Finanse publiczne w aspekcie odpowiedzialności za naruszenie
advertisement
Finanse publiczne w aspekcie odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. (wybrane zagadnienia) mec. Arkadiusz Talik Szklarska Poręba, 11 grudnia 2014 r. Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie. art. 216 ust. 1 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej Podstawowe regulacje normatywne zasad gromadzenia i wydatkowania środków publicznych określają przepisy: ustawy o finansach publicznych, ustawy Prawo zamówień publicznych, ustaw określających zakres zadań realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego Zgodnie z art. 163 i art. 166 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej: samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych. zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne. Wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego są przeznaczone na realizację zadań określonych w odrębnych przepisach, a w szczególności na: 1. zadania własne jednostek samorządu terytorialnego; 2. zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone ustawami jednostkom samorządu terytorialnego; 3. zadania przejęte przez jednostki samorządu terytorialnego do realizacji w drodze umowy lub porozumienia; 4. zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego; 5. pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego, określoną odrębną uchwałą przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego; 6. programy finansowane z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3. Określa: zasady i zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, organy właściwe w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych. postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Podstawy definicyjne ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w świetle zakresu odesłania do norm ustawy o finansach publicznych art. 2 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych Określenia zawarte w dziale II: "finanse publiczne", "środki publiczne", "jednostka sektora finansów publicznych", "budżet", "plan finansowy", "wydatek", "dotacja", "rezerwa", "sprawozdanie z wykonania procesów gromadzenia środków publicznych i ich rozdysponowania" oraz "kontrola zarządcza" mają znaczenie nadane im w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240). Podstawy definicyjne ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w świetle zakresu odesłania do norm ustawy o finansach publicznych Finanse publiczne Ustawa o finansach publicznych literalnie nie formułuje definicji pojęcia "finanse publiczne", lecz określa ich zakres przedmiotowy w sposób o charakterze otwartym. art. 3 ustawy o finansach publicznych Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem, w szczególności: gromadzenie dochodów i przychodów publicznych; wydatkowanie środków publicznych; finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa; zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne; zarządzanie środkami publicznymi; zarządzanie długiem publicznym; rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej. Podstawy definicyjne ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w świetle zakresu odesłania do norm ustawy o finansach publicznych Środki publiczne art. 5 ust. 1 ustawy o finansach publicznych Środkami publicznymi są: 1) dochody publiczne; 2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA); 3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt 2; 4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące: ◦ a) ze sprzedaży papierów wartościowych, ◦ b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego, ◦ c) ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych, ◦ d) z otrzymanych pożyczek i kredytów, ◦ e) z innych operacji finansowych; 5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł. środki pieniężne, które zostały otrzymane z określonych tytułów i źródeł przez podmioty sektora finansów publicznych. Definicja środków publicznych ma charakter zupełny i winna być wprost stosowana, wyklucza to jakiekolwiek "dointerpretowywanie" jej za pomocą wykładni celowościowej i systemowej Podstawy definicyjne ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w świetle zakresu odesłania do norm ustawy o finansach publicznych Jednostka sektora finansów publicznych - katalog form prawnych, w jakich funkcjonować mogą jednostki sektora finansów publicznych, jest