Europy. Właśnie na ten najważniejszy aspekt integracji zwracał uwagę Jan Paweł II w historycznym przemówieniu wygłoszonym w polskim parlamencie, przypominając jednocześnie słowa z encykliki „Centesimus Annus”: „[... ] demokracja bez wartości łatwo przemienia się w jawny lub zakamuflowany totalitaryzm”. Usunięcie chrześcijaństwa z projektu tzw. Konstytucji dla Europy jest uznawaniem historycznego fałszu i pociąga za sobą negatywne konsekwencje w dziedzinie interpretowania praw osoby ludzkiej, praw rodziny i podstawowych wartości społecznego ładu. Szczególne znaczenie przypisujemy ochronie życia od chwili poczęcia, godności małżeństwa i wychowania. Stanowisko rządu polskiego w tych kwestiach musi być jasne, zdecydowane i pozbawione wątpliwości. Wraz z antychrześcijańską cenzurą, projekt nowego traktatu konstytucyjnego degraduje pozycję rodziny w stosunku do obowiązujących po II wojnie światowej standardów prawa międzynarodowego. Międzynarodowy Pakt Praw Osobistych i Politycznych z lat sześćdziesiątych określał rodzinę jako naturalną i podstawową wspólnotę życia społecznego, której przysługuje pełna ochrona ze strony państwa. W projekcie tzw. Konstytucji dla Europy rodzina widziana jest wyłącznie przez pryzmat zagadnień społeczno-ekonomicznych i nie znajduje pełnej opieki prawej. Stąd w Karcie Praw Podstawowych, która ma stać się integralną częścią traktatu konstytucyjnego, nie można doszukać się uprawnień rodziców w dziedzinie wychowania. Tak zwana Konstytucja dla Europy pomija wspólnoty naturalne, czyniąc z Unii instytucję państw i jednostek. Pomimo obecności bliskich myślom chrześcijańskich pojęć, takich jak godność osoby ludzkiej czy idea solidarności, konkretna treść wielu zapisów kruszy tradycyjny ład społeczny. 127 Nowy traktat konstytucyjny chce być aktem nadrzędnym wobec konstytucji państw członkowskich, co stanowi novum w samej Unii. Polska Konstytucja mówi o wyższości norm konstytucyjnych w stosunku do umów międzynarodowych i przepisów wydawanych przez Unię Europejską. Próba zmiany hierarchii prawnej na niekorzyść konstytucji narodowych wraz z aspiracjami Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości do ciągłego poszerzania swoich uprawnień, prowadzić będzie do szerszego rozprzestrzeniania się norm, które budzą zastrzeżenia z moralnego punktu widzenia. W przypadku Polski mamy do czynienia z ryzykiem zmarnowania dorobku prawnego i społecznego, który został wypracowany wielkim wysiłkiem Kościoła i wielu środowisk chrześcijańskich po 1989 roku. Polskie wartości konstytucyjne, wśród których znajduje się potwierdzenie prawa do życia od chwili poczęcia oraz pełna ochrona praw rodziny, prędzej czy później zderzą się z prawem, któremu brakuje etycznego gruntu. Projekt Konwentu jest próbą narzucenia całej Europie rozwiązań uformowanych w krajach, w których chrześcijaństwo zostało zepchnięte na margines życia społecznego. Jesteśmy zwolennikami tezy, aby wszelkie kwestie obyczajowe i moralne nie były regulowane prawem europejskim a pozostały w wyłącznej gestii państw członkowskich. - ukierunkowanie polityki na ochronę życia od chwili poczęcia, godności małżeństwa i wychowania; - pozostawienie wszelkich kwestii obyczajowych i moralnych członkowskich; w wyłącznej gestii państw - utrzymanie wyższości krajowych zapisów konstytucyjnych w stosunku do umów międzynarodowych i przepisów wydawanych przez Unię Europejską; Wizja instytucji UE Opowiadamy się za Unią opartą na harmonijnej współpracy między suwerennymi państwami. Odrzucamy federalizm, który jest krokiem w kierunku Europy radykalnie osłabiającej rolę państw narodowych. Jest to ideologia skierowana przeciwko deklaracji z Laeken, gdzie postawiono Konwentowi zasadnicze zadanie uczynienia Unii bliższej obywatelowi. By zrealizować ten ważny postulat, musi zostać potwierdzona rola rządów narodowych i parlamentów krajowych, które jako jedyne dzierżą legitymację demokratyczną zgodnie z narodowymi tradycjami ustrojowymi. Relacje między instytucjami unijnymi powinny jasno wskazywać, gdzie znajduje się polityczne przywództwo Unii. Głównymi instytucjami decyzyjnymi UE rozstrzygającymi wszystkie zasadnicze i strategiczne zagadnienia oraz wytyczającymi kierunki polityki, powinny pozostać Rada Europejska i Rada Unii Europejskiej. Taka sytuacja odpowiadałaby ogólnej konstrukcji Unii, opierającej się na suwerenności państw członkowskich. Rada Europejska powinna być politycznie wzmocniona w zakresie kompetencji dotyczących koordynacji wspólnej polityki zagranicznej. Dlatego też osoba reprezentująca Unię w sprawach zagranicznych powinna działać przy Radzie. Należy także usprawnić mechanizm przewodnictwa w Radzie, jednak w taki sposób, aby nie odebrać krajom członkowskim ich dotychczasowej odpowiedzialności za jej pracę. Trzeba zdecydowanie unikać rozwiązań, które prowadziłyby do podporządkowania Rady jednej grupie państw członkowskich. Największa odpowiedzialność w dziedzinie prawodawstwa unijnego winna spoczywać, jak dotąd, na Radzie Unii Europejskiej. Wypracowane w Nicei porozumienie dotyczące mechanizmu podejmowania decyzji w Radzie UE zgodnie z zasadą głosów ważonych, powinno zostać utrzymane. Daje ono bowiem Polsce ważną, adekwatną do jej potencjału, rolę w procesie podejmowania wspólnych decyzji. Komisja Europejska jest istotnym instrumentem utrzymania spójności polityki Unii Europejskiej. Dlatego jej skuteczność jest bardzo ważna, także z punktu widzenia państw nowo przyjętych. Komisja nie może jednak być politycznym centrum Unii. Nie należy więc zrównywać jej z Radą. Także próby tworzenia dwuwładzy w Unii, tzn. silny przewodniczący Rady i równie silny 128 przewodniczący Komisji, mogą raczej sparaliżować proces podejmowania decyzji, niż go ułatwić. Kompetencje Komisji nie powinny być więc rozbudowywane. Należy raczej usprawnić jej działalność poprzez zredukowanie biurokracji. Przewodniczący Komisji powinien nadal być wybierany przez Radę przy aprobacie Parlamentu Europejskiego. Powinien jednak cieszyć się większymi kompetencjami wewnętrznymi wobec pozostałych komisarzy. Komisja powinna pracować podobnie jak struktura gabinetu rządowego – komisarz i jego drużyna. Wprawdzie nie powinna być ona traktowana jako struktura przedstawicielska, jednak szczególnie dla krajów wstępujących do Unii ważne jest, aby zasada, iż każdy kraj członkowski posiadał własnego komisarza, została utrzymana. Parlament Europejski jest przede wszystkim forum politycznych debat i wymiany poglądów oraz przyczynia się do zacieśniania relacji między partiami politycznymi na poziomie europejskim. W instytucjonalnym systemie Unii pełni także rolę kontrolną. Uważamy, iż musi się on skoncentrować na kontroli wobec działań Komisji Europejskiej. Funkcje PE powinny być komplementarne wobec parlamentów narodowych, jego celem nie może być ich zastąpienie. Tak niebezpiecznemu zjawisku, jakim jest bez wątpienia deficyt demokratyczny w Unii, coraz silniejsze poczucie wyobcowania się struktur unijnych wobec krajowych wspólnot demokratycznych państw członkowskich oraz wrażenie utraty demokratycznej legitymizacji przez procesy integracyjne, nie da się zaradzić przez bezpośredni wybór przez obywateli państw członkowskich swych przedstawicieli do PE, rozbudowę ich kompetencji, mnożenie liczby europejskich deputowanych, których liczba powinna być zmniejszona, czy wreszcie tworzenie dodatkowej drugiej izby PE. Deficyt demokratyczny może być zmniejszony przede wszystkim przez wzmocnienie parlamentów narodowych oraz włączenie ich w proces tworzenia wspólnych reguł integracji europejskiej. Tylko za pośrednictwem parlamentów narodowych można zmniejszyć dystans dzielący obywateli od procesu integracji europejskiej oraz podejmowanych w jej instytucjonalnych ramach decyzji. - potwierdzenie roli rządów narodowych i parlamentów krajowych, jako jedynych demokratycznie legitymowanych, zgodnie z narodowymi tradycjami ustrojowymi; - polityczne wzmocnienie Rady Europejskiej i uczynienie z niej, wraz z Radą Unii Europejskiej głównych instytucji decyzyjnych UE; - utrzymanie wypracowanego w Nicei porozumienia dotyczącego mechanizmu podejmowania decyzji w Radzie Unii Europejskiej; - usprawnienie zbiurokratyzowanej działalności Komisji Europejskiej bez równoczesnej rozbudowy jej kompetencji; - utrzymanie zasady komplementarności działań Parlamentu Europejskiego wobec parlamentów narodowych, przy równoczesnym włączeniu tych ostatnich w proces tworzenia wspólnych reguł integracji europejskiej; Krytyka projektu Konstytucji dla Europy Prawo i Sprawiedliwość uznaje opracowany przez Konwent projekt Konstytucji dla Europy za szkodliwy dla Polski i procesu integracji europejskiej. Oddala on nas od Europy chrześcijańskiej i solidarnej, od wizji Europy, jaka przyświecała założycielom Wspólnoty. Projekt Konstytucji dla Europy jest nie tylko aktem ideologicznej ekspansji przeciwników chrześcijaństwa i tradycyjnych wzorców społecznych. Jest aktem egoizmu kosztem solidarności, która legła u podstaw Wspólnoty. Przywileje dla najsilniejszych uderzają w tę właśnie zasadę. Ten egoistyczny czynnik, oprócz silnego wpływu ideologii federalistycznej, ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia projektu opracowanego pod kierownictwem Valéry’ego Giscarda d’Estaing. Konstytucja dla Europy przekazuje wiele nowych kompetencji instytucjom unijnym wraz z możliwością podejmowania decyzji w zakresie polityki zagranicznej na zasadzie głosowania większościowego. Polityka zagraniczna nie jest jedyną sferą, w 129 której zagrożona jest suwerenność państw członkowskich. Projekt przewiduje nawet wkroczenie Unii na obszary kultury i edukacji, a także koordynację polityki gospodarczej i polityki zatrudnienia, co pozostaje w sprzeczności z wolą poszerzenia zakresu wolności gospodarczej w Polsce. Nie możemy również milczeć o tym przepisie, który