7 cele ochrony środowiska do 2022 roku
advertisement
Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Ruda Śląska, 2015 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Zleceniodawca: Urząd Miasta Ruda Śląska Plac Jana Pawła II 6 41-709 Ruda Śląska Wykonawca: ATMOTERM S.A. ul. Łangowskiego 4 45-031 Opole Kierownik projektu: mgr inż. Karolina Gwizdak Zespół autorski: mgr inż. Justyna Siudak mgr Maria Młodzianowska-Synowiec mgr Anna Wahlig mgr inż. Ewelina Wikarek-Paluch 2 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Prace nad przygotowaniem „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018” prowadzone były przy ścisłej współpracy z Wydziałem Ochrony Środowiska i Górnictwa Urzędu Miasta Ruda Śląska. Zespół autorski dziękuje pracownikom Urzędu Miasta za zaangażowanie w przygotowanie niniejszego opracowania. 3 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Spis treści Część I – OPISOWA ......................................................................................................................... 6 1 2 WSTĘP.............................................................................................................................................. 6 1.1 Wykaz pojęć i skrótów używanych w opracowaniu ................................................................ 6 1.2 Podstawa prawna opracowania .............................................................................................. 7 1.3 Cel i zakres opracowania ......................................................................................................... 7 1.4 Metodyka sporządzania programu ochrony środowiska ........................................................ 9 STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM......................................................................... 11 Część II – DANE WEJŚCIOWE I ANALIZA PROBLEMÓW ŚRODOWISKOWYCH ....... 14 3 4 5 PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU ...................................................................................... 14 3.1 Informacja o mieście oraz uwarunkowania środowiskowe .................................................. 14 3.2 Dokumenty strategiczne kraju, województwa oraz miasta .................................................. 14 OCENA STANU ŚRODOWISKA ........................................................................................................ 52 4.1 Klimat i powietrze (P) ............................................................................................................ 52 4.2 Zasoby i jakość wód (ZW) ...................................................................................................... 63 4.3 Gospodarka wodno- ściekowa (GWS) ................................................................................... 70 4.4 Adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagrożenia środowiska (AK)............................ 72 4.5 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) ................................... 75 4.6 Zasoby przyrodnicze (ZP) ....................................................................................................... 81 4.7 Tereny poprzemysłowe i zdegradowane (TP) ....................................................................... 87 4.8 Klimat akustyczny (KA) .......................................................................................................... 89 4.9 Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) ........................................................................ 92 4.10 Zasoby geologiczne (ZG) ........................................................................................................ 94 4.11 Gleby (GL) .............................................................................................................................. 95 4.12 Poważne awarie przemysłowe (PAP) .................................................................................... 98 4.13 Edukacja ekologiczna (EE) ..................................................................................................... 99 KLASYFIKACJA I HIERARCHIA PROBLEMÓW ŚRODOWISKOWYCH .............................................. 102 Część III - STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DO ROKU 2018 ........................... 108 6 CEL NADRZĘDNY I PRIORYTETY EKOLOGICZNE MIASTA RUDA ŚLĄSKA ...................................... 108 7 CELE OCHRONY ŚRODOWISKA DO 2022 ROKU ........................................................................... 108 4 7.1 Klimat i powietrze (P) .......................................................................................................... 109 7.2 Zasoby i jakość wód (ZW) .................................................................................................... 109 7.3 Gospodarka wodno- ściekowa (GWS) ................................................................................. 109 7.4 Adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagrożenia środowiska (AK).......................... 109 7.5 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) ................................. 109 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 8 7.6 Zasoby przyrodnicze (ZP) ..................................................................................................... 109 7.7 Tereny poprzemysłowe i zdegradowane (TP) ..................................................................... 109 7.8 Klimat akustyczny (KA) ........................................................................................................ 110 7.9 Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) ...................................................................... 110 7.10 Zasoby geologiczne (ZG) ...................................................................................................... 110 7.11 Gleby (GL) ............................................................................................................................ 110 7.12 Poważne awarie przemysłowe (PAP) .................................................................................. 110 7.13 Edukacja ekologiczna (EE) ................................................................................................... 110 PLAN OPERACYJNY NA LATA 2015 – 2018................................................................................... 125 Część IV – ZAGADNIENIA SYSTEMOWE .............................................................................. 137 9 ZARZĄDZANIE I MONITORING ..................................................................................................... 137 9.1 Narzędzia do zarządzania środowiskiem ............................................................................. 137 9.2 Monitoring środowiska ....................................................................................................... 139 9.3 Struktura zarządzania oraz uczestnicy wdrażania Programu .............................................. 140 9.4 Harmonogram realizacji Programu ..................................................................................... 141 9.5 Monitoring wdrażania Programu ........................................................................................ 142 9.6 Mierniki efektywności Programu ........................................................................................ 142 10 ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU .......................................................................... 145 10.1 Potrzeby finansowe na realizację Programu ....................................................................... 145 10.2 Źródła finansowania zadań z zakresu ochrony środowiska ................................................ 145 Spis tabel ............................................................................................................................................. 152 Spis rysunków ...................................................................................................................................... 153 5 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Część I – OPISOWA 1 WSTĘP 1.1 Wykaz pojęć i skrótów używanych w opracowaniu 6 benzo(a)piren – B(a)P – jest przedstawicielem wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA). Benzo(a)piren wykazuje małą toksyczność ostrą, zaś dużą toksyczność przewlekłą, co związane jest z jego zdolnością kumulacji w organizmie. Jak inne WWA, jest kancerogenem chemicznym, a mechanizm jego działania jest genotoksyczny, co oznacza, że reaguje z DNA, przy czym działa po aktywacji, CAFE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (Clean Air for Europe - Czyste Powietrze dla Europy), GIOŚ – Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, GUS – Główny Urząd Statystyczny, JCWP – jednolita część wód powierzchniowych to oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych, taki jak: struga, strumień, potok, rzeka, kanał lub ich część. JCWP stanowi podstawową jednostkę wód powierzchniowych, której stan podlega ocenie i dla której podejmuje się niezbędne działania ochronne, JCWPd – zgodnie z definicją podaną w Ramowej Dyrektywie Wodnej, jednolite części wód podziemnych - (groundwater bodies) obejmują te wody podziemne, które występują w warstwach wodonośnych o porowatości i przepuszczalności, umożliwiających pobór znaczący w zaopatrzeniu ludności w wodę lub przepływ o natężeniu znaczącym dla kształtowania pożądanego stanu wód powierzchniowych i ekosystemów lądowych, NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, PM10 – pył (PM- ang. particulate matter) jest zanieczyszczeniem powietrza składającym się z mieszaniny cząstek stałych, ciekłych lub obu naraz, zawieszonych w powietrzu i będących mieszaniną substancji organicznych i nieorganicznych. Pył zawieszony może zawierać substancje toksyczne takie jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (m.in. benzo(a)piren), metale ciężkie oraz dioksyny i furany. Cząstki te różnią się wielkością, składem i pochodzeniem. PM10 to pyły o średnicy aerodynamicznej do 10 µm, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych i płuc, PM2,5 – cząstki pyłu o średnicy aerodynamicznej do 2,5 µm, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych i płuc oraz przenikać przez ściany naczyń krwionośnych. Jak wynika z raportów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), długotrwałe narażenie na działanie pyłu zawieszonego PM2,5 skutkuje skróceniem średniej długości życia. Szacuje się (2000 r.), że życie przeciętnego mieszkańca Unii Europejskiej jest krótsze z tego powodu o ponad 8 miesięcy. Krótkotrwała ekspozycja na wysokie stężenia pyłu PM2,5 jest równie niebezpieczna, powodując wzrost liczby zgonów z powodu chorób układu oddechowego i krążenia oraz wzrost ryzyka nagłych przypadków wymagających hospitalizacji, Program – Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018, RDOŚ – Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach, Urząd Miasta – Urząd Miasta Ruda Śląska, WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 1.2 Podstawa prawna opracowania Podstawą prawną opracowania „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018” jest art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 poz. 1232, z późn. zm.). Dokument ten nakłada na organy wykonawcze województwa, powiatu i gminy obowiązek opracowania programów ochrony środowiska dla poszczególnych obszarów. Opracowanie tego typu dokumentów ma celu realizację polityki ochrony środowiska, zgodnie z zapisami ww. Ustawie. Prezydent Miasta Ruda Śląska w celu realizacji zobowiązań wynikających z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska oraz innych zadań określonych w dokumentach unijnych i krajowych sporządza Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018, który jest kolejną edycją Programu zaktualizowanego uchwałą Rady Miasta nr PR.0007.34.2012 z dnia 23 lutego 2012 r. Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 został przygotowany w oparciu o szereg dokumentów bazowych takich jak m.in.: Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko, Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku, Strategia rozwoju miasta Ruda Śląska na lata 2014-2030, Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Ruda Śląska, Program ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Ruda Śląska na lata 2013- 2018. Program ma charakter dokumentu obowiązującego. Określono w nim cele szczegółowe i nadrzędne dla wszystkich elementów środowiska. Dla poszczególnych celów sformułowano priorytety i odpowiednie działania oraz określono szacunkowy czas i koszty ich realizacji. Realizacja zaproponowanych działań ma na celu polepszenie warunków życia człowieka i stanu środowiska naturalnego oraz zapewnienie jego zasobów dla przyszłych pokoleń zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. 1.3 Cel i zakres opracowania Zasadniczą misją Programu jest poprawa warunków życia człowieka poprzez realizację różnego rodzaju działań zmierzających do poprawy stanu środowiska przyrodniczego, które stanowi otoczenie życia człowieka, oraz zmianę zachowań i podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców. Celem przygotowania Programu jest realizacja założeń dokumentów strategicznych ze szczególnym uwzględnieniem Bezpieczeństwa Energetycznego i Środowiska- perspektywa do 2020r. oraz Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2019 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024. Zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.), polityki, strategie, plany lub programy dotyczące w szczególności przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, gospodarki przestrzennej, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu powinny uwzględniać zasady ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju”. W rozdziale III wyżej wymienionej ustawy zgodnie z art. 13 polityka ochrony środowiska (dawniej polityka ekologiczna państwa) została zdefiniowana jako zespół działań mających na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Dodatkowo art.14 podkreśla, że polityka ochrony środowiska jest prowadzona za pomocą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2014 r. Nr 84, poz. 1649). Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska odnosi się kompleksowo do zagadnień ochrony środowiska i koordynuje działania w tym zakresie. Dodatkowo w Programie zostały przedstawione najważniejsze problemy z zakresu ochrony środowiska w mieście oraz zaproponowano sposoby ich rozwiązania w określonym czasie. Istotną częścią Programu jest również wykaz konkretnych działań proekologicznych wraz z propozycją źródeł ich finansowania. 7 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Opracowanie Programu jest konieczne ze względu na zmiany regulacji prawnych m.in. zmianę Polityki Ekologicznej Państwa na Politykę Ochrony Środowiska oraz „Program Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2019 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024”, a także zmian w środowisku jakie nastąpiły w mieście od dnia uchwalenia poprzedniego Programu. Program składa się z 4 głównych części: CZĘŚĆ I – OPISOWA Cześć I opracowania zawiera wstęp, podstawę prawną opracowania, a także jego cel i zakres oraz streszczenie dokumentu w języku niespecjalistycznym. W części tej zawarto również informacje na temat zastosowanej metodyki sporządzania Programu oraz przedstawiono jego podstawowe założenia. CZĘŚĆ II – DANE WEJŚCIOWE I ANALIZA PROBLEMÓW ŚRODOWISKOWYCH W tej części dokumentu zostały zawarte informacje o mieście, streszczenie zagadnień związanych z ochroną środowiska zawartych w dokumentach strategicznych wyższego szczebla oraz w dokumentach lokalnych. Głównym elementem są uwarunkowania środowiskowe w podziale na obszary interwencji: Klimat i powietrze (P), Zasoby i jakość wód (ZW), Gospodarka wodno-ściekowa (GWS), Adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagrożenia środowiska (AK), Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO), Zasoby przyrodnicze (ZP), Tereny poprzemysłowe i zdegradowane (TP), Klimat akustyczny (KA), Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM), Zasoby geologiczne (ZG), Gleby (GL), Poważne awarie przemysłowe (PAP), Edukacja ekologiczna (EE). W części II opisano i sklasyfikowano główne problemy środowiskowe miasta a także szanse i zagrożenia. CZĘŚĆ III – STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DO ROKU 2018 W części III opracowania zawarta jest strategia ochrony środowiska, która określa cel nadrzędny i priorytety ekologiczne oraz cele długoterminowe i kierunki interwencji ochrony środowiska w odniesieniu do poszczególnych komponentów środowiska (obszarów interwencji). Dodatkowo został tu przedstawiony harmonogram rzeczowo-finansowy na lata 2015-2018, w którym zawarto zestawienie tabelaryczne z wykazem zadań na lata 2015-2018 w ramach przyjętych kierunków interwencji wraz z kosztami oraz jednostkami odpowiedzialnymi za ich realizację. Cele, kierunki interwencji oraz zadania zdefiniowano na podstawie zdefiniowanych zagrożeń i problemów dla poszczególnych obszarów interwencji (analiza SWOT). CZĘŚĆ IV – ZAGADNIENIA SYSTEMOWE Część IV opracowania zawiera zagadnienia systemowe z zakresu zarządzania Programem oraz aspekty finansowe wdrażania dokumentu, w tym potrzeby finansowe na realizację oraz źródła finansowania zadań z zakresu ochrony środowiska. Dodatkowo w rozdziale tym określono sposób monitorowania wdrażania Programu oraz zawarto informacje na temat monitoringu środowiska. 8 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Ponadto w opisywanym rozdziale określono mierniki efektywności oraz określono uczestników wdrażania Programu. 1.4 Metodyka sporządzania programu ochrony środowiska Zasadniczą misją Programu jest potrzeba poprawy jakości życia człowieka poprzez realizację działań zmierzających do poprawy stanu środowiska stanowiącego otoczenie człowieka, zmianę zachowań oraz podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców. Odnosi się kompleksowo do zagadnień ochrony środowiska i koordynuje działania w tym zakresie. Program przedstawia najważniejsze problemy ochrony środowiska w mieście, proponując sposoby ich rozwiązania w określonym czasie. Istotną częścią dokumentu jest wykaz konkretnych przedsięwzięć proekologicznych wraz z propozycją źródeł ich finansowania. Program określa politykę środowiskową, ustala cele i zadania środowiskowe oraz szczegółowe założenia zarządzania środowiskiem, odnoszące się do aspektów środowiskowych, usystematyzowanych według komponentów. Opracowanie Programu wykonano zgodnie z aktualnie obowiązującymi w tym zakresie aktami prawnymi, m.in. z przepisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. –Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.), ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (tj. Dz.U. z 2015 r., poz. 469), ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U. z 2013 r., poz. 627 z późn. zm.), ustawie z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. z 2013 r., poz. 21 z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi do tych ustaw oraz rozporządzeniami i „Wytycznymi do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska”, przygotowanymi przez Ministerstwo Środowiska1. Główne źródła informacji wykorzystane przy sporządzaniu Programu to: wojewódzkie bazy danych dotyczących środowiska takie jak: baza azbestowa (http://www.bazaazbestowa.pl/index.php), roczne sprawozdania z działalności WFOŚiGW, raporty o stanie środowiska, roczniki statystyczne Głównego Urzędu Statystycznego (GUS). Zamieszczony poniżej schemat ukazuje proces tworzenia Programu ochrony środowiska, zgodny z przedstawionymi powyżej etapami. 1 Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2 września 2015 r. 9 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Rysunek 1 Proces tworzenia Programu ochrony środowiska 2 Poszczególne etapy przygotowania Programu to: analiza danych wejściowych w zakresie uwarunkowań miasta, wymagań prawnych, wymagań dokumentów strategicznych kraju, województwa i regionu, oceny aktualnego stanu środowiska oraz oceny realizacji celów poprzedniego Programu, analiza problemów dotyczących głównych komponentów środowiska naturalnego oraz ich klasyfikacja i hierarchizacja, określenie strategii działań, obejmującej cel nadrzędny POŚ, cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz plan operacyjny, opisanie zagadnień systemowych, związanych z zarządzaniem oraz monitorowaniem środowiska i POŚ, określenie możliwości finansowych realizacji POŚ. Etap I Analiza danych wejściowych Na potrzeby sporządzenia Programu, jako stan aktualny przyjęto najnowsze dostępne dane w zakresie danego komponentu (najczęściej rok 2013). Podstawowym źródłem danych były raporty o stanie środowiska województwa śląskiego opracowywane przez WIOŚ w Katowicach, opracowania przygotowane przez Urząd Miasta Ruda Śląska, dane statystyczne oraz cele, priorytety i działania w zakresie ochrony środowiska zdefiniowane w dokumentach programowych i planistycznych. Przed przystąpieniem do definiowania planu operacyjnego analizie poddano specyficzne uwarunkowania miasta oraz stan środowiska z uwzględnieniem wszystkich komponentów w celu zdefiniowania najważniejszych problemów środowiskowych w mieście. 2 Opracowanie własne firmy ATMOTERM S.A. 10 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Etap II Analiza problemów W ramach analizy dokonano identyfikacji głównych problemów w mieście, a następnie dokonano ich hierarchizacji poprzez uporządkowanie ich na 3 grupy tj. począwszy od najważniejszych do najmniej pilnych. Do grupy pierwszej zaklasyfikowano problemy najważniejsze i najpilniejsze do rozwiązania. Do grupy drugiej zaklasyfikowano problemy ważne, ale mniej pilne niż w grupie pierwszej. Do grupy trzeciej zaklasyfikowano pozostałe problemy. Etap III Strategia ochrony środowiska Po dokonaniu analizy danych wejściowych oraz analizy problemów opracowana została strategia ochrony środowiska. Cele długoterminowe określone zostały na podstawie analizy aktualnej sytuacji i oczekiwanych zmian w ochronie środowiska z uwzględnieniem obowiązujących i planowanych zmian przepisów prawa polskiego i wspólnotowego, programów rządowych, regionalnych i lokalnych, aktualnych strategii krajowych i regionalnych oraz programów sektorowych z uwzględnieniem możliwości finansowania działań w ramach określonych priorytetów. Cele zostały określone z uwzględnieniem kryteriów takich jak: ocena aktualnego stanu środowiska, ocena realizacji poprzedniego Programu wynikająca z Raportów, obowiązujące i planowane zmiany przepisów prawa polskiego i wspólnotowego, wymagania dokumentów strategicznych kraju i województwa oraz możliwości finansowania działań. Na podstawie wyznaczonych celów zdefiniowano przedsięwzięcia zaplanowane do realizacji w latach 2015-2018. Przedsięwzięcia te zostały ujęte w planie operacyjnym Programu zawierającym terminy realizacji, wielkość nakładów i źródła finansowania oraz jednostki odpowiedzialne za ich wykonanie. Etap IV Zagadnienia systemowe W tej części uwzględniono organizację procesu zarządzania i kontrolę jego realizacji, określono strukturę zarządzania środowiskiem oraz monitoring wdrażania Programu. Etap V Opiniowania oraz konsultacje społeczne Opracowany projekt dokumentu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko, został poddany procedurze opiniowania oraz konsultacjom społecznym celem umożliwienia złożenia uwag i wniosków. Etap VI Uzupełnienie i korekta projektu programu oraz strategicznej oceny Projekt Programu oraz prognoza oddziaływania na środowisko zostały uzupełnione o ustalenia dokonane w trakcie konsultacji i opiniowania. Etap VII Uchwalenie Programu 2 STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM CZĘŚĆ I – OPISOWA Konieczność opracowania „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018” wynika z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.). Opracowanie dokumentu jest obowiązkiem organu wykonawczego powiatu, czyli Prezydenta Miasta Ruda Śląska. Dokument nawiązuje do szeregu obowiązujących dokumentów strategicznych w szczególności do strategii Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko-perspektywa do 2020r. oraz do Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2019 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2024. Głównym celem Programu jest poprawa stanu środowiska miasta w harmonii z otoczeniem. 