WPŁYW FORMY AZOTU NAWOZOWEGO NA WIELKOŚĆ PLONU I

Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu – CCCLXXXIII (2007)
WŁODZIMIERZ SADY, SYLWESTER SMOLEŃ
WPŁYW FORMY AZOTU NAWOZOWEGO
NA WIELKOŚĆ PLONU I ZAWARTOŚĆ
WYBRANYCH MAKROSKŁADNIKÓW
W KAPUŚCIE CZERWONEJ
Z Katedry Uprawy Roli i Nawożenia Roślin Ogrodniczych
Akademii Rolniczej im. Hugona Kołłątaja w Krakowie
ABSTRACT. Various forms of nitrogen fertilizer were applied for cultivation of red cabbage, ‘Langendijker’ c.v.: control (unfertilized with nitrogen), Ca(NO3)2, (NH4)2SO4, NH4NO3, CO(NH2)2.
Nitrogen treatment, irrespective of the applied fertilizer form, increased total yield of cabbage in
comparison with the control. The highest N-total, K, Mg and Ca concentrations were found in
heads of plants fertilized with Ca(NO3)2 and CO(NH2)2.
Key words: nitrogen fertilization, nitrogen, macro components, red cabbage
Wstęp
Formy azotu nawozowego (N-NO3, N-NH4, N-NH2) po wprowadzeniu do gleby
podlegają odmiennym procesom przemiany i mogą miedzy innymi podnosić lub obniżać odczyn gleby (Gorlach i Mazur 2002, Diatta i Grzebisz 2006), a także wpływać
na zaopatrzenie roślin w azot oraz pobieranie innych składników pokarmowych przez
rośliny (Jurkowska i in. 1981). W wielu pracach (Marschner 1995, Fageria 2001,
Gorlach i Mazur 2002) wykazano, że NH4+ hamuje, a NO3- stymuluje pobieranie Mg
przez rośliny. Przy niskich stężeniach NO3- w glebie rośliny pobierają większe ilości
SO42- i H2PO4-, a przy wysokiej koncentracji NO3- następuje ograniczenie pobierania
SO42- i Cl-.
Celem badań było określenie wpływu różnych form azotu na wielkość plonu i zawartość N-ogółem, K, Mg i Ca w główkach kapusty czerwonej oraz na zmiany wybranych chemicznych właściwości gleby.
Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 595-598
© Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2007
PL ISSN 0137-1738
596
W. Sady, S. Smoleń
Materiał i metody
Badania polowej uprawy kapusty czerwonej ‘Langendijker’ przeprowadzono w latach
2003-2005 w Grębałowie koło Krakowa, w gospodarstwie firmy nasiennej Polan. Kapustę
uprawiano z zachowaniem odpowiedniego płodozmianu, uwzględniającego rośliny
rolnicze i ogrodnicze. W poszczególnych latach prowadzenia badań, gleba (czarnoziem
zdegradowany) przed rozpoczęciem uprawy charakteryzowała się zbliżonymi właściwościami fizykochemicznymi pod względem odczynu (pHH2O = 6,89) oraz zawartości
(w mg·dm-3): N-NH4 16,3, N-NO3 84,6, P 135,5, K 214,5, Mg 115,5, Ca 1585,9.
Badaniami objęto nawożenie roślin następującymi formami azotu nawozowego: 1 –
kontrola (nie nawożona azotem), 2 – Ca(NO3)2, 3 – (NH4)2SO4, 4 – NH4NO3, 5 –
CO(NH2)2. Nawożenie azotem wykonano bezpośrednio przed sadzeniem rozsady, stosując dawkę 100 kg N·ha-1, niezależnie od zawartości azotu mineralnego w glebie. Nawożenia P, K, Mg i Ca nie wykonywano, ponieważ zawartość tych składników w glebie
występowała na poziomie uznawanym za optymalny dla kapusty. Kapustę uprawiano
w rozstawie 60 × 60 cm, a wielkość jednego poletka wynosiła 30 m2. W każdym roku
prowadzenia badań rozsadę sadzono pod koniec czerwca, a zbiór, połączony z oceną
plonowania i pobraniem prób gleby, przeprowadzano około 20 października.
