Zapobieganie chorobom mózgu i chorobom neurodegeneracyjnym
advertisement
Grzegorz Opala – kierownik kliniki neurologii w centralnym szpitalu klinicznym w katowicach Danuta Gryglewicz - konsultant krajowy w dziedzinie neurologii Zapobieganie chorobom mózgu i chorobom neurodegeneracyjnym, w tym chorobie Alzheimera Choroby mózgu, przede wszystkim choroby neurodegeneracyjne oraz naczyniowe, stanowią największe zagrożenie dla godnego, spokojnego i niezależnego życia osób starszych. Udar mózgu jest główną przyczyną niesprawności i trzecią przyczyną zgonu w populacji osób starszych. Społeczeństwo Europy się starzeje: pomiędzy 1995 a 2050 rokiem przewiduje się podwojenie liczby ludności w wieku powyżej 65. roku życia, co spowoduje, że w 2050 r. 30% ludności UE, czyli 135 mln osób osiągnie wiek 65 lat. Już w chwili obecnej szacuje się, że na chorobę Alzheimera i inne rodzaje otępień cierpi w Europie około 7,3 mln osób, rocznie u 2 mln występują objawy udaru mózgu, a ponad 9 mln żyje z następstwami udaru. Zwiększająca się liczba osób w wieku podeszłym oraz przewlekły przebieg zarówno zespołów otępiennych, jak i niepełnosprawności po udarze mózgu powodują, że leczenie i opieka stają się problemem nie tylko medycznym, lecz także społecznym i ekonomicznym. W Polsce doznaje udaru mózgu 70 tys. osób rocznie. Z powodu otępienia cierpi około 400 tys. osób. Najczęstszą przyczyną otępienia w wieku podeszłym jest choroba Alzheimera, na którą w Polsce choruje 250 tys. osób. Przewiduje się, że tylko w Polsce do 2020 r. choroba ta stanie się udziałem około 1 mln osób. W starzejącym się społeczeństwie choroby neurodegeneracyjne i choroby naczyniowe mózgu będą stanowić poważne i coraz większe obciążenie dla systemów opieki zdrowotnej, w tym dla opieki niezinstytucjonalizowanej oraz placówek opieki długoterminowej. Dlatego też konieczne jest zapewnienie stabilności świadczeń zdrowotnych z budżetów państw oraz ze środków pomocowych UE, które powinny być wykorzystywane również w celu lepszego finansowania badań naukowych. Problemy związane ze starzeniem się społeczeństw są przedmiotem dyskusji prowadzonej na poziomie Rady EU od 2008 r. W czasie prezydencji francuskiej w ramach Rady ds. Konkurencyjności państwa członkowskie uznały, że należy podjąć działania na rzecz przeciwdziałania skutkom chorób spowodowanych degeneracją komórek nerwowych, w tym choroby Alzheimera. W dniach 30– 31 listopada 2008 r. odbyła się w Paryżu konferencja „The Fight against Alzheimer’s Disease and Related Disorders”, poświęcona przede wszystkim omówieniu działań strategicznych i politycznych podejmowanych w państwach członkowskich UE na rzecz zwalczania chorób neurodegeneracyjnych, w tym choroby Alzheimera. Uczestnicy konferencji mogli się przekonać, jak ważny jest to problem i jak dostrzegany przez Francję, dzięki osobistemu wystąpieniu Prezydenta Republiki Francji Nicholasa Sarkozy’ego, który podkreślał kilkakrotnie, iż zwalczanie choroby Alzheimera stanowi jego osobisty priorytet oraz wskazywał na argumenty demograficzne, społeczne i ekonomiczne, dla których podejmowanie działań zwalczających to schorzenie i zapobiegających rozprzestrzenianiu się go jest tak ważne dla Europy. W ramach realizacji przez Francję tego priorytetu nie uwzględniano aspektu zdrowotnego innych chorób typowych dla wieku podeszłego. Działania te były