pdf Info (2) wstep do prawa europejskiego 2016-2017

Prof. dr hab. Anna Wyrozumska
Katedra Europejskiego Prawa Konstytucyjnego
Jean Monnet Chair of European Constitutional Law
Pokój 3.14/ Sekretariat 3.13
WSTĘP DO PRAWA EUROPEJSKIEGO
rok akademicki 2016-2017
II rok prawo stacjonarne/ wykład 45 godzin + 30 godzin ćwiczeń/ środa 15.30 -18.00
Literatura podstawowa:
J. Barcz, M. Górka, A. Wyrozumska, Instytucje i prawo Unii Europejskiej, wyd. 4,
Wydawnictwo LexisNexis 2015 !!!
Literatura uzupełniająca:
M. Kenig-Witkowska, A. Łazowski, R. Ostrihansky, Prawo instytucjonalne Unii
Europejskiej, wyd. 6, Beck 2015
(teksty Traktatów i innych aktów prawnych, kluczowe orzeczenia TSUE − wymagane na
egzaminie, konspekty wykładów − szukaj na http://www.wpia.uni.lodz.pl/struktura/katedry-izaklady/katedra-europejskiego-prawa-konstytucyjnego
lub
www.
http://wpia.uni.lodz.pl/zeupi/ è Zajęcia/ lub Dokumenty i materiały;
uwaga INFORMACJE OGOLNE są aktualizowane)
Używaj wersji skonsolidowanej Traktatów D.Urz. UE 2016/C 202/01 z 7 czerwca 2016
r.!!!!!
Cel wykładu i wymagania:
Celem wykładu jest przedstawienie podstawowych zasad i mechanizmów działania Unii
Europejskiej i stanowionego przez nią prawa. Studenci powinni wiedzieć jak UE funkcjonuje
1
i nabyć umiejętność stosowania prawa Unii w systemie krajowym, rozpoznawać źródła prawa
Unii i ich skutki prawne, rozumieć znaczenie orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej (TSUE) dla prawa krajowego, rozpoznawać kiedy i w jaki sposób roszczenie
oparte na prawie Unii może być skutecznie dochodzone przed sądem krajowym, a kiedy
przed sądem Unii, jaka jest relacja między TSUE a Trybunałem Konstytucyjnym,
Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w Strasburgu i innymi sądami międzynarodowymi
itp. Studenci muszą znać podstawowe orzeczenia TSUE oraz Trybunału Konstytucyjnego
Na ćwiczeniach studenci zapoznają się z najważniejszymi orzeczeniami TSUE
dotyczącymi przede wszystkim bezpośredniego stosowania i prymatu prawa UE oraz
obowiązku interpretowania prawa krajowego zgodnie z prawem UE. Na ćwiczeniach studenci
zdają kolokwium z „Instytucji i organów UE”. Tematyka ta nie będzie objęta egzaminem.
Egzamin końcowy sprawdza wiedzę i umiejętności nabyte na ćwiczeniach, wykładach
oraz przez lekturę podstawowego podręcznika.
Zakres tematyczny wykładu (ze wskazaniem literatury podstawowej):
1. Rozwój i aktualne problemy UE (struktura prawna i zakres procesu integracji,
poszerzanie kompetencji, charakter prawny Unii przed i po wejściu w życie Traktatu z
Lizbony, metoda wspólnotowa i międzyrządowa, autonomia wewnętrzna prawa UE,
model prawny procesu integracji i zarządzania w Unii, zasada elastyczności, tzw.
wzmocniona współpraca, tzw. metoda schengeńska (rozdziały I-II podręcznika ).
Brexit, kryzys finansowy, imigracyjny i propozycje reformy UE (wykład).
2. Instytucje i organy UE (podręcznik część druga) zaliczane na ćwiczeniach
3. Źródła prawa i stanowienie prawa UE: prawo pierwotne i prawo wtórne, nowa
hierarchia aktów prawnych, nowe sposoby zmiany prawa pierwotnego (m.in.
