Racjonalne odżywianie, aktywość fizyczna oraz choroby wynikające
advertisement
Racjonalne odżywianie, aktywność fizyczna oraz choroby wynikające ze złego stylu życia. 30.11.2011 mgr Anna Węclewska Co wpływa na nasze zdrowie 1973 r. Lalond PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE = dostarczanie niezbędnych składników pokarmowych + regularność posiłków Racjonalne żywienie Do życia potrzebujemy energii, która pochodzi ze spożywanych posiłków zawierających odpowiednie ilości składników odżywczych: Białka Węglowodanów Tłuszczy Błonnika pokarmowego Witamin Składników mineralnych Wody Racjonalne żywienie Białko Podstawowy składnik budulcowy, który warunkuje wzrost i regenerację organizmu. Wskutek procesów trawiennych rozkładane są na aminokwasy, które wykorzystywane są do budowy nowych tkanek. 2/3 białka powinno pochodzić z produktów zwierzęcych. Aby temu sprostać produkty zawierające białko zwierzęce powinny wchodzić w skład 3 posiłków w ciągu dnia. Białka roślinne uchodzą za mniej wartościowe pod względem wartości odżywczej ze względu na ograniczoną zawartość niektórych niezbędnych aminokwasów. Racjonalne żywienie Źródła białka mięso białe (drób, ryby), mięso czerwone (wołowina, chuda wieprzowina, baranina, dziczyzna), jaja, Mleko i produkty mleczne (jogurty bez cukru, kefiry, sery), rośliny strączkowe: soja, soczewica, groch, fasola, inne produkty np.: orzechy włoskie, płatki zbożowe Racjonalne żywienie Węglowodany Węglowodany pod względem wagowym zajmują najważniejszą pozycję w żywieniu ludzi, Ich zawartość w organizmie mała (1% masy ciała) i muszą być stale uzupełniane, Związki najszybciej ulęgające przemianom w organizmie, Ich nadmiar ulega zamianie w tłuszcz Najważniejsze źródło energii potrzebne do pracy mięśniowej Racjonalne żywienie Węglowodany – podział Z chemicznego punktu widzenia dzielimy je na cukry: proste (glukoza, fruktoza) złożone (skrobia) Zapotrzebowanie energetyczne na węglowodany powinno pochodzić przede wszystkim z węglowodanów złożonych. Ilość cukrów prostych należy ograniczać (poniżej 10% dobowego zapotrzebowanie energetycznego). Racjonalne żywienie Węglowodany najlepsze źródło – pieczywo pełnoziarniste (z jak najmniej przetworzonych mąk gruboziarnistych, razowych), ziemniaki, kasze (np.: gryczana, jęczmienna, jaglana) ryż, makaron, płatki zbożowe Należy pamiętać, że produkty pełnoziarniste zawierają: błonnik (reguluje pracę przewodu pokarmowego) witaminy z grupy B (B1, B2, B6, PP) składniki mineralne – ich ilość zależy od stopnia przetworzenia produktów. Racjonalne żywienie Tłuszcze Tłuszcze (oprócz węglowodanów) są głównym składnikiem energetycznym pożywienia. Dają dwukrotnie więcej energii niż węglowodany czy białka. W skład tłuszczów wchodzą kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone. Tłuszcze dostarczają organizmowi witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) oraz niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych – NNKT (np. kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6). Najcenniejszym źródłem NNKT są ryby i oleje roślinne np. rzepakowy, lniany, słonecznikowy, oliwa z oliwek. Tłuszcz występuje w postaci: widocznej – masło, olej, margaryna niewidocznej (ukrytej) – jako naturalny składnik pokarmowy różnych produktów spożywczych np.: mięso, przetwory mleczne, słodycze Racjonalne żywienie Witaminy Są niezbędne do wzrostu i zachowania przy życiu organizmu. Ich niedobór prowadzi do zakłócenia procesów życiowych komórek, tkanek i narządów. Witaminy dzielimy na: rozpuszczalne w wodzie – witamina C, witaminy z gr. B, witamina PP (niacyna), witamina H (biotyna), rozpuszczalne w tłuszczach – witaminy A, D, E, K Racjonalne żywienie Składniki mineralne Składniki mineralne spełniają wiele funkcji w organizmie i dlatego muszą być dostarczane wraz z pożywieniem. Ze względu na