Bezpiecze*stwo spo*eczne
advertisement
Bezpieczeństwo społeczne – ćw. 2 Metody przeciwdziałania zjawiskom społecznym stanowiącym zagrożenie dla bezpieczeństwa społecznego Kryteria oceniania Efekt Metoda kształcenia weryfikacji P_W03 - przedstawić rolę podmiotów rządowych test zamknięty, test i pozarządowych, w tym założenia ich inicjatyw, otwarty w zakresie utrzymania bezpieczeństwa społecznego P_U02 - scharakteryzować metody test zamknięty, test przeciwdziałania zjawiskom społecznym otwarty stanowiącym zagrożenie dla bezpieczeństwa społecznego [kurs DL] P_U03 - analizować przebieg procesów test zamknięty, test demograficznych zachodzących w państwie i ich otwarty wpływ na bezpieczeństwo społeczne Od 16 listopada 2015 r. – ministrem rodziny, pracy i polityki społecznej jest Elżbieta Rafalska www.mpips.gov.pl (do 8 stycznia 2016 r. adres strony pozostawał niezmieniony) Definicja polityki Wg Arystotelesa – to sztuka „kontrolowania i uzgadniania – w ramach zorganizowanej zbiorowości ludzkiej – interesów różnorodnych grup społecznych”. /Edmund Wnuk-Lipiński, Polityka, w: Encyklopedia socjologii/ Dwa rozumienia polityki jako swoistej „sztuki działania” Polityka jako sztuka realizowania tego, co możliwe (to gra o sumie zerowej; akcentuje się tu realizację woli, nawet wbrew woli innych); w tym sensie polityka utożsamiana jest ze stosunkami władzy (ktoś jest na wozie, ktoś pod wozem) Polityka jako domena uzgadniania (to pole „współpracy między różnymi segmentami społeczeństwa”, gra o sumie niezerowej) /Edmund Wnuk-Lipiński, Polityka, w: Encyklopedia socjologii/ Zasięg i przedmiot polityki „Domeną polityki jest życie publiczne, zatem w jej obszarze mieszczą się niemal wszystkie działania społeczne, które wykraczają poza zakres mikrostruktur (grup społecznych)” Przedmiotem polityki są takie zjawiska społeczne, jak: „konflikt społeczny, problemy legitymizacji, względna deprywacja (poczucie niesprawiedliwości w dostępie do dóbr) i nierówności społeczne, wybory, wyłanianie się ruchów społecznych i przywódców politycznych, (…) procedury zdobywania poparcia społecznego” /E. Wnuk-Lipiński, dz. cyt./ Aksjologiczny wymiar polityki To „idee, ideologie i doktryny polityczne, które porządkują ogląd świata społecznego z pewnej szczególnej perspektywy, a ponadto ustalają kierunek, a niekiedy nawet sposób działania zwolenników określonej idei, ideologii czy doktryny” (innymi słowy chodzi o to, z jakich podstaw wyrasta ewentualna polityka, także polityka społeczna – social policy) Aksjologiczny wymiar polityki Za taki aksjologiczny aspekt polityki można uznać np. „przeciwdziałanie marginalizacji społecznej, a więc służenie przez państwo i instytucje pozarządowe zinstytucjonalizowaną i trafnie adresowaną pomocą mającą na celu ograniczanie rozmiaru marginesu społecznego” /E. Wnuk-Lipiński, dz. cyt./ Tak rozumiane działania to domena tzw. polityki społecznej… Polityka społeczna sensu stricte – różne rozumienia… …to „działalność państwa, samorządu i organizacji pozarządowych, której celem jest wyrównywanie drastycznych różnic socjalnych między obywatelami, dawanie im równych szans i asekurowanie ich przed skutkami ryzyka socjalnego” / J. Auleytner, Strategia polskiej polityki społecznej, w: Strategia rozwoju Polski do roku 2020, tom II, Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus”, Warszawa 2000/ …to „działalność państwa, samorządu i organizacji pozarządowych zmierzająca do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludności, prorozwojowych struktur społecznych oraz stosunków społecznych opartych na równości i sprawiedliwości społecznej, sprzyjających zaspokajaniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie” /A. Kurzynowski, Związki polityki społecznej z polityką gospodarczą, w: Kurzynowski A. (red.), Polityka społeczna, Szkoła Główna Handlowa 2001/ Polityka społeczna sensu stricte – różne rozumienia… …to „działalność publiczna, której zamierzone cele i osiągane rezultaty dotyczą warunków, poziomu i jakości życia społeczeństw jako całości, a także wybranych zbiorowości osób, rodzin czy gospodarstw domowych /R. Szarfenberg, Krytyka i afirmacja polityki społecznej, IFiS PAN, Warszawa 2008/ to ciągłe „zorganizowane i świadome działanie nakierowane na utrzymywanie względnej równowagi między dwiema wartościami: wolnością i równością. (…) w najbardziej ogólnym sensie jest procesem redystrybucji dóbr i usług wedle pewnych normatywnych założeń (…) jest więc podejmowana w celu korekcji tych procesów gospodarczych i społecznych, które naruszają zespół wartości definiowanych jako sprawiedliwość społeczna (…); realokacja dóbr i usług odbywa się na rzecz jednych (…) kosztem innych grup społecznych” /E. Wnuk-Lipiński, Demokratyczna rekonstrukcja, PWN, W-wa 1996/ Style realizacji polityki społecznej Styl wyzwalający (ludzie chcą, ale są w swych inicjatywach blokowani przez uwarunkowania zewnętrzne; skuteczny wtedy, gdy mamy do czynienia z ograniczeniami zewnętrznymi wobec adresatów) Styl opiekuńczy (ludzie chcą, ale nie potrafią i/lub nie mogą; adresaci są traktowani jako nie w pełni sprawni, wymagający zatem wsparcia przynajmniej czasowego) Styl bodźcowy (nie chcą, choć mogą; trzeba ich zmobilizować nagrodą – np. finansową, ale także atmosferą; zob. tzw. pokolenie Y) Styl rygorystyczny (ludzie potrafią i mogą, ale nie chcą odstąpić od zachowań nagannych) Bezpieczeństwo społeczne – instrumenty polityki społecznej - Instrumenty ekonomiczne to m.in.: kształtowanie polityki konsumpcyjnej przez dostęp do pracy, kształtowanie wynagrodzeń, opodatkowania dochodów, politykę cenową, zasady udzielania kredytów, kształtowanie dostępu do świadczeń społecznych… kształtowanie stosunków właśnościowych np. przez uwłaszczanie, wywłaszczanie, ochronę form własności… Instrumenty prawne (najogólniej rzecz ujmując – to, co powyżej, aby było gwarantowane, powinno mieć ochronę prawną, formułę prawną [zob. prawo pracy, prawo cywilne, prawo rodzinne, prawo karne, Konstytucja RP]) Bezpieczeństwo społeczne – instrumenty polityki społecznej Instrumenty informacyjne (edukacja, media, poradnictwo, praca socjalna) Instrumenty kadrowe (zasoby ludzkie, kapitał ludzki – to ci, którzy: a) decydują o kierunkach polityki społecznej na szczeblu centralnym, ale i samorządowym, związkowym, pozainstytucjonalnym; b) świadczą konkretne, szeroko rozumiane usługi wzmacniające potencjał innych, wspierające innych w konkretnych sytuacjach: od nauczycieli począwszy, przez lekarzy, terapeutów, pracowników socjalnych, po policjantów, sędziów, komorników; c) prowadzą wolontariat... Kształtowanie przestrzeni (przyjaznej, funkcjonalnej, sprzyjającej rozwojowi, niesprzyjającej patologiom…) Gospodarowanie czasem (włączać potrzebne działania we właściwym czasie; zagospodarować czas wolny młodych, starych (coraz dłużej żyjących)… Bezpieczeństwo społeczne - profilaktyka Profilaktyka uprzedzająca – działania podejmowane przed pojawieniem się zjawiska, a więc i jego skutków; inaczej – działania wyprzedzające naruszenie normy, wystąpienie zjawiska... Profilaktyka objawowa – jeśli zjawisko zaistniało, podejmuje się działania mające na celu usunięcie jego skutków bądź przyczyn (aby się nie powtórzyło); inaczej: działania podejmowane po naruszeniu normy, po wystąpieniu zjawiska… Bezpieczeństwo społeczne – strategie postępowania 1. 