procedura kładki), zwykła i specjalna procedura ustawodawcza, stanowienie aktów
delegowanych i wykonawczych (rozdział IX i X podręcznika)
4. Zasady działania UE: kompetencje przyznane Unii, podział kompetencji między
Unię i państwa członkowskie, ograniczanie kompetencji Unii: zasady pomocniczości,
proporcjonalności, kontrolna rola parlamentów narodowych, federalna zasada lojalnej
współpracy, poszanowanie tożsamości narodowej państw członkowskich, zasada
demokracji (rozdział IV podręcznika)
5. Bezpośrednie i pośrednie stosowanie prawa UE, prymat prawa UE (rozdział XI,
ćwiczenia)
6. Autonomia proceduralna – środki ochrony prawnej przysługujące jednostce w
prawie krajowym na podstawie prawa UE (rozdział XI pkt 6 podręcznika)
7. Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa członkowskiego z tytułu naruszenia
prawa UE, w szczególności orzeczenia w sprawach C-6/90 i C-9/90 Francovich i inni,
C-46/93 i C-48/93 Brasserie du pêcheur SA oraz Factortame (w szczególności
formuła wystarczająco istotnego naruszenia prawa Unii), C-224/01 Köbler (rozdział
XI pkt 5 podręcznika)
8. Akceptowanie prymatu prawa UE przez systemy krajowe – odpowiedź
niemieckiego Federalnego Sądu Konstytucyjnego (tzw. doktryna Solange), polskiego
Trybunału Konstytucyjnego, podstawowe orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
dotyczące prawa UE (rozdział XXI podręcznika)
9. Zasady ogólne prawa w prawie UE – wybrane zasady ogólne w systemie prawa UE:
zasada pewności prawa, zasada ochrony uprawnionych oczekiwań, zasada
niedyskryminacji (rozdział XII podręcznika)
2
10. Umowy międzynarodowe – kompetencja UE do zawierania umów
międzynarodowych, główne elementy procedury, skutek prawny umów
międzynarodowych zawartych przez UE, umowy mieszane, rola umów zawartych
przez państwa członkowskie w prawie UE, opinia o zgodności umowy
międzynarodowej z Traktatami (rozdział IX pkt 4 oraz 7, rozdział X pkt 3, rozdział
XVIII podręcznika, wykład)
11. Ochrona praw podstawowych w UE – rola TSUE w rozwoju ochrony praw
podstawowych, zakres ochrony, charakter prawny, rola i zakres stosowania Karty
Praw Podstawowych UE, protokół polsko-brytyjski w sprawie stosowania Karty,
konkurencyjna jurysdykcja Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, tzw. test
Bosphorus przystąpienie UE do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (rozdział
XII podręcznika)
12. Współpraca Trybunału Sprawiedliwości UE z sądami krajowymi – pytania
prejudycjalne, podstawowe orzeczenia 283/81 CILFIT, 314/85 Foto-Frost (rozdział
XVII podręcznika)
13. Egzekwowanie zobowiązań państw członkowskich – skargi Komisji i państwa
członkowskiego przeciwko państwu członkowskiemu (rozdział XIII podręcznika)
14. Egzekwowanie zobowiązań Unii – skargi o stwierdzenie nieważności aktu Unii, na
bezczynność i odszkodowawcza (podstawowe orzeczenia 294/83 Les Verts, C-70/88
Chernobyl, 25/62 Plaumann, 106 i 107/Toepfer, C-309/89 Codorniu, C-50/00 P Unión
de Pequeños Agricultores, C-263/02 P Jégo-Quéré & Cie SA, 15/70 Chevalley, 5/71
Schöppenstedt – formuła wystarczająco istotnego naruszenia prawa Unii jako
przesłanka odpowiedzialności odszkodowawczej instytucji (rozdziały XIV-XVI
podręcznika)
3
Egzamin: pisemny, w formie czterech otwartych pytań
Należy odpowiedzieć zadawalająco na wszystkie pytania (jest na to 1 godzina).
Terminy egzaminów:
Na egzaminie wymagany jest indeks z wpisaną datą egzaminu pisemnego.
Sesja nie jest podzielona na pierwszy termin i poprawki; można przyjść w dowolnym,
wskazanym, terminie na „pierwszy termin”(również w czerwcu i we wrześniu). Nieobecności
nie trzeba usprawiedliwiać, są bowiem bez znaczenia. Jednakże nie będzie żadnych
dodatkowych terminów egzaminów dla osób, które nie zdążą zdać egzaminu w sesji
zimowej lub letniej.
Przykładowe pytania egzaminacyjne:
1. Na czym polega zasada powierzenia kompetencji i jakie są jej konsekwencje?
2. Co to są kompetencje dodatkowe Unii?
3. Jak działa zasada pomocniczości?
4. Jaki test stosuje TSUE do badania proporcjonalności środka prawnego?
5. Do kogo odnosi się zasada lojalnej współpracy?
6. Co to jest metoda wspólnotowa? Czy ma obecnie zastosowanie?
7. Jaką rolę odgrywa Parlament Europejski w obecnych procedurach stanowienia
prawa? Czy jest samodzielnym legislatorem?
8. W jaki sposób parlamenty krajowe uczestniczą w procesach decyzyjnych w UE?
9. Jakie są przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej państwa z tytułu naruszenia
prawa UE a jakie odpowiedzialności odszkodowawczej UE z tego samego tytułu?
10. Jakie zasady ograniczają autonomię proceduralną państw członkowskich?
11. Na czym polega autonomia wewnętrzna i zewnętrzna prawa UE?
12. Co to znaczy, że zasada niedyskryminacji jest ogólną zasadą prawa Unii?
13. W jaki sposób i dlaczego skutkują w prawie Unii prawa zawarte w Europejskiej
Konwencji Praw Człowieka?
14. W jakich sytuacjach TSUE kontroluje przestrzeganie praw podstawowych przez
państwa członkowskie?
15. Jakiego rodzaju aktem jest i jak skutkuje Karta Praw Podstawowych Unii?
16. Dlaczego Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu może kontrolować
akty prawne Unii?
17. Na czym polega doktryna sprawy wyjaśnionej/ sprawy oczywistej?
18. Jakie zmiany wprowadził Traktat lizboński w skardze o stwierdzenie nieważności
aktu Unii? Czy wynikały one z wcześniejszego orzecznictwa TSUE?
19. W jaki sposób niemiecki Federalny Sąd Konstytucyjny zaakceptował prymat prawa
Unii (w tym w wyrok w sprawie Traktatu lizbońskiego)?
20. Czy polski Trybunał Konstytucyjny może badać zgodność rozporządzenia UE z
Konstytucją?
4