zapotrzebowanie organizmu na składniki mineralne dzieli się na: makroelementy – zapotrzebowanie organizmu w ciągu doby jest większe 100 mg ( np.: wapń, fosfor, magnez, sód, potas, chlor) mikroelementy - zapotrzebowanie organizmu w ciągu doby wynosi mnie niż 100 mg (np.: żelazo, jod, cynk, miedź, mangan, kobalt, molibden, fluor, selen, chrom. Racjonalne żywienie Składniki mineralne Stanowią materiał budulcowy kości, zębów, skóry i włosów (wapń, fosfor, magnez, siarka, fluor) Biorą udział w procesach metabolicznych ( żelazo, cynk, kobalt, jod) Regulują gospodarkę wodno – elektrolitową i utrzymują równowagę kwasowo – zasadową w organizmie (sód, potas, chlor) Mają różnorodne działanie regulujące (selen, mangan, molibden, chrom) Racjonalne żywienie Woda Woda nie jest składnikiem pokarmowym, lecz jest niezbędna do życia. reguluje temperaturę ciała, transportuje składniki odżywcze, uczestniczy w reakcjach biochemicznych Źródłem wody są nie tylko napoje, ale również produkty spożywcze. Soki owocowe i warzywne bez cukru, wody mineralne (niegazowane), są najlepsze dla zaspokojenia pragnienia (uzupełnienia wody) przez dzieci. Zapotrzebowanie organizmu na wodę – normy: dzieci 4-6 lat – 1700 ml/osobę/dobę chłopcy 13-15 lat – 3000 ml/osobę/dobę dziewczęta 13-15 lat – 2200 ml/osobę/dobę Więcej warzyw i owoców!!! Warzywa i owoce oraz produkty pełnoziarniste są źródłem składników mineralnych, czy witamin ale i błonnika pokarmowego. Zmniejszają również uczucie sytości i zmniejszają spożycie energii. Sól Należy spożywać nie więcej niż 5 g soli dziennie, co równa się 2000 mg sodu. 5 g obejmuje sól pochodzącą ze wszystkich źródeł: w produktach rynkowych i dodanych do potraw (tzw. dosalanie) W przybliżeniu na miary domowe: 5g soli w przybliżeniu płaska łyżeczka do herbaty Nadmiar soli szkodzi i może spowodować: Nadciśnienie tętnicze Udar mózgu Zawał serca Osteoporozę Raka żołądka Polak spożywa dziennie 2-3 razy więcej soli (12-15 gramów) niż przewidują zalecenia WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) Jak ograniczyć ilość soli w diecie? Stopniowo zmniejszaj ilość spożywanej soli. Przyswajanie się do mniej słonego smaku nie jest trudne. Usuń solniczkę ze stołu. Staraj się używać mało soli do przygotowywania i gotowania potraw. Jeżeli używasz soli dodawaj ją pod koniec gotowania. Stosuj inne przyprawy zamiast soli, np. zioła świeże i suszone. Możesz używać soli sodowo-potasowej, która zawiera mniej sodu. Wybieraj produkty świeże zamiast przetworzonych. Czytaj informacje na etykietach – spośród produktów rynkowych wybieraj produkty mniej słone. Producenci nie zawsze podają zawartość soli na opakowaniu produktu, ale czasami podają zawartość sodu. 1g sodu odpowiada około 2,5 g soli. Podana zawartość sodu mnożymy więc przez 2,5. Sól=sód x 2,5 Chipsy Lay’s Racjonalne żywienie Podstawowe funkcje składników odżywczych budulcowe: białko, niektóre składniki mineralne, kwasy tłuszczowe, energetyczne: tłuszcze, węglowodany, regulujące: witaminy, składniki mineralne. Pokrycie dziennego zapotrzebowania na energię podstawowych składników odżywczych Składnik Pokrycie zapotrzebowania na energię Białka 10-15% Tłuszcze 30-35% Węglowodany 55-75% Piramida Zdrowego Żywienia Piramida zdrowego żywienia jest zestawieniem zaleceń żywieniowych. Nie istnieje produkt spożywczy, który zawierałby wszystkie niezbędne składniki odżywcze w odpowiednich, potrzebnych dla organizmu ilościach. Tylko wykorzystanie wielu różnych produktów pozwala na zbilansowanie diety. Piramida Zdrowego Żywienia • • • • • • • Czerwone mięso, masło/biały ryż, białe pieczywo, słodycze; bardzo rzadko. Produkty mleczne oraz suplementy wapnia; 1-2 razy dziennie. Ryby, jaja lub drób; 0-2 razy dziennie. Orzechy, rośliny strączkowe; 1-3 dziennie. Warzywa, bez ograniczeń / owoce – (2-3) razy dziennie Produkty zbożowe z pełnego