2. - Strategia destruktywna jest sensowna zwłaszcza jako reakcja natychmiastowa (np. izolowanie, separowanie np. czynu nagannego, aby go nie powtórzył). Metody strategii destruktywnej to: uniemożliwianie (utrudnianie określonych działań) wytłumianie (sankcjonowanie zachowań nagannych) zagrażanie (zapowiadanie reakcji) Bezpieczeństwo społeczne – strategie postępowania Strategia kreatywna, nierepresyjna: - obejmuje działania rozwijające zjawiska pożądane - po to, by eliminowały zjawiska niepożądane; (np. fundusze na dodatkowe godziny wf, aby po lekcjach uczniowie uprawiali sport, a nie chuliganili) - ma sens w dłuższym horyzoncie czasowym, wymaga przemyślanej polityki, sporych nakładów... Bezpieczeństwo społeczne – strategie postępowanie a. b. c. d. e. Metody strategii kreatywnej: szkolenie (przekazywanie wiedzy i umiejętności w różnych dziedzinach /w zakresie zachowań zgodnych z prawem/) przekonywanie (wskazywanie profitów płynących z określonych zachowań) propagowanie (komunikowanie z wykorzystaniem oddziaływania na emocje, podświadomość) informowanie (uzupełnianie wiedzy przekazanej innymi metodami; np. artykuły prasowe...) przetwarzanie środowiska na sprzyjające zachowaniom poprawnym (zgodnym z prawem...) Działania zapobiegawcze i ich etapy etap działań pierwotnych (eliminowanie warunków sprzyjających powstawaniu negatywnych zjawisk, np.: polityka gospodarcza nastawiona na tworzenie miejsc pracy, miejsc rekreacji, zajęcia dla młodych, planowanie przestrzenne) etap działań wtórnych (zapobieganie negatywnym zjawiskom; np. rozpoznanie środowisk przestępczych, „sąsiedzka czujność”, monitoring, techniczne zabezpieczenia) etap działań następczych (to już reakcje, strategia destruktywna - zapobieganie recydywie, „promieniowaniu” złych postaw, ale i kreatywna – np. resocjalizacja, praca socjalna pojmowana jako „działalność zawodowa skierowana na pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowaniu w społeczeństwie oraz na tworzenie warunków sprzyjających temu celowi) Bezpieczeństwo społeczne - ćw. 3 Pomoc społeczna Różne znaczenia pomocy społecznej /ten i kolejne slajdy za: T. Kaźmierczak, Pomoc społeczna, w: Encyklopedia socjologii/ - Potoczne, zarazem oparte na rodzimej koncepcji polityki społecznej z XX w.: to „katalog dóbr/instrumentów p.s. (zasiłki, pomoc w naturze, usługi) świadczonych przez właściwe organizacje, przede wszystkim publiczne, osobom, które znajdują się w trudnej sytuacji życiowej…” Socjologiczne: to „jedna z podstawowych instytucji społecznych” służąca „utrzymania ładu i integracji systemu społecznego”; szczegółowymi celami p.s. są: „1) łagodzenie skutków deprywacji i przynoszenie ulgi w cierpieniu; 2) rozwiązywanie problemów i pokonywanie trudności; 3) zapobieganie” ww. problemom… Różne znaczenia pomocy społecznej Pomoc społeczna jest również rozumiana jako zgeneralizowana funkcja polityki społecznej prowadzonej głównie przez państwo, „której celem jest osiąganie stanu określanego jako dobrobyt lub dobrostan obywateli; państwo pomaga swoim obywatelom, interweniuje za pośrednictwem usług społecznych: ochrony i opieki zdrowotnej, oświaty, mieszkalnictwa, zatrudnienia, zabezpieczenia społecznego (tj. dochodu) oraz instytucji samej pomocy społecznej” Kryteria analizy pomocy społecznej - - Pomoc społeczną można analizować według: „natury uprawnień do korzystania z pomocy społ. (np. pomoc prawna, finansowa, profesjonalna) kryteriów uprawnień (cechy jednostki, rodziny, grupy, miejsca zamieszkania, cechy społ.