11 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 CZĘŚĆ II – DANE WEJŚCIOWE I ANALIZA PROBLEMÓW ŚRODOWISKOWYCH Problemy środowiskowe ujęto w podziale na najważniejsze obszary interwencji: Klimat i powietrze (P), Zasoby i jakość wód (ZW), Gospodarka wodno-ściekowa (GWS), Adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagrożenia środowiska (AK), Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO), Zasoby przyrodnicze (ZP), Tereny poprzemysłowe i zdegradowane (TP), Klimat akustyczny (KA), Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM), Zasoby geologiczne (ZG), Gleby (GL), Poważne awarie przemysłowe (PAP), Edukacja ekologiczna (EE). Informacje środowiskowe zostały zgromadzone w rozdziałach, osobno dla każdego obszaru interwencji. Ocena aktualnego stanu środowiska w mieście pozwoliła wskazać problemy, jakie istnieją obecnie w Rudzie Śląskiej w zakresie ochrony środowiska. Na podstawie analizy, za priorytetowe problemy Miasta, uznano przekroczenia wartości dopuszczalnych stężeń średniorocznych pyłu PM10 i PM2,5, dwutlenku azotu oraz wartości docelowej stężenia średniorocznego benzo(a)pirenu a także zły stan wód powierzchniowych, nielegalne pozbywanie się odpadów i degradację środowiska związaną z funkcjonowaniem huty i kopalń. CZĘŚĆ III – STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DO ROKU 2018 Biorąc pod uwagę zidentyfikowane problemy środowiskowe oraz priorytety w kontekście dokumentów strategicznych o zasięgu wojewódzkim i lokalnym wyznaczono cel nadrzędny Programu: Zrównoważony rozwój Miasta Ruda Śląska sprzyjający poprawie stanu środowiska i adaptacji do zmian klimatu. Dla każdego obszaru interwencji wyznaczono dodatkowo cele długoterminowe do roku 2022 a także kierunki interwencji i zadania. W obszarze klimat i powietrze skupiono się na zadaniach zmierzających do ograniczenia energochłonności i emisjogenności budynków, systemu dystrybucji ciepła sieciowego oraz transportu. Działania zostały skierowane również na wzrost konkurencyjności transportu zbiorowego oraz zwiększenie udziału energii z OZE. Program przewiduje również zadania sprzyjające poprawie jakości wód powierzchniowych i podziemnych oraz usprawnieniu systemu gospodarki wodno-ściekowej. W obszarze adaptacji do zmian klimatu i nadzwyczajnych zagrożeń środowiska wskazano do realizacji działania skutkujące zwiększeniem bezpieczeństwa przeciwpowodziowego oraz sprzyjające przeciwdziałaniu suszy. Jednym z zadań jest opracowanie planu adaptacji do zmian klimatu dla Rudy Śląskiej. W zakresie gospodarki odpadami należy kontynuować działania zgodne z hierarchią postępowania z odpadami oraz podejmować działania zapobiegające zwiększania ich produkcji. Dla równowagi przyrodniczej w mieście istotne jest zachowanie istniejących zasobów zieleni miejskiej, dalszy rozwój terenów przeznaczonych na ten cel a także trwale zrównoważona gospodarka leśna. W związku z górniczym charakterem miasta należy dążyć do ograniczenia presji na środowisko związanej z eksploatacją kopalin jak również prowadzenie działań rewitalizacyjnych i rekultywacyjnych terenów poprzemysłowych i zdegradowanych. 12 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 CZĘŚĆ IV – ZAGADNIENIA SYSTEMOWE W Programie dodatkowo w celu prowadzenia sprawnego monitoringu i zarządzania Programem wyznaczono narzędzia do zarządzania środowiskiem (prawno-administracyjne, finansowe, oddziaływania społecznego, strukturalne). Wyznaczono uczestników wdrażania Programu: podmioty odpowiedzialne za organizację i zarządzanie Programem, podmioty realizujące zadania Programu, podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty Programu, społeczność jako główny podmiot odbierający wyniki działań Programu. Bezpośrednią odpowiedzialność za wdrożenie Programu ponosi Prezydent Miasta Ruda Śląska i działający z jego upoważnienia naczelnicy wydziałów oraz dyrektorzy jednostek organizacyjnych Miasta. Ocena realizacji Programu wykonywana będzie w oparciu o wskaźniki (mierniki efektów) związane z realizacją poszczególnych kierunków działań oraz wskaźniki stanu środowiska. Największe nakłady finansowe na realizację zadań zawartych w Programie przewiduje się na obszar klimatu i powietrza oraz gospodarkę wodno-ściekową. Jako możliwe źródła finansowania wskazano Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020, Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego 2014-2020 oraz fundusze krajowe (NFOŚiGW, WFOŚiGW). 13 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Część II – DANE ŚRODOWISKOWYCH 3 3.1 WEJŚCIOWE I ANALIZA PROBLEMÓW PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU Informacja o mieście oraz uwarunkowania środowiskowe Ruda Śląska jest jednym z 66 miast na prawach powiatu w Polsce. Miasto położone jest na Wyżynie Śląskiej w centralnej części Aglomeracji Górnośląskiej, której obszar pokrywa się z subregionem centralnym województwa śląskiego. Razem z Katowicami, Chorzowem, Świętochłowicami, Siemianowicami Śląskimi oraz Mysłowicami wchodzi w skład podregionu katowickiego.3 Miasto utworzono w 1959 roku w wyniku połączenia dwóch miast: Rudy i Nowego Bytomia. Mimo scalenia w jedno miasto, Ruda Śląska zachowała charakterystyczną, policentryczną strukturę osadniczą, skupioną wokół lokalnych ośrodków przemysłowych. Obecnie miasto tworzy 11 dzielnic, które funkcjonują jako jeden organizm miejski. Dzielnice te to: Ruda, Orzegów, Godula, Chebzie, Nowy Bytom, Bielszowice, Wirek, Bykowina, Kochłowice, Halemba oraz Czarny Las. Miasto zajmuje obszar 77,7 km2 i graniczy z następującymi gminami miejskimi: Chorzów (od wschodu), Świętochłowice (od północnego wschodu), Bytom (od północy), Zabrze (od zachodu), Mikołów (od południa) oraz Katowice (od południowego wschodu i wschodu). W 2014 roku liczba ludności miasta wynosiła ok. 140 tys., znajdując się na 24 miejscu w kraju oraz na 7 miejscu pod względem liczby ludności, biorąc pod uwagę miasta niewojewódzkie. Ruda Śląska jest dużym ośrodkiem o charakterze przemysłowym. Gospodarczy obraz miasta ukształtowało rozwijające się od ponad dwustu lat górnictwo węgla kamiennego oraz hutnictwo. Miasto posiada bogate tradycje przemysłowe – pierwsza na Górnym Śląsku kopalnia – „Brandenburg” (1752), funkcjonująca wciąż „Huta Pokój” S.A. (1840). Ruda Śląska jest największą gminą górniczą w Europie. Charakterystyczne dla miasta jest występowanie nowoczesnych osiedli mieszkaniowych w bezpośrednim sąsiedztwie kolonii starej zabudowy – tzw. „familoków”. Miasto stanowi ważny węzeł komunikacyjny, na skrzyżowaniu dróg łączących zachodnią i wschodnią, a także północną i południową część Aglomeracji Górnośląskiej. Ruda Śląska to miasto o ciekawej architekturze regionalnej, posiadające swoją historię, tożsamość i śląską tradycję. Miasto położone jest w dorzeczach dwóch największych rzek Polski- Wisły i Odry, które charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu. Pomimo, że Miasto Ruda Śląska, ma charakter antropogenicznego obszaru miejskiego, na obszarze miasta występuje unikalna fauna objęta ochroną na podstawie Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody i dziko żyjące gatunki flory. 3.2 Dokumenty strategiczne kraju, województwa oraz miasta Zgodnie z art. 8 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. Dz.U. z 2013 r., poz. 1132 z późn. zm.), polityki, strategie, plany lub programy dotyczące w szczególności przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, gospodarki przestrzennej, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu powinny uwzględniać zasady ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju”. W rozdziale III wyżej wymienionej ustawy, w art. 13, polityka ochrony środowiska (dawniej polityka ekologiczna państwa) została zdefiniowana jako zespół działań mających na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Dodatkowo art.14 podkreśla, że polityka ochrony środowiska jest prowadzona za pomocą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska na podstawie strategii 3 NUTS 3- Klasyfikacja jednostek terytorialnych do celów strategicznych 14 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (tj. Dz.U. z 2014 r., poz.1649.). Kierunki działań w zakresie wszystkich komponentów środowiska będą zmierzały do spełnienia celów zapisanych w dokumentach strategicznych kraju, województwa śląskiego oraz miasta Ruda Śląska . Główne założenia dokumentów strategicznych kraju, województwa i miasta Ruda Śląska, a także wynikające z nich priorytetowe działania, opisane zostały poniżej. W poniższej tabeli dokonano analizy zgodności celów Programu z celami innych dokumentów strategicznych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Porównanie to ma na celu ocenę spójności celów Programu z celami innych dokumentów strategicznych pod kątem ochrony środowiska oraz zasady zrównoważonego rozwoju. Poniżej przedstawiono wyniki analizy. 15 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Tabela 1 Analiza zgodności Programu z dokumentami strategicznymi. Stopień powiązania Dokumenty krajowe Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r. (BEIŚ) 4 Podstawowe zadanie Strategii BEiŚ polega na zintegrowaniu polityki środowiskowej + z polityką energetyczną tam, gdzie aspekty te przenikają się w dostrzegalny sposób, jak również wytyczenie kierunków, w jakich powinna rozwijać się branża energetyczna, oraz wskazanie priorytetów w ochronie środowiska. Cel główny Strategii BEiŚ realizowany będzie przez cele szczegółowe i kierunki interwencji: CEL 1. ZRÓWNOWAŻONE GOSPODAROWANIE ZASOBAMI ŚRODOWISKA racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin, gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody, zachowanie bogactwa różnorodności biologicznej, w tym wielofunkcyjna gospodarka leśna, uporządkowanie zarządzania przestrzenią. CEL 2. ZAPEWNIENIE GOSPODARCE KRAJOWEJ BEZPIECZNEGO I KONKURENCYJNEGO ZAOPATRZENIA W ENERGIĘ lepsze wykorzystanie krajowych zasobów energii, poprawa efektywności energetycznej, zapewnienie bezpieczeństwa dostaw importowanych surowców energetycznych, modernizacja sektora elektroenergetyki zawodowej, w tym przygotowania do wprowadzenia energetyki jądrowej, rozwój konkurencji na rynkach paliw i energii oraz umacnianie pozycji odbiorcy, wzrost znaczenia rozproszonych, odnawialnych źródeł energii, Cele wskazane w dokumentach strategicznych 4 Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r. (BEiŚ), Warszawa, 2014 r. 16 Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne Wszystkie cele Programu wpisują się w założenia przyjęte w Strategii BEiŚ. Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne + Cele z większości komponentów uwzględnionych w Programie realizują cele PEP 2030. Są to m.in.: cele długoterminowe i kierunki interwencji w zakresie ochrony powietrza i gospodarki odpadami. rozwój energetyczny obszarów podmiejskich i wiejskich, rozwój systemu zaopatrywania nowej generacji pojazdów wykorzystujących paliwa alternatywne. CEL 3. POPRAWA STANU ŚRODOWISKA zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki, racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne, ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki, wspieranie nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych, promowanie zachowań ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy. Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku (PEP 2030) Główne cele polityki energetycznej w zakresie ograniczenia oddziaływania energetyki na środowisko to: ograniczenie emisji CO2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego, ograniczenie emisji SO2 i NOx oraz pyłów (w tym PM10 i PM2,5) do poziomów wynikających z obecnych i projektowanych regulacji unijnych, ograniczanie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych, minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce oraz zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych. Cele PEP do 2030 r. mają zostać zapewnione m.in. przez racjonalne, efektywne gospodarowanie krajowymi złożami węgla oraz dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego. W związku z tym zaproponowano następujące działania: stworzenie systemu zarządzania krajowymi pułapami emisji gazów 17 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych 18 cieplarnianych i innych substancji, wprowadzenie w wytwarzaniu energii elektrycznej i ciepła dopuszczalnych produktowych wskaźników emisji jako narzędzia pozwalającego zmniejszać poziomy emisji SO2 i NOx, w tym osiągnąć pułapy ustalone w Traktacie Akcesyjnym dla Polski, realizacja zobowiązań wynikających z nowej dyrektywy ETS6 dla elektroenergetyki i ciepłownictwa, wykorzystanie przychodów z aukcji uprawnień do emisji CO2 do wspierania działań ograniczających emisję gazów cieplarnianych, wprowadzenie standardów budowy nowych elektrowni w systemie przygotowania do wychwytywania CO2 oraz określenie krajowych możliwości geologicznego składowania dwutlenku węgla, w tym w pustych złożach ropy naftowej i gazu ziemnego na dnie Morza Bałtyckiego, aktywny udział w realizacji inicjatywy Komisji Europejskiej dotyczącej budowy obiektów demonstracyjnych dużej skali, w zakresie technologii wychwytywania i magazynowania dwutlenku węgla (CCS), wykorzystanie technologii CCS do wspomagania wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego, zintensyfikowanie badań naukowych i prac rozwojowych nad technologią CCS oraz nowymi technologiami pozwalającymi wykorzystać wychwycony CO2 jako surowiec w innych gałęziach przemysłu, gospodarcze wykorzystanie odpadów węgla, zwiększenie wykorzystania ubocznych produktów spalania, stosowanie zamkniętych obiegów chłodzenia o dużej efektywności w elektrowniach i elektrociepłowniach, zdiagnozowanie możliwości występowania w sektorze energetycznym niezamierzonej produkcji trwałych zanieczyszczeń organicznych (dioksyn i furanów) oraz wsparcie działań w zakresie ochrony środowiska z wykorzystaniem m.in. funduszy europejskich. Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne Zgodnie z PEP do 2030 roku, udział odnawialnych źródeł energii w całkowitym zużyciu w Polsce ma wzrosnąć do 15% w 2020 roku i do 20% w roku 2030. Zadania wynikające z Polityki Energetycznej Polski to m.in.: modernizacja sieci przesyłowych i sieci rozdzielczych pozwalająca obniżyć poziom awaryjności o 50%; rozwój lokalnej mini i mikrokogeneracji, pozwalający na dostarczenie do roku 2020 z tych źródeł co najmniej 10% energii elektrycznej, zużywanej w kraju; ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem, w celu pozyskiwania biomasy; zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, tak aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem; wdrożenie Programu budowy biogazowni rolniczych, przy założeniu powstania do roku 2020 co najmniej jednej biogazowni w każdej gminie; ograniczenie emisji CO2 do wielkości możliwej technicznie do osiągnięcia bez naruszania bezpieczeństwa energetycznego; ograniczenie emisji SO2 do poziomu ustalonego w Traktacie Akcesyjnym; ograniczenie emisji NOx, poczynając od 2016 roku, zgodnie z zobowiązaniami przyjętymi przy akcesji do Unii Europejskiej; likwidacja emisji z tytułu samozapłonu i palenia się hałd poprzez pozyskanie węgla z odpadów pogórniczych zalegających na składowiskach; rozszerzenie zakresu założeń i planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe o planowanie i organizację działań, mających na celu racjonalizację zużycia energii i promowanie rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy; wsparcie inwestycji w zakresie stosowania najlepszych dostępnych technologii w przemyśle, wysokosprawnej kogeneracji, ograniczenia 19 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych strat w sieciach elektroenergetycznych i ciepłowniczych oraz termomodernizacji budynków; wykorzystanie obowiązków w zakresie przygotowania planów zaopatrzenia gmin w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe do zastępowania wyeksploatowanych rozdzielczych źródeł wytwarzania ciepła jednostkami kogeneracyjnymi. Projekt Polityki Wodnej Państwa 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016) (PWP 2030) Głównym celem PWP 2030 jest zapewnienie powszechnego dostępu ludności do czystej i zdrowej wody oraz istotne ograniczenie zagrożeń wywoływanych przez powodzie i susze, w połączeniu z utrzymaniem dobrego stanu wód i związanych z nimi ekosystemów, przy zaspokojeniu uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki, poprawie spójności terytorialnej i dążeniu do wyrównywania dysproporcji regionalnych. Realizacja celu głównego ma nastąpić poprzez realizację poszczególnych celów strategicznych: osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód i związanych z nimi ekosystemów, zaspokojenie potrzeb ludności w zakresie zaopatrzenia w wodę, zaspokojenie społecznie i ekonomicznie uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki, ograniczenie wystąpienia negatywnych skutków powodzi i susz oraz reformę systemu zarządzania i finansowania gospodarki wodnej. Plany Gospodarowania Wodami (PGW) Cele określone w Master Planach dla poszczególnych dorzeczy: zapobieganie dopływowi lub ograniczenia dopływu zanieczyszczeń do wód podziemnych, zapobieganie pogarszaniu się stanu wszystkich części wód podziemnych (z zastrzeżeniami wymienionymi w RDW), zapewnienie równowagi pomiędzy poborem a zasilaniem wód podziemnych, wdrożenie działań niezbędnych dla odwrócenia znaczącego 20 Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne +/- Cele długoterminowe Programu i kierunki interwencji w zakresie gospodarki wodnej są zgodne z celami PWP 2030. +/- Cele długoterminowe oraz kierunki interwencji Programu w zakresie gospodarki wodnej są zgodne z celami PGW i MasterPlanu dla dorzecza Odry. Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych i utrzymującego się rosnącego trendu stężenia każdego zanieczyszczenia powstałego w skutek działalności człowieka. Dla spełnienia wymogu niepogarszania stanu części wód, dla części wód będących w co najmniej dobrym stanie chemicznym i ilościowym, celem środowiskowym będzie utrzymanie tego stanu. Program wodno-środowiskowy kraju (PWŚK)5 Cele określone w PWŚK: niepogarszanie stanu części wód, osiągnięcie dobrego stan wód: dobry stan ekologiczny i chemiczny dla wód powierzchniowych, dobry stan chemiczny i ilościowy dla wód podziemnych, spełnienie wymagań specjalnych, zawartych w innych unijnych aktach prawnych i polskim prawie, w odniesieniu do obszarów chronionych (w tym wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych, narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych, przeznaczonych do celów rekreacyjnych, do poboru wody dla zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, przeznaczonych do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym, do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie) oraz zaprzestanie lub stopniowe wyeliminowanie zrzutu substancji priorytetowych do środowiska lub ograniczone zrzuty tych substancji. MasterPlan dla obszaru dorzecza Odry W MasterPlanie zestawiono inwestycje, planowane do realizacji w perspektywie do 2021 roku na obszarze dorzecza Odry, jednocześnie dokonując ich oceny pod kątem zgodności z Ramową Dyrektywą Wodną. Ocenę projektów przeanalizowano, 5 Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne +/- Cele długoterminowe oraz kierunki interwencji Programu w zakresie gospodarki wodnej są zgodne z celami PWŚK. Cele długoterminowe oraz kierunki interwencji Programu w zakresie gospodarki wodnej są zgodne z celami MasterPlanu dla dorzecza Odry. http://kzgw.gov.pl/files/file/Programy/PWSK/Program_wodno-srodowiskowy_kraju.pdf 21 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych dla każdej inwestycji indywidualnie, pod kątem zagrożenia, czy może ona spowodować nieosiągnięcie dobrego stanu/potencjału lub pogorszenie stanu/potencjału części wód i czy w związku z tym należy rozważyć zastosowanie odstępstwa od celów środowiskowych, zgodnie z RDW. Analizę wpływu planowanych na obszarze dorzecza inwestycji odniesiono także do poszczególnych jednolitych części wód, dla których indywidualnie rozpatrywano wpływ podejmowanych w jej obrębie działań na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych. Konieczność realizacji inwestycji, zgłoszonych do MasterPlanu, podyktowana jest występowaniem określonych potrzeb na obszarze dorzecza Odry, zidentyfikowanych przede wszystkim w funkcjonujących już dokumentach programowych. Analizie poddano inwestycje polegające na budowie, przebudowie lub remoncie planowanych lub istniejących obiektów hydrotechnicznych oraz pozostałych inwestycji mających wpływ na hydromorfologię cieków wód powierzchniowych. IV Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (IV AKPOŚK) Cel główny dokumentu: - ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie ochrona środowiska wodnego przed ich niekorzystnymi skutkami. Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne +/- Cele długoterminowe oraz kierunki interwencji Programu w zakresie gospodarki wodno - ściekowej są zgodne z celami KPOŚK. Projekt Narodowej Strategii Gospodarowania Wodami 2030 (z uwzględnieniem etapu 2015) (NSGW 2030) Główne cele Strategii to: +/Cele długoterminowe oraz kierunki interwencji Programu w zakresie gospodarki wodnej są zgodne osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu i potencjału wód i związanych z celami NSGW 2030. z nimi ekosystemów, zaspokojenie potrzeb ludności w zakresie zaopatrzenia w wodę do picia i dla celów sanitarnych, zaspokojenie społecznie i ekonomiczne uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki, zapobieganie zwiększeniu ryzyka wystąpienia sytuacji nadzwyczajnych, w tym powodzi i suszy, oraz ograniczenie wystąpienia ich negatywnych skutków. 22 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne Powyższe cele mają być osiągnięte przez zbudowanie sprawnie działającego zintegrowanego systemu gospodarowania wodami poprzez wykorzystanie nowoczesnych podstaw naukowych, odpowiednich mechanizmów prawnych, instrumentów ekonomicznych i konsultacji społecznych. Cele strategiczne gospodarowania wodami uwzględniają konieczność adaptacji do zmian klimatu, wzrastające ryzyko występowania katastrof naturalnych, możliwości tkwiące w polityce oszczędzania wody oraz ewentualne zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym. Cele strategiczne gospodarowania wodami wynikają z potrzeb wewnętrznych i zewnętrznych. Potrzeby wewnętrzne związane są przede wszystkim z koniecznością osiągnięcia i utrzymania dobrego stanu wszystkich wód i ekosystemów od wód zależnych. Zaspokojone potrzeby zewnętrzne wynikające ze strategii rozwoju prowadzą do wspierania procesu utrzymującego kraj na ścieżce dobrobytu, zapewnienie „bezpieczeństwa wodnego”, przy poszanowaniu wymagań środowiska naturalnego. „Bezpieczeństwo wodne” winno być rozumiane jako ciągłe działanie umożliwiające poprawę i utrzymanie jakości życia, dające gwarancję rozwoju społeczno-gospodarczego, ograniczające zagrożenia wynikające z klęsk żywiołowych i kryzysów w obszarze środowiska naturalnego i zdrowia. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 (KPGO 2014) (W okresie tworzenia niniejszego Programu, Ministerstwo Środowiska przystąpiło do prac nad opracowaniem krajowego planu gospodarki odpadami 2016. Obecny KPGO 2014 obowiązuje do końca 2015 r.) Główne cele strategiczne zawarte w KPGO 2014 to: +/Cele długoterminowe oraz kierunki interwencji Programu w zakresie gospodarki odpadami są zgodne uniezależnienie wzrostu ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu z KPGO 2014. gospodarczego kraju; zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska; zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska; wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów; utworzenie i uruchomienie bazy danych o produktach, opakowaniach i gospodarce odpadami (BDO). 23 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych KPGO 2014 formułuje również dodatkowe cele szczegółowe dla poszczególnych grup odpadów. W przypadku odpadów komunalnych są to: objęcie systemem zbiórki odpadów komunalnych 100% mieszkańców, najpóźniej do 2015 r.; objęcie 100% mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów, najpóźniej do 2015 r.; zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, kierowanych do składowania, aby nie było składowanych: w 2013 r. więcej niż 50%, w 2020 r. więcej niż 35% masy tych odpadów, wytworzonych w 1995 r.; zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do poziomu maks. 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r.; przygotowanie do ponownego wykorzystania i recykling materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miarę możliwości odpadów innego pochodzenia, podobnych do odpadów z gospodarstw domowych, na poziomie minimum 50% ich masy do 2020 roku. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 (POKA) W dokumencie zostały wyznaczone następujące cele dotyczące azbestu: usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest; minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych, spowodowanych obecnością azbestu na terytorium kraju; likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko. Ww. cele powinny być realizowane przez następujące działania: do 2012 r. przeprowadzenie pełnej i rzetelnej inwentaryzacji oraz ustalenie rozmieszczenia terytorialnego azbestu i wyrobów zawierających azbest; utworzenie i uruchomienie elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej do monitoringu usuwania wyrobów zawierających azbest; podjęcie prac legislacyjnych umożliwiających egzekwowanie 24 Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne +/- Program nawiązuje do POKA poprzez kierunek interwencji dot. gospodarki odpadami: GO.2. Racjonalna gospodarka odpadami niebezpiecznymi, do którego przypisano zadanie: GO.2.1. Sukcesywne usuwanie i unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne obowiązków nałożonych na osoby fizyczne i prawne oraz zasilanie danymi elektronicznego systemu monitorowania realizacji programu; działania edukacyjno-informacyjne; realizacja zadań w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest; działania w zakresie oceny narażenia i ochrony zdrowia, w tym działalność Ośrodka Referencyjnego Badań i Oceny Ryzyka Zdrowotnego związanych z realizacją zadań dotyczących usuwania azbestu. Program tworzy m.in. następujące możliwości: składowanie odpadów azbestowych na składowiskach podziemnych, wdrażanie nowych technologii umożliwiających unicestwianie włókien azbestu, pozostawianie w ziemi – w dopuszczonych prawem przypadkach – wyrobów azbestowych wycofanych z użytkowania. Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN), Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Środowiska, Warszawa sierpień 2011r.6 Wdrożenie przedmiotowego Programu ma ułatwić adaptację wszystkich sektorów +/Cele NPRGN związane z energią, transportem oraz do wymogów gospodarki niskoemisyjnej. Osiągnięcie powyższego celu będzie klimatem i gospodarką zasobami i surowcami będą wymagało określenia: realizowane poprzez działania uwzględnione w obszarze klimat i powietrze. obszarów redukcji emisji gazów cieplarnianych i innych substancji, priorytetów z nimi związanych, działań i oczekiwanych z nich efektów, instrumentów wsparcia, które w konsekwencji przyczynią się zarówno do zmniejszenia emisji, jak i gruntownej modernizacji polskiej gospodarki, ścieżek redukcji emisji w horyzoncie czasowym do 2050 r., w rozbiciu na sektor ETS (Emission Trading Scheme7) oraz non-ETS, punktów pośrednich w realizacji programu, pozwalających na mierzenie 6 http://www.mg.gov.pl/Bezpieczenstwo+gospodarcze/Gospodarka+niskoemisyjna/Narodowy+Program+Rozwoju+Gospodarki+Niskoemisyjnej 7 Europejski System Handlu Emisjami 25 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne postępu. Zakłada się, że procesom redukcyjnym towarzyszyć będą również działania ukierunkowane na poprawę efektywności nie tylko energetycznej, ale również wykorzystania zasobów w skali całej gospodarki. Wdrażane nowe technologie powinny skutkować ograniczeniem energo-, materiało- i wodochłonności. Mając powyższe na względzie, wyróżnia się następujące cele szczegółowe, których realizacja sprzyjać będzie osiągnięciu celu głównego: rozwój niskoemisyjnych źródeł energii, poprawa efektywności energetycznej, poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych, zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami, promocja nowych wzorców konsumpcji. Krajowa Strategia Ochrony i Umiarkowanego Użytkowania Różnorodności Biologicznej zatwierdzona uchwałą nr 270/ 2007 Rady Ministrów z dnia 26 października 2007r. oraz Plan działań na lata 2007- 20138 Osiągnięcie celu nadrzędnego wymaga realizacji ośmiu, równorzędnych pod +/Cele Programu związane z ochroną przyrody będą względem znaczenia, celów strategicznych: realizowane poprzez cele, kierunki interwencji i działania w obszarze zasobów przyrodniczych. rozpoznanie i monitorowanie stanu różnorodności biologicznej oraz istniejących i potencjalnych zagrożeń, skuteczne usunięcie lub ograniczanie pojawiających się zagrożeń różnorodności biologicznej, zachowanie i/lub wzbogacenie istniejących oraz odtworzenie utraconych elementów różnorodności biologicznej, pełne zintegrowanie działań na rzecz ochrony różnorodności biologicznej z działaniami oddziaływujących na tę różnorodność sektorów gospodarki oraz administracji publicznej i społeczeństwa 8 http://biodiv.gdos.gov.pl/wdrazanie-konwencji/national-strategy-conservation-and-sustainable-use-biodivesity-polish 26 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne (w tym organizacji pozarządowych), przy zachowaniu właściwych proporcji pomiędzy zapewnieniem równowagi przyrodniczej, a rozwojem społeczno gospodarczym kraju, podniesienie wiedzy oraz ukształtowanie postaw i aktywności społeczeństwa na rzecz ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej, udoskonalenie mechanizmów i instrumentów służących ochronie i zrównoważonemu użytkowaniu różnorodności biologicznej, rozwinięcie współpracy międzynarodowej w skali regionalnej i globalnej na rzecz ochrony i zrównoważonego użytkowania zasobów różnorodności biologicznej, użytkowanie różnorodności biologicznej w sposób zrównoważony, z uwzględnieniem równego i sprawiedliwego podziału korzyści i kosztów jej zachowania, w tym także kosztów zaniechania działań rozwojowych ze względu na ochronę zasobów przyrody. Powyższe cele realizowane będą poprzez zastosowanie odpowiednich mechanizmów prawnych, organizacyjnych i ekonomiczno-finansowych, warunkujących zachowanie i racjonalne użytkowanie zasobów różnorodności biologicznej. Zakłada się, że konsekwentna i długofalowa realizacja celów strategicznych umożliwi w szczególności: uzyskanie kompletnej inwentaryzacji stanu różnorodności biologicznej, zarówno przyrody dzikiej, jak i użytkowanej przez człowieka, stworzenie sprawnie funkcjonującego systemu monitoringu przyrodniczego dostarczającego informacje o funkcjonowaniu środowiska przyrodniczego, zapewnienie wiarygodnej i aktualnej informacji, umożliwiającej prowadzenie skutecznej polityki ochrony i użytkowania różnorodności biologicznej, racjonalne rozwijanie badań naukowych oraz przeciwdziałanie pojawiającym się zagrożeniom, zachowanie i wzmocnienie istniejącej różnorodności biologicznej 27 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych 28 na poziomie wewnątrzgatunkowym, międzygatunkowym i ponadgatunkowym, zachowanie w stanie nie przekształconym najcenniejszych przyrodniczo obszarów Polski, restytucję najcenniejszych zasobów genowych i gatunków oraz odbudowę lub przebudowę zniszczonych ekosystemów; w tym poprzez przebudowę sztucznych drzewostanów, zwłaszcza iglastych, ukształtowanie pożądanej różnorodności biologicznej na obszarach obecnie silnie zubożonych pod wpływem działalności człowieka i różnych czynników degradacyjnych, w tym na obszarach urbanizowanych, utrzymanie zasobów genetycznych dziko żyjących roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem oraz ważnych dla badań naukowych i hodowli w warunkach kolekcji ex situ i banków genów, rozwój badań naukowych i analiz integrujących różne aspekty różnorodności biologicznej, stworzenie szerokiego dostępu zainteresowanym podmiotom do aktualnych informacji na temat znaczenia, stanu, zagrożeń oraz zasad ochrony i wykorzystywania różnorodności biologicznej, wykreowanie postaw, przekonań i systemów wartości sprzyjających zachowaniu różnorodności biologicznej, osiągnięcie na całym terytorium Polski wysokiej jakości krajobrazu i jego "nasycenia" elementami przyrody ożywionej, pełne uwzględnienie wymogów ochrony przyrody i zasad jej zrównoważonego użytkowania we wszystkich politykach i programach sektorowych, zminimalizowanie negatywnych oddziaływań działalności gospodarczej na stan różnorodności biologicznej, podniesienie poziomu życia na obszarach o wysokich walorach przyrodniczych w efekcie zrównoważonego użytkowania różnorodności Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne biologicznej, poprzez priorytetowe ich traktowanie w dostępie do różnych źródeł finansowania, pełne wykorzystanie efektów rozwijanej współpracy międzynarodowej na rzecz ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej. Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 Celem głównym SPA jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego + Cele Strategii będą realizowane w obszarze adaptacji funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa w warunkach zmian klimatu. Cel główny do zmian klimatu i nadzwyczajnych zagrożeń będzie realizowany poprzez następujące cele szczegółowe: środowiska a także poprzez działania zawarte Cel 1. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dobrego stanu w obszarze klimat i powietrze. środowiska; Cel 2. Skuteczną adaptację do zmian klimatu na obszarach wiejskich; Cel 3. Rozwój transportu w warunkach zmian klimatu; Cel 4. Zapewnienie zrównoważonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzględnieniem zmian klimatu; Cel 5. Stymulowanie innowacji sprzyjających adaptacji do zmian klimatu; Cel 6. Kształtowanie postaw społecznych sprzyjających adaptacji do zmian klimatu. Krajowy Plan Działania w zakresie Energii ze Źródeł Odnawialnych Plan określa cele związane z produkcją energii ze źródeł odnawialnych w sektorze +/Cele projektu Programu są zgodne z Planem transportowym, sektorze energii elektrycznej, sektorze ogrzewania i chłodzenia, w obszarze klimat i powietrze, w szczególności do osiągnięcia w 2020 r., uwzględniając wpływ innych środków polityki efektywności poprzez działania: P.5.1.Wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej energetycznej na końcowe zużycie energii oraz odpowiednie środki, które należy i cieplnej pochodzącej ze wszystkich źródeł podjąć dla osiągnięcia krajowych celów ogólnych w zakresie udziału OZE odnawialnych w wykorzystaniu energii finalnej. P.5.2.Promowanie stosowania odnawialnych źródeł energii Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE) Podstawowe cele, zdefiniowane w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej, to: upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia, uwzględniając również pracę i wypoczynek człowieka, czyli objęcie +/- Cele Strategii są zgodne z celami Programu w obszarze edukacji ekologicznej: EE.1. Upowszechnianie wiedzy z zakresu ochrony 29 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania permanentną edukacją ekologiczną wszystkich mieszkańców Rzeczypospolitej Polskiej; wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej na wszystkich stopniach edukacji formalnej i nieformalnej; tworzenie wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów edukacji ekologicznej, stanowiących rozwinięcie Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej, a ujmujących propozycje wnoszone przez poszczególne podmioty, realizujące projekty edukacyjne dla lokalnej społeczności; promowanie dobrych doświadczeń z zakresu metodyki edukacji ekologicznej. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010 – 2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie (KSRR) jest dokumentem określającym cele i sposób działania podmiotów publicznych, a w szczególności rządu i samorządów województw, w odniesieniu do polskiej przestrzeni dla osiągnięcia strategicznych celów rozwoju kraju. Dokument wyznacza cele polityki rozwoju regionalnego, w tym wobec obszarów wiejskich i miejskich, oraz definiuje ich relacje w odniesieniu do innych polityk publicznych o wyraźnym terytorialnym ukierunkowaniu. Celem strategicznym polityki regionalnej, określonym w KSRR, jest efektywne wykorzystywanie specyficznych regionalnych oraz terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju – wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym. KSRR ustala trzy cele szczegółowe do 2020 roku: 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów, 2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych, 3. Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie. KSRR zajmuje się kwestią pogodzenia różnych interesów rozwojowych kraju – związanych z konkurencyjnością regionów i jej wzmacnianiem w skali kraju i na arenie międzynarodowej oraz z niedopuszczaniem do nadmiernych i społecznie 30 Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne środowiska i zrównoważonego rozwoju. EE.2. Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży +/- Cele Strategii są zgodne z celami Programu. Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych oraz politycznie nieakceptowalnych zróżnicowań między- i wewnątrz- regionalnych, tzn. dylematem zorientowania polityki regionalnej na wyrównywanie (equity) czy na efektywność (efficiency). Krajowy Program Ochrony Powietrza do roku 2020 (z perspektywą do 2030) Celem głównym Krajowego Programu Ochrony Powietrza jest poprawa jakości życia mieszkańców Rzeczypospolitej Polskiej, szczególnie ochrona ich zdrowia i warunków życia, z uwzględnieniem ochrony środowiska, z jednoczesnym zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju. Celami szczegółowymi Krajowego Programu Ochrony Powietrza są: osiągnięcie w możliwie krótkim czasie poziomów dopuszczalnych i docelowych niektórych substancji, określonych w dyrektywie 2008/50/WE i 2004/107/WE, oraz utrzymanie ich na tych obszarach, na których są dotrzymywane, a w przypadku pyłu PM2,5 także pułapu stężenia ekspozycji oraz Krajowego Celu Redukcji Narażenia, osiągnięcie w perspektywie do roku 2030 stężeń niektórych substancji w powietrzu na poziomach wskazanych przez WHO oraz nowych wymagań wynikających z regulacji prawnych projektowanych przepisami prawa unijnego. Dokument określa działania priorytetowe podejmowane na szczeblu wojewódzkim i lokalnym: Przystąpienie do Partnerstwa na rzecz Poprawy Jakości Powietrza w Polsce Przygotowanie gminnych planów gospodarki niskoemisyjnej, warunkujących finansowanie działań ograniczających emisję zanieczyszczeń powietrza oraz gazów cieplarnianych w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych 2014–2020 (POIiŚ 2007-2013) Opracowanie i uchwalenie zaległych założeń do planów lub programów zaopatrzenia miast, gmin w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Podniesienie świadomości społecznej na temat pozytywnych aspektów zwiększenia efektywności energetycznej budynków mieszkalnych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne + Program uwzględnia cele analizowanego dokumentu w obszarze klimat i powietrze. Zaproponowane działania zmierzają do ograniczania energochłonności i emisjogenności budynków miejskich, budynków mieszkalnictwa indywidualnego oraz wielorodzinnego, systemu dystrybucji ciepła sieciowego a także transportu. Program zakłada także zwiększenie udziału produkcji energii z OZE. Działania planowane do wdrożenia w zakresie powietrza są również spójne z Planem Gospodarki Niskoemisyjnej miasta Ruda Śląska. 31 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych 32 i użyteczności publicznej poprzez przeprowadzanie głębokiej termomodernizacji budynków, rozwój kogeneracji oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (NFOŚiGW: KAWKA, BOCIAN, RYŚ, PROSUMENT, RPO 2014-2020) Akcje informacyjne uświadamiające mieszkańcom zagrożenia dla zdrowia, jakie niesie ze sobą zanieczyszczenie powietrza (NFOŚiGW – KAWKA, WFOŚiGW) Informowanie przez służby kominiarskie o zaletach odgórnego spalania węgla kamiennego oraz wykorzystania odpowiedniej jakości paliw stałych Upowszechnianie wysokosprawnych kotłów spełniających najwyższe wymagania w zakresie emisji przy wymianie i modernizacji starych urządzeń/instalacji małej mocy, służących do wytwarzania energii cieplnej lub energii cieplnej i energii elektrycznej dla odbiorców indywidualnych oraz mikro- i małych przedsiębiorstw (NFOŚiGW – KAWKA, WFOŚiGW, RPO 2014-2020) Zwiększenie efektywności energetycznej budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej poprzez przeprowadzenie głębokiej termomodernizacji budynków, rozwój kogeneracji oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (RPO 2014-2020, NFOŚiGW RYŚ) Wzmocnienie kontroli w zakresie zgodności zainstalowanego systemu ogrzewania z systemem zawartym w projekcie budowlanym Wsparcie finansowe wymiany i modernizacji starych urządzeń/instalacji małej mocy, służących do wytwarzania energii cieplnej lub energii cieplnej i energii elektrycznej dla odbiorców indywidualnych oraz mikroi małych przedsiębiorstw (NFOŚiGW, WFOŚiGW, RPO 2014-2020) Dofinansowanie działań w zakresie przeprowadzania głębokiej termomodernizacji budynków, rozwoju kogeneracji oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii w celu zwiększenia efektywności energetycznej budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne (NFOŚiGW, WFOŚiGW, RPO 2014-2020) Projekt Programu ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej oraz plan działań na lata 2014-2020 (projekt) Cele zakładane do realizacji w ramach Programu to: +/Niektóre z celów ww. projektu zostały uwzględnione 1. Cel nadrzędny: Poprawa stanu różnorodności biologicznej i pełniejsze powiązanie w obszarze zasoby przyrodnicze. jej ochrony z rozwojem społeczno - gospodarczym kraju. 2. Cele strategiczne i cele operacyjne Cel strategiczny A: Podniesienie poziomu wiedzy oraz kształtowanie postaw społeczeństwa związanych z włączaniem się do działań na rzecz różnorodności biologicznej. A.I. Rozwój badań naukowych ukierunkowanych na poprawę stanu wiedzy w zakresie różnorodności biologicznej A.II. Integracja oraz zwiększenie dostępności wiedzy w zakresie różnorodności biologicznej A.III. Zwiększenie świadomości społeczeństwa na temat różnorodności biologicznej i jej znaczenia dla rozwoju społeczno - gospodarczego Cel strategiczny B: Włączenie wybranych sektorów gospodarki w działania na rzecz różnorodności biologicznej B.I. Ochrona różnorodności biologicznej poprzez zrównoważone gospodarowanie w rolnictwie B.II. Wzmocnienie różnorodności biologicznej poprzez zrównoważone gospodarowanie w leśnictwie B.III. Wsparcie różnorodności biologicznej poprzez zrównoważoną gospodarkę rybacką B. IV. Wsparcie różnorodności biologicznej poprzez zrównoważoną gospodarkę wodną B.V. Wzmocnienie narzędzi planistycznych w działaniach na rzecz ochrony różnorodności biologicznej Cel strategiczny C: Zachowanie i przywracanie populacji zagrożonych gatunków i siedlisk C.I. Poprawa efektywności planowania zarządzania i ochrony różnorodności 33 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych biologicznej na obszarach chronionych C.II. Ochrona i odtwarzanie cennych siedlisk przyrodniczych C.III. Poprawa skuteczności działań na rzecz ochrony gatunkowej C. IV. Zrównoważone pozyskiwanie gatunków ze stanu dzikiego Cel strategiczny D: Efektywne zarządzanie zasobami przyrodniczymi D.I. Skuteczna egzekucja przepisów zakresie ochrony przyrody D.II. Zapewnienie odpowiednich środków finansowych dla zachowania różnorodności biologicznej D.III. Wzmocnienie systemu zarządzania obszarami chronionymi D.IV. Objęcie ochroną obszarową terenów o wysokich walorach przyrodniczych D.V. Poznanie stanu i tendencji zmian różnorodności biologicznej, w celu skutecznego zarządzania zasobami Cel strategiczny E: Utrzymanie i odbudowa ekosystemów oraz ich usług E.I. Nadanie ekosystemom wartości społeczno-ekonomicznej E.II. Wdrożenie zielonej infrastruktury jako narzędzia pozwalającego na utrzymanie i wzmocnienie istniejących ekosystemów oraz ich usług E.III. Odbudowa zdegradowanych ekosystemów i ich usług Cel strategiczny F: Ograniczenie presji gatunków inwazyjnych i konfliktowych F.I. Poprawa stanu wiedzy na temat gatunków inwazyjnych i konfliktowych w celu przeciwdziałania ich negatywnemu wpływowi na różnorodność biologiczną F.II. Ograniczenie presji ze strony gatunków inwazyjnych i konfliktowych poprzez wdrożenie prawodawstwa i systemu ich wykrywania, monitoringu oraz zwalczania Cel strategiczny G: Ograniczenie i łagodzenie skutków zmian klimatycznych G.I. Określenie wpływu zmian klimatu na ekosystemy G.II. Zmniejszenie wrażliwości ekosystemów na spodziewane czynniki związane ze zmianami klimatu Cel strategiczny H: Ochrona różnorodności biologicznej poprzez rozwój współpracy międzynarodowej H.I. Wsparcie ochrony różnorodności biologicznej poprzez zwiększenie udziału Polski w działaniach na forum międzynarodowym 34 Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Stopień powiązania Polityka Klimatyczna Polski, Strategie redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2020 Polityka jest wdrażana od 2003 r., a obecnie możemy powiedzieć, że realizowane + są jej cele długookresowe, określone w dokumencie na lata 2013 - 2020. Polityka zakłada, iż okres ten obejmie kolejne okresy zobowiązań redukcyjnych z Kioto (po roku 2012). Zakłada się, że długofalowym celem ilościowym jest dążenie do osiągnięcia ok. 30 - 40% redukcji emisji gazów cieplarnianych w roku 2020 w stosunku do roku bazowego. Zasadniczy priorytet zarówno średnio-, jak i długookresowy, będą miały działania kreujące bardziej przyjazne dla klimatu wzorce zachowań konsumpcyjnych i produkcyjnych, ograniczające negatywny wpływ aktywności antropogenicznej na zmiany klimatu. Praktyczne wdrożenie zasady zrównoważonego rozwoju będzie wymagało powszechnego stosowania w sektorach i działach gospodarki oraz w systemach zarządzania środowiskiem, w tym w polityce klimatycznej tzw. dobrej praktyki. Podejście to cechuje maksymalizacja efektywności ekonomicznej i skuteczności środowiskowej podejmowanych działań, przy ich dostosowaniu do politycznej i administracyjnej wykonalności. Polityka Leśna Państwa Polityka leśna państwa jest dokumentem przyjętym przez Radę Ministrów w dniu + 22 kwietnia 1997 r., w którym zakłada się zapewnienie trwałości lasów wraz z ich wielofunkcyjnością, poprzez powiększanie zasobów leśnych kraju i ich kompleksową ochronę oraz reorientację zarządzania lasami oraz wyznaczenie kompleksu działań kształtujących stosunek człowieka do lasu, zmierzających do zachowania w zmieniającej się rzeczywistości przyrodniczej i społecznogospodarczej warunków do trwałej w nieograniczonej perspektywie czasowej wielofunkcyjności lasów, ich wszechstronnej użyteczności ochrony oraz roli w kształtowaniu środowiska przyrodniczego zgodnie z obecnymi i przyszłymi oczekiwaniami społeczeństwa. Dokumenty wojewódzkie Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego ŚLĄSKIE 2020+ Jako wizja wskazana w Strategii należy przyjąć ,,Województwo śląskie będzie + Cele wskazane w dokumentach strategicznych Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne Cele zostały i powietrze. uwzględnione w obszarze klimat Założenia polityki leśnej zostały uwzględnione w obszarze zasoby przyrodnicze poprzez kierunek interwencji o brzmieniu: ZP.2.Trwale zrównoważona gospodarka leśna Wszystkie cele Programu będą realizowane w celu 35 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania regionem zrównoważonego i trwałego rozwoju stwarzającym mieszkańcom korzystne warunki życia w oparciu o dostęp do usług publicznych o wysokim standardzie, o nowoczesnej i zaawansowanej technologicznie gospodarce oraz istotnym partnerem w procesie rozwoju Europy wykorzystującym zróżnicowane potencjały terytorialne i synergię pomiędzy partnerami procesu rozwoju”. Osiągnięcie tak nakreślonej wizji rozwoju województwa śląskiego będzie możliwe poprzez wykorzystanie pozytywnych wartości województwa, kreowanie nowych wartości oraz usuwanie barier uniemożliwiających dalszy rozwój. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego Cele polityki przestrzennej województwa, przyjęte w Planie, to: + Dynamizacja i restrukturyzacja przestrzeni województwa. Wzmocnienie funkcji węzłów sieci osadniczej. Ochrona zasobów środowiska, wzmocnienie systemu obszarów chronionych Wielofunkcyjny rozwój terenów otwartych. Rozwój ponadlokalnych systemów infrastruktury. Stymulowanie innowacji w regionalnym systemie zarządzania przestrzenią. Rozwój współpracy międzyregionalnej w zakresie planowania przestrzennego. Odzwierciedleniem wymienionych celów są wskazane strategiczne kierunki i działania dotyczące przestrzennego rozwoju województwa na najbliższą dekadę. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego zawiera także propozycje dotyczące realizacji ustaleń Planu, w tym pozyskiwania funduszy na konkretne projekty, a także koncepcję monitorowania i ewaluacji rozwoju województwa śląskiego. Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego 2014-2020 (RPO WSL 2014-2020) W ramach osi priorytetowej IV (Efektywność Energetyczna, OZE i Gospodarka + niskoemisyjna) zasadę zrównoważonego rozwoju uwzględniono poprzez zaprogramowanie przedsięwzięć, nakierowanych na synergię celów gospodarczych, 36 Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne spełnienia założeń Strategii. Wszystkie cele Programu są zgodne z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Cele Programu w ramach poszczególnych obszarów interwencji są zgodne ze wskazaniami osi priorytetowych powiązanych z Programem. Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych społecznych i ochrony środowiska. Z kolei w obrębie osi priorytetowej V (Ochrona Środowiska i Efektywne Wykorzystanie Zasobów) zaplanowano wsparcie priorytetów inwestycyjnych z celu tematycznego 6 (Zachowanie i ochrona środowiska oraz promowanie efektywnego gospodarowania zasobami) oraz z wybranych priorytetów inwestycyjnych celu tematycznego 5 (Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem). Realizacji sformułowanych celów ma sprzyjać wykonanie działań wynikających z przygotowanych przez samorządy Strategii ZIT/RIT, zawierających elementy planów gospodarki niskoemisyjnej. Taka integracja działań w jednej osi priorytetowej, w połączeniu z działaniami w pozostałych osiach priorytetowych, przyczyni się do lepszej realizacji celów zrównoważonego gospodarowania zasobami oraz poprawy stanu środowiska. W ramach osi priorytetowej V, zasadę zrównoważonego rozwoju uwzględniono poprzez zaprogramowanie przedsięwzięć nakierowanych na synergię celów gospodarczych, społecznych i ochrony środowiska. Program powstał przy zachowaniu zasad zrównoważonego rozwoju, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa unijnego i krajowego. Dodatkowo, zgodnie z wymogami rządowymi i prawnymi, projekt RPO WSL 2014-2020 poddany został ocenie ex-ante oraz strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko. Program będzie zarządzany na szczeblu regionalnym, a Instytucją Zarządzającą Programem będzie Zarząd Województwa Śląskiego. Plan gospodarki odpadami dla województwa śląskiego 2014 Cele główne dla odpadów komunalnych to: gospodarowanie odpadami w województwie w oparciu o regionalne instalacje przetwarzania odpadów, zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu, w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymogami ochrony środowiska, selektywne zbieranie odpadów ulegających biodegradacji i w konsekwencji Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne +/- Cele Programu w zakresie gospodarki odpadami są zgodne z Planem gospodarki odpadami dla województwa śląskiego. 37 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych ograniczenie składowania tych odpadów, zwiększenie ilości zbieranych selektywnie odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych, wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. Dla odpadów z sektora gospodarczego, sformułowane cele do roku 2022 to: minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, sukcesywne zwiększanie udziału odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne poddanych procesom odzysku i procesom unieszkodliwiania poza składowaniem Dla odpadów niebezpiecznych założone do roku 2022 cele to: minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych, wzrost efektywności systemu zbierania odpadów niebezpiecznych ze źródeł rozproszonych, głównie z sektora małych i średnich przedsiębiorstw, sukcesywne zwiększanie udziału odpadów niebezpiecznych, poddanych procesom odzysku i procesom unieszkodliwiania, edukacja ekologiczna wytwórców odpadów niebezpiecznych w zakresie zagrożeń wynikających z niekontrolowanego przedostawania się odpadów niebezpiecznych do środowiska. W dokumencie określono również cele dla pozostałych odpadów. Dodatkowo zestawiono szacunkowe koszty proponowanego systemu oraz sposoby finansowania. Podano również informacje na temat oddziaływania projektu planu na środowisko oraz zaproponowano wskaźniki monitorowania stopnia realizacji założonych celów. Program ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego (POP) Działania zdefiniowane w Programie są skierowane głównie na: wyeliminowanie spalania odpadów w kotłach i piecach domowych, wyeliminowanie spalania węgla złej jakości w kotłach i piecach domowych, wsparcie istniejących działań i inwestycji w zakresie transportu, które 38 Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne +/- Cele Programu w zakresie ochrony powietrza są zgodne z działaniami oraz założeniami określonymi w programie ochrony powietrza. Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne przyczyniają się w istotny sposób do poprawy jakości powietrza na obszarach przekroczeń, ograniczanie emisji ze źródeł komunikacyjnych, w tym emisji wtórnej oraz emisji z pojazdów ciężarowych, autobusowych oraz niespełniających norm EURO na obszarach przekroczeń, systemowe ograniczenie emisji ze źródeł przemysłowych na obszarach przekroczeń z uwzględnieniem małych źródeł o niekorzystnych parametrach wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza (niskie emitory zlokalizowane na obszarach zabudowanych), stworzenie mechanizmów umożliwiających wdrożenie i zarządzanie POP, rozbudowa i utrzymanie systemu informowania mieszkańców o aktualnym stanie zanieczyszczenia powietrza oraz o jego wpływie na zdrowie, np. poprzez stronę internetową lub elektroniczne tablice informacyjne, prowadzenie akcji edukacyjnych uświadamiających mieszkańcom zagrożenia dla zdrowia, jakie niesie ze sobą zanieczyszczenie powietrza (szczególnie pyłem PM10 i benzo(a)pirenem) wynikające ze spalania odpadów w kotłach grzewczych, prowadzenie akcji promocyjnych w zakresie korzystania z transportu zbiorowego oraz rowerów w miastach (np. w ramach obchodów Europejskiego Dnia Bez Samochodu lub Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Transportu). Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa śląskiego do roku 2018 dla terenów poza aglomeracjami, położonych wzdłuż odcinków dróg o natężeniu ruchu powyżej 30 000 pociągów rocznie Programy ochrony środowiska przed hałasem, zgodnie z art. 119 Ustawy z dnia +/Cele Programu dotyczące klimatu akustycznego oraz 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1232 częściowo w zakresie poprawy jakości powietrza z późn. zm.) opracowuje się dla terenów, na których poziom hałasu przekracza są zgodne z założeniami programu ochrony poziom dopuszczalny. Głównym ich celem jest dostosowanie poziomu hałasu środowiska przed hałasem. do dopuszczalnego. 39 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne W Programie zaproponowano działania, których realizacja powinna doprowadzić do poprawy stanu akustycznego w otoczeniu problemowych odcinków linii kolejowych. W opracowaniu wyznaczono trzy grupy działań: I – Działania krótkookresowe (w ramach strategii krótkookresowej), stanowiące podstawowy zakres niniejszego „Programu ochrony przed hałasem do roku 2018”: II - Działania długookresowe (w ramach polityki długookresowej), których realizacja przewidywana jest w horyzoncie czasowym dłuższym niż czas obowiązywania niniejszego Programu. III - Działania związane z edukacją społeczną, które powinny być prowadzone w sposób ciągły zarówno w zakresie działań długookresowych, jak i krótkookresowych. Głównym celem zaproponowanych powyżej działań jest poprawa klimatu akustycznego w tych miejscach, gdzie przekroczenia dopuszczalnych wartości hałasu w środowisku są w chwili obecnej największe oraz tam, gdzie na oddziaływanie hałasu narażona jest największa liczba osób. Program wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego Głównym celem Programu jest stworzenie warunków i mechanizmów dla +/Cele Programu są zbieżne z dokumentem szerokiego wykorzystania lokalnych zasobów energii odnawialnej na terenach strategicznym w obszarze klimat i powietrze nieprzemysłowych województwa śląskiego prowadzących do zwiększenia udziału w kierunku interwencji: P.5. Zwiększenie udziału produkcji energii energii ze źródeł odnawialnych w lokalnym bilansie energetycznym. z odnawialnych źródeł energii Zgodnie z prawem energetycznym, odpowiedzialność nad realizacją powyższego celu spoczywa na samorządach gminnych, które opracowują programy (zgodne z wojewódzkimi strategiami oraz planami rozwoju) zaopatrzenia w energię swoich mieszkańców. Wojewódzki Program Przekształceń Terenów Poprzemysłowych i Zdegradowanych wraz z Koncepcją rozbudowy narzędzi informatycznych oraz prognozą jego oddziaływania na środowisko (WPPTPiZ) Jego głównym celem było: „stworzenie warunków i mechanizmów dla +/Cele Programu są zbieżne z ww. dokumentem zagospodarowania terenów poprzemysłowych zgodnie z zasadami zrównoważonego strategicznym w obszarze terenów poprzemysłowych rozwoju”. Cele pośrednie ww. dokumentu to: i zdegradowanych. 40 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne +/- Cele Programu w obszarze zasobów przyrodniczych są zbieżne z celami strategicznymi Strategii Ochrony Przyrody Województwa. opracowanie systemu zarządzania terenami zdegradowanymi służącego rewitalizacji i przywróceniu do obrotu gospodarczego terenów zdegradowanych działalnością przemysłową oraz ograniczeniu procesu zajmowania nie zdegradowanych terenów pod inwestycje przemysłowe, rozwój sektora przedsiębiorstw zajmujących się rekultywacją terenów zdegradowanych i związane z tym powstanie nowego segmentu rynku pracy. Strategia Ochrony Przyrody Województwa Śląskiego do roku 2030 Cele sformułowane w strategii to: I. CEL STRATEGICZNY: Zachowanie różnorodności biologicznej i georóżnorodności w dobrym stanie oraz umożliwiającym korzystanie z ich zasobów obecnym i przyszłym pokoleniom. W zakresie realizacji powyższego celu zaproponowano następujące kierunki działań: I.1. Racjonalizacja i wzmocnienie systemu obszarów chronionych. I.2. Poprawa stanu ekosystemów i stanu gatunków oraz odtwarzanie utraconych elementów różnorodności biologicznej. I.3.Przeciwdziałanie zagrożeniom dla różnorodności biologicznej i georóżnorodności. I.4. Zrównoważone użytkowanie zasobów przyrody. I.5. Wzmocnienie i wsparcie finansowe służb ochrony oraz instytucji i organizacji pozarządowych realizujących działania z zakresu ochrony przyrody. I.6.Wspieranie i rozwój badań nad różnorodnością biologiczną i georóżnorodnością województwa śląskiego. II. CEL STRATEGICZNY: Zachowanie i ochrona obszarów o wysokich walorach krajobrazowych oraz powstrzymanie degradacji krajobrazu i przywracanie ładu przestrzennego. W zakresie realizacji powyższego celu zaproponowano następujące kierunki działań: II.1. Rozwój sieci obszarów chroniących prawnie walory krajobrazu. II.2. Zrównoważone użytkowanie przestrzeni, powstrzymanie nieoszczędnego, degradującego krajobraz zagospodarowania przestrzeni oraz rewitalizacja 41 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych obszarów zdegradowanych. II.3. Wspieranie i rozwój badań nad krajobrazem i zagospodarowaniem przestrzennym województwa śląskiego. III. CEL STRATEGICZNY: Zintegrowany system zarządzania środowiskiem przyrodniczym i przestrzenią W zakresie realizacji powyższego celu zaproponowano następujące kierunki działań: III.1.Standaryzacja i integracja informacji o stanie przyrody (zasobach, zagrożeniach, ochronie, użytkowaniu) i jej badaniach. III.2. Budowa regionalnego systemu monitoringu stanu różnorodności biologicznej i georóżnorodności oraz zagospodarowania przestrzennego. III.3.Podniesienie poziomu wiedzy i umiejętności osób i podmiotów zaangażowanych w procesy zarządzania ochroną i użytkowaniem różnorodności biologicznej i georóżnorodności oraz krajobrazu. III.4. Rozwój współpracy w zakresie zarządzania środowiskiem przyrodniczym i przestrzenią województwa śląskiego. III.5.Wspieranie zmian organizacyjno-prawnych w zakresie ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej i georóżnorodności, ochrony krajobrazu oraz gospodarowania przestrzenią. IV. CEL STRATEGICZNY: Wysoki poziom świadomości ekologicznej i holistycznej wiedzy o przyrodzie i krajobrazie oraz zaangażowania mieszkańców województwa śląskiego w ich ochronę. W zakresie realizacji powyższego celu zaproponowano następujące kierunki działań: IV.1. Powszechny dostęp mieszkańców województwa do aktualnych informacji o zasobach, stanie, zagrożeniach oraz zasadach ochrony i wykorzystywania różnorodności biologicznej, georóżnorodności i krajobrazu oraz działaniach z zakresu edukacji ekologicznej. IV.2. Opracowanie i wdrożenie kompleksowego programu regionalnej edukacji ekologicznej w województwie śląskim. IV.3. Rozwój bazy dydaktycznej edukacji ekologicznej. IV.4. Wysoki poziom aktywności społecznej i instytucjonalnej na rzecz ochrony 42 Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne przyrody i krajobrazu. Program małej retencji dla Województwa Śląskiego wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko (aktualizacja) Priorytetowe kierunki działań zaproponowane w Programie to: +/Cele określone w programie małej retencji są zgodne z celami Programu w obszarze adaptacji do zmian odbudowa, modernizacja i budowa urządzeń piętrzących w celu klimatu. wykorzystania wody do nawodnień, spowolnienia odpływu wód powierzchniowych oraz ochrony gleb torfowych, uzupełnienie i modernizacja obiektów melioracyjnych pod kątem zachowania równowagi ekologicznej biotopów, odbudowa, modernizacja i budowa budowli piętrzących i stopni przeciwerozyjnych dla podniesienia poziomu wody gruntowej na obszarach przyległych, odbudowa, modernizacja i budowa nowych sztucznych zbiorników wodnych o poj. do 5 mln m3 na rzekach i potokach, odbudowa, modernizacja i budowa nowych stawów rybnych, piętrzenie istniejących małych jezior i magazynowanie dodatkowych zasobów wodnych z jednoczesnym podniesieniem walorów krajobrazowych Dokumenty lokalne Strategia rozwoju miasta Ruda Śląska na lata 2014-2030 Miasto jest organizmem, w którym krzyżują się złożone procesy społeczno+ Cele Programu są zbieżne z celami strategicznymi gospodarcze przebiegające w naturalnym środowisku i w określonej przestrzeni. Strategii rozwoju miasta Ruda Śląska Zaspokajanie potrzeb mieszkańców, rozwijanie infrastruktury technicznej na lata 2014- 2030. i społecznej oraz rozwój gospodarczy miasta warunkowane są wieloma czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi. Przy formułowaniu celów strategicznych uwzględnione zostały występujące uwarunkowania zawarte m.in. w Diagnozie społeczno-gospodarczej miasta Ruda Śląska i wynikach badań ankietowych. Ankieta była skierowana do mieszkańców Rudy Śląskiej. Głównym celem badania było zebranie opinii mieszkańców Rudy Śląskiej na temat jakości życia w mieście oraz o kierunkach rozwoju miasta w przyszłości. Cele strategiczne dotyczą spraw, co do których miasto i partnerzy społeczni, każdy w zakresie swoich kompetencji, mogą podejmować autonomiczne działania. 