Badania lekarskie pracowników

PORADNIKI
KADROWE
Pod redakcją
Anny Sokołowskiej
Badania lekarskie
pracowników
Nowe zasady od 1 kwietnia 2015 r.
Pod redakcją
Anny Sokołowskiej
PORADNIKI
KADROWE
Badania lekarskie
pracowników
Nowe zasady od 1 kwietnia 2015 r.
Zamów książkę w księgarni internetowej
Warszawa 2015
Tekst
pochodzi
z Serwisu
Prawa
Pracy
i Ubezpieczeń
Społecznych
Tekst
pochodzi
z Serwisu
Prawa
Pracy
i Ubezpieczeń
Społecznych
Stan
prawny
na na
1 maja
2015 r. 2014 r.
Stan
prawny
1 października
Wydawca
WydawcaStojek-Siwińska
Magdalena
Magdalena Stojek-Siwińska
Redaktor prowadzący
Redaktor prowadzący
Ewa Fonkowicz
Ewa Fonkowicz
Łamanie
Redaktor merytoryczny
Violet
Design
Izabela
Baranowska
Sylwia Gołaś-Olszak
Projekt okładki i stron tytułowych
Studio
Kozak
Łamanie
JustLuk Łukasz Drzewiecki, Justyna Szumieł, Krzysztof Drzewiecki
Ilustracja na okładce
Projekt okładki i stron tytułowych
© iStockphoto.com/artvea
Studio Kozak
Ilustracja na okładce
© iStockphoto.com/mstay
Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących
im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej
w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło.
A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty.
SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ
Więcej na www.legalnakultura.pl
P OLSKA I ZBA K SIĄŻKI
© Copyright
© Copyright
by by
Wolters
Kluwer
2014
Wolters
Kluwer
SA,SA,
2015
ISBN:
978-83-264-7968-7
ISBN:
978-83-264-8379-0
ISBN PDF-a: 978-83-264-8415-5
Wydane
przez:
Wydane
przez:
Wolters
Kluwer
SASA
Wolters
Kluwer
Dział Praw Autorskich
Dział Praw Autorskich
01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33
ul. Przyokopowa 33
tel.01-208
22 535Warszawa,
82 19
tel. 22
535 82 00, fax 22 535 81 35
e-mail:
[email protected]
e-mail: [email protected]
www.wolterskluwer.pl
www.wolterskluwer.pl
księgarnia
internetowa www.profinfo.pl
księgarnia internetowa www.profinfo.pl
Spis treści Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Część I
KOMENTARZ
Rozdział 1
Badania lekarskie pracowników – nowe zasady od 1 kwietnia 2015 r.
(Anna Sokołowska) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Badania lekarskie pracowników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Wstępne badania lekarskie pracowników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Pracownicy wyłączeni z obowiązku przeprowadzania
wstępnych badań lekarskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Pracownicy ponownie zatrudniani u tego samego pracodawcy . . .
2.3. Pracownicy przyjmowani do pracy u innego pracodawcy . . . . . . . .
2.4. Pracownicy przyjmowani do pracy, którzy pozostają
jednocześnie w innym stosunku pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5. Badania wstępne konieczne przy pracach szczególnie
niebezpiecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.6. Badania wstępne pracowników już zatrudnionych . . . . . . . . . . . . .
3. Skierowanie na badania profilaktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Przechowywanie skierowania na badania lekarskie i orzeczenia
o braku przeciwskazań do pracy w aktach osobowych pracownika . . . . .
5. Sankcje dla pracodawcy za naruszenie obowiązków dotyczących
badań lekarskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Sankcje dla pracownika w przypadku niepoddania się badaniom
lekarskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział 2
Tryb i zasady przeprowadzania badań lekarskich
(Maciej Ambroziewicz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Rodzaje badań profilaktycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Tryb i zasady przeprowadzania badań profilaktycznych . . . . . . . . . . . . . .