-biolog.) zasad przyznawania uprawnień (ściśle określone lub zmienne, arbitralne lub uznaniowe) administracyjnych i finansowych metod określania dostępu, korzystania ze świadczeń, alokacji zasobów założonych funkcji świadczeń” (co komu, dlaczego) Cechy pomocy społecznej jako instytucji To organizacja (struktura) formalna Działa pod auspicjami społecznymi (to społeczeństwo ją finansuje ze środków publicznych bądź za pośrednictwem prywatnych donatorów, także określa i sankcjonuje cele i metody jej działania, sprawując nad nią kontrolę…) Charakter jej działania jest niekomercyjny Jest nastawiona na bezpośrednie zaspokajanie potrzeb osobniczych w odróżnieniu od tych podmiotów/struktur publicznych, które zaspokajają funkcjonalne potrzeby społeczeństwa jako całości Modele pomocy społecznej - Rezydualny sytuacje problemowe postrzegane są w nim jako wyjątkowe, tj. „sytuacje krytyczne; pomoc społeczna wkracza wówczas, gdy podstawowe mechanizmy dystrybucji dóbr i usług, tj. rynek i rodzina, nie spełniają swoich zadań, a indywidualne zasoby uległy wyczerpaniu; (…); pomoc ma charakter doraźny i wycofywana jest tak szybko, jak to możliwe (bo jej otrzymywanie stygmatyzuje); nacisk kładzie się na [swoiście pojmowane] ratownictwo; świadczenia dystrybuowane są selektywnie…; generalnie zakłada się odpowiedzialność jednostki za swój los” Modele pomocy społecznej Instytucjonalny - w tym modelu „problemy są traktowane jako naturalny efekt industrializacji [i złożoności współczesnego życia]; pomoc jest udzielana, zanim nastąpi kryzys; pomoc społeczna jest zinstytucjonalizowanym kanałem redystrybucji; przeżywanie trudności i korzystanie z pomocy nie stygmatyzują; pomoc może być permanentna; nacisk kładzie się na zapobieganie i rehabilitację [inaczej: na profilaktykę uprzedzającą, ale i objawową]; świadczenia dystrybuowane są wszystkim potrzebującym; generalnie zakłada się odpowiedzialność państwa za los jednostki” Miary ubóstwa - - miara subiektywna: to ocena przez badanych własnej sytuacji materialnej i możliwości zaspokajania potrzeb miary obiektywne (zresztą nie do końca obiektywne, bo z reguły bazują one na wycenie elementów spożycia arbitralnie uznanych za niezbędne): minimum socjalne: to minimum potrzeb uznanych społecznie za uzasadnione (widoczna uznaniowość, zależna od zamożności danego społeczeństwa); przy obliczaniu minimum socjalnego bierze się pod uwagę nie tylko potrzeby bytowe (żywność, mieszkanie, ubiór), ale i społeczne (edukację, udział w kulturze, rekreację); nie jest to próg ubóstwa, tylko granica wyznaczająca sferę niedostatku... minimum egzystencji – oto próg ubóstwa, granica ubóstwa skrajnego; minimum to jest niższe niż minimum socjalne, gdyż wlicza się doń jedynie wydatki na potrzeby, których zaspokojenie nie może być odłożone w czasie; konsumpcja niższa od poziomu wyznaczonego tą granicą prowadzi do biologicznego wyniszczenia! Miary ubóstwa - - ubóstwo relatywne: jego granicę wyznacza pewien procent mediany lub średnich wydatków gospodarstw domowych (w Polsce, wg GUS, to 50 proc. ogółu średnich wydatków gospodarstw domowych) oficjalna granica ubóstwa (administracyjna) – w Polsce wyznacza ją wysokość minimalnej emerytury; od tego zależy przyznawanie praw do pobierania określonych zasiłków; WAŻNE: miara ta różni się od pozostałych, bo jej podstawą jest wysokość dochodów, a nie wydatków! Relatywność miar ubóstwa wiąże się także z tzw. prosumpcją, czyli udziałem w spożyciu produktów wytwarzanych samemu (przez gospodarstwo rodzinne, zwłaszcza wiejskie), oraz z dochodami z szarej strefy... /B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2008/