ziarna w większości posiłków / tłuszcze roślinne – oliwa, olej sojowy, słonecznikowy, rzepakowy i inne. Codzienna aktywność fizyczna; przeciwdziałanie nadwadze i otyłości Piramida Zdrowego Żywienia Produkty przedstawione w piramidzie zdrowego żywienia dostarczają organizmowi wszystkich niezbędnych dla zdrowia składników. Każda z grup wnosi wyjątkowy wkład w codzienną dietę. Zapewniając kompletny zestaw potrzebnych składników z 5 grup żywieniowych (produkty zbożowe, mleczne, warzywa i owoce, ryby, drób, mięso) możemy mieć pewność, że będzie się prawidłowo rozwijać i rosnąć. Racjonalne żywienie Aktualne normy na energię uwzględniają różny stopień aktywności fizycznej. Dziecko 6 letnie, aktywność fizyczna: mała – 1600 kcal/dobę, umiarkowana – 1800 kcal/dobę, duża – 2100 kcal/dobę. Chłopiec gimnazjalista, aktywność fizyczna: mała – 2600 kcal/dobę, umiarkowana – 3000 kcal/dobę, duża – 3500 kcal/dobę. Dziewczyna gimnazjalistka, aktywność fizyczna: mała – 2100 kcal/dobę, umiarkowana – 2450 kcal/dobę, duża – 2800 kcal/dobę. Racjonalne żywienie Bardzo ważne jest, aby posiłki, które spożywa się były: pełnowartościowe, pożywne, urozmaicone o odpowiedniej wartości odżywczej prawidłowo rozłożone w ciągu dnia (4 - 5 posiłków dziennie, przerwa między posiłkami 3 - 4 godz.). Pomiędzy posiłkami nie należy podjadać. Racjonalne żywienie szczególne znaczenie ma odpowiednia podaż składników budulcowych (np.: białko, wapń, żelazo); należy uwzględnić w posiłkach odpowiednią ilość mleka, białego sera, chudego mięsa, jaj oraz ryb; w każdym posiłku powinien występować produkt białkowy; ważne jest, aby zapewnić dziecku odpowiednią ilość warzyw i owoców; ważne, aby apetyt zaspokajać przez regularne spożywanie dobrze zbilansowanych posiłków; wiek szkolny bardzo dobry czas na kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych; mankament żywieniowy u dzieci i młodzieży – spożywanie posiłków typu „fast-food” o wysokiej zawartości tłuszczu (frytki, hamburgery, pizza), tłuste ciastka oraz nadmiernej ilości słodyczy. Racjonalne żywienie Rozkład ilości energii na poszczególne posiłki: I śniadanie 25-30% II śniadanie 5-10% Obiad 30-35% Podwieczorek 5-10% Kolacja 15-20% Pierwsze śniadanie bardzo ważne. Dziecko chodzące do szkoły musi mieć wykształcony nawyk zjadania pierwszego śniadania przed wyjściem z domu. Posiłek ten decyduje w ogromnej mierze o kondycji dziecka w szkole, jego zdolnościach skupienia oraz przyswajania wiedzy. Dzieci prawidłowo odżywione, jedzące pierwsze i drugie śniadanie osiągają lepsze wyniki w nauce oraz lepiej się rozwijają. Pierwsze śniadanie bardzo ważne. Dziecko chodzące do szkoły musi mieć wykształcony nawyk zjadania pierwszego śniadania przed wyjściem z domu. Dzieci prawidłowo odżywione, jedzące pierwsze i drugie śniadanie osiągają lepsze wyniki w nauce oraz lepiej się rozwijają. Śniadania wpływają na zdolność ucznia do: wysiłków podejmowanych w szkole, a więc na: koncentrację, zapamiętywanie, siłę fizyczną, dobre samopoczucie, intelektualny rozwój. Niejedzenie śniadań przez dzieci i młodzież, niekorzystnie wpływa na ich rozwój i stan zdrowia. Podstawa zdrowego śniadania: pieczywo (najlepsze pełnoziarniste lub z dodatkiem całych ziaren: razowe, graham, pumpernikiel), niezwykle ważne jest dostarczanie organizmowi mleka i jego przetworów. Najlepszym dodatkiem do I i II śniadania są: żółte i białe sery, chude wędliny. Najlepszymi napojami uzupełniającymi śniadanie zarówno pierwsze jak i drugie są woda mineralna, herbatki owocowe, soki owocowe i warzywne oraz napoje mleczne. Co na śniadanie? Śniadanie przedszkolaka Dzień - Bułka, chleb razowy 120g (2 bułki lub 3 kromki, to ok. 100g) Mleko, kakao, kawa "Inka", herbata z cytryną, płatki śniadaniowe 250 ml Szynka z indyka - wędzona 40g (2 plasterki) Pomidor, ogórki kiszone 70g (pomidor – 1szt.; ogórki 