odbiera Konstytucji RP rangę prawa najwyższego obowiązującego na obszarze Polski. Konstytucja dla Europy znosi mechanizm nicejski i wprowadza system podejmowania decyzji premiujący najsilniejsze państwa UE. Rezygnacja z mechanizmu nicejskiego odbiera nam wysoką pozycję w instytucjach Unii i zmienia na gorsze warunki traktatu akcesyjnego. Od zasady solidarności zrobiono także szczególny wyjątek w rozwiązaniach dotyczących pomocy gospodarczej. Okazało się, że w wypadku byłych ziem NRD, Unię stać na odstąpienie od twardych reguł rynkowych, czego nie chciano zrobić w odniesieniu do krajów, które w przeciwieństwie do Wschodnich Niemiec, bez własnej winy znalazły się w strefie komunistycznego niedorozwoju. W sprawie Konstytucji dla Europy musimy zająć jednoznaczne stanowisko. Nie możemy zgodzić się na traktat zmieniający charakter Unii i pozbawiający państwa europejskie kompetencji, bez których trudno wyobrazić sobie ich suwerenność. Nie możemy zgodzić się na antychrześcijańską cenzurę, która uderza w istotę europejskiej kultury i podstawę rządów sprawiedliwego prawa. Nie możemy zgodzić się na degradację Polski i pogorszenie politycznych warunków członkostwa, szczególnie że podczas kampanii referendalnej przedstawiano je jako znacznie bardziej korzystne. Podejmując decyzję w sprawie akceptacji nowego traktatu konstytucyjnego przedstawiamy warunki minimalne, jakie muszą zostać spełnione, by przyjęcie traktatu nie oznaczało osłabienia gospodarczej i politycznej pozycji Polski: zachowanie określonej w traktacie nicejskim pozycji Polski w UE; - potwierdzenie chrześcijańskiego charakteru europejskiej kultury i cywilizacji w preambule do tzw. Konstytucji dla Europy; wykreślenie przepisów przyznających prawu europejskiemu pozycję nadrzędną wobec Konstytucji RP; utrzymanie zasady jednomyślności w sprawie jakichkolwiek zmian w traktatach Unii Europejskiej; nienaruszalność suwerenności Rzeczpospolitej w polityce zagranicznej, - traktowanie NATO jako podstawowej instytucji gwarantującej bezpieczeństwo Europy; - zachowanie niezależności – w ramach wspólnego rynku – polskiej polityki gospodarczej wraz z jej niezbędnymi atrybutami; - usunięcie sprzecznych z zasadą solidarności przywilejów przyznanych w projekcie traktatu obszarowi Niemiec Wschodnich (tereny byłego NRD) lub rozszerzenia ich na wszystkie kraje wyzwolone z komunizmu; zachowanie w polityce regionalnej zasady solidarności finansowej przy jednoczesnym oparciu współpracy na partnerstwie władz narodowych i lokalnych bez nadmiernego poszerzania autonomii regionów; To Naród w referendum musi zadecydować, czy przyjąć nowy traktat konstytucyjny, który w zasadniczy sposób zmieni warunki naszego członkostwa. Decyzję w sprawie terminu referendum powinien podjąć nowo wybrany parlament. Nie można ulec dezinformacji stosowanej przez środowiska lewicowe, której celem jest przedstawienie referendum ratyfikacyjnego jako decyzji w sprawie członkostwa Polski w Unii. Nasza obecność w Unii Europejskiej została już przesądzona i jest niezależna od przyjęcia lub nie nowego traktatu. Silna Polska w Europie: zadania na przyszłość Budżet Unii Europejskiej – utrzymanie dotychczasowego poziomu i korzystnej struktury Rozszerzenie Unii Europejskiej o kraje byłego bloku wschodniego zbiega się w czasie z okresem dekoniunktury gospodarczej w największych krajach Unii Europejskiej. W efekcie największe 130 rozszerzenie UE jest najsłabiej w historii finansowane, czego efektem są złe warunki finansowe polskiego wejścia do struktur europejskich. Istnieje groźba dalszego ich pogorszenia. Wszystkie polskie regiony spełniają warunki otrzymania pomocy, co oznacza, że PKB kształtuje się tam poniżej 75 proc. PKB UE. Niektóre z nich są w sytuacji dramatycznej – Podkarpacie i Lubelszczyzna należą do najbiedniejszych regionów poszerzonej UE, gdzie PKB wynosi zaledwie około 30 proc. PKB UE. Plany niektórych państw Unii Europejskich, by ograniczyć budżet UE przy jednoczesnym utrzymaniu wydatków na politykę rolną do roku 2007, prowadzą wprost do ograniczenia środków pomocowych przeznaczonych dla biedniejszych regionów Unii. Innym poważnym zagrożeniem dla finansowych warunków uczestnictwa Polski w UE jest tworzenie nowych programów strukturalnych w dziedzinie badań i rozwoju. Obok ograniczenia całości budżetu Unii byłby to kolejny krok osłabiający możliwość lokowania pieniędzy pomocowych w Polsce i nowych krajach członkowskich, gdzie wciąż podstawowymi wyzwaniami rozwojowymi są tradycyjne inwestycje w infrastrukturę – przede wszystkim w budowę i modernizację dróg, a także w budowę sieci telekomunikacyjnych umożliwiających powszechny dostęp do internetu. Przedstawiciele PiS-u w Parlamencie Europejskim udzielą poparcia tylko takiemu budżetowi, który będzie pozwalał na dotychczasowy poziom finansowania polityki pomocowej. Naszym celem będzie realne utrzymanie dotychczasowego poziomu budżetu UE w wysokości 1,24 proc. PKB UE oraz zachowanie jego korzystnej struktury. Jest to konieczny warunek powodzenia polityki spójności obu części kontynentu – jednego z podstawowych celów integracji. Będziemy wspierać działania UE w zakresie badań i rozwoju tylko wtedy, gdy nie będą one budowane kosztem tradycyjnych celów polityki strukturalnej. - zachowanie dotychczasowej formy finansowania polityki pomocowej poprzez utrzymanie poziomu budżetu UE w wysokości 1,24 proc. PKB UE oraz zachowanie jego korzystnej struktury; Niskie podatki i konkurencja systemowa Największe kraje Unii Europejskiej mają również największe problemy dostosowania swoich gospodarek do konkurencji globalnej, w tym do celów samej UE zapisanych w strategii lizbońskiej. Wejście nowych krajów do Unii podnosi poziom konkurencji systemowej w zakresie prawa podatkowego i ubezpieczeń społecznych. Opowiadamy się za ochroną konkurencji systemowej w UE. Ma ona dobroczynny wpływ na poprawę stanu gospodarki europejskiej w konkurencji globalnej. Możliwość konkurencji systemowej w zakresie prawa podatkowego i socjalnego daje nowym krajom UE szansę na kompensowanie braków w dziedzinie infrastruktury oraz dostępu do kapitału. Przedstawiciele PiS-u w Parlamencie Europejskim będą zdecydowanie oponowali przeciwko europejskiej harmonizacji prawa podatkowego i socjalnego. Nie zgodzimy się na narzucenie Polsce niekorzystnych rozwiązań podatkowych powodujących zmniejszenie konkurencyjności naszej gospodarki. - ochrona konkurencji systemowej w UE w zakresie prawa podatkowego i ubezpieczeń społecznych; Polityka regionalna: wsparcie dla rozwoju Celem europejskiej polityki regionalnej jest wsparcie rozwoju gospodarczego i społecznego biedniejszych regionów. Rozszerzenie Unii Europejskiej oraz nowy plan budżetowy na lata 2007-2013 mogą mieć wpływ na zmianę tej polityki. Prawo i Sprawiedliwość uważa, że polityka regionalna Unii powinna być utrzymana w dotychczasowym kształcie i na co najmniej dotychczasowym poziomie 131 finansowania. Powinna być polityką spójności, której głównym zadaniem jest zmniejszanie dysproporcji ekonomicznych pomiędzy poszczególnymi obszarami UE – zarówno państwami, jak i regionami (województwami). Uważamy, iż podstawową zasadą, na której powinna opierać się polityka regionalna, jest zasada zrównoważonego i cywilizacyjnego rozwoju uwzględniająca cele społeczne i ekologiczne. Najpilniejszym obszarem niwelowania różnić powinna być infrastruktura telekomunikacyjna i transportowa, która tworzy więzi między Wschodem a Zachodem Unii Europejskiej. Równomierny rozwój infrastruktury jest warunkiem nadrobienia cywilizacyjnego opóźnienia powstałego w Europie Środkowej i Wschodniej w wyniku zniszczeń gospodarczych wyrządzonych przez komunistów. Polityka regionalna powinna służyć pobudzaniu rozwoju gospodarczego Polski m. in. poprzez finansowanie postępu technologicznego i innowacyjnego, szkolenia ludzi (w tym administracji) oraz wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw. Ten cel, wynikający z zapisanego w strategii lizbońskiej rozwoju gospodarczego opartego na wiedzy, byłby najpewniejszą inwestycją w przyszłość silnej Polski w Europie. Rozbudowa infrastruktury oraz pobudzanie rozwoju gospodarczego to dwa cele dające szansę na rzeczywiste zjednoczenie Europy i osiągnięcie równomiernego rozwoju. Wymagają one porozumienia państw UE co do przyszłego wykorzystania środków strukturalnych Unii. Dotyczy to szczególnie „starych” państw Unii. Dzisiaj kraje te powinny wziąć także na siebie część odpowiedzialności za przyszłość nowych członków Unii. Należy więc rozważyć możliwość stworzenia specjalnego funduszu solidarności dla nowych członków Unii z Europy Środkowej i Wschodniej. Podobne rozwiązania stosowano przy okazji poprzednich rozszerzeń – wprowadzano wtedy nowe fundusze odpowiadające na potrzeby wchodzących do Wspólnoty krajów. Jednocześnie należy rozważyć przyjęcie nowych wskaźników służących podziałowi środków ze wspólnego budżetu UE służących rozwojowi regionalnemu np. odległość od centrów europejskich i regionów granicznych UE. Wszystkie wschodnie województwa naszego kraju są najbiedniejszymi regionami zjednoczonej Europy. Ich szybki rozwój stoi pod znakiem zapytania ze względu na niejasną przyszłość współpracy gospodarczej ze wschodnimi sąsiadami UE. Dlatego też szybki rozwój społeczno-gospodarczy regionów położonych przy wschodniej granicy Unii powinien być troską wszystkich krajów europejskich. - zmniejszanie dysproporcji ekonomicznych pomiędzy poszczególnymi obszarami UE – zarówno państwami, jak i regionami (województwami); - oparcie polityki regionalnej na zasadzie zrównoważonego i cywilizacyjnego rozwoju z priorytetowym uwzględnieniem infrastruktury telekomunikacyjnej i transportowej; - stworzenie specjalnego funduszu solidarności odpowiadającego na potrzeby nowych członków Unii z Europy Środkowej i Wschodniej, z wyznaczeniem nowych wskaźników podziału