kontynuowane w czasie prezydencji Szwecji w Unii Europejskiej, czego wyrazem stała się konferencja „Healthy and Dignified Ageing” zorganizowana w Sztokholmie w dniach 15–16 września 2009 r. Posłużyła ona podsumowaniu i omówieniu, podjętej przez Unię Europejską na wniosek prezydencji Francji, inicjatywy uczynienia ze starości i chorób z nią związanych priorytetu dla państw członkowskich UE. O nadaniu tej problematyce szczególnej rangi świadczyło osobiste wystąpienie w Sztokholmie Królowej Szwecji Sylwii. W Polsce istnieje pilna konieczność podjęcia wszelkich działań zmierzających do zapewnienia aktywnego udziału osób starszych w życiu społecznym, promowania bliskości i integracji społecznej oraz ochrony przed samotnością, urazami i przemocą, tak aby wraz ze starzeniem się nie następowało dramatyczne pogorszenie jakości życia. W tej grupie osób szczególnie istotne znaczenie ma poprawa dostępności do świadczeń medycznych przez wprowadzanie zmian systemowych, m.in. umożliwiających podejmowanie kompleksowej diagnostyki w ramach oddziałów dziennych i tworzenie ośrodków referencyjnych. Dlatego też zapobieganie naczyniowym chorobom mózgu i chorobom neurodegeneracyjnym, w tym chorobie Alzheimera, stało się jednym z dwóch głównych priorytetów polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Bazą dla działalności prowadzonej w ramach priorytetu było połączenie problematyki demograficznego starzenia się z możliwością modyfikacji czynników zwiększających ryzyko występowania chorób neurodegeneracyjnych i udarów mózgu. W związku z realizacją priorytetu powołany został zespół ekspertów przy Ministerstwie Zdrowia. Zespół składał się z prezesów lub członków zarządów najważniejszych towarzystw naukowych zajmujących się problemami chorób mózgu: Polskiego Towarzystwa Neurologicznego (PTN), Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (PTP), Polskiego Towarzystwa Neurochirurgów (PTNch), Polskiego Towarzystwa Alzheimerowskiego (PTA), Polskiego Towarzystwa Udaru Mózgu (PTUM), Środkowoeuropejskiego Towarzystwa Udaru Mózgu (ŚTUM) oraz Polskiego Towarzystwa Psychogeriatrycznego (PTPG). Ważną rolę w pracach zespołu odegrali pani Monika Przygucka z Departamentu Zdrowia Publicznego (DZP) i pan Tadeusz Hawrot reprezentujący European Brain Council (EBC). Skład zespołu był następujący: 1. Przewodniczący: Prof. dr hab. med. Grzegorz Opala 2. Prof. dr hab. med. Aleksander Araszkiewicz 3. Prof. dr hab. med. Henryk Majchrzak 4. Prof. dr hab. med. Wojciech Maksymowicz 5. Prof. dr hab. med. Wojciech Kozubski 6. Prof. dr hab. med. Danuta Ryglewicz 7. Prof. dr hab. med. Hubert Kwieciński 8. Prof. dr hab. med. Anna Członkowska 9. Prof. dr hab. med. Jerzy Leszek 10. Prof. dr hab. med. Tadeusz Parnowski 11. Prof. dr hab. med. Andrzej Szczudlik 12. Prof. dr hab. med. Maria Barcikowska 13. Prof. dr hab. med. Walenty Nyka 14. Mgr Monika Przygucka 15. Mgr Tadeusz Hawrot PTN SUM PTP CM UMK PTNch PTNch UWM PTN PTN IPiN WUM ŚTUM PTPG PTPG PTA PTA PTUM DZP MZ EBC Działalność prowadzona w ramach priorytetu miała na celu wskazanie, jakim istotnym problemem demograficznym i zdrowotnym są choroby typowe dla wieku podeszłego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na choroby mózgu. Uwypuklano możliwość prowadzenia działań profilaktycznych, które nie tylko w odniesieniu do chorób naczyniowych mózgu, lecz także