2szt. - średniej wielkości) Dżem, miód 20g (2 łyżki stołowe) - Chleb żytni, bułka razowa 120g (2 bułki lub 3 kromki, to ok. 100g) Mleko, kakao, kawa "Inka", herbata z cytryną, płatki śniadaniowe 250 ml Dodatkowo - jajko, ser żółty 50g (3 plasterki) Pasta z jajka i szczypiorku 70g Papryka, ogórek 50g Wtorek - Bułka, chleb razowy 120g (2 bułki lub 3 kromki, to ok. 100g) Mleko, kakao, kawa "Inka", herbata z cytryną, płatki śniadaniowe 250 ml Dodatkowo - jajko 30g (1 szt.) Szynka wieprzowa - wędzona 50g (2-3 plasterki) Rzodkiewka, ogórek, sałata 80g Dżem, miód 20g (2 łyżki stołowe) Środa - Bułki maślane, chleb razowy 100g Nutella, dżem truskawkowy 20g Mleko, kakao, kawa "Inka", herbata z cytryną, płatki śniadaniowe 250 ml Miód 20g (2 łyżki stołowe) Czwartek - Chleb, bułka razowa 100g Mleko, kakao, kawa "Inka", herbata z cytryną, płatki śniadaniowe 250 ml Dodatkowo - jajko, ser żółty 50g Pasta z białego sera i rzodkiewki 70g Piątek Poniedziałek Co na śniadanie? Śniadanie gimnazjalisty - Musli wielozbożowe z mlekiem 250g Pieczywo mieszane 120g (2 bułki lub 3 kromki - to ok. 100g) Masło roślinne 8g Pasta z sera ze szczypiorkiem 70g Ryba z puszki 50g Ogórek 50g, - Dżem 20g (2 łyżki stołowe); Herbata 250 ml (szklanka) - Kaszka manna 250g - Pieczywo mieszane 120g (2 bułki lub 3 kromki - to ok. 100g) - Masło roślinne 8g - Twaróg chudy ze śmietaną 60g - Wędlina chuda 40g (2 plasterki) - Sałatka z pomidorów, ogórków kiszonych i cebuli 100g - Dżem 20g (2 łyżki stołowe); Herbata lub kawa INKA 250 ml (szklanka) - Płatki kukurydziane na mleku 250g - Pieczywo mieszane 120g (2 bułki lub 3 kromki - to ok. 100g) - Masło roślinne 8g - Szynka z drobiu 50g (2-3 plasterki) - Twarożek na słodko 80g, - Jabłko 150g (2 szt. – średniej wielkości); Herbata 250 ml (szklanka) - Musli wielozbożowe z kefirem 250g - Pieczywo mieszane 120g (2 bułki lub 3 kromki - to ok. 100g) - Masło roślinne 8g - Ser podpuszczkowy 40g - Parówka 50g (1 szt.), - Pomidor 50g, - Kawa zbożowa 250 ml (szklanka) - Zupa mleczna z ryżem 250ml Pieczywo mieszane 120g Masło roślinne 8g Szynka 50g (2-3 plasterki) Twarożek ze szczypiorkiem lub rzeżuchą 50g Rzodkiewki 70g (6-8 szt.) - Miód 20g (2 łyżki stołowe); Herbata 250 ml (szklanka) Dzień Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Posiłek fast-food kontra posiłek domowy Big Mac z serem - 810 kcal Frytki duże - 610 kcal Coca-cola - 205 kcal Zupa jarzynowa 250g Pierś z kurczaka Ziemniaki Marchewka z groszkiem 1625kcal różnica 770 kcal 855 kcal - 120kcal - 400kcal - 154 kcal - 96 kcal Jeden big Mac 564 kcal = wydatki energetyczne: Koszykówka Jazda na rowerze (ok.10km/h) Piłka nożna Pływanie Spacer w umiarkowanym tempie 61 min 112 min 52 min 84 min 170 min Przykładowy jadłospis dla dziecka w wieku 6 lat I śniadanie: • 1 kromka chleba pszenno – żytniego z masłem • twarożek z 2 plastrów białego sera półtłustego z rzodkiewką, szczypiorkiem i jogurtem naturalnym • szklanka kakao II śniadanie • 1 kromka chleba pszenno – żytniego z masłem • 2 plasterki polędwicy • liść sałaty • ¼ średniej papryki • szklanka herbaty • 1 średnie jabłko Obiad: • mały talerz rosołu z kluskami lanymi • ziemniaki puree ( 2 łyżki) • plaster pieczeni wieprzowej z sosem • surówka z białek kapusty i marchewki z dodatkiem oleju słonecznikowego • szklanka soku pomarańczowego Podwieczorek: • jogurt owocowy 1 małe opakowanie • kiwi Kolacja: • makaron z serem białym półtłustym z dodatkiem łyżki jogurtu naturalnego i cukrem • szklanka soku marchwiowego Przykładowy jadłospis dla chłopca w wieku 13-15 lat I śniadanie: • musli wielozbożowe z kefirem 250g • pieczywo mieszane z masłem 2 kromki • szynka 50g (2-3 plasterki) • twarożek ze szczypiorkiem lub rzeżuchą 50g • rzodkiewki 70g (6-8 szt.) - Miód 20g (2 łyżki stołowe); Herbata 250 ml (szklanka) II śniadanie • 2 kromki chleba pszenno – żytniego z