środków budżetowych; Kwestie związane z przyjęciem europejskiej waluty euro Zgodnie z postanowieniami Aktu Przystąpienia, Polska od samego początku uczestniczyć będzie w Unii Gospodarczej i Walutowej jako jej kraj członkowski. Polska nie wynegocjowała sobie prawa do wyboru przystąpienia do strefy euro. Mimo tego, powinniśmy pozostawić sobie możliwość zachowania niezależnej polityki monetarnej na tych samych zasadach co Wielka Brytania, Dania, czy Szwecja. Posiadanie w najbliższych latach niezależnej polityki monetarnej jest kluczowe dla naszej gospodarki, która jest w okresie szerokiego przystosowywania się do warunków konkurencyjnych panujących w Unii Europejskiej. Szybkie wprowadzenie euro spowoduje poddanie polskiej gospodarki zbyt silnej presji konkurencyjnej ze strony mocnych na rynkach światowych gospodarek strefy euro i silnych przedsiębiorstw unijnych od dziesięcioleci przygotowanych do konkurencji na rynkach światowych. Zdecydowanie osłabi również konkurencyjność polskiego eksportu. Podstawową przesłanką przystąpienia do strefy euro musiałby być nie tylko znacznie wyższy poziom integracji 132 handlowej, ale i upodobnienie struktury gospodarki Polski do struktury gospodarek starej Unii. Póki to nie nastąpi, wstąpienie do Unii Walutowej nie będzie korzystne dla naszego kraju. Z tych powodów, niezależnie od kosztochłonności dostosowania się do kryteriów z Maastricht oraz niebezpieczeństwa ataków spekulacyjnych w okresie sztywnego powiązania złotego z euro, PiS jest przeciwne narzuceniu Polsce wspólnej waluty do czasu, kiedy koszty integracji monetarnej będą zdecydowanie niższe od ewentualnych korzyści. - zagwarantowanie możliwości zachowania niezależnej polityki monetarnej; Partnerstwo atlantyckie i otwarcie na Wschód Fundamentem polskiej polityki zagranicznej musi być przynależność do NATO, a w ramach NATO jak najściślejszy sojusz ze Stanami Zjednoczonymi. Nasza rola w NATO musi wynikać nie tylko z naszej aktywności i dążenia do stania się jednym z państw, które są autorami jego polityki, ale także z wykonywania zobowiązań w sferze militarnej. Wobec wskazanego już wyżej stanu sił zbrojnych nasze możliwości odgrywania podmiotowej roli w NATO są ograniczone. Zostaliśmy przyjęci do Sojuszu niejako na kredyt i bez zmiany tego stanu rzeczy nie będziemy mogli wykorzystać możliwości, jakie daje nam położenie geograficzne i potencjał ludnościowy, nie będziemy mogli stać się lokalnym liderem. Aktywności dyplomatycznej, której dziś brakuje, towarzyszyć więc muszą energiczne działania zmierzające do modernizacji i rewitalizacji naszych sił zbrojnych. Pozycja Polski zarówno w NATO, jak i w Unii zależeć będzie w niemałej mierze od naszej roli w regionie środkowoeuropejskim. Musimy prowadzić politykę aktywnego uczestnictwa we wszystkich inicjatywach regionalnych, takich jak Grupa Wyszehradzka, Rada Państw Morza Bałtyckiego czy CEFTA. Z całym zdecydowaniem musimy przeciwstawiać się odpychaniu od Europy i NATO naszych wschodnich sąsiadów: Litwy, Łotwy i Estonii, a także Ukrainy i Białorusi. Aktywna polityka wobec tych państw jest jednym z fundamentów realizacji polskiej racji stanu. - utrzymanie ścisłego sojuszu ze Stanami Zjednoczonymi w ramach przynależności do NATO; - modernizacja polskich sił zbrojnych, związana z dążeniami do uzyskania pozycji lokalnego lidera; - uczestnictwo we wszystkich inicjatywach regionalnych: Grupa Wyszehradzka, Rada Państw Morza Bałtyckiego czy CEFTA; Unia drugim filarem bezpieczeństwa Zachodu Bezpieczeństwo i znaczenie międzynarodowe Polski zależeć będzie od umiejętności wykorzystania obecności w politycznej organizacji Europy. Polska, która posiada dobre relacje ze Stanami Zjednoczonymi, może odgrywać pozytywną rolę w formowaniu ładu międzynarodowego. Może również działać na rzecz współodpowiedzialności Europy za światowe bezpieczeństwo i trwałych, dobrych relacji Unii z USA. Uważamy, iż rola międzynarodowa Europy i budowa podstaw europejskiej polityki obronnej nie może być traktowana jako alternatywa dla polityki amerykańskiej. Unia powinna stać się drugim filarem bezpieczeństwa Zachodu. Polska powinna być inicjatorem budowy Wymiaru Wschodniego Unii złożonego z całego zespołu przedsięwzięć, tworzących silniejsze związki z naszymi wschodnimi sąsiadami. Interwencja w Iraku pokazała, jak odległa jest Unia od rzeczywistego stworzenia wspólnej polityki zagranicznej i obronnej. W kwestii tej istnieją między państwami członkowskimi podstawowe różnice. Polska jako członek UE będzie na pewno 133 zainteresowana tworzeniem wspólnej polityki zagranicznej oraz kształtowaniem struktur Wspólnej Unii Obronnej. Kryzys, jaki powstał w Europie wokół interwencji w Iraku pokazał jednak wyraźnie, iż stworzenie wspólnej polityki zagranicznej i obronnej będzie możliwe w przyszłości przy spełnieniu przynajmniej czterech podstawowych warunków. Po pierwsze, polityka ta nie może być konstruowana w opozycji do Stanów Zjednoczonych i więzi transatlantyckich. Po drugie, jej cele i formy nie mogą być wyznaczane przez grupę dwóch lub kilku tylko państw. Po trzecie, polityka ta nie może być budowana poza strukturami UE ani nie może prowadzić do rozbijania jedności integracji europejskiej w imię wizji Europy różnych prędkości. Utrzymanie jedności jest bowiem podstawowym warunkiem wzajemnego zaufania między państwami Unii w tak drażliwej sferze, jaką jest polityka zagraniczna i obronna. Po czwarte wreszcie, polityki tej nie można budować posługując się tworzeniem ad hoc koalicji z państwami nie należącymi do Unii Europejskiej. Wspólna polityka zagraniczna i obronna może być realizowana na pewnym poziomie wspólnych interesów i celów. Oznacza to, że państwa członkowskie muszą posiadać odpowiednio szerokie pole samodzielności w realizowaniu polityki zagranicznej. Wspólne interesy i wspólne cele UE muszą odpowiadać przyjętym przez wszystkich priorytetom we wspólnej polityce zagranicznej. Te priorytety to: - animowanie współpracy w ramach Wymiaru Wschodniego, szczególnie w odniesieniu do Ukrainy, Białorusi i Mołdawii; - animowanie współpracy w ramach Wymiaru Północnego; - kwestia stosunków transatlantyckich jako najważniejszy czynnik polityki bezpieczeństwa; - stosunki z Rosją; - stabilizacja i rozwój Bałkanów; - rozwój współpracy z krajami basenu Morza Śródziemnego; Zdecydowanie musimy zabiegać o dobrosąsiedzkie stosunki z Federacją Rosyjską. Zabiegi te, prowadzone z dobrą wolą i przekonaniem, że w perspektywie historycznej nie ma innego wyjścia niż doprowadzenie do przełamania negatywnego doświadczenia historycznego, muszą być jednak prowadzone ze świadomością istnienia niebezpieczeństw związanych zwłaszcza z faktem posiadania przez naszego partnera licznych aktywów wewnątrz naszego kraju. Nasza rola w Europie Środkowowschodniej jest związana z poważnymi obowiązkami. Dotyczy to szczególnie naszych decyzji w dziedzinie tranzytu surowców energetycznych, które przynoszą bardzo daleko idące konsekwencje dla regionu. Chodzi zarówno o Ukrainę, jak i Słowację, Węgry i Litwę. W naszej polityce musimy uwzględniać strategiczne interesy tych państw. Polska jest w szczególny sposób zainteresowana współpracą w dziedzinie wewnętrznego bezpieczeństwa, zwalczaniu przestępczości zorganizowanej i przeciwdziałaniu niekontrolowanej migracji. Są to problemy, których rozwiązywanie mogłoby się stać rzeczywistym udziałem krajów UE w tworzeniu ogólnoświatowej polityki bezpieczeństwa. Wiele bowiem wskazuje na to, że w przyszłości światowy terroryzm i zorganizowana przestępczość mogą ze sobą współdziałać. Polska, która po wejściu do Unii prawdopodobnie na wiele lat pozostanie państwem granicznym na wschodzie, musi uzyskać pomoc pozostałych krajów członkowskich w zabezpieczeniu granicy wschodniej, i w przeciwdziałaniu zjawiskom zorganizowanej przestępczości oraz niekontrolowanej migracji. Jest to niezbędny warunek dla stworzenia jednolitego obszaru bezpieczeństwa wewnątrz Unii i pełnej integracji nowych członków z Europy Środkowej i Wschodniej. - kształtowanie podstaw europejskiej polityki zagranicznej i obronnej oraz dobrych relacji Unii z USA; - współdziałanie w zakresie kreowania polityki bezpieczeństwa wewnętrznego w Unii, oraz współtworzenia jej na gruncie ogólnoświatowym, ze szczególnym uwzględnieniem Polski jako państwa granicznego na wschodzie; 134 Polityka zagraniczna współczesnego świata to w dużej mierze współpraca gospodarcza. Celem Prawa i Sprawiedliwości jest twarda i konsekwentna obrona polskich interesów gospodarczych, zarówno w procesie prywatyzacji, jak i w relacjach z zagranicą. Nie wykorzystaliśmy dotychczas szans powiększenia naszej obecności na rynkach Ameryki Łacińskiej i Azji, trzymając się mitu wielkiego rynku rosyjskiego. Polityka zagraniczna we współczesnym świecie nie jest wyłączną domeną dyplomatów. Powstał dziś skomplikowany mechanizm powiązań cywilizacyjnych, politycznych i gospodarczych. Będziemy dążyć do tego, by nasze państwo było silne aktywnością swych obywateli, by ta aktywność zmieniała się także w dyplomację obywatelską, by Polacy przebywający za granicą czuli się reprezentantami polskiego interesu narodowego. Będziemy też budować trwałe partnerskie kontakty z partiami i organizacjami politycznymi w Europie i na świecie. Wielką rolę przypisujemy kontaktom z Polonią. Dziś podstawowym wyzwaniem jest otwarcie dla milionów Polaków drzwi do ojczyzny. - aktywizacja polityki związanej z obecnością na rynkach Ameryki Łacińskiej i Azji; - budowanie partnerskich kontaktów z partiami i organizacjami politycznymi w Europie i na świecie; - kształtowanie dyplomacji obywatelskiej; Polityka wschodnia: polska specjalizacja Polska po wejściu do Unii musi prowadzić aktywną i ofensywną politykę wschodnią. W naszym interesie leży animowanie Wymiaru Wschodniego polityki Unii Europejskiej, skierowanej jako oferta polityczna