4. Kto może przeprowadzać badania profilaktyczne? . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Profilaktyczna opieka lekarska tylko na podstawie pisemnej umowy . . .
17
17
19
21
22
22
24
26
26
28
33
33
34
35
35
36
39
43
43
6
Spis treści
6. Tryb odwoławczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Finansowanie profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami . . .
8. Przechowywanie orzeczeń lekarskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Sankcje za niedopełnienie obowiązków związanych z profilaktyczną
opieką lekarską nad pracownikami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
46
46
47
Rozdział 3
Obowiązek badań lekarskich na koszt pracodawcy
(Jarosław Marciniak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Rozdział 4
Szczególne rodzaje badań lekarskich (Maciej Ambroziewicz) . . . . . . . . . . .
1. Badania do celów sanitarno-epidemiologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Badania kierowców oraz użytkowników pojazdów służbowych . . . . . . . .
2.1. Kto to jest kierowca? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Skierowanie na badania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Kto może przeprowadzać badania lekarskie kierowców? . . . . . . . .
2.4. Zasady badania kierowców wyłączonych spod przepisów
ustawy o transporcie drogowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.5. Wzory zaświadczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.6. Koszty badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Badania uczniów i studentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
52
52
53
53
55
59
60
62
62
63
Rozdział 5
Służba medycyny pracy (Dariusz Durzyński) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
1.1. Jednostki organizacyjne służby medycyny pracy . . . . . . . . . . . . . . . 65
1.2. Inne podmioty realizujące zadania służby medycyny pracy . . . . . . 66
2. Podmioty, na rzecz których realizowane są zadania służby medycyny
pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
3. Podmioty zobowiązane do objęcia pracowników profilaktyczną opieką
zdrowotną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
4. Zakres zadań i środki ich realizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
4.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
4.2. Badania profilaktyczne przeprowadzane na podstawie skierowania
wydanego przez pracodawcę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
5. Podmioty współdziałające z jednostkami służby medycyny pracy
w realizacji zadań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
6. Lekarze wykonujący zadania służby medycyny pracy w zakresie badań
wstępnych, okresowych i kontrolnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
7. Umowa pracodawcy z jednostką służby medycyny pracy . . . . . . . . . . . . . 75
8. Wojewódzki ośrodek medycyny pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
8.1. Zadania wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy . . . . . . . . . . . . . 77
8.2. Kontrola podstawowych jednostek służby medycyny pracy . . . . . . 78
Spis treści
7
9. Finansowanie zadań służby medycyny pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
10. Podejmowanie działalności przez podmioty wykonujące zadania służby
medycyny pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
11. Dokumentacja medyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Rozdział 6
Umowa o wykonywanie zadań z zakresu medycyny
pracy zawierana pomiędzy pracodawcą a ośrodkiem medycyny
pracy (Marta Handzlik) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Zakres przedmiotowy umowy o wykonywanie zadań z zakresu
medycyny pracy zawieranej pomiędzy pracodawcą a ośrodkiem
medycyny pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Forma zawarcia umowy o wykonywanie zadań z zakresu
medycyny pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
84
84
86
87
Część II
Pytania i odpowiedzi
1. Po co są dwa egzemplarze skierowania na badania profilaktyczne? . . . . 91
2. Czy konieczne jest drukowanie dwóch kopii skierowania na
badania lekarskie pracowników, jeśli tak, to w jakim celu i gdzie
przechowywać drugą kopię? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
3. Jak wypełniać nowy wzór skierowania na badania lekarskie
obowiązujący od 1 kwietnia 2015 r.? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
4. Czy na skierowaniu na pracownicze badania lekarskie może pojawić
się dopisek: „Badania należy wykonać do…”? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
5. Co oznacza podanie czynnika szkodliwego i wielkości narażenia
w nowym wzorze skierowania na lekarskie badania pracowników? . . . . 98
6. Czy bazując na wzorze skierowania na badania lekarskie, można
wprowadzić odmienny układ graficzny? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
