zarys historyczny ziemi świętej

© Ks. Adam Piekarzewski SDB
ZARYS HISTORYCZNY ZIEMI ŚWIĘTEJ
Okres Mezolitu (11000-7000 p.n.e.)
Z tego okresu pochodzi wieża w Jerycho.
ok. 3000 p.n.e.
Semici (ludy posługujące się językami z rodziny semickiej,
umownie: potomkowie jednego z synów Noego – Sema)
zaczynają osiedlać się w Palestynie. Pismo Święte nazywa ich
Kananejczykami, a ziemię Palestyny Kanaanem (nazwa
oznacza: kraj niski, nizinny). Inaczej niż w Egipcie, czy
Mezopotamii, w Kanaanie nie powstaje jedno imperium, ale
ostają się liczne, niezależne miasta-państwa.
ok. 1850 p.n.e.
W czasie jednej z migracji semickich, do Kanaanu przybywa
Abraham z Ur w Mezopotamii. Rozpoczyna się okres
patriarchów.
ok. 1700 p.n.e.
Potomkowie Abrahama na czele z Jakubem osiedlają się w
Egipcie. W toku historii Izraelici zostają zredukowani do
stanu niewolnictwa.
XIII w. p.n.e.
Izraelici pod wodzą Mojżesza opuszczają Egipt. Po 40-letniej
tułaczce przez pustynię docierają do ziemi Kanaan. Mojżesz
spogląda na Ziemię Obiecaną z góry Nebo i umiera.
1
Naród wybrany pod wodzą Jozuego przeprawia się przez
Jordan i zdobywa szereg miast-państw kananejskich
(pierwszymi były Jerycho i Aj – zob. problem istnienia
Jerycha w XIII w. p.n.e.). W Gilgal po raz pierwszy
obchodzona jest uroczysta Pascha w Ziemi Obiecanej. Dolinę
Nadmorską zajmują Filistyni, z którymi Izraelici będą się
zmagać jeszcze długi czas.
Po podbiciu Ziemi Obiecanej Jozue dzieli ją między 12
pokoleń Izraela (zob. problem z całościowym podbiciem
Ziemi Świętej). Rozpoczyna się okres Sędziów.
ok. 1030 p.n.e.
Ostatni Sędzia, Samuel, namaszcza pierwszego króla Izraela –
Saula – rozpoczyna się okres monarchii (księgi Samuela i
Królewskie). Saul w końcu ginie w bitwie z Filistynami.
ok. 1010 p.n.e.
Kolejnym królem zostaje Dawid. Najpierw panuje w
Hebronie 7 lat, a następnie przenosi stolicę do Jerozolimy
(ok. 1000 r. p.n.e.), gdzie panuje kolejne 33 lata. Dawid jest
wspaniałym królem, pomimo swoich grzechów (Batszeba).
Myśli nawet o budowie świątyni, ale Bóg ma inne plany.
ok. 970 p.n.e.
Na tron wstępuje syn Dawida – Salomon. W Jerozolimie
wznosi świątynię; jest doskonałym zarządcą i słynie z
mądrości. Panuje ok. 40 lat.
2
ok. 930 p.n.e.
Po śmierci Salomona władza królewska należy do jego syna –
Roboama. Pogłębiający się kryzys, wywołany nadmiernymi
obciążeniami poddanych, doprowadza do buntu 10
północnych pokoleń pod wodzą Jeroboama. W wyniku buntu
państwo dzieli się na dwa królestwa: północne (tzw.
Królestwo Izraela) i Południowe (tzw. Królestwo Judy).
Rozdział pociągnął za sobą osłabienie nie tylko polityczne, ale
i religijne – w Królestwie Izraela utworzono dwa sanktuaria
(Betel na południu i Dan na północy), by ludzie nie
uczęszczali na pielgrzymki do świątyni jerozolimskiej.
721 p.n.e.
Upada Królestwo Izraela (północne) podbite przez Asyrię
(wojska pod wodzą Sennacheryba). Część ludności zostaje
uprowadzona do Asyrii (zob. polityka asyryjska/babilońska
po podboju).
587 p.n.e.