dla Ukrainy, Białorusi i Mołdawii. Naszym zadaniem jest stworzenie perspektywy członkostwa w UE dla tych państw. Nie chcemy, by kraje europejskie na wschód od Bugu zostały na trwałe oddzielone od Europy nowym murem, trudnym do przekroczenia dla zwykłych obywateli. Wymiar Wschodni UE powinien stać się jednym z ważnych filarów polskiego zaangażowania w politykę europejską. Jego uczestnikiem powinna być przede wszystkim Ukraina. Wymiar Wschodni powinien nawiązywać do polskiej roli na arenie międzynarodowej jako kraju posiadającego szczególne kompetencje w polityce wschodniej oraz podkreślającego znaczenie solidarności w polityce międzynarodowej. Polska winna promować na arenie międzynarodowej oraz w ramach UE zasadę „otwartych drzwi” do UE i NATO dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Z tym powinna być kojarzona polska polityka zagraniczna w najbliższych latach. Polityka ta winna być realizowana przez konkretne inicjatywy: * utrzymanie funkcji komisarza do spraw rozszerzenia UE i podjęcie starań, aby pełniącym te obowiązki został polityk polski; * nowy rząd polski powinien powołać do życia Fundusz Dobrego Sąsiedztwa – specjalną instytucję wspierającą inicjatywy społeczne, naukowe i edukacyjne na Białorusi i Ukrainie. Brak takiej instytucji powoduje, że jesteśmy dystansowani przez inicjatywy podejmowane w Europie Zachodniej. Jednym z zadań Funduszu powinna być realizacja wieloletniego programu stypendialnego dla studentów i doktorantów. Fundusz powinien uruchomić program współpracy kulturalnej w zakresie wydawnictw, teatru i innych wydarzeń kulturalnych; * wsparcie dla współpracy polsko-ukraińskiej i polsko-białoruskiej na poziomie samorządów, organizacji pozarządowych i partii politycznych. Dobrym przykładem takiej współpracy są międzypartyjne kontakty Prawa i Sprawiedliwości z Białoruskim Frontem Narodowym, mające także wymiar samorządowy we współpracy Wrocławia i Grodna; * powołanie z inicjatywy PiS-u w Komisji ds. Zagranicznych Parlamentu Europejskiego podkomisji ds. Ukrainy, Mołdawii i Problemu Białoruskiego; 135 * przyznanie Ukrainie statusu państwa z gospodarką rynkową, a w niedalekiej przyszłości państwa stowarzyszonego z UE; * rozwijanie na wszystkich możliwych poziomach aktywnej współpracy politycznej i gospodarczej z państwami Europy Środkowej, szczególnie z Litwą i Słowacją. Wejście do Unii nie może oznaczać zaniku bilateralnych kontaktów z poszczególnymi państwami środkowoeuropejskimi. Polska powinna być aktywnym inicjatorem zaangażowania tych krajów w Wymiar Wschodni i wspólnie z nimi lansować jego projekt w Brukseli; * wyznaczenie Polsce roli obserwatora UE rejestrującego poza wschodnimi granicami Unii wszelkie zagrożenia dla pokoju i naruszenia praw człowieka. Ważne miejsce w polityce rządu muszą odgrywać stosunki z Polakami na Wschodzie i Polonią. Polityka polonijna, w tym szczególnie polityka wobec Polaków na Wschodzie, powinna zostać podporządkowana jednolitemu programowi działań i realizowana we współpracy instytucji rządowych z pozarządowymi. Niejasności kompetencyjne w tej sprawie, jakie pojawiały się w ostatnich latach po polskiej stronie, stanowią jedną z najważniejszych barier w rozwoju współpracy z tymi środowiskami. - promowanie na arenie międzynarodowej zasady „otwartych drzwi” do UE i NATO dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej; Kultura i nowoczesna polityka historyczna Kultura i suwerenność Prawo i Sprawiedliwość opowiada się za umocnieniem mecenatu państwowego w sferze kultury i promocją kultury w Europie. Kultura narodowa jest wyrazem polskiej tożsamości i ma wielką moc budowania prestiżu i zainteresowania naszym krajem. Z tego też względu bardzo surowo należy ocenić zgłaszane w Polsce pomysły uniformizacji polityki kulturalnej przez budowę czwartego filaru Unii. Propozycja ta jest świadectwem braku wiary w żywotność kultury polskiej i niezrozumienia dla obowiązującej w Unii idei wspomagania kultur narodowych, które tworzą dziedzictwo europejskie. Kultura była, jest i będzie jednym z najważniejszych nośników tradycji narodowej, przestrzenią niepodległości w czasach zagrożeń. Dlatego Polska musi wzmocnić swój mecenat w tej dziedzinie. - umocnienie mecenatu państwa w sferze kultury i jej promocja w Europie oraz przeciwdziałanie próbom uniformizacji; W obronie prawdy historycznej Niemniej istotna jest konieczność prowadzenia przez państwo nowoczesnej polityki historycznej. Zasługi Polski w walce w II wojnie światowej, w zmaganiach z nazizmem i komunizmem pozostają czynnikiem określającym prestiż i międzynarodową pozycję Polski. Obecne w polityce niektórych państw europejskich próby relatywizowania zasług i win z czasów II wojny światowej muszą znaleźć swoją odpowiedź zarówno w sferze dyplomacji, edukacji, jak i promocji. Polska polityka historyczna powinna w nowoczesny sposób przedstawiać wolnościowe zasługi Polski w walce z nazizmem i komunistycznym totalizmem. Do wspólnej Europy wnosimy dorobek kulturowy narodu o ponad tysiącletniej tradycji chrześcijańskiej i ideały „Solidarności” – największego ruchu wolnościowego XX-wiecznej Europy. Do najważniejszych elementów prowadzenia aktywnej polityki historycznej powinna należeć poprawa jakości edukacji historycznej w polskich szkołach, wzmocnienie istniejących publicznych i niezależnych instytucji oraz programów, które odgrywają ważną rolę w dokumentowaniu i popularyzowaniu historii takich jak Centrum „Solidarności”, Instytut Pamięci Narodowej czy Ośrodek Karta. Istotne jest również podejmowanie tej tematyki przez instytucje odpowiedzialne za promocję Polski, zwłaszcza instytuty polskie za granicą oraz Instytut Adama Mickiewicza w Warszawie. Wreszcie konieczne jest powołanie nowoczesnej placówki o charakterze muzealnym i badawczym, 136 aktywnie wychodzącej naprzeciw potrzebom współczesnej wrażliwości estetycznej i emocjonalnej. Taka instytucja poświęcona historii Polski mogłaby nosić nazwę Muzeum Wolności. Państwo polskie z całą mocą musi przeciwstawić się podejmowanym próbom relatywizowania odpowiedzialności za wywołanie II wojny światowej i działaniom niektórych środowisk niemieckich zmierzających do zakwestionowania polskiej własności na Ziemiach Zachodnich. Jako akt niechęci wobec Polski odbieramy podtrzymywanie przez niemieckich polityków doktryny „wypędzenia”, która niewątpliwy dramat tysięcy niemieckich rodzin przedstawia poza nieodłącznym kontekstem historycznym, a więc wywołania przez Niemcy II wojny światowej, pozbawienia Polski niepodległości, popełnionych zbrodni, masowej ewakuacji i ucieczki ludności niemieckiej przed Armią Czerwoną, i wreszcie międzynarodowego charakteru powojennych decyzji odnoszących się zarówno do granic, jak i do przesiedlenia ludności niemieckiej i polskiej z Ziem Wschodnich II Rzeczpospolitej. Występujące w Niemczech przejawy rewizjonizmu moralnego i prawnego muszą spotkać się z wyraźną reakcją strony polskiej. Rząd zobowiązany jest do obrony naszego honoru narodowego z całą świadomością, że bierność w tej dziedzinie może spowodować bardzo niekorzystne politycznie i społecznie konsekwencje. Nieuregulowanie kwestii własności na Ziemiach Zachodnich powoduje, że Polacy nie są często pewni tytułu prawnego do swoich nieruchomości, a właściciele niemieccy, poprzez niejednoznaczne zapisy w księgach wieczystych, mają otwartą drogę do ewentualnego odzyskania dawnego majątku. Dlatego też PiS domagał się ostatecznego, pełnego i automatycznego – z mocy prawa – przekształcenia użytkowania wieczystego w pełne prawo własności. Z naszej inicjatywy Sejm przyjął w ostatnim czasie ustawę, która przewiduje takie właśnie przekształcenie. Niezbędne jest również mobilizowanie opinii europejskiej i międzynarodowej wobec wszelkich przejawów działań pogarszających atmosferę europejskiej solidarności, która jest podstawą pokoju i jedności Europy. - poprawa jakości edukacji historycznej w polskich szkołach, wzmocnienie istniejących publicznych i niezależnych instytucji oraz programów; - powołanie Muzeum Wolności - nowoczesnej placówki o charakterze muzealnym i badawczym; - przeciwstawienie się próbom relatywizowania odpowiedzialności za wywołanie II wojny światowej i działaniom środowisk niemieckich zmierzającym do zakwestionowania polskiej własności na Ziemiach Zachodnich; - przekształcenia użytkowania wieczystego w pełne prawo własności; - mobilizowanie opinii europejskiej i międzynarodowej wobec działań pogarszających atmosferę europejskiej solidarności; Jednolita polityka państwowa wobec UE Żądamy nadania polskiej polityce europejskiej prawdziwie państwowego charakteru. Takie sprawy, jak przygotowanie i rekrutacja polskiej kadry urzędniczej w Unii i pozyskiwanie funduszy strukturalnych, nie mogą być podporządkowane interesowi partyjnemu. Praktyka postkomunistycznej koalicji rządowej wskazuje na to, że środki unijne traktowane są jako instrumenty rozbudowy aparatu partyjnego i zaplecza finansowego partii politycznych. Domagamy się przedstawienia pełnego narodowego planu wykorzystania funduszy unijnych z korzyścią dla naszego kraju. Odbudowa potencjału infrastrukturalnego Polski, zmniejszenie dystansu ekonomicznego, jaki dzieli nas od bogatych narodów Europy, wymaga wysiłku i zerwania z partykularnymi interesami, które prowadzą do patologii życia gospodarczego w Polsce. Prawo i Sprawiedliwość będzie dążyć do wzmocnienia konstytucyjnej ochrony suwerenności państwowej. Jesteśmy za przyjęciem zasady, w myśl której ratyfikacja umów międzynarodowych, które przenoszą część kompetencji państwowych na rzecz Unii, musiałaby się odbywać w ogólnonarodowym referendum. To rozwiązanie wyeliminuje grę polityczną i próby pomijania opinii publicznej w istotnych kwestiach. Proponujemy również wzmocnienie 137 Trybunału Konstytucyjnego, który powinien mieć prawo oceny traktatów unijnych z punktu