zamknięty i obejmuje jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej, państwowe fundusze celowe oraz państwowe lub samorządowe osoby prawne. art. 9 ustawy o finansach publicznych Sektor finansów publicznych tworzą: organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały; jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki; jednostki budżetowe; samorządowe zakłady budżetowe; agencje wykonawcze; instytucje gospodarki budżetowej; państwowe fundusze celowe; Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego; Narodowy Fundusz Zdrowia; samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej; uczelnie publiczne; Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne; państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe; inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego. Podstawy definicyjne ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w świetle zakresu odesłania do norm ustawy o finansach publicznych Budżet art. 110 ustawy o finansach publicznych – budżet państwa art. 117 ustawy o finansach publicznych – budżet środków europejskich art. 211 ustawy o finansach publicznych – budżet jednostki samorządu terytorialnego art. 211. 1. Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki. 2. Budżet jednostki samorządu terytorialnego jest uchwalany na rok budżetowy. 3. Rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy. 4. Podstawą gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego w danym roku budżetowym jest uchwała budżetowa. 5. Uchwała budżetowa składa się z: 1) budżetu jednostki samorządu terytorialnego; 2) załączników. Dotacje dla jednostek spoza sektora finansów publicznych Dział Rozdział § Kwota w złotych Przeznaczenie dotacji 801 80104 2540 255.000,00 Dotacja dla niepublicznej jednostki oświatowej 851 85153 2820 45.960,00 Dotacja na zadania własne w zakresie zadań wynikających z Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Narkomanii 853 85395 2360 100.000,00 Dotacja na realizację zadań własnych gminy w zakresie ochrony zdrowia i opieki społecznej 926 92605 2820 720.000,00 Dotacja na zadania własne w zakresie kultury fizycznej i sportu Podstawy definicyjne ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w świetle zakresu odesłania do norm ustawy o finansach publicznych Plan finansowy podstawa gospodarki finansowej jednostki sektora finansów publicznych, art. 11 – 32 ustawy o finansach publicznych stanowią o planach finansowych: jednostek budżetowych (art. 11 ust. 3), samorządowych zakładów budżetowych (art. 15 ust. 2), agencji wykonawczych (art. 21), instytucji gospodarki budżetowej (art. 24 ust. 2) państwowych funduszy celowych (art. 29 ust. 6), państwowych i samorządowych osób prawnych (art.30 ust. 2). Przepisy ustawy o finansach publicznych określają wymaganą minimalną treść planu finansowego jednostki oraz przesłanki dokonywania zmian w tym planie. Podstawy definicyjne ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w świetle zakresu odesłania do norm ustawy o finansach publicznych Wydatek art. 6 ust. 1 ustawy o finansach publicznych Środki publiczne przeznacza się na: 1) wydatki publiczne; 2) rozchody publiczne, w tym na rozchody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego. art. 6 ust. 2 ustawy o finansach publicznych Rozchodami publicznymi są: 1) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów; 2) wykup papierów wartościowych; 3) udzielone pożyczki i kredyty; 4) płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa; 5) inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością; 6) płatności związane z udziałami Skarbu Państwa w międzynarodowych instytucjach finansowych. Wydatkiem publicznym jest zatem przeznaczenie środków publicznych na cele inne niż rozchody Mogą być ponoszone na cele i wysokościach ustalonych w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej, planie finansowym. Wydatki publiczne powinny być dokonywane: 1) w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad: ◦ ◦ a) uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów, b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów; 2) w sposób umożliwiający terminową realizację zadań; 3) w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań. Podstawy definicyjne ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w świetle zakresu odesłania do norm ustawy o finansach publicznych Dotacja art. 126 ustawy o finansach publicznych Dotacje