7. Czy lekarz medycyny pracy może zmieniać zakres prac wskazany
w skierowaniu na badania profilaktyczne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
8. Czy pracodawca może zobowiązać pracownika do wykonania testów
psychologicznych? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
9. Czy badanie lekarskie zmieniające stanowisko pracy powinno
traktować się jako badanie wstępne, czy kontrolne? . . . . . . . . . . . . . . . 105
10. Czy pracodawca powinien skierować na ponowne badania wstępne
pracownika, który nie został po rekrutacji od razu zatrudniony? . . . . . 106
11. Czy pracownik ma obowiązek pilnować terminu kolejnych
pracowniczych badań lekarskich? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
12. Jak długo jest ważne zaświadczenie od lekarza medycyny pracy
o zdolności do pracy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
8
Spis treści
13. Jaki jest zakres badań profilaktycznych w odniesieniu
do pracowników kierujących pojazdami w ramach obowiązków
służbowych? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14. Kiedy pracownicy powinni przeprowadzać badania lekarskie
medycyny pracy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15. Czy można wyegzekwować poniesiony koszt badania wstępnego
od osoby, która po wykonaniu badań nie podjęła pracy? . . . . . . . . . . . .
16. Czy pracodawca ma obowiązek zwrotu kosztów dojazdu na wstępne
badania profilaktyczne osobie przyjmowanej do pracy? . . . . . . . . . . . .
17. Czy w skierowaniu na badania wstępne pracownika należy wpisać,
że jest to osoba niepełnosprawna? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18. Czy należy skierować na badania wstępne pracownika, który był
zatrudniony u tego samego pracodawcy na podstawie umowy
o pracę oraz umowy o dzieło? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19. Czy osobę, z którą po umowie zlecenia podpisano umowę o pracę,
należy skierować na wstępne szkolenie bhp i badania lekarskie? . . . . .
20. Czy zleceniobiorca poruszający się osobowym samochodem
służbowym powinien otrzymać od zleceniodawcy skierowanie
na badania lekarskie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21. Czy kierowca, który posiada aktualne zaświadczenie
o przeprowadzonym badaniu psychologicznym, musi zostać
skierowany na wstępne badania lekarskie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
22. Czy magazynier obsługujący wózek widłowy wysokiego składowania
musi mieć badania psychotechniczne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23. Czy należy skierować na badania wstępne pracownika,
który po okresie próbnym został zatrudniony na stanowisku
kierowniczym? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24. Czy organizator praktyk absolwenckich powinien skierować
absolwentów na wstępne badania lekarskie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25. Czy pracę przy komputerze w pełnym wymiarze czasu pracy,
jaką wykonuje np. grafik komputerowy, uznaje się za pracę
uciążliwą? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26. Czy pracownik wykonujący pracę w wykopach powyżej 1 m jest
zobowiązany przejść badania lekarskie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27. Czy pracownik, który rozpoczyna pracę przy komputerze, powinien
być skierowany na badania profilaktyczne? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
28. Czy prezes spółki zatrudniony na podstawie powołania powinien
zostać skierowany na badania lekarskie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29. Czy student przyjęty na nieodpłatną praktykę powinien przejść
badania lekarskie i szkolenie bhp i ppoż? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
30. Czy w przypadku osób przyjmowanych do pracy można wskazać
więcej stanowisk pracy w skierowaniu na badania wstępne? . . . . . . . . .
110
112
113
114
116
116
118
121
124
125
128
129
132
134
135
137
138
139
Spis treści
9
31. Jakie badania powinien odbyć operator wózka jezdniowego
z napędem silnikowym? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
32. Czy firmy zatrudniające 60 i 100 pracowników powinny zawrzeć
umowę z lekarzem medycyny pracy na badania pracowników? . . . . . . 143
33. Czy lekarz medycyny pracy może uzależnić przeprowadzenie
badania profilaktycznego od dostarczenia przez pracownika
zaświadczenia lekarskiego od lekarza specjalisty? . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Część III
Wzory dokumentów
Skierowanie na badania lekarskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Orzeczenie lekarskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Orzeczenie lekarskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rejestr wydanych orzeczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Umowa o wykonywanie zadań z zakresu medycyny pracy . . . . . . . . . . . . .