Upada Królestwo Judy (południowe) podbite przez wojska
babilońskie pod wodzą Nabuchodonozora. Świątynia w
Jerozolimie zostaje zniszczona, a Naród Wybrany idzie na 40letnią niewolę do Babilonii.
539 p.n.e.
Imperium babilońskie podbijają Medowie. Rozpoczyna się
tzw. okres perski. Król Cyrus Wielki wydaje dekret o
tolerancji kultu. Dzięki temu Izraelici mogą powrócić do
3
Ziemi Obiecanej. W pierwszym rzędzie repatrianci chcą
odbudować Jerozolimę i świątynię. Dochodzi jednak do
wewnętrznych konfliktów. W tym czasie odłączają się
Samarytanie, którzy na górze Garizim budują swoją
świątynię.
520 p.n.e.
Dopiero w tym roku rusza odbudowa świątyni, która kończy
się po ok. 5 latach. Reforma kultu związana jest z działaniem
dwóch ważnych proroków tego okresu: Ezdrasza i
Nehemiasza. Pogłębia się wzajemna wrogość z
Samarytanami.
333 p.n.e.
Imperium perskie zostaje podbite przez genialnego wodza
macedońskiego, Aleksandra Wielkiego. Rozpoczyna się okres
hellenistyczny – silne wpływy kultury greckiej.
323 p.n.e.
Umiera Aleksander Wielki, a imperium zostaje podzielone
pomiędzy generałów. Palestyna przypada w udziale
Ptolemeuszom – władcom Egiptu, którzy generalnie są
tolerancyjni wobec religii i zwyczajów żydowskich.
198 p.n.e.
Po zbrojnych przetargach Ziemia Święta przechodzi w ręce
Seleucydów – władców Azji Mniejszej. Następują czasy
agresywnej hellenizacji (język, ubiór, zwyczaje, budowle).
4
175 p.n.e.
Władzę obejmuje Antioch IV Epifanes, który słynie z
prześladowań żydowskich zwyczajów i religii.
167 p.n.e.
Władca posuwa się aż do zbeszczeszczenia świątyni
jerozolimskiej. Naród izraelski podrywa się do walki pod
wodzą Matatiasza z Modin i jego pięciu synów, zwanych
Machabeuszami.
165 p.n.e.
Powstańcy zdobywają Jerozolimę i oczyszczają świątynię,
której poświęcenie odbywa się rok później. Święto Chanuka
(„święto świateł”) jest owocem tych wydarzeń: niewielka
ilość poświęconej oliwy paliła się w świątyni przez 8 dni.
152 p.n.e.
Władzę w Palestynie przejmuje dynastia Hasmoneuszy
(judejski ród kapłański). Syria zmuszona zostaje uznać
niepodległość narodu żydowskiego.
63 p.n.e.
Rzymianie pod wodzą Pompejusza wkraczają do Palestyny.
Rozpoczyna się tzw. okres rzymski. Zwierzchnikiem podbitej
Palestyny zostaje Idumejczyk Antypater, a jego synowie:
Fazael i Herod sprawują władzę nad Judeą i Galileą.
5
40 p.n.e.
Herod Wielki zostaje mianowany królem Judei. Jest bardzo
sprytnym i przebiegłym władcą. Wytraca swoich
przeciwników (m.in. trzech własnych synów). Panuje 33 lata,
rozbudowuje miasta (m.in. Cezareę, Samarię i Jerycho),
buduje twierdze (Masadę, Macheront, Herodium). Wznosi
pałace (np. letni pałac pod Jerycho), a dla przypodobania się
Żydom, którzy szczerze go nienawidzą, podejmuje się
wielkiego projektu świątyni jerozolimskiej – prace
rozpoczęto w roku 20 p.n.e., a zakończono dopiero w 63 n.e.
7/6 p.n.e.
Narodziny Jezusa w Betlejem. Tradycyjna data 1 r. n.e. to
wynik pomyłki, jakiej dopuścił się mnich Dionizjusz Mniejszy,
który na polecenie papieża Jana I miał w 525 r. ustalić datę
narodzenia Mesjasza.
4 p.n.e.