są to podlegające szczególnym zasadom rozliczania środki z budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu terytorialnego oraz z państwowych funduszy celowych przeznaczone na podstawie niniejszej ustawy, odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych, na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zadań publicznych. służą sfinansowaniu lub dofinansowaniu zadania publicznego podstawę prawną udzielania dotacji celowej stanowią przepisy rangi ustawowej oraz przepisy prawa miejscowego podstawą przekazania dotacji jest umowa, możliwość kontroli realizacji zadania w trakcie i po zakończeniu zadania z pewnymi wyjątkami obowiązek rozliczenia dotacji przekazanie dotacji następuje na podstawie ustawy, uchwały organu stanowiącego co do zasady, nie ma umowy możliwość kontroli, obowiązek rozliczenia dotacji Tryb udzielania dotacji – to min. wymagania formalne, jakich powinny dopełnić podmioty ubiegające się o dotację, a także organ do którego wniosek powinien być skierowany, tryb jego załatwienia oraz terminy przekazywania dotacji Wyrok WSA z 10 marca 2010r., II SA/Ke 30/09 Zasady udzielania dotacji- to reguły prawne, podstawy i normy postępowania o charakterze ogólnym wynikające z przepisów prawa, określające „kto”, „komu”, „na co” i w jakiej wysokości mogą być udzielane dotacje. WSA w Krakowie stwierdził, że „zasady to ogólne i generalne postanowienia określające komu mogą być udzielone dotacje, jakie czynności ma wykonać podmiot ubiegający się o dotację, na jakie zadania może być udzielona dotacja oraz do jakiej wysokości Zasady udzielania dotacji to także postępowanie z wnioskiem o udzielenie dotacji, wymagane dokumenty do rozpoznania wniosku, a także forma załatwienia wniosku „ ( wyrok WSA w Krakowie z dnia 25 stycznia 2011r., I Sa/Kr 1673/10) Przez "rozliczenie dotacji" należy rozumieć ogół czynności dotującego mających na celu merytoryczną, formalną i rachunkową kontrolę dokumentów przekazanych przez podmiot, który dotację otrzymał. Ogół czynności podmiotu dotującego zmierzających od oceny prawidłowości wydatkowania dotacji i realizacji zadań publicznych i celów na jakie została ona udzielona Ustawa o finansach publicznych – podstawy zwrotu dotacji Ustawa o finansach publicznych – podstawy zwrotu dotacji Art. 252. 1. Dotacje udzielone z budżetu jednostki samorządu terytorialnego: 1) wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem, 2) pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości - podlegają zwrotowi do budżetu wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, w ciągu 15 dni od dnia stwierdzenia okoliczności, o których mowa w pkt 1 lub pkt 2. 2. W przypadku gdy termin wykorzystania dotacji, o których mowa w ust. 1, jest krótszy niż rok budżetowy, podlegają one zwrotowi w terminie 15 dni po upływie terminu wykorzystania dotacji. 3. Dotacjami pobranymi w nadmiernej wysokości są dotacje otrzymane z budżetu jednostki samorządu terytorialnego w wysokości wyższej niż określona w odrębnych przepisach, umowie lub wyższej niż niezbędna na dofinansowanie lub finansowanie dotowanego zadania. 4. Dotacjami nienależnymi są dotacje udzielone bez podstawy prawnej. 5. Zwrotowi do budżetu jednostki samorządu terytorialnego podlega ta część dotacji, która została wykorzystana niezgodnie z przeznaczeniem, nienależnie udzielona lub pobrana w nadmiernej wysokości. 6. Odsetki od dotacji podlegających zwrotowi do budżetu jednostki samorządu terytorialnego nalicza się począwszy od dnia: 1) przekazania z budżetu jednostki samorządu terytorialnego dotacji wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem; 2) następującego po upływie terminów zwrotu określonych w ust. 1 i 2 w odniesieniu do dotacji pobranej nienależnie lub w nadmiernej wysokości. Podstawy definicyjne ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w świetle zakresu odesłania do norm ustawy o finansach publicznych Rezerwy budżetowe środki zamieszczane w budżecie państwa lub budżetach jednostek samorządu terytorialnego po stronie wydatków, jednak nie stanowiące bezpośredniej podstawy dokonywania wydatków; ustawa o finansach publicznych wyszczególnia rezerwę ogólną oraz rezerwy celowe. rezerwy w budżecie państwa - art. 140 ustawy o finansach publicznych rezerwy w budżecie jednostki samorządu terytorialnego – art. 222 ustawy o finansach publicznych Podstawy definicyjne ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w