masłem • 2 plasterki chudej szynki • 2 liście sałaty • ½ świeżego ogórka • szklanka herbaty • banan Obiad: • zupa jarzynowa • ryż gotowany ( 7 łyżek) • ryba pieczona (170 g) z sosem koperkowym(3 łyżki) • surówka z marchewki z dodatkiem oleju słonecznikowego • szklanka soku jabłkowego Podwieczorek: • koktajl ze szklanki kefiru i ½ szklanki świeżych lub mrożonych malin lub czarnych jagód z cukrem (½ łyżeczki) • mały kawałek ciasta drożdżowego Kolacja: • 3 kromki chleba pszenno – żytniego z masłem • 6 plasterków pieczonej piersi z indyka • 3 liście sałaty • 1 średni pomidor • szklanka herbaty Zasady żywienia wyrażone przez prof. Bergera jako 5 razy „U”: U-rozmaicenie (szeroki asortyment produktów spożywczych, każda grupa żywności w każdym posiłku); U-miar (nieprzejadanie się, odchodzenie od stołu z lekkim niedosytem, jedzenie według potrzeb i utrzymywanie optymalnej masy ciała); U-nikanie (nadmiaru soli, cukru, tłuszczów, cholesterolu, a także używek, takich jak alkohol czy papierosy); U-regulowanie (stałe pory i liczba posiłków w ciągu dnia); U-prawianie (regularny wysiłek fizyczny dobrany do potrzeb i możliwości) Aktywność fizyczna Aktywność ruchowa jest nieodłącznym atrybutem życia człowieka. Wynika ona z wrodzonych potrzeb organizmu i nabytych umiejętności. Zalecenia WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) - to przynajmniej 60 minut dziennie umiarkowanej aktywności fizycznej (w tym zajęć sportowych) dla dzieci. Aktywność ruchowa pomaga spalić kalorie dostarczone z pożywieniem. Ruch odgrywa ważną rolę w życiu, gdyż: • wpływa na prawidłową budowę ciała i postawę • usprawnia funkcjonowanie narządów, gruczołów dokrewnych, gospodarki hormonalnej i enzymatycznej • zwiększa odporność organizmu • usprawnia procesy oddychania, co zwiększa wydolność i sprawność człowieka • poprawia krążenie krwi i zwiększa wydolność serca • stymuluje psychiczną sferę człowieka, wspomaga sprawność intelektualną, zmniejsza stan napięć stresowych, przynosi odprężenie, ułatwia procesy adaptacyjne, poprawia samopoczucie Potrzeby ruchowe dzieci i młodzieży Chłopcy: • wiek przedszkolny – 6 godz. ruchu dziennie • wiek młodszy szkolny – 5 godz. 45 min. ruchu dziennie • wiek starszy szkolny – 5 godz. ruchu dziennie Dziewczęta: • wiek przedszkolny i młodszy szkolny – 5 godz. 15 min. ruchu dziennie • wiek średni szkolny – 5 godz. ruchu na dzień • wiek starszy szkolny – 4 i pół godz. ruchu na dzień AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA Osobnicze uwarunkowania aktywności ruchowej: • wiek; • płeć (przesłanki biologiczne, psychiczne i społeczno obyczajowe); • konstytucja - psychofizyczny typ ustroju (np. wielkość i proporcje ciała); • stan zdrowia (kluczowe właściwe podejście prowadzącego zajęcia). AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA Aktywność fizyczna poprawia zdrowie nawet wtedy, gdy nie traci się wagi. Skutki nadmiernego spędzania czasu przed telewizorem, komputerem i przy grach video: • zmniejszenie zdolności uczenia się • przemęczenie fizyczne i psychiczne • kłopoty z koncentracją, niechęć do nauki, drażliwość, a nawet agresja AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA Środowiska wychowujące do aktywności ruchowej: •naturalne: • rodzina; • grupa rówieśnicza •intencjonalne - instytucje intencjonalnego wychowania: • szkoła i inne placówki kształcenia; • organizacje młodzieżowe; • placówki wychowania pozaszkolnego (np. TKKF, PCK, itd.); • instytucje opieki i wychowania specjalnego; • instytucje pośredniego wychowania (zakład pracy, środki masowego przekazu, sektor turystyczny, służba zdrowia, itp.). AKTYWNOŚĆ RUCHOWA JAKO NIEZBĘDNY ELEMENT PRAWIDŁOWEGO ROZWOJU I ZDROWIA DZIECI I MŁODZIEŻY Instytucjonalno - administracyjny schemat kultury fizycznej KULTURA FIZYCZNA SPORT WYCZYNOWY WYCHOWANIE FIZYCZNE REKREACJA RUCHOWA REHABILITACJA