widzenia zgodności z polską Konstytucją. - nadanie polskiej polityce europejskiej partykularnych interesów partyjnych; państwowego charakteru, niezależnego od - przedstawienie pełnego, korzystnego dla kraju, narodowego planu wykorzystania funduszy unijnych; - wzmocnienie konstytucyjnej ochrony suwerenności państwowej z przyjęciem zasady ratyfikacji umów międzynarodowych na drodze ogólnonarodowego referendum; - wzmocnienie roli Trybunału Konstytucyjnego w kwestii oceny zgodności traktatów unijnych z polską Konstytucją; Umocnienie roli Sejmu RP w zakresie polityki europejskiej Opowiadamy się za wzmocnieniem roli Sejmu w zakresie polityki europejskiej. Jego kompetencje stają się anachroniczne wobec problemów, jakie stawia przed nami członkostwo w Unii. Stajemy przed groźbą tworzenia prawa poza kontrolą polskiego parlamentu, co jest sprzeczne z fundamentalną zasadą konstytucyjną, która mówi o suwerenności narodu polskiego. Dlatego też wzorem wielu państw europejskich opowiadamy się za nadaniem Sejmowi uprawnień wymuszających współdziałanie rządu i parlamentu w sprawach europejskich. Przyjęte przez Sejm zmiany w regulaminie oraz ustawy o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem Rzeczpospolitej Polskiej w Unii Europejskiej, oceniamy jako zdecydowanie niewystarczające. Z tego powodu opowiadamy się za: * wprowadzeniem obowiązku przedstawiania przez rząd na forum Sejmu kwartalnej informacji o udziale Rzeczypospolitej Polskiej w pracach Unii Europejskiej. Nad informacją każdorazowo winna odbywać się debata; * możliwością rozstrzygania przez plenarne posiedzenie Sejmu każdej sprawy będącej przedmiotem prac Komisji ds. Unii Europejskiej; * przyznaniem Komisji ds. Unii Europejskiej prawa do wydawania opinii dotyczących nie tylko projektów aktów prawa wtórnego UE, ale również stanowisk zajmowanych przez rząd podczas konferencji międzyrządowych, zajmujących się opracowaniem zmian w traktatach oraz w sprawach z zakresu polityki zagranicznej, obronnej i bezpieczeństwa UE; * prawem Komisji do wydawania zaleceń w odniesieniu do stanowisk rządu, które powinny być uwzględnione przez Radę Ministrów. Zalecenia mogłyby dotyczyć zajęcia określonego stanowiska w głosowaniu nad przyjęciem aktu prawnego. W przypadku przyjęcia odmiennego stanowiska, rząd powinien mieć obowiązek szczegółowego wyjaśnienia przyczyn nieuwzględnienia opinii i zaleceń; Prawo i Sprawiedliwość będzie animowało ścisłą współpracę pomiędzy polskimi deputowanymi do Parlamentu Europejskiego a posłami na Sejm RP, w szczególności członkami sejmowej Komisji ds. Unii Europejskiej. Pozwoli to na lepszą koordynację działań związanych z procesem stanowienia prawa europejskiego i skuteczniejszą promocję polskich interesów ekonomicznych w Unii. - wzmocnieniem roli Sejmu w zakresie polityki europejskiej poprzez nadanie mu uprawnień wymuszających współdziałanie rządu i parlamentu w sprawach europejskich.; Prowadzenie nowej, ofensywnej polityki europejskiej wymaga współdziałania wszystkich organów państwa i samorządu. Tylko jednolita, koordynowana przez rząd polityka, pozwoli na ograniczenie zagrożeń i wykorzystanie szans wiążących się z udziałem Polski w Unii Europejskiej. 138 Kazimierz Michał Ujazdowski KALENDARIUM 139 Kalendarium inicjatyw ustawodawczych partii Prawo i Sprawiedliwość 6 listopada 2001 – projekt ustawy „O graniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne.” Stanowi kontynuację ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku; ogranicza zjawiska korupcyjne - możliwość wykorzystywania sprawowanej władzy i zdobytych dzięki niej informacji do celów prywatnych, poprzez 3- letni zakaz zatrudniania osób pełniących w przeszłości funkcje publiczne, wprowadza konieczność kontroli prawdziwości składanych oświadczeń majątkowych, oraz usprawnia mechanizmy egzekwowania jej postanowień poprzez rozwiązanie stosunku pracy, wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, odwołanie z funkcji oraz dochodzenie odszkodowań od osób, które pełniąc funkcje publiczne naraziły skarb państwa na straty. 16 stycznia 2002 - projekt ustawy „O zmianie ustawy Prawo Budowlane”. Projekt zmienia termin wejścia w życie znowelizowanych w dniu 27 lipca 2001 roku przepisów wprowadzających dodatkowe obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie z dnia 13 lutego 2002r. na dzień 01 stycznia 2003r. Zdaniem projektodawców ich realizacja wymaga dłuższego okresu przygotowawczego. 13 lutego 2002 – projekt ustawy „O ustanowieniu wieloletniego programu: "Program poprawy podstawowego systemu ochrony przeciwpowodziowej na Żuławach Wiślanych na lata 2003-2010". Projekt przewiduje zwiększenie środków na inwestycje i utrzymanie urządzeń wodnych na tym obszarze, w związku ze specyfiką terenu oraz dużym zagrożeniem powodziowym. 4 marca 2002 - projekt ustawy „O zmianie ustawy Kodeks Karny Wykonawczy oraz niektórych innych ustaw”. Projekt wprowadza ograniczenie uprawnień skazanego w postępowaniu wykonawczym i zmniejsza podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne dla osób pobierających zasiłek dla bezrobotnych, które odbywają w czasie zatrudnienia karę pozbawienia wolności. 4 marca 2002 - projekt ustawy „O zmianie ustawy Kodeks Postępowania Karnego, ustawy – przepisy wprowadzające kodeks postępowania karnego oraz niektórych ustaw”. Nowelizacja redukuje formalizm postępowania uproszczonego, wprowadza zmiany mające na celu zmniejszenie kosztów procesu oraz proponuje regulacje normujące postępowanie w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych. 6 marca 2002 - projekt ustawy „O obrocie ziemią rolną”. Ustawa wprowadza rozwiązania uzależniające zakup ziemi od spełnienia określonych kryteriów ułatwiających jej nabycie obecnie użytkującym rolnikom z mocy prawa. Regulacje dotyczą także najbliższej rodziny i prawnych następców. Projekt gwarantuje m.in. powiększenie gospodarstw poprzez zapewnienie sąsiadom prawa pierwokupu. Ograniczenia w zakupie ziemi odnoszą się natomiast do pozostałych nabywców, wprowadzając wymóg wykształcenia rolniczego oraz zdanego egzaminu. 7 marca 2002 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego”. Projekt umożliwia osobom represjonowanym w 140 latach 1956 – 1989 uzyskanie uprawnień kombatanckich, w uznaniu ich patriotycznej postawy wobec ojczyzny, adekwatnie do weteranów walk niepodległościowych w czasach I i II Rzeczypospolitej. 21 marca 2002 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy”. Uzasadnienie inicjatywy trudną sytuacją gospodarczą kraju, powodującą trudności z wypłatą wynagrodzeń, oraz innych świadczeń należnych pracownikom. Projekt zakłada zaciągnięcie przez FGŚP pożyczki na pokrycie ustawowych zobowiązań, która zostanie spłacona w okresie wzrostu gospodarczego, gwarantującego zmniejszenie zapotrzebowania na świadczenia z Funduszu. Jako zabezpieczenie ustawa wprowadza czasowy limit zaciągania pożyczek do okresu dwóch lat od dnia jej wejścia w życie. 22 marca 2002 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o drogach publicznych”. Krytyka idei wprowadzenia kar pieniężnych za nieopłacony postój, zastępujących opłaty podwyższone o wysokości których decydowały organy samorządowe. Egzekwowanie wysokich kar pieniężnych – w opinii wnioskodawców – godzi w interes ubożejącego społeczeństwa i ogranicza kompetencje samorządów. 29 kwietnia 2002 - projekt ustawy „O zmianie ustawy o odpadach oraz ustawy o wprowadzeniu ustawy Prawo Ochrony Środowiska”. Projekt zapobiega likwidacji sklepów z tanią odzieżą przez przedłużenie terminu zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej, który ustawa z dnia 27 lipca 2001r. ogranicza do dnia 30 czerwca 2002r. Wnioskodawca uzasadnia go wzrostem bezrobocia, spowodowanym utratą miejsc pracy, groźbą upadku wielu drobnych przedsiębiorstw i postępującym zubożeniem społeczeństwa, któremu działalność sklepów z tanią odzieżą umożliwia zaopatrzenie. 29 kwietnia 2002 - projekt ustawy „O zmianie ustawy o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków”. Ustawa stanowi powrót do rozwiązań z dnia 3 lutego 1993 roku z pewnymi modyfikacjami, umożliwiających rozstrzygnięcie problemu nieściągalności kredytów poprzez zawieranie pozasądowych porozumień dłużnika z wierzycielami. PiS domaga się czasowego przywrócenia tego trybu na okres do 31 sierpnia 2003r. Projekt wprowadza również dwa typy ugody bankowej, przekazując Agencji Rozwoju Przemysłu obligacje skarbowe na dokapitalizowanie przedsiębiorstw, lub – w przypadku braku takiej możliwości, proponuje umorzenie części długów. 15 maja 2002 - projekt ustawy „O zmianie ustawy o Narodowym Banku Polskim.” Ustawa określa zadania Rady Polityki Pieniężnej z uwzględnieniem realiów gospodarczych i współpracy z innymi ośrodkami władzy, tak, by nie ograniczać tych instytucji do ustawowo określonej walki z inflacją. Ponadto wprowadza obowiązek zasięgania opinii Rady Ministrów przy ustalaniu założeń polityki pieniężnej, jako forum współpracy, która zlikwiduje lobbystyczny charakter działań RPP i przyczyni się do rozwoju polskiej przedsiębiorczości. 22 maja 2002 - projekt ustawy „O zmianie ustawy o działalności ubezpieczeniowej”. Wprowadzenie obligatoryjnej możliwości odwołania przez premiera przewodniczącego KNUiFE przed upływem kadencji w razie wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego o przestępstwo popełnione umyślnie. Projekt nowelizuje dotychczasowy zapis, umożliwiający odwołanie przewodniczącego jedynie po zapadnięciu wyroku skazującego. 22 maja 2002 – projekt ustawy „O czasowym zakazie podejmowania pracy w instytucjach Unii Europejskiej przez osoby prowadzące w imieniu rządu negocjacje o członkostwo RP”. Ustawa gwarantuje bezstronność i rozgraniczenie sfery prywatnych interesów od interesów państwa oraz zabezpiecza przed nadużyciami korupcyjnymi. Wprowadza 3 – letni zakaz pracy pod karą grzywny dla pełnomocnika rządu do spraw negocjacji i jego współpracowników, wyłączając spod niego osoby podejmujące pracę w instytucjach unijnych na mocy decyzji polskich organów władzy, samorządu i organizacji pozarządowych. 