świetle zakresu odesłania do norm ustawy o finansach publicznych Sprawozdania Art. 41 ust. 1 ustawy o finansach publicznych Jednostki sektora finansów publicznych sporządzają sprawozdania z wykonania procesów, o których mowa w art. 3. Jednostki sektora finansów publicznych sporządzają sprawozdania: 1) z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego; 2) z wykonania planów finansowych jednostek budżetowych; 3) z dochodów i wydatków na wydzielonych rachunkach państwowych jednostek budżetowych, mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw zagranicznych (art. 163 u.f.p.) oraz samorządowych jednostek budżetowych prowadzących działalność określoną w ustawie o systemie oświaty (art. 223 u.f.p.); 4) z wykonania planów finansowych samorządowych zakładów budżetowych; 5) z wykonania planów finansowych agencji wykonawczych; 6) z wykonania planów finansowych instytucji gospodarki budżetowej; 7) z wykonania planów finansowych państwowych funduszy celowych; 8) o stanie środków finansowych na rachunkach bankowych jednostek samorządu terytorialnego; 9) z wykonania planów finansowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych; 10) z poniesionych przez jednostki sektora finansów publicznych wydatków strukturalnych; 11) w zakresie zobowiązań wynikających z umów o partnerstwie publiczno-prywatnym, zawieranych na podstawie odrębnych ustaw przez podmioty sektora finansów publicznych. Podstawy definicyjne ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w świetle zakresu odesłania do norm ustawy o finansach publicznych Kontrola zarządcza art. 68 ustawy o finansach publicznych 1. Kontrolę zarządczą w jednostkach sektora finansów publicznych stanowi ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy. 2. Celem kontroli zarządczej jest zapewnienie w szczególności: 1) zgodności działalności z przepisami prawa oraz procedurami wewnętrznymi; 2) skuteczności i efektywności działania; 3) wiarygodności sprawozdań; 4) ochrony zasobów; 5) przestrzegania i promowania zasad etycznego postępowania; 6) efektywności i skuteczności przepływu informacji; 7) zarządzania ryzykiem. Podmiot wnioskujący o przyznanie środków publicznych na realizację wyodrębnionego zadania powinien przedstawić ofertę wykonania zadania zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji, gwarantującą wykonanie zadania w sposób efektywny, oszczędny i terminowy. 1. Podmioty niezaliczane do sektora finansów publicznych i niedziałające w celu osiągnięcia zysku mogą otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego dotacje celowe na cele publiczne, związane z realizacją zadań tej jednostki, a także na dofinansowanie inwestycji związanych z realizacją tych zadań. 2. Zlecenie zadania i udzielenie dotacji następuje zgodnie z przepisami ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, a jeżeli dotyczy ono innych zadań niż określone w tej ustawie - na podstawie umowy jednostki samorządu terytorialnego z podmiotem, o którym mowa w ust. 1. 3. Umowa, o której mowa w ust. 2, powinna określać: 1) szczegółowy opis zadania, w tym cel, na jaki dotacja została przyznana, i termin jego wykonania; 2) wysokość dotacji udzielanej podmiotowi wykonującemu zadanie i tryb płatności; 3) termin wykorzystania dotacji, nie dłuższy niż do dnia 31 grudnia danego roku budżetowego; 4) tryb kontroli wykonywania zadania; 5) termin i sposób rozliczenia udzielonej dotacji; 6) termin zwrotu niewykorzystanej części dotacji, nie dłuższy niż terminy zwrotu dotacji określone w niniejszym dziale. 4. Tryb postępowania o udzielenie dotacji na inne zadania niż określone w ustawie, o której mowa w ust. 2, sposób jej rozliczania oraz sposób kontroli wykonywania zleconego zadania określa, w drodze uchwały, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, mając na uwadze zapewnienie jawności postępowania o udzielenie dotacji i jej rozliczenia. - działalność społecznie użyteczna prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie (art. 3 ust. 1 uppw) katalog 33 zadań – art. 4 ust. 1 pkt 1-33 uppw, upoważnienie dla Rady Ministrów – art. 4 ust. 2 uppw powierzanie wykonywania zadań •Dotacja na finansowanie realizacji zadań wspieranie wykonywania zadań •Dotacja na dofinansowanie realizacji zadań Otwarty konkurs ofert Pominięcie trybu konkursu – wyjątki Tryb uproszczony Inicjatywa lokalna - treść – art. 151 ust. 2, art. 221 ust. 3 ufp - forma pisemna pod rygorem nieważności - na czas realizacji zadania lub na czas oznaczony, max. 5 lat - konieczność podziału zadań dla wspólnych wykonawców - możliwość zlecenia zadania podmiotowi trzeciemu (warunki) - wzór – rozporządzenie – art. 19 pkt 2 uppw - charakter cywilnoprawny, - zawiera elementy cywilnoprawne oraz z zakresu prawa finansowego – udzielenie dotacji (dotacja to nie wynagrodzenie !) - Zwrot dotacji – tryb administracyjny (wyrok WSA w Opolu z dnia 15.09.2010 r., I SA/Op 454/10) - Nie ma możliwości przekazania zadania bez przekazania dotacji. - Zasada roczności dotacji (orzeczenie GKO z dnia 17.01.2011 r., BDF1/4900/118/10/30) Konieczność wyodrębnienia finansowego środków otrzymanych na realizację umowy Kontrola i ocena realizacji zadania przez zlecającego (stan realizacji, efektywność, jakość, rzetelność, prawidłowość wykorzystania środków publicznych, prawidłowość dokumentacji) Sprawozdanie z wykonania zadania publicznego – 30 dni od zakończenia zadania (możliwość żądania sprawozdań częściowych). /wzór – rozporządzenie/ Kontrola powinna dać odpowiedź na pytania, czy: zadanie zostało wykonane zgodnie z zakresem rzeczowym i w terminie określonym umową, zawartość sprawozdania oraz załączone do niego dokumenty umożliwiają pozyskanie rzetelnych danych o osiągniętych efektach i o sposobie wykorzystania środków publicznych przekazanych na realizację zadania, • dowody dokumentujące wykorzystanie dotacji (faktury, rachunki, delegacje, umowy, itp.) spełniają wymogi określone przez dotującego. czy podmiot w okresie składania ofert i realizacji zadań publicznych posiadał status podmiotu prowadzącego działalność pożytku publicznego (art. 3 ust. 2 i 3 upp), w tym: • nie podlegał wyłączeniu podmiotowemu na podstawie art. 3 ust. 4 upp, • wykonywał działalność (nieodpłatną lub odpłatną) pożytku publicznego i czy mieści się ona w zakresie zadań publicznych określonych w ustawie, czy podmiot zapewnił rachunkowe wyodrębnienie nieodpłatnej i odpłatnej działalności pożytku publicznego, stosownie do wymogów określonych w art. 10 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości, • wyodrębniono odpłatną działalność pożytku publicznego od działalności gospodarczej, w myśl zapisów art. 9 ust. 3 upp, czy podmiot prawidłowo realizował zadania publiczne finansowane (powierzone) lub współfinansowane (wspierane) dotacjami otrzymanymi od jednostek samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem: • zgodności rodzaju zadania określonego w umowie z przedmiotem działalności pożytku publicznego realizowanej przez kontrolowany podmiot (określonej w statucie lub innym dokumencie), • wypełnienia obowiązku wyodrębnienia w księgach rachunkowych środków z otrzymanej dotacji (art. 16 ust. 5 upp), czy podmiot realizował zadania z zakresu sprawozdawczości • spełnienia wymogów w zakresie przedkładania jednostce zlecającej zadania sprawozdań z ich wykonania oraz rzetelności tych sprawozdań. Ocenie należy poddać: - dane liczbowe określające skalę działań, - rozliczenie kosztów w ewidencji księgowej oraz rzetelność ich wykazania w sprawozdaniu, - kompletność faktur (rachunków) ze zwróceniem szczególnej uwagi na to, czy ten sam dowód księgowy nie został wykorzystany do rozliczenia więcej niż jednej umowy; czy zleceniobiorca wskazał rachunek bankowy, na który będą przekazywane dotacje, i czy rachunek ten był utrzymywany nie krócej niż do chwili dokonania ostatecznych rozliczeń ze zleceniodawcą Zgodnie z obowiązującymi przepisami w sprawie szczególnych zasad rachunkowości budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych, ewidencja szczegółowa prowadzona do konta 224 - Rozliczenie udzielonych dotacji budżetowych powinna zapewnić możliwość ustalenia wartości przekazanych dotacji, według jednostek oraz przeznaczenia dotacji. Na stronieWn konta 224 ujmuje się wartość dotacji przekazanych przez organ dotujący, na stronieMa - wartość dotacji uznanych za wykorzystane i rozliczone, w korespondencji z kontem 810. Saldo Wn konta 224 - Rozliczenie udzielonych dotacji budżetowych oznacza wartość niewykorzystanych, nierozliczonych dotacji lub wartość dotacji należnych do zwrotu w roku, w którym zostały przekazane. Rozliczone i przypisane do zwrotu dotacje, które organ dotujący zalicza do dochodów budżetowych, są ujmowane na koncie 221 - Należności z tytułu dochodów budżetowych. Nierozliczenie dotacji od strony finansowej Nierozliczenie wykonania zadania od strony