RUCHOWA O jakości sylwetki decydują: • siła i wytrzymałość mięśni, • odpowiednia ilość ruchu i wysiłku fizycznego, • przyjmowanie prawidłowej pozycji przy pracy w ławce szkolnej, przy odrabianiu pracy domowej, podczas wykonywania różnych czynności życia codziennego, • stan odżywienia "Ruch jest w stanie zastąpić prawie każdy lek, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu." Wojciech Oczko - wielki polski Medyk z XVI w. Zaburzenia odżywiania - choroby Nadwaga, Anoreksja Bulimia Ortoreksja Bigoreksja otyłość BMI – wskaźnik masy ciała Wskaźnik BMI – (Body Mass Index) oddaje relację pomiędzy masą ciała a wzrostem. Wskaźnik BMI jest łatwy do obliczenia i wykazuje wysoka korelację z masą tkanki tłuszczowej. Interpretacja: < 18,5 - niedowaga 18,5-24,9 – zakres normy 25-29,9 – I stopień otyłości 30-39,9 – II stopień otyłości > 40 – III stopień otyłości Interpretacja BMI dla dzieci w wieku 14 lat Ocena stopnia nadwagi Dziewczynki Chłopcy Niedowaga BMI<16,4 BMI<16,4 Waga prawidłowa 16,4<BMI<23 16,5<BMI<23,2 Nadwaga 23<BMI<23,9 23<BMI<24,2 BMI>23,9 BMI>24,2 otyłość BMI i siatka centylowa U dzieci i młodzieży zaleca się rozpoznawanie otyłości na podstawie masy, wieku i płci w odniesieniu do siatek centylowych opracowanych dla danej populacji. Zgodnie z zaleceniami ekspertów obecnie przyjmuje się, że wartości pomiędzy 90 a 97 centylem oznaczają nadwagę, a powyżej 97 centyla – otyłość. Na podstawie wskaźnika BMI zależy do oceny stopnia niedoboru lub nadmiaru masy ciała w populacji w wieku rozwojowym stosowane są siatki centylowe (lub tabele) wskaźnika wartości BMI dla płci i wieku. BMI i siatka centylowa powyżej 97 centyla – otyłość, pomiędzy 90 a 97 centylem – nadwaga pomiędzy 75 a 90 centylem – tendencja do nadmiaru masy ciała, pomiędzy 25 a 75 centylem – wartości przeciętne, prawidłowe, pomiędzy 10 a 25 centylem – tendencja do niedoboru masy ciała, pomiędzy 3 a 10 centylem – deficyt masy ciała, poniżej 3 centyla – wychudzenie Nadwaga, otyłość Nadmiar pożywienia = nadwaga, otyłość Nadmierna ilość spożywanego pożywienia nie musi być duża, aby w dłuższym czasie doprowadzić do nadwagi i otyłości. Wystarczy codziennie zjeść o 80 kcal (kilka cukierków, szklanka soku owocowego) więcej niż wynoszą rzeczywiste potrzeby organizmu aby w ciągu roku doszło do przyrostu 4 kg masy ciała. Otyłość (łac. obesitas) – patologiczne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie, przekraczające jego fizjologiczne potrzeby i możliwości adaptacyjne, mogące prowadzić do niekorzystnych skutków dla zdrowia. Za otyłość uważa się stan, w którym tkanka tłuszczowa stanowi więcej niż 20% całkowitej masy ciała u mężczyzn oraz 25% u kobiet. Otyłości towarzyszy nadwaga, Nadwaga i otyłość powszechnym zagrożeniem. W krajach Unii Europejskiej nadwagę ma około 22 milionów dzieci, a ponad 5 milionów z nich cierpi na otyłość, przy czym przewiduje się, że liczba ta będzie rosnąć każdego roku o 400 000. Otyłość i nadwaga to nie tylko problem estetyczny, ale także zwiększone ryzyko zapadalności na choroby lub schorzenia, które mogą mieć wpływ na jakość i długość życia. Nadwaga i otyłość u dzieci i młodzieży Przyczyny otyłości: Przekarmianie niemowląt i małych dzieci; Mała aktywność fizyczna wśród dzieci i młodzieży; Spędzanie dużej ilości czasu przed telewizorem lub komputerem; Nieograniczony dostęp do żywności; Nadwaga i otyłość są powodem dramatycznych konsekwencji dla rozwoju psychofizycznego dzieci i młodzieży oraz powodem wielu chorób w wieku dorosłym. Następstwa zdrowotne otyłości • Zaburzenia rozwoju psychospołecznego – często obniżone poczucie własnej wartości, izolacja społeczna lub odrzucenie przez rówieśników; • Zaburzenia rozwoju motorycznego – obniżenie i dysharmonia sprawności fizycznej, brak podstawowych umiejętności ruchowych Następstwa zdrowotne otyłości Przeciążenie