22 maja 2002 - projekt ustawy „O zmianie ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, oraz ustawy Prawo Budowlane.” Ustawa ma na celu ochronę drobnej przedsiębiorczości poprzez ograniczenie 141 wydawania pozwoleń na budowę wielkopowierzchniowych obiektów handlowych przez gminy, związanych często z przekraczaniem przez nie kompetencji terytorialnych. Projekt wprowadza ograniczenia związane z wielkością budowanego obiektu i liczbą mieszkańców w gminie oraz instytucję nadzoru władz wyższego szczebla samorządu. 27 maja 2002 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, ustawy o samorządzie powiatowym, oraz ustawy o samorządzie województwa”. Projekt koncentruje się na wprowadzeniu do ustawy przepisów mających na celu stworzenie nowych, oraz urealnienie i zaostrzenie istniejących już rozwiązań antykorupcyjnych w odniesieniu do osób sprawujących funkcje publiczne w organach samorządu. Rozszerza m.in. obowiązek składnia informacji o stanie majątkowym osób kierujących samorządem, na członków rodziny, pod groźbą sankcji karnych. 3 czerwca 2002 - projekt ustawy „O zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych” - PiS proponuje „10 kroków ku wyższym emeryturom”, m.in. ujednolicenie opłat dla członków funduszy, które zlikwidują monopol czterech największych towarzystw emerytalnych, zniesienie opłat karnych za zmianę funduszu, dokonywanie lokat za granicą i ograniczenie niekorzystnych z punktu widzenia członków OFE inwestycji. 5 czerwca 2002 – projekt ustawy „O zmianie ustawy – Kodeks Karny Wykonawczy”. Wydłużenie vacatio legis w/w ustawy do dnia 31 grudnia 2002r. 7 czerwca 2002 - projekt ustawy „O zmianie ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych”. Ustawa wprowadza zmiany dotyczące funkcjonowania Rad Nadzorczych w jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa, które zdaniem PiS – u uniezależnią te podmioty od aktualnie rządzącej ekipy politycznej i zapobiegną ewentualnej korupcji. Ustawodawca proponuje m.in. podniesienie jakości nadzoru właścicielskiego, zmniejszenie liczebności rad nadzorczych, nowe kryteria ich doboru, uniemożliwiające upartyjnienie tych organów oraz zwiększenie odpowiedzialności i kompetencji. Ponadto zmianie mają ulec sposoby powoływania i funkcjonowania rad poprzez utrzymanie uczestnictwa w ich składzie przedstawicieli pracowników, rekomendację Ministra Skarbu Państwa oraz zasady ich wynagradzania. 4 lipca 2002 – projekt ustawy „O zmianie ustawy Kodeks Karny”, nawiązujący do rządowego projektu Ministra Sprawiedliwości Lecha Kaczyńskiego zatwierdzonego w sierpniu 2001 przez Sejm, następnie odrzuconego przez prezydenckie weto. Projekt miał wpłynąć do Sejmu dwiema drogami: jako inicjatywa poselska i obywatelska. Wnioskodawca kieruje się trzema podstawowymi przesłankami: sprawiedliwej kary, odstraszenia przestępców i izolacji najgroźniejszych z nich. Wprowadza m.in. regulacje dotyczące bezwzględnego pozbawienia wolności, zaostrzenia kar za przestępstwa wobec wymiaru sprawiedliwości, konfiskatę mienia oraz zaostrzenia górnych i dolnych progów sankcji karnych w przypadku 80 rodzajów przestępstw. Nowelizacja ma być gwarancją wzrostu zagrożeń za poszczególne przestępstwa i zaspokojeniem społecznego poczucia sprawiedliwości. 5 lipca 2002 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o Radzie Ministrów”. Nakłada on na Radę Ministrów obowiązek zajęcia stanowiska wobec formułowanych przez NIK wniosków dotyczących zmian w przepisach obowiązującego prawa. Ustawa ma zracjonalizować porządek zmian ustawowych, przyczynić się do lepszego konstruowania rządowego kalendarza inicjatyw ustawodawczych, jako organu mającego największy wpływ na legislację w Polsce oraz zwiększyć efektywność doboru przesłanek w procesie wywierania wpływu na te zmiany przez inne podmioty. 29 sierpnia 2002 - projekt ustawy „O uzdrowiskach, lecznictwie uzdrowiskowym, oraz o zmianie niektórych innych ustaw”. Nowelizacja spowodowana okresem zastoju w prawodawstwie. 13 listopada 2002 – projekt ustawy „O zmianie ustawy Kodeks Karny”. Ustawa zwiększa granice karalności za przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu publicznemu i wprowadza karalność działań 142 mających na celu wywołanie bezpieczeństwu publicznemu. uzasadnionej obawy sprowadzenia zdarzeń zagrażających 21 listopada 2002 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym”. Celem nowelizacji jest przedłużenie okresu obowiązywania preferencyjnej stawki podatku VAT na artykuły dziecięce (art. 51b) do 31 grudnia 2005r. Wnioskodawcy uzasadniają projekt dążeniem do powstrzymania degradacji materialnej i społecznej polskich rodzin oraz negatywnych procesów demograficznych. 25 lutego 2003 – projekt ustawy „O przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości oraz o zmianie niektórych ustaw”. Określa zasady nabywania przez osoby fizyczne i osoby prawne, będące w dniu wejścia w życie ustawy użytkownikami wieczystymi, prawa własności nieruchomości oraz eliminuje instytucję użytkowania wieczystego. Jej przekształcenie następuje z mocy prawa decyzją administracyjną, wydaną na wniosek zainteresowanego po uiszczeniu opłaty rekompensującej (jeśli ustawa nie stanowi inaczej). Projekt znosi również dotychczasowe ograniczenia w postaci terminu składania wniosków oraz wyłączenia zastosowania zapisów ustawy wobec osób, które stały się użytkownikami wieczystymi przed 31 października 1998r. 6 marca 2003 – projekt ustawy „O zmianie ustawy Prawo o adwokaturze oraz o zmianie niektórych innych ustaw”. Ustawa ma na celu zagwarantowanie wolnego dostępu do zawodów prawniczych poprzez: nowe ukształtowanie trybu uzyskiwania kwalifikacji praktycznych, przyznawania uprawnień zawodowych, ich realizacji dla radców prawnych, adwokatów i notariuszy oraz likwidację monopolu samorządów zawodowych w tym zakresie, z przeniesieniem niektórych uprawnień w ręce ministra sprawiedliwości. Ponadto projekt wprowadza rozszerzenie „bezaplikacyjnego” dostępu do w/w zawodów, zasadę swobodnego wyznaczania i przenoszenia siedziby zawodowej, a także nowe regulacje w zakresie organizacji aplikacji. Wprowadzenie zmian, zdaniem wnioskodawców, spowoduje spadek bezrobocia wśród tej grupy absolwentów, gwarantując społeczeństwu większy i tańszy dostęp do pomocy prawnej. 22 kwietnia 2003 – projekt ustawy „O zasadach nieodpłatnego przekazywania udziałów i akcji Skarbu Państwa w niektórych spółkach jednostkom samorządu terytorialnego”. Głównym celem przedkładanego projektu ustawy jest wzmocnienie zasobów finansowych jednostek samorządu terytorialnego poprzez uwłaszczenie ich na części majątku Skarbu Państwa, tzn. przekazanie im niektórych przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa oraz niektórych udziałów Skarbu Państwa w spółkach. Ponadto ustawodawcy proponują przekazanie Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. mniejszościowych pakietów akcji i udziałów posiadanych przez Skarb Państwa w spółkach. Ustawa przewiduje skomercjalizowanie dużych przedsiębiorstw państwowych oraz poddanie prywatyzacji bezpośredniej mniejszych. Powyższe regulacje mają usprawnić i zracjonalizować nadzór państwa nad prywatyzacją najmniejszych przedsiębiorstw oraz zarządzanie prawami własności w spółkach z mniejszościowymi udziałami Skarbu Państwa. 9 maja 2003 – projekt ustawy „O zmianie ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku - Kodeks Pracy”. Założeniem ustawy jest wydłużenie urlopu macierzyńskiego do 26 i 38 dni w ramach przywrócenia polityki prorodzinnej państwa, poprawy sytuacji materialnej młodych rodzin oraz zahamowania postępującego kryzysu demograficznego w kraju. 9 maja 2003 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o radiofonii i telewizji”. Zapisy wprowadzają reformę struktur i zasad działalności Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, które projektodawca uzasadnia spadkiem zaufania społecznego i pogwałceniem zasady apolityczności. Ustawa m.in. redukuje liczbę członków Rady, wprowadza zasadę ich wyboru po rekomendacji przez stowarzyszenia społeczne, co przyczyni się do uspołecznienia tej instytucji, gwarantuje jawność obrad oraz proponuje uściślenie przepisów dotyczących czasu i sposobu sprawowania kadencji. 143 23 lipca 2003 – projekt ustawy „O sekurytyzacji”. Projekt zakłada usunięcie przeszkód prawnych, utrudniających, bądź uniemożliwiających przeprowadzenie procesu sekurytyzacji, wprowadza m.in. przepisy chroniące interesy inwestorów oraz zmiany w innych ustawach mających znaczenie dla transakcji sekurytyzacyjnej. Zdaniem wnioskodawców ustawa, usprawniając płynność dysponentów środków budżetowych, zmniejszy koszty ponoszone obecnie przez budżet z tytułu odsetek za przeterminowane należności, umożliwi również pozyskiwanie środków finansowych taniej niż w przypadku komercyjnych kredytów bankowych, obniżając w rezultacie koszty ich funkcjonowania. 16 grudnia 2003 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw”. Wnioskodawcy motywują projekt koniecznością poprawy sytuacji członków spółdzielni mieszkaniowych. Nowelizacja dotyczy m.in. zmiany wnoszonych opłat za eksploatację lokali i nieruchomości spółdzielczych, zaciągania kredytu hipotecznego przez spółdzielnię mieszkaniową oraz możliwości podziału spółdzielni przez jej członków. Zmianie ulegają również zapisy dotyczące nadzoru nad spółdzielniami oraz wprowadzenie zasady odpowiedzialności cywilnoprawnej i przepisów karnych. 