merytorycznej Niezrealizowanie zadania w całości przy wykorzystaniu 100% środków, Uwzględnienie w kosztorysie nowych pozycji kosztów nie objętych umową, Niezachowanie proporcji wkładu własnego, Dokonanie przesunięć między pozycjami kosztorysu powyżej limitu określonego w umowie, Uwzględnienie w kosztorysie nowych pozycji w kosztów nie objętych umową, Zmiana finansowych środków własnych określonych w umowie na osobowe środki własne w realizacji zadania, Umieszczenie w zestawieniu faktur rachunków wystawionych przed podpisaniem umowy albo po jej zakończeniu, Niedokonanie zwrotu nadmiernie pobranych dotacji Dokonanie zwrotu dotacji niewykorzystanej po terminie , także bez uwzględnienia odsetek za zwłokę, Zakwalifikowanie do wydatków na żywność faktury na zakup sprzętu, Nie wydanie decyzji o zwrocie dotacji zasada określoności czynu zasada zawinienia ◦ czyn - zachowanie się człowieka, działanie lub zaniechanie ◦ czyn określony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia (lex retro non agit) „Nie każde naruszenie obowiązku przestrzegania wyrażonych w przepisach zasad publicznej gospodarki finansowej, zgodnie z wolą ustawodawcy, skutkuje przypisaniem odpowiedzialności sprawcy naruszenia. Katalog karalnych czynów naruszenia dyscypliny finansów publicznych jest katalogiem zamkniętym i przypisanie odpowiedzialności może mieć miejsce tylko w przypadku popełnienia czynu w nim expressis verbis sformułowanego” (orzeczenie GKO z dnia 21 kwietnia 2005 r. DF/GKO/Odw.107/145/2004/1325) Art. 5. 1. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest: 1) nieustalenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo ustalenie takiej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia; 2) niepobranie lub niedochodzenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych albo pobranie lub dochodzenie tej należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia; 3) niezgodne z przepisami umorzenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych, odroczenie jej spłaty lub rozłożenie spłaty na raty albo dopuszczenie do przedawnienia tej należności; Art. 8. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest: 1) przekazanie lub udzielenie dotacji z naruszeniem zasad lub trybu przekazywania lub udzielania dotacji; 2) niezatwierdzenie w terminie przedstawionego rozliczenia dotacji; 3) nieustalenie kwoty dotacji podlegającej zwrotowi do budżetu. Art. 9. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest: 1) wydatkowanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem określonym przez udzielającego dotację; 2) nierozliczenie w terminie otrzymanej dotacji; 3) niedokonanie w terminie zwrotu dotacji w należnej wysokości. Art. 10. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dokonanie zmiany w budżecie lub planie, stanowiącym podstawę gospodarki finansowej jednostki sektora finansów publicznych, bez upoważnienia albo z przekroczeniem zakresu upoważnienia. Art. 11. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących dokonywania poszczególnych rodzajów wydatków. Art. 13. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest: 1) przyznanie lub przekazanie środków związanych z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych bez zachowania lub z naruszeniem procedur obowiązujących przy ich przyznaniu lub przekazaniu; 2) niedokonanie w terminie przez przyznającego lub przekazującego środki związane z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych rozliczenia tych środków; 3) nieustalenie podlegającej zwrotowi kwoty środków związanych z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych albo ustalenie takiej kwoty w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia; 4) niedochodzenie podlegającej zwrotowi kwoty środków związanych z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych albo dochodzenie takiej kwoty w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia; 5) niezgodne z przepisami umorzenie podlegającej zwrotowi kwoty środków związanych z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych, odroczenie jej spłaty lub rozłożenie spłaty na raty albo dopuszczenie do przedawnienia tej należności; 6) wykorzystanie środków publicznych lub środków przekazanych ze środków publicznych, związanych z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych, niezgodnie z przeznaczeniem lub z naruszeniem procedur obowiązujących przy ich wykorzystaniu, w tym: a) procedur