układu kostnego – zaburzenia statyki zwłaszcza kończyn dolnych (koślawość kolan, płaskostopie) oraz przedwczesne zamiany zwyrodnieniowe Ryzyko otyłości w wieku dojrzałym (4 razy większe niż u dzieci bez nadwagi). Skutki choroby i objawy związane z otyłością: zespół metaboliczny cukrzyca typu 2 choroby układu ruchu nadciśnienie tętnicze zawał serca i mózgu wylew zatorowość zwyrodnienia kręgosłupa choroby nerek miażdżyca kamica żółciowa większe tendencje do nowotworów rozstępy Anoreksja Jadłowstręt psychiczny zwany anoreksją (anorexia nervosa) to zaburzenie odżywiania, które jest groźne dla zdrowia, a nawet życia chorej osoby. Anoreksja to choroba cywilizacyjna, rodzaj fobii chory odczuwa strach przed sobą samym, że nie spełnia wymogów współczesnego świata. Objawia się odmową przyjmowania posiłków lub spożywaniem jedynie niewielkich ilości pokarmu, co przejawia się obniżeniem masy ciała poniżej należnej, lękiem przed otyłością i przytyciem, obsesyjnym postrzeganiem siebie jako osoby otyłej, mimo zbyt niskiej masy ciała. PRZYCZYNY Zaburzone postrzeganie obrazu własnego ciała - chorzy nie zdają sobie sprawy z tego, jak bardzo są wyniszczeni, nie widzą swojej chudości. Niezadowolenie z figury - prowadzi do obsesyjnego myślenia o jedzeniu i strachu przed przybraniem na wadze, co powoduje stosowanie diet odchudzających zwiększających ryzyko zaburzeń jedzenia. Przekonanie, że szczupła sylwetka jest pomocą w życiu - wiele nastolatek jest przekonanych, że ładna figura pomoże im zdobyć dobrą pracę, znaleźć chłopaka, zapewni sympatię rówieśników oraz pozycję w rodzinie. Negatywny stosunek do dojrzewania - dziewczęta cierpiące na anoreksję unikają kontaktu z innymi osobami, zwłaszcza z chłopcami. Zaprzeczają własnej seksualności. Często towarzyszy temu poczucie niepewności własnej atrakcyjności. Lęk przed "dorosłością" - część kobiet cierpiących z powodu anoreksji boi się dojrzałości fizycznej i psychicznej. W wyniku unikania jedzenia sylwetka pozostaje podobna do dziecka przed okresem pokwitania, miesiączka nie pojawia się lub zanika. Niska samoocena i brak wiary w siebie - osoby chore są solidne, koncentrują się na nauce, cechuje je duża potrzeba sukcesu, ale także niepewność, lęk przed niepowodzeniami, nadmierny krytycyzm wobec siebie. Kłopoty w domu - zbyt duże wymagania ze strony rodziców, zaburzenia poczucia tożsamości, negatywne myślenie i postrzeganie siebie, nadmierny perfekcjonizm. Czasem powodem pojawiającej się anoreksji jest przeżywanie przez dziecko konfliktu małżeńskiego jego rodziców. Zmiany psychiczne i fizyczne wyniszczenie zwolnienie czynności serca i tętna niskie ciśnienie krwi wzdęcia zaparcia obrzęki dłoni i stóp sucha, łuszcząca się skóra meszek na twarzy i ciele nieznaczna utrata włosów zimne dłonie nadmierne pocenie się stóp niedokrwistość (anemia) brak okresu lub bardzo wydłużone okresy między menstruacjami (kobiety) drażliwość dezorientacja/zakłopotanie nastroje depresyjne (poczucie beznadziejności, niska samoocena) bezsenność zachowania obsesyjno - kompulsywne, zwłaszcza w odniesieniu do jedzenia krótki oddech Bulimia Bulimia (żarłoczność psychiczna; łac. būlīmia nervosa) – zaburzenie odżywiania charakteryzujące się napadami objadania się, po których występują zachowania kompensacyjne. Do najczęstszych zachowań należą: wywoływanie wymiotów, głodówki, użycie diuretyków, środków przeczyszczających, wykonywanie lewatyw, nadmierne ćwiczenia fizyczne. Charakterystyczne dla niej jest silne poczucie winy, które prowadzi do wymuszania wymiotów i stosowania środków przeczyszczających. Inne objawy bulimii to wahanie masy ciała, obsesyjne zainteresowanie sprawami żywienia i zawartości kalorycznej posiłków oraz lęk przed przytyciem. PRZYCZYNY brak samoakceptacji konflikty rodzinne zaburzenia mechanizmów samoregulacji i samokontroli uszkodzenie