W próbach gleby oznaczano odczyn pH(H2O) (potencjometrycznie) oraz zawartość:
N-NH4, N-NO3, P, K, Mg, Ca – po ekstrakcji 0,03 M kwasem octowym (Nowosielski
1988). Azot w próbach gleby oznaczano metodą mikrodestylacji (według Bremnera
w modyfikacji Starcka), a fosfor – metodą wanadowomolibdenianową. W główkach
kapusty oznaczano zawartość: N-ogółem (metodą Kjeldahla) oraz K, Mg i Ca po ekstrakcji 2-procentowym kwasem octowym. W oznaczaniu K, Mg i Ca w próbach gleby
i materiału roślinnego posłużono się metodą AAS. Obliczenia statystyczne uzyskanych
wyników przeprowadzono modułem ANOVA programu Statistica 6.0 dla α = 0,05.
Wyniki i dyskusja
Zastosowane nawozy azotowe miały istotny wpływ na odczyn oraz zawartość
N-NO3 w glebie w chwili zbioru kapusty (tab. 1). Po nawożeniu (NH4)2SO4 oraz
CO(NH2)2 odczyn gleby uległ obniżeniu w stosunku do kontroli, podczas gdy po zastosowaniu Ca(NO3)2 i NH4NO3 nie odnotowano zmiany odczynu. Te wyniki potwierdzają
doniesienia przedstawione przez Gorlacha i Mazura (2002) oraz Diatta i Grzebisz
(2006), wskazujące na to, że spośród nawozów azotowych – nawożenie siarczanem
amonu w największym stopniu wpływa na obniżenie odczynu gleby. Generalnie zawartość N-NO3 i N-NH4 w glebie w chwili zbioru kapusty była stosunkowo mała, co mogło
być następstwem nie tylko pobrania, lecz także wypłukania tych form azotu przez wody
opadowe. Zawartość N-NH4, P, K, Mg i Ca w glebie nie uległa istotnym zmianom pod
wpływem zastosowanych form azotu nawozowego.
Plon ogólny kapusty w obiektach nawożonych poszczególnymi formami nawozów
azotowych kształtował się na podobnym poziomie i był istotnie większy w porównaniu
z obiektem kontrolnym (tab. 2). Poszczególne nawozy azotowe spowodowały zwiększenie plonu w stosunku do kontroli o: Ca(NO3)2 – 20,3%, (NH4)2SO4 – 22,3%,
NH4NO3 – 23,2%, CO(NH2)2 – 17,5%. Nawożenie azotem w istotny stopniu podwyższyło
597
Wpływ formy azotu nawozowego na wielkość plonu...
Tabela 1
Odczyn oraz zawartość: N, P, K, Mg i Ca w glebie w chwili zbioru kapusty
(średnie z lat 2003-2005)
Reaction as well as N, P, K, Mg and Ca content in soil at the time of the cabbage harvest
(mean with years 2003-2005)
Średnie dla nawożenia
Means for fertilization
N-NO3
pH
N-NH4
P
K
Mg
Ca
(mg·dm-3 gleby – mg·dm-3 soil)
Kontrola – Control
6,55
11,2
9,3
119,0
144,7
95,9
1 118,3
Ca(NO3)2
6,57
11,7
5,3
145,9
168,1
94,3
1 253,0
(NH4)2SO4
6,35
6,4
7,6
141,9
170,2
90,2
1 293,5
NH4NO3
6,49
8,2
6,4
138,3
154,7
98,0
1 087,8
CO(NH2)2
6,47
11,1
7,0
126,2
147,7
78,3
1 016,4
NIR (dla nawożenia)
LSD (for fertilization)
0,077
n.i.
n.s.
n.i.
n.s.
n.i.
n.s.
n.i.
n.s.
n.i.
n.s.