chorób neurodegeneracyjnych mogą zmniejszyć ryzyko pojawienia się określonych zespołów chorobowych albo przynajmniej opóźnić ich występowanie. Podkreślono, że w zakresie chorób naczyniowych mózgu innowacyjne metody diagnostyki i terapii w sposób istotny wpływają na poprawę rokowania. W trakcie dyskusji zwrócono uwagę na istotne znaczenie wprowadzenia priorytetyzacji chorób typowych dla wieku podeszłego w celu uzyskania stabilności finansowej dla realizacji programów polityki zdrowotnej ukierunkowanej na tę grupę chorych, w tym zwiększenia nakładów na podejmowanie badań nad mózgiem, lepsze wykorzystywanie i łatwiejszy dostęp do efektów badań, innowacyjnych metod diagnostyki i leczenia. Centralnym punktem realizacji priorytetu była konferencja ekspercka, która odbyła się 18 listopada 2011 r. w Warszawie i nosiła tytuł „Pierwszy Europejski Dzień Mózgu. Starzenie się, udar mózgu i choroba Alzheimera – w poszukiwaniu innowacyjnych rozwiązań”. Konferencja została zorganizowana przez Ministerstwo Zdrowia RP we współpracy z Europejską Radą Mózgu na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Na zakończenie konferencji przyjęto dokument Konkluzja pokonferencyjna, w którym podkreślono, że podjęte przez członków UE zobowiązania, mające na celu ochronę i wsparcie starszych, przewlekle chorych pacjentów i ich opiekunów, powinny być realizowane w drodze promowania bliskości i integracji społecznej, bezpiecznego i przyjaznego środowiska oraz ochrony przed samotnością, urazami i przemocą, a także upowszechniania odpowiednich informacji oraz wspierania usług w celu lepszego zaspokojenia potrzeb tej grupy osób. Zwrócono również uwagę, że inicjatywy na rzecz rozwoju i finansowania badań mózgu wciąż pozostają zbyt mało skuteczne. Uczestnicy konferencji uznali za konieczne podejmowanie przez państwa członkowskie wszelkich działań mających na celu zdrowe i aktywne starzenie się, zwłaszcza podejmowanie i wspieranie działań profilaktycznych, edukacyjnych oraz promujących zdrowy, aktywny styl życia. Należy jak najszybciej zapoczątkować działania na rzecz wzrostu zrozumienia oraz świadomości społecznej w kwestii chorób wieku podeszłego, szczególnie chorób mózgu, co przyczyni się do zmniejszenia stygmatyzacji, marginalizacji i wykluczenia społecznego osób starszych. Jednocześnie podkreślono konieczność stałego prowadzenia dokładnych i wiarygodnych badań epidemiologicznych oraz monitoringu chorób wieku podeszłego w celu rozpoznania sytuacji zdrowotnej tej populacji i określenia czynników ryzyka, które mogą pogarszać funkcjonowanie osób starszych, jak również opracowania trendów i ich wpływu na zdrowie oraz sytuację socjalną społeczeństwa europejskiego. Zgodzono się co do tego, że koniecznie należy ustalić kryteria w zakresie jakości opieki nad pacjentami starszymi oraz systemami wsparcia opiekunów poprzez tworzenie zintegrowanej opieki środowiskowej i rozwój samopomocowych struktur społecznych dla pacjentów. W ramach poprawy systemu organizacji opieki zdrowotnej należy zwiększyć dostępność do procedur medycznych osobom starszym, m.in tworząc referencyjne ośrodki zajmujące się diagnostyką i terapią chorób wieku podeszłego, zwłaszcza chorób mózgu. Nierozwiązanym problemem w starości pozostaje wciąż kwestia urazowości wśród tej populacji, w związku z czym konieczna jest stała poprawa dostępności do leczenia