ośrodka sytości w mózgu emocjonalne zaniedbanie dziecka w dzieciństwie brak akceptacji przez grupę rówieśniczą (wiążący się często ze zmianą środowiska) ZMIANY FIZYCZNE I PSYCHICZNE niedobory pokarmowe, odwodnienie, zmęczenie, ospałość, zły nastrój, niepokój, zaparcia, bóle głowy, niedociśnienie tętnicze, dyskomfort w jamie brzusznej, zaburzenia równowagi elektrolitycznej, nieregularne miesiączki lub ich brak, sucha skóra, zgrubienia i blizny skóry powierzchni grzbietowej rąk (od prowokowania wymiotów), rany lub blizny na grzbietach dłoni, uszkodzenie szkliwa zębów, uszkodzenie naczynek krwionośnych w oczach, opuchlizna twarzy i policzków (zapalenia ślinianek), awitaminoza, rozciągnięcie żołądka do znacznych rozmiarów, osłabienie serca, wątroby i układu pokarmowego, podrażnienie przełyku, zgaga, refluks, w skrajnych przypadkach – pęknięcie przełyku lub przepony, niechęć do samego siebie, stany depresyjne, poczucie wstydu i upokorzenia, psychiczne uzależnienie od środków przeczyszczających i odwadniających Ortoreksja Ortoreksja (Orthorexia nervosa; ortho - "prawidłowy"; orexis - "apetyt") - obsesja na punkcie jakości przyjmowanego pokarmu. Ortoreksja, podobnie jak inne zaczyna się bardzo niewinnie. uzależnienia, zwykle Chory początkowo chce po prostu „polepszyć” swoje życie, stopniowo wprowadzając zmiany do swojego codziennego jadłospisu. Uważa, że zależy mu jedynie na poprawie zdrowia i samopoczucia. Po jakimś czasie jednak przeradza się to w obsesję. Przejawia się podobnie do anoreksji, ale nie prowadzi do utraty wagi i innych jej objawów. Skutkiem ortoreksji jest jednak przyjęcie ideologii "jedynie słusznego jedzenia", co powoduje konflikty interpersonalne, izolację i koncentrację ortorektyka na wszystkim, co związane z przygotowywaniem, przechowywaniem i konsumowaniem żywności. Choroba ta dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Zwykle są to osoby zamożne, wykształcone, w średnim wieku. Cechą charakterystyczną tych osób jest także nieustanne dążenie do perfekcji i przesadne skoncentrowanie na sobie. Po raz pierwszy opisana w 1997 roku przez lekarza Stevena Bratmana (USA) w książce "W szponach zdrowej żywności". W dzisiejszych czasach ortoreksja jest jeszcze mało znanym i rozpowszechnionym problemem. Nie została dotychczas umieszczona w żadnej nowoczesnej klasyfikacji chorób. Bigoreksja Dysmorfia mięśniowa (bigoreksja) – zaburzenie psychiczne polegające na subiektywnym niedostatku estetyki własnego ciała pod postacią uczucia posiadania niewystarczającej masy mięśniowej. Jest odmianą dysmorfofobii. Schorzenie to dotyczy około 10% wyczynowo uprawiających kulturystykę osób płci męskiej. Swój początek bierze pod koniec okresu dojrzewania, często dotykając osoby wcześniej rzeczywiście wątłe, mające problemy z funkcjonowaniem w grupie rówieśniczej lub zaburzone relacje z bliskimi (np. rodzicami). Może współistnieć z zaburzeniami depresyjnymi. Kryteria rozpoznania według H. Pope zawierają: zaabsorbowanie uporczywą myślą, że ciało nie jest wystarczająco umięśnione; spędzanie wielu godzin w siłowni i stosowanie wymagających diet; nadmierne zaabsorbowanie budową własnego ciała, prowadzące do pogorszenia funkcjonowania na innych polach życia rodzinnego, społecznego i zawodowego: częsta ocena wizualna własnych mięśni w lustrze, sprawdzanie obwodów mięśni wszystkich partii ciała, porównywanie ich z wymiarami mistrzów kulturystyki, podporządkowywanie rozkładu zajęć treningom i rezygnacja z zajęć mogących skrócić trening, kontynuowanie treningów i diety nawet w sytuacji gdy pogarszają one samopoczucie, bądź stanowią zagrożenie dla zdrowia, unikanie sytuacji mogących prowadzić do pokazania własnego ciała (basen, plaża) - niezależnie jak silnie jest już ono umięśnione, wygląd pozostaje wciąż niesatysfakcjonujący. www.badzmyzdrowi.pl Dziękuję za uwagę.