2,88
Tabela 2
Plon oraz zawartość N-ogółem, K, Mg i Ca w główkach kapusty w zależności od formy azotu
nawozowego
The total yield as well as the content of N-total, K, Mg and Ca in the cabbage heads
depending on the nitrogen’s fertilization form
Plon ogólny
Total yield
(t·ha-1)
N-ogółem
N-total
Kontrola – Control
55,6
2,81
2,89
0,15
0,45
Ca(NO3)2
66,9
3,45
3,58
0,21
0,53
(NH4)2SO4
68,0
3,02
3,17
0,15
0,41
NH4NO3
68,5
3,11
3,06
0,14
0,42
CO(NH2)2
65,3
3,53
3,36
0,19
0,48
0,091
0,367
0,033
0,073
Średnie dla nawożenia
Means for fertilization
NIR (dla nawożenia)
LSD (for fertilization)
6,22
K
Mg
Ca
% s.m. – % d.w.
stopień zaopatrzenia roślin w N i K. Największą zawartość N-ogółem oraz K, oznaczonego w 2-procentowym kwasie octowym, wykazano w główkach kapusty nawożonej
Ca(NO3)2 oraz CO(NH2)2. Ponadto, w główkach roślin nawożonych tymi dwoma nawozami stwierdzono największą zawartość Mg i Ca. Należy zaznaczyć, że zawartość Ca
w główkach kapusty nawożonej CO(NH2)2 była na podobnym poziomie, jak w obiekcie
kontrolnym oraz w roślinach nawożonych (NH4)2SO4 i NH4NO3. Uzyskane wyniki
badań potwierdziły zatem doniesienia Jurkowskiej i in. (1981), a także Gorlacha
i Mazura (2002), że forma N-NH4 może wpływać antagonistycznie, a forma N-NO3 –
synergistycznie na pobieranie Mg przez rośliny.
598
W. Sady, S. Smoleń
Wnioski
1. Nawożenie w dawce 100 kg N·ha-1 w postaci (NH4)2SO4 oraz CO(NH2)2 obniżyło
odczyn gleby w stosunku do obiektu nienawożonego azotem, a także do obiektu nawożonego Ca(NO3)2. Najniższą zawartość N-NO3 w glebie w chwili zbioru kapusty
stwierdzono w obiektach nawożonych (NH4)2SO4 oraz NH4NO3.
2. Nawożenie azotem istotnie wpłynęło na wzrost plonowania kapusty, jednak plon
nie zależał od formy azotu.
3. Nawożenie azotowe w porównaniu z obiektem kontrolnymo polepszyło stan odżywienia roślin w azot i potas. Największą zawartość N-ogółem, K, Mg i Ca stwierdzono zarówno w główkach roślin nawożonych Ca(NO3)2, jak i CO(NH2)2.
Literatura
Diatta J.B., Grzebisz W. (2006): Influence of mineral nitrogen forms on heavy metals mobility
in two soils. Pol. J. Environ. Stud. 15, 2 a: 56-62.
Fageria V.D. (2001): Nutrient interactions in crop plants. J. Plant Nutr. 24, 8: 1269-1290.
Gorlach E., Mazur T. (2002): Chemia rolna. Wyd. PWN, Warszawa.
Jurkowska H., Wiśniowska-Kielian B., Wojciechowicz T. (1981): Wpływ formy i dawki azotu
na zawartość makro i mikroelementów w roślinach. Cz. I: makroelementy. Acta Agr. Silv. Ser.
Agr. 20: 107-120.
Marschner H. (1995): Mineral Nutrition of Higher Plants. Academic Press, London.
Nowosielski O. (1988): Zasady opracowywania zaleceń nawozowych w ogrodnictwie. PWRiL,
Warszawa.
THE EFFECT OF FERTILIZER NITROGEN FORM ON THE AMOUNT OF YIELD
AND CONTENT OF SELECTED MACRO COMPONENTS IN RED CABBAGE
Summary
The experiments with field cultivation of red cabbage ‘Langendijker’ c.v. were conducted in
2003-2005 at Grębałów near Cracow. Plants fertilized with the following forms o nitrogen fertilizer were researched: 1 – control (non-fertilized with nitrogen, 2 – Ca(NO3)2, 3 – (NH4)2SO4, 4 –
NH4NO3 and 5 – CO(NH2)2. Treatment with individual nitrogen forms caused an increase in
yielding in comparison with the control ranging between 17.5 and 23.2%. In comparison with the
control nitrogen fertilization raised the degree of plant nitrogen and potassium enrichment. The
highest contents of N-total, K, Mg and Ca were registered in the heads of plants fertilized with
Ca(NO3)2 and CO(NH2)2.