148
150
152
154
155
Część IV
Akty prawne
Ustawa Kodeks pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie
przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu
profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz
orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych
w Kodeksie pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ustawa o służbie medycyny pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej w sprawie orzekania
o niezdolności do pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie rodzajów dokumentacji
badań i orzeczeń psychologicznych, sposobu jej prowadzenia,
przechowywania i udostępniania oraz wzorów stosowanych
dokumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
161
182
215
221
224
235
Wykaz skrótów Akty prawne
k.c. k.p. p.r.d.
pr. atom.
r.b.h.p.m. r.b.h.p.u. r.b.l.k. r.b.l.p. r.b.l.u.s. –ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst
jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.)
–ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst
jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.)
–ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym
(tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1137 z późn. zm.)
–ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. – Prawo atomowe (tekst
jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1512 z późn. zm.)
–rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe
(Dz. U. Nr 148, poz. 973)
–rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
z dnia 5 lipca 2007 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy w uczelniach (Dz. U. Nr 128, poz. 897)
–rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2014 r.
w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców (Dz. U.
poz. 949)
–rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej
z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań
lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki
zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich
wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy
(Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.)
–rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia
2014 r. w sprawie badań lekarskich kandydatów do szkół
ponadgimnazjalnych lub wyższych i na kwalifikacyjne
12
r.p.b.h.p. r.p.o.l. r.s.b.h.p. r.s.z.p.d. u.k.p.
u.p.a. u.p.z.i.r.p. u.s.m.p. u.t.d. u.u.d.g. u.z.s.a.
Wykaz skrótów
kursy zawodowe, uczniów tych szkół, studentów, słuchaczy
kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz uczestników
studiów doktoranckich (Dz. U. poz. 1144)
–rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r.
Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.)
–rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej
z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań
lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki
zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich
wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy
(Dz. U. Nr 69, poz. 332)
–rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca
2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.)
–rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez
pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze
stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz. U. Nr 62, poz. 286 z późn. zm.)
–ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami
(tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 155 z późn. zm.)
–ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o praktykach absolwenckich
(Dz. U. Nr 127, poz. 1052)
–ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r.
poz. 149 z późn. zm.)
–ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy
(tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1184)
–ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym
(tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1414 z późn. zm.)
–ustawa z dnia 7 listopada 2014 r. o ułatwieniu wykonywania
działalności gospodarczej (Dz. U. poz. 1662)
–ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania
wyrobów zawierających azbest (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r.
Nr 3, poz. 20 z późn. zm.)
Wykaz skrótów
13
u.z.z.z. –ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn.:
Dz. U. z 2013 r. poz. 947 z późn. zm.)
ustawa o PIP –ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji
Pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 404 z późn. zm.)
Inne
MPP
NSA OSNP PiZS PP SN –Monitor Prawa Pracy
–Naczelny Sąd Administracyjny
–Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych
–Prawo i Zabezpieczenie Społeczne
–Prawo Pracy
–Sąd Najwyższy
Część I KOMENTARZ
Anna Sokołowska
Rozdział 1 Badania lekarskie pracowników
– nowe zasady od 1 kwietnia 2015 r.
Podstawowym obowiązkiem każdego pracodawcy jest zapewnienie profilaktycznej opieki lekarskiej nad pracownikami. Kluczowym elementem
tej profilaktyki są badania lekarskie mające na celu ustalenie zdolności
pracownika do wykonywania pracy w warunkach występujących na danym
stanowisku. Dlatego też, zanim pracownik przystąpi do pracy, musi najpierw poddać się badaniom lekarskim i dostarczyć pracodawcy orzeczenie
lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania pracy
w warunkach określonych w skierowaniu otrzymanym od pracodawcy.