neurochirurgicznego i neurorehabilitacji. We wnioskach końcowych opracowanego dokumentu podkreślono konieczność zapewnienia obywatelom Europy warunków do starzenia się z godnością, w tym jak najlepszego rozwiązywania problemów etycznych związanych z chorobami wieku podeszłego, jak również przestrzegania zasad europejskiej karty praw podstawowych, w szczególności zapisów rozdziału dotyczącego godności. Zwrócono uwagę na to, że złożoność opieki nad starszym pacjentem wymaga interdyscyplinarnego, profesjonalnego i wielosektorowego podejścia, w tym integracji sektorów zdrowia, nauki i polityki społecznej. Uwypuklono ponadto konieczność zapewnienia odpowiedniego wsparcia organizacji opiekunów i pacjentów. W opracowanej Konkluzji uczestnicy konferencji zarekomendowali państwom członkowskim UE: • ustalenie schematu organizacyjnego struktur opieki nad osobami w wieku podeszłym oraz podjęcie inicjatyw, które pozwolą na identyfikację zagrożeń dla starszego pacjenta; • prowadzenie – we współpracy ze wszystkimi zainteresowanymi stronami – krajowych planów, strategii oraz wszelkich innych działań, poprawiających wdrażanie programów profilaktycznych ukierunkowanych zwłaszcza na eliminację naczyniowych czynników ryzyka oraz tworzenie zasad postępowania w celu zapewnienia skutecznej i adekwatnej opieki zdrowotnej i socjalnej, aby poprawić jakość życia chorych w wieku podeszłym oraz zapewnić wsparcie ich opiekunom; • wymianę najlepszych praktyk między państwami członkowskimi w kwestii ochrony i praw pacjentów oraz dobrych praktyk w aspektach etycznych starości w celu zapewnienia zdrowego starzenia się z godnością; • podejmowanie wszelkich działań na rzecz poprawy profilaktyki, leczenia i rehabilitacji oraz opieki społecznej, także w drodze zwiększania nakładów finansowych na te zadania, w formie zintegrowanej i kompleksowej koncepcji; • ustalenie wspólnych metod wprowadzania zaleceń w zakresie diagnostyki chorób wieku podeszłego, zwłaszcza chorób mózgu, w szczególności diagnostyki klinicznej, diagnostyki laboratoryjnej oraz neuroobrazowania; • opracowanie zaleceń zapewniających maksymalne możliwości stosowania aktualnie dostępnych, udokumentowanych metod terapii w chorobach wieku podeszłego; • opracowanie wspólnej koncepcji europejskiej współpracy i koordynacji w zakresie badań naukowych, która pomoże zrozumieć, wykrywać i zwalczać choroby wieku podeszłego, zwłaszcza choroby mózgu; • wymianę dobrych praktyk oraz informacji na poziomie wspólnotowym na temat krajowych programów, badań naukowych i systemów opieki zdrowotnej, a także podejmowanie multidyscyplinarnej i wielosektorowej współpracy naukowców w celu jak najlepszego wykorzystania infrastruktur badawczych i sieci kontaktów między ośrodkami badawczymi w badaniach nad chorobami wieku podeszłego, zwłaszcza mózgu; • opracowanie systemów wsparcia opiekunów przez tworzenie zintegrowanej opieki środowiskowej oraz samopomocowych struktur społecznych; • jak najskuteczniejsze wykorzystanie dorobku Wspólnoty w zakresie standardów opieki zdrowotnej i opieki społecznej, w szczególności wspólnotowego programu zdrowia publicznego; • ogłoszenie roku 2014 Europejskim Rokiem Mózgu. Źródło artykułu: http://www.starzejsiezdrowo.pl/themes/business/files/Raport26022013c.pdf Fragment publikacji: "Zdrowe starzenie się: BIAŁA KSIĘGA" Data pobrania: 06.05.2013