W swoim pałacu w Jerycho umiera Herod Wielki. Zostaje
pochowany w swojej twierdzy – Herodion. Królestwo zostaje
podzielone między trzech jego synów: Archelausa, Antypasa i
Filipa. Herod Antypas znany jest z historii ewangelicznej o
ścięciu Jana Chrzciciela – to on swojemu bratu Filipowi zabrał
żonę.
6 n.e.
Po wygnaniu Archelausa Judeą rządzą prokuratorzy rzymscy.
6
26 n.e.
Poncjusz Piłat na okres ok. 10 lat zostaje prokuratorem Judei.
ok. 30 n.e.
Jezus zostaje skazany na śmierć krzyżową.
66 n.e.
Ostatni rzymski prokurator, Gesjusz Florus rabuje skarbiec
świątyni jerozolimskiej. Rozpoczyna się żydowskie
powstanie, na czele którego staje Eleazar, natomiast Galilea
powierzona zostaje Józefowi, synowi Matatiasza. Józef w
końcu dopuszcza się zdrady i przez to zachowuje życie. Dzięki
temu powstaje dzieło De bello judaico (O wojnie żydowskiej,
Józefa Flawiusza).
70 n.e.
Upada Jerozolima, świątynia zostaje spalona a naród
zdziesiątkowany i poddany w niewolę. Wiele tysięcy Żydów
wywieziono do Rzymu. W Palestynie walczy rzymski legion
X Legio Fretensis. Wraz z definitywnym zniszczeniem
świątyni przeobrażeniu ulega kult, który od teraz mocno
akcentuje synagogę, jako miejsce studiowania Tory.
73 n.e.
Upada ostatni, symboliczny bastion żydowskiej rewolucji:
twierdza Masada. Judea znowu staje się rzymską prowincją,
pod rządami stacjonującego w Cezarei gubernatora.
7
98 n.e.
W miejscowości Jamnia (Jawne) rabini ustanawiają oficjalny
kalendarz świąt Narodu Wybranego oraz określają kanon
Tanach, czyli Biblii Hebrajskiej (24 księgi: Prawo – Tora,
Prorocy – Newiim, Pisma – Ketuwim).
132 n.e.
Cesarz Hadrian postanawia odbudować Jerozolimę, ale jako
miasto rzymskie. Wybucha powstanie żydowskie pod wodzą
Szymona Bar Kochby. Po trzech latach walk, powstanie
zostaje stłumione a cesarz realizuje swój pomysł. Powstaje
Aelia Capitolina. Żydzi mogą wejść do miasta tylko raz w
roku, by przy Ścianie Płaczu opłakiwać świątynię, na miejscu
której cesarz wznosi posąg Jowisza.
313 n.e.
Edykt mediolański cesarza Konstantyna Wielkiego ustanawia
chrześcijaństwo jako pełnoprawną, urzędową religię
cesarstwa rzymskiego. W Ziemi Świętej, za sprawą matki
Konstantyna, św. Heleny, powstają piękne bazyliki (Boży
Grób, Betlejem, Góra Oliwna) oraz wiele innych kościołów.
451 n.e.
Jerozolima staje się siedzibą patriarchatu.
614 n.e.
Najazd Persów na Palestynę pod wodzą Kosroe II.
Zniszczeniu ulega wiele kościołów.
8
629 n.e.
Cesarz Herakliusz odnosi zwycięstwo nad Persami i odzyskuje
skradzione relikwie Krzyża Św.
638 n.e.
Najazd arabskich muzułmanów na Palestynę. Jerozolima jest
nazywana przez nich El-Quds („Święte”). Rozpoczyna się tzw.
okres arabski.
692 n.e.
Rozpoczęcie budowy meczetów na wzgórzu świątynnym w
Jerozolimie: Skały i el-Aqsa. Chrześcijanie cieszą się względną
swobodą religijną.
905 n.e.
Władzę nad Palestyną przejmują Fatymidzi egipscy.
Chrześcijanie zaczynają odczuwać trudności m.in. w
pielgrzymowaniu do świętych miejsc.
1009 n.e.