19 grudnia 2003 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora oraz ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym pracowników jednostek sfery budżetowej”. Wprowadzenie zmian powodujących pozbawienie posłów, senatorów oraz urzędników państwowych najwyższego szczebla dodatkowego wynagrodzenia rocznego, tzw. trzynastej pensji. Projekt uzasadniony koniecznością współodpowiedzialności podmiotów o których mowa w ustawie w ponoszeniu kosztów społecznych naprawy sytuacji finansowej państwa. 22 grudnia 2003 – projekt ustawy „O przeciwdziałaniu niewypłacalności osoby fizycznej oraz o upadłości konsumenckiej”. Ustawa ma zapobiegać braku możliwości wyjścia przez osoby fizyczne z sytuacji nadmiernego zadłużenia oraz poniesienia kosztów postępowania upadłościowego prowadzonego na zasadach dotyczących przedsiębiorcy. Projekt likwiduje możliwość przymusowego dochodzenia niezaspokojonych w wyniku postępowania upadłościowego zobowiązań dłużnika, wprowadza doradztwo finansowe pełnione przez organizacje pozarządowe, z możliwością wniesienia skargi do sądu lub wytoczenia powództwa, a także zasadę jednakowego traktowania wszystkich publiczno- i cywilnoprawnych zobowiązań dłużnika (poza wyjątkami o których stanowi ustawa). Ustawodawca miał na celu obniżenie kosztów, skrócenie czasu postępowania oraz zahamowanie procesu wyłączania ze społeczeństwa osób nadmiernie zadłużonych. 5 stycznia 2004 – projekt ustawy „O współpracy Rady Ministrów z Sejmem w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej i o Komisji do Spraw Unii Europejskiej Sejmu RP”. Projekt ustawy przewiduje szczególne obowiązki Rady Ministrów w ramach współpracy z Sejmem m.in. obowiązek kwartalnego przedstawiania Sejmowi informacji o udziale Rzeczypospolitej Polskiej w pracach Unii Europejskiej; powołuje również 70 – osobową Komisję do Spraw Unii Europejskiej Sejmu RP. W ramach współpracy parlamentu narodowego z Europejskim przyjęto zasadę udziału w jej pracach polskich eurodeputowanych. Wprowadzony zostaje ponadto szczególny tryb procedowania aktów prawa unijnego, przepisy regulujące współpracę w dziedzinie realizacji polityki zagranicznej, obronnej i bezpieczeństwa oraz konieczność opiniowania przez Komisję kandydatów na stanowiska w organach Unii. Ustawa warunkowana brakiem procedur ustrojowych umożliwiających sprawowanie kontroli parlamentarnej w tej dziedzinie. 6 stycznia 2004 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych”. Projekt ustawy przewiduje konieczność zawiadomienia organów Policji Państwowej jedynie w przypadkach, gdy doszło do wypadków z ofiarami w ludziach lub powstałych w okolicznościach nasuwających przypuszczenie, że zostało popełnione przestępstwo, w szczególności przestępstwo drogowe lub zagrażające bezpieczeństwu uczestników ruchu drogowego. Nowelizacja ma na celu zmniejszenie uciążliwości procedur egzekwowania ubezpieczeń OC. 144 12 stycznia 2004 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników”. Wnioskodawcy eliminują obowiązek zbierania przez organy skarbowe informacji o rodzaju i numerze dowodu tożsamości, w związku z wymianą dokumentu oraz wydłużają terminy w jakich podatnicy zobowiązani są do przekazania zgłoszenia aktualizacyjnego danych objętych zgłoszeniem identyfikacyjnym. 15 stycznia 2004 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o grach i zakładach wzajemnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw”. Ustawa przywraca ścisły nadzór państwa nad działalnością w zakresie usług hazardowych z uwzględnieniem uwag i wniosków zgłoszonych przez instytucje powołane do ochrony porządku publicznego (Policja) oraz przejrzystego prawodawstwa (Rada Legislacyjna przy Prezesie Rady Ministrów). Projekt wykreśla z katalogu ustawowego korupcjogenne – zdaniem ustawodawców - pojęcie „gier na automatach o niskich wygranych”, przywraca zasady limitowania ilości salonów gier, wprowadza kontrolę parlamentu nad wydawaniem środków publicznych, powodując tym samym zwiększenie dochodów budżetu państwa oraz ogranicza możliwość wspierania imprez artystycznych do działań związanych z kulturą polską. 22 stycznia 2004 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora”. Ustawowe uregulowanie nakazu ujawniania danych, osób posiadających stały wstęp do budynków Sejmu oraz podmiotu, na wniosek którego uzyskują one przepustki, poprzez zamieszczenie ich na stronie internetowej Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. 11 marca 2004 – projekt ustawy „O zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym”. Projekt umożliwia dokonanie obywatelom zwrotu wydatków mieszkaniowych w systemie gospodarczym, w wysokości odpowiadającej zwiększonym kosztom z tytułu wprowadzonej od 1 maja br. 22% stawki podatku VAT dla materiałów budowlanych. 11 marca 2004 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych”. Ustawa opóźnia wejście w życie przepisów dotyczących likwidacji funduszu alimentacyjnego i wprowadzenia w to miejsce dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka, z 1 maja 2004 r. na 1 stycznia 2005 r. Wnioskodawcy warunkują nowelizację ustawy koniecznością złagodzenia jej społecznej dolegliwości, związanej z uszczupleniem dochodów znacznej liczby rodzin oraz brakiem przygotowania samorządów do przejęcia nowych zadań. 4 kwietnia 2004 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy - Karta Nauczyciela”. Zmiany dotyczą warunków i trybu dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania – ustawa wprowadza konieczność opiniowania przez radę rodziców zalecanych środków dydaktycznych. Ponadto zasady powszechnego dostępu do list rzeczoznawców, z przeprowadzeniem ich losowego wyboru, obowiązku publikowania tekstu recenzji na określonych przez ministerstwo formularzach oraz danych dotyczących rzeczoznawcy w Biuletynie Informacji Publicznej. 14 maja 2004 – projekt ustawy „O restrukturyzacji i prywatyzacji Zespołu Elektrociepłowni w Łodzi SA.”. Celem ustawy jest stworzenie warunków dla prowadzenia racjonalnej i przyjaznej polityki zaopatrzenia w ciepło mieszkańców Łodzi i podmiotów gospodarczych działających na terenie miasta oraz likwidacja monopolu elektrociepłowni w zakresie produkcji i dystrybucji ciepła z przekazaniem infrastruktury służącej do zaspokajania potrzeb mieszkańców w ręce Miasta. 14 maja 2004 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o samorządowych kolegiach odwoławczych”. Wprowadzenie zmiany w ustawie uniemożliwiającej wypełnianie funkcji prezesa kolegium osobie, na której ciążą poważne zarzuty popełnienia przestępstwa. Nowelizacja daje prezesowi RM możliwość zawieszenia w czynnościach takiej osoby piastującej stanowisko prezesa SKO, z możliwością przywrócenia na stanowisko, bądź uznaniowego odwołania. 31 maja 2004 – projekt ustawy „O zmianie ustawy - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej”. Ustawa wprowadza tzw. „spersonalizowany system 145 proporcjonalny”, oparty na ordynacji większościowej w okręgach jednomandatowych, funkcjonującej w Niemczech. W myśl założeń nowelizacji, wyborcy dysponują dwoma głosami, jeden z nich oddają na kandydata, drugi - decydujący - jest wyborem spomiędzy ugrupowań, zgłaszających swe listy. Liczba okręgów jednomandatowych równa jest połowie miejsc w parlamencie. Mandaty w nich zdobywane są zwykłą większością głosów i wliczane do liczby mandatów przypadających danemu ugrupowaniu na podstawie wyliczeń procentu zdobytych głosów. Pozostałe mandaty dzielone są pomiędzy wszystkie ugrupowania, które przekroczyły próg 5% w skali kraju. Mandaty z list partyjnych przydzielane są według kolejności na liście. Ustawa wprowadza korzystne dla mniejszych ugrupowań, duże okręgi wyborcze, eliminując rywalizację wewnątrzpartyjną i terytorialną. 7 czerwca 2004 - projekt ustawy „O zmianie ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne”. Ustawa stanowi rozszerzenie katalogu osób, których dotyczą ograniczenia. 18 czerwca 2004 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego”. Projekt przyznaje lokatorom prawo roszczenia do dostawców mediów o zawarcie z nimi bezpośredniej umowy, w przypadku zwłoki właściciela w regulowaniu należności. Ustawa ogranicza również uprawnienia właściciela lokalu do wypowiedzenia lokatorowi stosunku prawnego, z możliwością przyznania w określonych okolicznościach uprawnień do lokalu socjalnego osobie, której właściciel wypowiedział stosunek prawny przed wejściem w życie proponowanej ustawy. 24 czerwca 2004 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o kredycie konsumenckim”. Zmiana przepisów dotyczących obligatoryjnych postanowień umowy wprowadzająca ograniczenie wysokości kosztu kredytu i kosztu ponoszonego przez konsumenta w związku z niewykonaniem swoich zobowiązań, z wyszczególnieniem ich konsekwencji prawnych w umowie kredytowej oraz rozciągnięcie tych przepisów na umowy o kredyt konsumencki, których termin spłaty nie przekracza trzech miesięcy. Ponadto nowelizacja przepisów cywilnych i karnych, m.in. dotyczących bezprawnego wymuszania zaspokojenia wierzytelności. Wnioskodawcy uzasadniają nowelizację chęcią zapobieżenia nadmiernemu zadłużaniu się konsumentów, ograniczeniom w dostępności kredytów oraz nadużyciom w procesie ich udzielania. 6 sierpnia 2004 - projekt ustawy „O wielkopowierzchniowych obiektach handlowych”. Określenie zasad i trybu wydawania zezwoleń na utworzenie wielkopowierzchniowych obiektów handlowych na terytorium gminy, z wyznaczeniem kryterium jego wielkości oraz zasadności powstania, warunków sprzedaży, oddania w wieczyste użytkowanie lub dzierżawę nieruchomości będącej własnością gminy lub Skarbu Państwa, na której ma być utworzony wielkopowierzchniowy obiekt handlowy. Projekt ma na celu ochronę interesów małych i średnich przedsiębiorstw a także handlu krajowego. 