określonych przepisami o zamówieniach publicznych - wyłącznie w zakresie określonym w art. 17, b) procedur określonych przepisami o koncesji na roboty budowlane lub usługi - wyłącznie w zakresie określonym w art. 17a; 7) niedokonanie w terminie przez otrzymującego lub wykorzystującego środki publiczne lub środki przekazane ze środków publicznych, związane z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych, rozliczenia tych środków; 8) niedokonanie w terminie lub w należnej wysokości zwrotu kwoty środków publicznych lub środków przekazanych ze środków publicznych, związanych z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych; 9) nieprzekazanie w terminie lub w należnej wysokości zwracanej kwoty środków publicznych lub środków przekazanych ze środków publicznych, związanych z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych, przez podmiot, za pośrednictwem którego zwracane są te środki. Art. 15. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zaciągnięcie zobowiązania bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących zaciągania zobowiązań przez jednostkę sektora finansów publicznych. Art. 16. 1. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niewykonanie w terminie zobowiązania jednostki sektora finansów publicznych, w tym obowiązku zwrotu należności celnej, podatku, nadpłaty lub nienależnie opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne, którego skutkiem jest zapłata odsetek, kar lub opłat albo oprocentowanie tych należności. 2. Nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych zaniechanie, o którym mowa w ust. 1, dotyczące obowiązku zwrotu należności celnej, podatku, nadpłaty lub nienależnie opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne, jeżeli zapłata odsetek lub oprocentowanie są związane z czynnościami mającymi na celu ustalenie zasadności zwrotu tych należności. Art. 17. 1. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niezgodne z przepisami o zamówieniach publicznych: 1) opisanie przedmiotu zamówienia publicznego w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję; 2) ustalenie wartości zamówienia publicznego lub jego części, jeżeli miało to wpływ na obowiązek stosowania przepisów o zamówieniach publicznych albo na zastosowanie przepisów dotyczących zamówienia publicznego o niższej wartości; 3) opisanie sposobu dokonania oceny spełniania warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego w sposób niezwiązany z przedmiotem zamówienia lub nieproporcjonalny do przedmiotu zamówienia; 4) określenie kryteriów oceny ofert; 5) nieprzekazanie do ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub niezamieszczenie w Biuletynie Zamówień Publicznych ogłoszenia o zamówieniu, ogłoszenia o zmianie ogłoszenia o zamówieniu lub ogłoszenia o udzieleniu zamówienia; 6) niezawiadomienie w terminie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych o wszczęciu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. 1a. Działanie lub zaniechanie określone w ust. 1 nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych, jeżeli: 1) zostało skorygowane w sposób zapewniający zgodność danej czynności i toku postępowania z przepisami o zamówieniach publicznych; 2) nie doszło do udzielenia zamówienia publicznego. 1b. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest udzielenie zamówienia publicznego: 1) wykonawcy, który nie został wybrany w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych; 2) z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych dotyczących przesłanek stosowania trybów udzielenia zamówienia publicznego: negocjacji bez ogłoszenia, zamówienia z wolnej ręki lub zapytania o cenę. 1c. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest naruszenie przepisów o zamówieniach publicznych w inny sposób niż określony w ust. 1 i 1b, jeżeli miało ono wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, chyba że nie doszło do udzielenia zamówienia publicznego. 2. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego: 1) bez zachowania formy pisemnej; 2) na czas dłuższy niż określony w przepisach o zamówieniach publicznych lub na czas nieoznaczony, z wyłączeniem przypadków dopuszczonych w przepisach o zamówieniach publicznych; 3) (uchylony); 4) przed ogłoszeniem orzeczenia przez Krajową Izbę Odwoławczą, z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych. 3. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych, określających przesłanki upoważniające do unieważnienia tego postępowania. 4. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niezłożenie przez członka komisji przetargowej lub inną osobę wykonującą czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego po stronie zamawiającego oświadczenia o braku lub istnieniu okoliczności powodujących wyłączenie z tego postępowania. 5. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niewyłączenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego osoby podlegającej wyłączeniu z takiego postępowania na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych. 6. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych. Do przypisania odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych nie wystarcza wskazanie formalnego naruszenia przepisów prawa, ale również udowodnienie zawinienia po stronie sprawcy.” (Orzeczenie GKO z dnia 23 listopada 2006 r., DF/GKO-490083/103/06/2564) „Dla przypisania komuś winy niezbędna jest obiektywna niewłaściwość, tzn. bezprawność postępowania polegająca na sprzeczności z ustawą.” (Orzeczenie GKO z dnia 24 czerwca 2002 r., DF/GKO/Odw.46/62/2002) „Sprawcy również można przypisać winę, jeśli można mu postawić zarzut, że nie zachował się w sposób zgodny z prawem chociaż miał taką możliwość.” (Orzeczenie GKO z dnia 17 maja 2007 r., DF/GKO-4900-8/8/483) Wzorzec zawodowy • zaradny kierownik, rzetelny księgowy, sumienny pracownik Ostrożność • pilność, umiejętności, zdrowy rozsądek Okoliczności • kwalifikacje podmiotu (stanowisko lub funkcja), • sposób dokonania naruszenia, • inne czynniki np. stres, nadmiar obowiązków Zbyt duże zaufanie do podwładnych - opinia prawna - kontrasygnata skarbnika - niedobór środków finansowych - nieznajomość prawa - krótki okres zatrudnienia Polecenie - wyraźne niedorozumiane - forma ustna lub pisemna - stosunek zależności służbowej zgłoszenie pisemnego zastrzeżenia pisemne potwierdzenie wykonania polecenia polecenia nie zmieniono ani nie odwołano Odpowiada wyłącznie osoba, która wydała polecenie Błędne przekonanie o legalności działania Odpowiedzialność wyłącza tylko nieświadomość usprawiedliwiona „Nieznajomość prawa przez osobę dysponującą środkami publicznymi powinna dyskwalifikować tę osobę jako dysponenta środków publicznych” (Orzeczenie GKO z dnia 17 kwietnia 2003 r., DF/GKO/Odw.-158/205/2002) Błąd usprawiedliwiony - niejasna lub błędna redakcja przepisu - częste i liczne zmiany w prawie - zbyt krótkie vacatio legis - rozproszenie problematyki w wielu aktach prawnych Błąd nieusprawiedliwiony świadomość naruszenia, ale uznanie zakazu za niesłuszny bezkrytyczne oparcie decyzji na opinii radcy czy pracownika brak odpowiedniego wykształcenia Kryteria podstawowe: waga naruszonych obowiązków, sposób i okoliczności naruszenia obowiązków, skutki naruszenia obowiązków Kryteria szczególne: ocena stopnia szkodliwości dla finansów publicznych naruszenia dyscypliny finansów publicznych wywołującego skutki finansowe ocena stopnia szkodliwości dla finansów publicznych naruszenia dyscypliny finansów publicznych niewywołującego skutków finansowych "Nie należy wymiennie traktować pojęć szkodliwość i szkoda. Szkodliwość jest pojęciem szerszym, w którym obok aspektu szkody w rozumieniu materialnym, bierze się pod uwagę właśnie wagę naruszonych obowiązków, sposób i okoliczności naruszenia, częstotliwość ogólną i szczególną ich naruszania, skutki naruszenia, prewencyjne oddziaływanie ewentualnej kary i to tak w aspekcie ogólnym, jak i szczególnym." (orzeczenie GKO z 30 czerwca 2007 r., DF/GKO/Odw.-4900-35/39/07/1535) Kwota nieprzekraczająca w roku budżetowym wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w roku poprzednim, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Monitorze Polskim na podstawie art. 5 ust. 7 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335, z późn. zm.). W aktualnym stanie prawnym istotne rozszerzenie zakresu podmiotowego odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych: art. 4 oraz 4a ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych Uwaga: rozstrzygając podmiotową odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych należy uwzględniać dyspozycję art. 24 cyt. ustawy Kierownik jednostki – osoba odpowiedzialna za całość gospodarki finansowej tej jednostki. Gospodarka finansowa – czynności związane z procesem gromadzenia i rozdysponowaniem środków publicznych.