Kalif Hakim burzy bazylikę Bożego Grobu i nakazuje spalenie
wszystkich chrześcijańskich kościołów. Siłą nawraca
chrześcijan na Islam. Po śmierci Hakima Boży Grób zostaje
odrestaurowany, ale po niedługim czasie znów popada w
ruinę.
1096 n.e.
Pierwsza wyprawa krzyżowa jako odpowiedź na głos papieża.
Rozpoczyna się okres wypraw krzyżowych.
9
1099 n.e.
Wojska krzyżowców zdobywają Jerozolimę. Ustanowione
zostaje Królestwo Jerozolimskie, które przetrwa prawie sto
lat. Pierwszym królem zostaje Baldwin I. Kolejne wyprawy
krzyżowe (było ich łącznie dziewięć) umacniają pozycję
Europy na Bliskim Wschodzie.
Krzyżowcy odbudowują wiele świątyń, w tym Grób Boży.
1187 n.e.
Przegrana bitwa krzyżowców z Saladynem pod Hattin.
Rozpoczyna się kolejny podbój Palestyny przez Islam.
1291 n.e.
Pada ostatnia twierdza krzyżowców w Akko. Kończy się tym
samym okres wypraw krzyżowych. Palestyna przechodzi w
rękę egipskich Mameluków. Zaczyna się czas upadku i nędzy.
1516 n.e.
Sulejman Wspaniały, władca Imperium osmańskiego
wypędza Mameluków z Palestyny. Terytorium na 400 lat
przechodzi w ręce Turków.
1542 n.e.
Sulejman Wspaniały wznosi wokół Jerozolimy potężne mury
(zachowane do dzisiaj). Turcy chętnie sprzedają
chrześcijanom miejsca święte. Z racji lepszych kontaktów w
Istambule, Grecy prawosławni wykupują większość. Powstaje
tzw. status quo.
10
1897 n.e.
Początek międzynarodowego ruchu syjonistycznego, który
zapoczątkowuje Teodor Herzel. Wzrasta napływ ludności
żydowskiej do Palestyny.
1917 n.e.
Armia brytyjska zdobywa Palestynę. Rozpoczyna się tzw.
okres Mandatu Brytyjskiego. Jest to czas rozwoju
gospodarczego i dalszego napływu ludności żydowskiej,
głównie z Europy. Te gwałtowne imigracje doprowadzają do
konfliktów z ludnością palestyńską.
1948 n.e.
Wybuch wojny izraelsko-palestyńskiej po ogłoszeniu
powstania państwa Izrael (14 maja). Pierwszym premierem
zostaje Dawid Ben Gurion.
1949 n.e.
Rozejm rodyjski, w wyniku którego Palestyna zostaje
podzielona pomiędzy nowo powstałe państwo Izrael i
sprzymierzeńców sprawy palestyńskiej: Jordanię i Egipt.
Jordania anektuje Samarię i Judeę, a Egipt Strefę Gazy. Izrael
rozpoczyna wzmacnianie swojej pozycji gospodarczej,
demograficznej i militarnej.
1963 n.e.
W pielgrzymce do Ziemi Świętej przybywa ks. abp Karol
Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II.
11
1967 n.e.
W wyniku wojny sześciodniowej Izrael wypiera Egipt za Kanał
Sueski, a Jordanię za Jordan.
1973 n.e.
Po 20-dniowej tzw. wojnie Jom Kippur, Izrael zabiera Syrii
część wzgórz Golan.
1980 n.e.
Izrael podpisuje układ pokojowy z Egiptem.
1993 n.e.
Szymon Peres, w imieniu Izraela, i Jaser Arafat, w imieniu
Organizacji Wyzwolenia Palestyny, podpisują tzw.
Porozumienie z Oslo, które otwiera drogę do utworzenia
Autonomii Palestyńskiej na Zachodnim Brzegu Jordanu i w
Strefie Gazy.
2000 n.e.
Jubileuszowa pielgrzymka papieża Jana Pawła II do Ziemi
Świętej.
2004 n.e.
Premier Ariel Szaron rozpoczyna budowę muru
bezpieczeństwa, mającego oddzielić terytorium Autonomii
Palestyńskiej od terytorium Izraela.
2009 n.e.
Pielgrzymka papieża Benedykta XVI do Ziemi Świętej.
12