1. Badania lekarskie pracowników
Badania profilaktyczne pracowników wykonywane są przed zawarciem
umowy o pracę oraz cyklicznie ponawiane w trakcie jej trwania. W niektórych
przypadkach, w celu ustalenia negatywnego wpływu czynników szkodliwych
na zdrowie pracownika, może również zachodzić potrzeba wykonania tych
badań już po zakończeniu stosunku pracy.
Uwaga!
Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229
§ 4 k.p.). Skierowanie pracownika na badania profilaktyczne i całkowita odmowa dopuszczenia go do pracy, gdy nie ma orzeczenia o braku przeciwwskazań do pracy na określonym
stanowisku, bezwzględnie należy do obowiązków pracodawcy (wyrok SN z dnia 10 stycznia
2006 r., I PK 131/05, OSNP 2006, nr 23–24, poz. 344).
18
Część I. KOMENTARZ
Wyróżnia się trzy rodzaje badań lekarskich, którym w określonych
warunkach muszą być poddawani wszyscy zatrudnieni pracownicy:
– badania wstępne – przeprowadzane w momencie przyjęcia pracownika
do pracy,
– badania okresowe – którym podlega każdy pracownik niezależnie od
rodzaju wykonywanej pracy i warunków, w jakich praca jest wykonywana.
Częstotliwość badań okresowych ustala lekarz przeprowadzający badania
profilaktyczne, biorąc pod uwagę rodzaj i warunki wykonywanej pracy
oraz stan zdrowia pracownika,
– badania kontrolne – którym podlega każdy pracownik po niezdolności do
pracy spowodowanej chorobą trwającą dłużej niż 30 dni. W momencie
stawienia się pracownika do pracy po zakończonej chorobie i zgłoszenia
gotowości do wykonywania pracy pracodawca obowiązany jest wystawić
mu skierowanie na przeprowadzenie badania kontrolnego.
Uwaga!
Ciężar finansowy profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami spoczywa całkowicie
na pracodawcy. Koszt profilaktycznej opieki zdrowotnej to:
– koszt badań profilaktycznych,
– wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy przez pracownika w związku z badaniami
profilaktycznymi,
– koszty badań profilaktycznych poszerzonych decyzją lekarza,
– koszty ponownego badania na skutek odwołania się pracownika lub pracodawcy od
treści orzeczenia lekarskiego,
– koszty przejazdu pracownika w związku z przeprowadzanymi badaniami,
– koszty badań lekarskich okresowych osób, z którymi rozwiązano stosunek pracy,
jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie jej takimi badaniami w związku
z zatrudnianiem jej przez pracodawcę w warunkach narażenia na działanie substancji
i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających.
W związku z obowiązkami dotyczącymi profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, w tym badań lekarskich, każdy pracodawca jest
zobowiązany na podstawie art. 12 u.s.m.p. do podpisania umowy o badania
profilaktyczne z jednostką służby medycyny pracy. Umowa, jaką pracodawca
zawiera z jednostką medycyny pracy, zobowiązuje go do:
– przekazywania jednostce informacji o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych wraz z aktualnymi wynikami
badań i pomiarów tych czynników,
– zapewnienia udziału jednostki w komisji bezpieczeństwa i higieny pracy,
działającej na terenie zakładu pracy,
Rozdział 1. Badania lekarskie pracowników…
19
– zapewnienia jednostce możliwości przeglądu stanowisk pracy w celu
dokonania oceny warunków pracy,
– udostępniania jednostce dokumentacji wyników kontroli warunków
pracy w części odnoszącej się do ochrony zdrowia i życia pracowników.
Uwaga!
Niewłaściwe i niezgodne z prawem jest kierowanie pracowników do przypadkowych
lekarzy medycyny pracy.