20 września 2004 - projekt ustawy „O zmianie ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy”. Przedmiotem projektu są zmiany związane z organizacją dzielnic Warszawy - statut dzielnicy, wybór i odwołanie burmistrza, tryb głosowania nad jego odwołaniem, wygaśnięcie mandatu członka zarządu dzielnicy, zasady składania oświadczeń woli przez członków zarządów dzielnic oraz ustalania środków finansowych przeznaczonych na realizację zadań dzielnicy. Projekt dostosowuje regulacje o których mowa do istniejącego aktualnie w Polsce stanu prawnego w tym zakresie. 7 października 2004 - projekt ustawy „O zmianie ustawy o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami i niektórych innych ustaw”. Projekt dotyczy przywrócenia zapisu ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. uprawniającego byłych właścicieli do żądania zwrotu utraconej własności nieruchomości, gdy ta stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. 25 października 2004 - projekt ustawy „O zmianie ustawy o radiofonii i telewizji”. Ustawa uzupełnia katalog podmiotów zobowiązanych jedynie do uiszczania jednej opłaty abonamentowej, niezależnie 146 od liczby używanych odbiorników radiofonicznych i telewizyjnych, o niepubliczne jednostki organizacyjne oświaty i niepaństwowe szkoły wyższe. 25 października 2004 - projekt ustawy „O zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy”. Ustawodawca wprowadza do polskiego systemu prawa karnego instytucję kary śmierci, w przypadku dwóch najcięższych zbrodni: ludobójstwa i zabójstwa kwalifikowanego, uzasadniając to koniecznością przewrócenia zachwianego obecnie porządku moralnego, sprawiedliwości społecznej oraz skuteczności odstraszania przestępców. 5 listopada 2004 - projekt ustawy „O zmianie ustawy - Kodeks karny”. Wprowadzenie karalności za brak udokumentowania przez funkcjonariusza państwowego źródeł pochodzenia posiadanego przez niego mienia, pod groźbą jego przepadku, także w sytuacji, gdy majątek nie stanowi własności sprawcy, w okresie do 5 lat od zaprzestania sprawowania funkcji. Celem ustawy jest zwiększenie skuteczności zwalczania przestępczości korupcyjnej polegającej na wykorzystywaniu stanowisk publicznych do osiągania osobistych korzyści majątkowych. 23 listopada 2004 - projekt ustawy „O zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego oraz niektórych innych ustaw”. Proponowana nowelizacja obejmuje kilka ustaw regulujących szeroko pojętą tematykę kombatancką, eliminując rozwiązania dyskryminujące niektóre kategorie obywateli i przewracając stan prawny sprzed 2001r. Ustawa przyznaje pełne uprawnienia kombatanckie, w myśl założeń ustawy o inwalidach wojennych, weteranom walki z reżimem komunistycznym. Ponadto zmianie ulega tryb pozbawiania uprawnień kombatanckich, oraz przyznawania odszkodowań członkom ich rodzin. 2 grudnia 2004 - projekt ustawy „O zmianie ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego oraz niektórych innych ustaw”. Projekt przewiduje przyznanie uprawnień osób represjonowanych dla przymusowo wysiedlonych w okresie wrzesień 1939 - marzec 1940 i deportowanych poza tereny włączone do III Rzeszy. 4 lutego 2005 – projekt ustawy „O zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego”. Ustawa uniemożliwia zajmowanie przez komornika części rachunku bankowego, z którego wypłacane jest wynagrodzenie dla pracowników zakładu opieki zdrowotnej. Proponowana zmiana ma na celu dostosowanie przepisów kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji do szczególnej sytuacji, jaką pełnią te placówki ze względu na ich rolę społeczną. 15 lutego 2005 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o orderach i odznaczeniach”. Projekt ustawy zakłada ustanowienie Orderu Solidarności w 25 rocznicę wydarzeń Sierpnia 1980 i powstania największego wolnościowego ruchu w dziejach Europy. Order ma uhonorować i upamiętnić ludzi, którzy dawali świadectwo wierności idei Polski niepodległej, podejmując walkę o przywrócenie praw obywatelskich i pracowniczych. Projekt ustawy zakłada również możliwość nadania Orderu Solidarności obywatelom innych państw, którzy nieśli pomoc polskiej opozycji demokratycznej i Solidarności. 16 lutego 2005 – projekt ustawy „O zmianie ustawy z dnia 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne (Dz. U. z 1999 r. Nr 42, poz. 428, ze zm.)”. Nowelizacja rozszerza katalog osób podlegających procedurze lustracyjnej o osoby pełniące kluczowe funkcje państwowe oraz wykonujące zawody zaufania publicznego, w szczególności: oddziaływujące na kształt polityki bezpieczeństwa, a także stabilność ekonomiczną państwa. Ponadto projekt wyłącza możliwość utajnienia postępowania na żądanie osoby poddanej lustracji. Motywem proponowanej ustawy jest chęć przeciwdziałania patologiom życia publicznego i umożliwienie osobom publicznie pomówionym, działania zmierzające do przeprowadzenia lustracji ich osoby. 147 21 lutego 2005 – projekt ustawy „O zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego i ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych”. Ustawa usprawnia postępowanie sądowe poprzez wyposażenie sądu w odpowiednie instrumenty pozwalające sprawniej, niż dotychczas kierować przebiegiem rozprawy: możliwość ukarania karą pieniężną, zastosowanie aresztu oraz odsunięcie od udziału w sprawie. Przepisy te mają również za zadanie stworzyć realne gwarancje ochrony porządku rozprawy i powagi sądu. 21 lutego 2005 – projekt ustawy „O zmianie ustawy - Kodeks karny”. Wydłuża przewidziany w kodeksie karnym okres przedawnienia do 10 lat, w przypadkach, w których zebrano wystarczający materiał dowodowy pozwalający przedstawić określonej osobie zarzut popełnienia przestępstwa. Nowelizacja umożliwi zakończenie zaawansowanych spraw karnych. 23 lutego 2005 – projekt ustawy „O restrukturyzacji finansowej publicznych zakładów opieki zdrowotnej”. Projekt ustawy określa zasady, warunki i tryb postępowania, w wyniku których publiczne zakłady opieki zdrowotnej, będą mogły skorzystać z pożyczki udzielonej im przez Skarb Państwa na zaspokojenie roszczeń finansowych. Restrukturyzacja polega na udzieleniu publicznym zakładom opieki zdrowotnej pożyczki przeznaczonej w pierwszej kolejności na zaspokojenie roszczeń pracowniczych wynikających bezpośrednio z tzw. ustawy „203 zł.” oraz umorzeniu należności publicznoprawnych, pod warunkiem spełnienia określonych w ustawie warunków. Nowelizacja obejmuje samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej oraz jednostki badawczo-rozwojowe. 11 marca 2005 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji”. Proponowana zmiana dotyczy obniżenia górnej granicy opłaty stosunkowej. Obecnie wynosi ona trzydziestokrotność przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, projekt zakłada sprowadzenie jej do dziesięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, dostosowując tym samym opłatę do realnych kosztów postępowania egzekucyjnego. 23 marca 2005 - projekt ustawy „O zmianie ustawy o referendum ogólnokrajowym”. Ustawa zakłada wprowadzenie zasady jawności i równości w zakresie możliwości gromadzenia i wydatkowania środków finansowych wszystkich podmiotów biorących udział w kampanii referendalnej. Projekt uniemożliwia pozyskiwanie i wykorzystywanie środków finansowych pochodzących z zagranicy, w tym od osób fizycznych nie mających miejsca zamieszkania w Rzeczypospolitej oraz cudzoziemców mających miejsce zamieszkania na terenie kraju. Kolejne propozycje to m.in. zakaz wzajemnego przekazywania środków finansowych lub wartości niepieniężnych przez podmioty biorące udział w kampanii, prowadzenia przez nie zbiórek publicznych, ograniczenie wysokości wpłat od darczyńców oraz kwot wydatkowanych na kampanię. 31 marca 2005 – projekt ustawy „O przekształceniu prawa użytkowania działek w pracowniczych ogrodach działkowych w prawo własności”. Ustawa określa zasady nabywania przez osoby fizyczne, którym w dniu wejścia w życie ustawy przysługuje prawo użytkowania działki w pracowniczym ogrodzie działkowym prawa własności tych działek. Projekt zakłada odpłatne przekształcenie prawa użytkowania w prawo własności, w drodze decyzji administracyjnej, wydawanej na wniosek osoby uprawnionej złożony w terminie 2 lat od dnia wejścia w życie ustawy, z możliwością jego wygaśnięcia w przypadku przekroczenia w/w terminu. Ustawa zakłada likwidację Polskiego Związku Działkowców, a także reguluje zasady przydziału, zarządzania nowymi działkami, oraz powoływania ich władz. 12 kwietnia 2005 – projekt ustawy „O zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne”. Ustawa ma na celu podniesienie poziomu konkurencyjności i atrakcyjności usług na polskim rynku telefonii komórkowej, także w odniesieniu do międzynarodowych inwestorów, m.in. poprzez zrównanie uprawnień abonentów sieci komórkowych i stacjonarnych, dopuszczenie do rynku nowych operatorów, oraz uproszczenie procedur w zakresie przyznawania częstotliwości. 148 14 kwietnia 2005 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji”. Projekt ma zapobiegać utracie przez Skarb Państwa kontroli nad infrastrukturą zasadniczą dla bezpieczeństwa energetycznego oraz nad jednostkami decydującymi o obronności kraju, przez poddanie projektów prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek skarbu państwa o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa dodatkowej kontroli Sejmu RP. 3 czerwca 2005 – projekt ustawy „O zmianie ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej”. Zmiany eliminują możliwość finansowania komitetów wyborczych przez osoby prawne oraz zdobywania środków finansowych na kampanię przez prowadzenie zbiórek publicznych. Ponadto proponuje się dwukrotne wydłużenie terminu zgłaszania Państwowej Komisji Wyborczej pisemnego zastrzeżenia do sprawozdań komitetów wyborczych. 1 lipca 2005 - projekt ustawy „O ustanowieniu 31 sierpnia – rocznicy podpisania porozumień sierpniowych Dniem Solidarności i Wolności”. Dzień ten ma upamiętnić historyczny wkład „Solidarności” w dzieło obalenia systemu komunistycznego i wyzwolenia krajów Europy Środkowej i Wschodniej spod totalitarnego panowania. 149