2. Wstępne badania lekarskie pracowników
Badania wstępne mają na celu stwierdzenie braku przeciwwskazań do
pracy na określonym stanowisku. Obowiązek kierowania na badania wstępne
może dotyczyć zarówno osób kandydujących do pracy, jak i już zatrudnionych
(art. 129 § 1 k.p.).
Uwaga!
Z obowiązku skierowania na badania wstępne nie zwalnia fakt posiadania przez kandydata aktualnych specjalistycznych badań lekarskich stwierdzających prawo wykonywania
zawodu lub czynności (wyrok NSA z dnia 7 listopada 2002 r., II SA 3358/01, PP 2003,
nr 3, poz. 38). Jeżeli zatem osoba aplikująca do pracy posiada np. książeczkę badań dla
celów sanitarno-epidemiologicznych, niezależnie od tego, przed dopuszczeniem do pracy,
pracodawca musi skierować ją na badania wstępne.
Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:
– osoby przyjmowane do pracy,
– pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni
pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują
czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.
W pierwszym z przedstawionych przypadków praktyką jest, że umowę
o pracę zawiera się dopiero po przeprowadzeniu wstępnych badań profilaktycznych i uzyskaniu orzeczenia o braku przeciwwskazań do pracy
na określonym stanowisku. Przepisy prawa pracy nie określają jednak
konkretnego terminu, w jakim kandydat na pracownika powinien zostać
zatrudniony po wykonaniu badań, jak również nie określają, do kiedy orzeczenie dopuszczające pracownika do pracy jest aktualne, a kiedy traci swoją
aktualność, tj. nie wskazują konkretnej daty ważności takiego orzeczenia.
PORADNIKI
KADROWE
Publikacje z serii Poradniki Kadrowe zostały przygotowane z myślą o praktykach i przeznaczone są dla pracowników działów kadr, HR oraz osób zajmujących się zawodowo prawem
pracy. Tematyka każdej książki została starannie dobrana z uwagi na jej aktualność i użyteczność w codziennej pracy.
W książce w sposób kompleksowy i przystępny zostały omówione przepisy regulujące tryb
i zasady przeprowadzania profilaktycznych badań lekarskich pracowników. Przedstawiono
przede wszystkim obowiązujące od 1 kwietnia 2015 r. zmiany dotyczące badań wstępnych.
Na mocy tej nowelizacji kodeksu pracy wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby
przyjmowane do pracy u innego pracodawcy, jeżeli przedstawią aktualne orzeczenie lekarskie, a warunki pracy na nowym stanowisku będą podobne jak na poprzednim. W związku
z tą zmianą konieczna była również nowelizacja przepisów wykonawczych w tym zakresie.
W poradniku czytelnik znajdzie wyjaśnienia związane ze stosowaniem nowych regulacji
w praktyce, w tym m.in. odpowiedzi na pytania:
• jak prawidłowo wystawić skierowanie na badanie,
• jak długo jest ważne zaświadczenie lekarza medycyny pracy o zdolności pracownika
do pracy,
• czy można wyegzekwować poniesiony koszt badania wstępnego od osoby, która po wykonaniu badań nie podjęła pracy,
• czy należy skierować na badania wstępne pracownika, który był zatrudniony u tego samego pracodawcy na podstawie umowy o pracę oraz umowy cywilnoprawnej.
Zaletą opracowania jest przekrojowe ujęcie tematu oraz zilustrowanie prezentowanych zagadnień przykładami konkretnych stanów faktycznych, a także wskazanie sposobów rozwiązania
problemowych sytuacji.
Czytelnicy znajdą tu również wybrane wzory dokumentów oraz teksty najważniejszych aktów
prawnych z omawianego zakresu.
cena 59 zł (w tym 5% VAT)
9788326483790 W01P01
ISBN 978-83-264-8379-0
Zamówienia:
infolinia 801 04 45 45, fax 22 535 80 01
[email protected]
www.wolterskluwer.pl
księgarnia internetowa www.profinfo.pl
9 788326 483790