43 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne Autonomiczność działań oznacza, że miasto i partnerzy społeczni mają do tego prawo i nie są uwarunkowani decyzjami zewnętrznymi podejmowanymi poza Miastem. Proponowane w strategii cele i zadania służące ich realizacji, obejmują wszystkie sfery życia i funkcjonowania Miasta. W pracach nad strategią wyodrębnione zostały trzy obszary funkcjonowania Miasta prezentowane poniżej: Społeczny, Potencjałów i zasobów Miasta, Gospodarki i promocji Miasta. Strategia Rozwoju Miasta Ruda Śląska na lata 2014-2030 jest dokumentem kierunkowym, swoistą mapą drogową, stanowiącą podstawę do podejmowania skoordynowanych działań przez wszystkich partnerów społecznych Miasta. Pozwala to na kompleksowe ujęcie zrównoważonego rozwoju Miasta. Kompleksowe podejście, będące cechą planowania strategicznego powoduje, iż realizacja tak określonej strategii jest wspólnym zadaniem władz samorządowych i wszystkich partnerów społecznych w Mieście. Bardzo ważnym aspektem jest uspołecznienie procesu opracowania i wdrażania strategii przy udziale wszystkich głównych partnerów społecznych. Do realizacji strategii niezbędne będzie podejmowanie działań: samodzielnych przez władze Miasta, samodzielnych przez podmioty sektora prywatnego, samodzielnych przez instytucje oraz organizacje pozarządowe, indywidualnych przez mieszkańców i ich nieformalne grupy i środowiska, wspólnych z udziałem parterów z różnych sektorów (publicznego, prywatnego i pozarządowego). Aktualizacja Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska Miasto Ruda Śląska posiada „Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię + Cele niniejszego Planu będą realizowane w obszarze elektryczną, paliwa gazowe dla miasta Ruda Śląska”, przyjęte przez Radę Miejską w klimat i powietrze. Rudzie Śląskiej uchwałą nr 785/XI.V/2001 z dnia 22 listopada 2001r. W związku z tym, że w okresie od 2002 do 2011 roku nastąpiły znaczące zmiany zarówno bezpośrednio w sferze gospodarki energetycznej gminy, w tym zmiany 44 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne formalnoprawne, własnościowe, organizacyjne przedsiębiorstw energetycznych, jak i w zapisach dotyczących kierunków rozwoju i zagospodarowania przestrzennego gminy, niezbędne było ponowne przeprowadzenie analizy stanu zaopatrzenia gminy w nośniki energii oraz wskazanie niezbędnych kierunków działania dla zapewnienia szeroko rozumianego bezpieczeństwa energetycznego gminy. Dodatkowo wystąpiły nowe uwarunkowania wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej, co z jednej strony związane jest z koniecznością spełniania podwyższonych wymagań, w szczególności np. tych związanych z ochroną środowiska, z drugiej daje szansę na pozyskanie środków na wsparcie finansowe niezbędnych inwestycji. Zadaniem opracowania jest określenie: bieżącego stanu zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe oraz perspektywy zmian zapotrzebowania na ww. media w przedziale czasowym do 2027 r. z uwzględnieniem rozwoju przedsiębiorstw energetycznych, perspektywy rozwoju wewnętrznego rynku energii w świetle zmian własnościowych, jakie nastąpiły w przedsiębiorstwach energetycznych zaopatrujących gminę wraz z uwzględnieniem postępującej konsolidacji przedsiębiorstw energetycznych, propozycji przedsięwzięć racjonalizujących zużycie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych ze szczególnym uwzględnieniem obiektów, dla których gmina jest właścicielem lub zarządcą; możliwości wykorzystania nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii z uwzględnieniem skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej, zasobów odnawialnych źródeł energii wraz z analizą ich wykorzystania w lokalnej gospodarce energetycznej oraz możliwości zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych; charakterystyki energetycznej gminy oraz bilansu paliw i energii z uwzględnieniem istniejących tendencji zmierzających do racjonalnego korzystania z nośników energii, 45 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne + Cele PONE będą realizowane poprzez cele wskazane w obszarze klimat i powietrze. + Cele PGN będą realizowane poprzez cele wskazane w obszarze klimat i powietrze. obecnego oraz perspektywicznego bezpieczeństwa energetycznego gminy z uwzględnieniem uwarunkowań lokalnych, regionalnych i globalnych oraz możliwej dywersyfikacji dostaw nośników energii; wpływu liberalizacji rynku energii na gospodarkę energetyczną gminy. Program Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Ruda Śląska Celem niniejszego Programu jest wskazanie przyczyn powstawania przekroczeń substancji w powietrzu w strefach oraz rozwiązań eliminujących przyczyny zanieczyszczeń, a tym samym zmierzających do poprawy jakości powietrza poprzez zastosowanie działań naprawczych. Założono, iż realizacja poszczególnych działań naprawczych obejmie lata 2011-2020 z perspektywą do roku 2025. Wśród wielu działań przyczyniających się do ograniczenia tzw. „niskiej emisji” w mieście Ruda Śląska, określono konieczność przygotowania i realizacji Programu ograniczenia niskiej emisji. Istotnym etapem poprzedzającym opracowanie „Programu ograniczenia niskiej emisji dla miasta Ruda Śląska” było przeprowadzenie na terenie miasta badania ankietowego, dotyczącego zainteresowania wśród mieszkańców posiadających indywidualne źródło ciepła (np. kocioł, piec) wymianą posiadanego źródła na nowe, bardziej ekologiczne. Dane ankietowe zostały przeanalizowane i wykorzystane na potrzeby opracowania PONE. Etap ten miał na celu poznanie planów i potrzeb mieszkańców miasta w zakresie modernizacji posiadanych przez nich indywidualnych systemów grzewczych, co pozwoliło na optymalne zaplanowanie działań oraz ocenę ich kosztów. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla miasta Ruda Śląska Celem planu gospodarki niskoemisyjnej jest określenie, na podstawie analizy aktualnego stanu w zakresie zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych na obszarze miasta Ruda Śląska, działań zmierzających do redukcji zużycia energii, zwiększenia wykorzystania źródeł odnawialnych oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych wraz z ekonomiczno-ekologiczną oceną ich efektywności. PGN ma na celu również wzmacnianie działań na rzecz poprawy jakości powietrza na obszarach, na których odnotowano przekroczenia poziomów dopuszczalnych 46 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania substancji w powietrzu poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń (m.in. pyłów, dwutlenku siarki oraz tlenków azotu). PGN jest dokumentem określającym cele strategiczne i szczegółowe oraz działania dla ich osiągnięcia w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej wraz ze wskazaniem ich szacunkowych kosztów i przewidywanych źródeł finansowania. Ustalone zostały również zasady monitorowania i raportowania wyników prowadzonej polityki ekologiczno-energetycznej. Opracowany plan gospodarki niskoemisyjnej oraz zaplanowane działania przyczynią się do poprawy stanu środowiska i jakości życia mieszkańców na terenie miasta Ruda Śląska. PGN realizuje cele jakimi są: rozwój niskoemisyjnych źródeł energii, poprawa efektywności energetycznej, poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych, zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami, promocja nowych wzorców konsumpcji. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Ruda Śląska (Uchwała Nr PR.0007.79.2015 Rady Miasta Ruda Śląska z dnia 24.03.2015 r.) Celem studium jest sformułowanie ustaleń wynikających z przeprowadzonych analiz + społecznych, gospodarczych, środowiskowych i innych. Dokument studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Ruda Śląska składa się z trzech zasadniczych części: Część I– Wprowadzenie - obejmuje charakterystykę elementów wejściowych do sporządzania studium. Określono w niej otoczenie prawne dokumentu, jego zakres merytoryczny, cel oraz podstawowe założenia. Część II– Uwarunkowania - zawiera wnikliwą analizę i charakterystykę uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych miasta. W tej części skrupulatnie przedstawione zostały wszystkie elementy funkcjonalno–przestrzenne miasta. Występują tutaj elementy opisowe, tabelaryczne, zestawienia, wykresy, porównania. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego są to czynniki wpływające na politykę przestrzenną, które w większości są niezależne od władz Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne Cele niniejszego Studium będą realizowane we wszystkich celach długoterminowych oraz krótkoterminowych Programu. 47 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych miasta. Zawarte w części II uwarunkowania mają istotne znaczenie dla sposobu prowadzenia polityki przestrzennej. Uwarunkowania wynikają z obecnego i przewidywanego występowania obiektywnych zjawisk takich jak: stan środowiska, stan prawny gruntów, zainwestowanie terenu. Część III– Kierunki - wskazuje główne kierunki polityki przestrzennej, a co za tym idzie kierunki zagospodarowania przestrzennego miasta. Wyznaczone kierunki są wypadkową przedstawionych w części II Uwarunkowań. Kierunki zagospodarowania przestrzennego to najważniejsza- właściwa część studium. Część III opracowania ma służyć podejmowaniu działań związanych z przekształceniem struktury funkcjonalno- przestrzennej oraz sposobów ich realizacji. Z perspektywy PGN istotne jest, że jako jeden z kierunków rozwoju infrastruktury technicznej w zakresie zaopatrzenia w ciepło Studium przewiduje utrzymanie istniejących źródeł zaopatrzenia, w tym z możliwością rozbudowy i modernizacji elektrociepłowni. Należy dążyć do całkowitej eliminacji lokalnych źródeł ciepła. W tym w kotłowniach indywidualnych nie spełniających standardów emisji spalin i pyłów. Należy promować formy modernizacji substancji budowlanej zwiększającej jej energooszczędność (termomodernizacja budynków wielorodzinnych) oraz stosowanie alternatywnych źródeł energii. Lokalny program rewitalizacji dla miasta Ruda Śląska do roku 2030 Strategicznym celem Programu jest zmiana wizerunku Rudy Śląskiej, postrzeganej dotychczas jako niezintegrowane miasto monokultury przemysłowej, poprzez zrównoważony i harmonijny rozwój skoncentrowany na rewitalizacji przestrzeni miejskiej, uwzględniając szerokie spektrum uwarunkowań społeczno– ekonomicznych, której zły stan ogranicza rozwój nowych sektorów działalności gospodarczej. Poprzez realizację Programu zostanie wykreowany nowy wizerunek określający Rudę Śląską jako miasto atrakcyjne pod względem inwestycyjnym i turystycznym, a także miasto przyjazne lokalnej społeczności. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Ruda Śląska na lata 2007-2015 zawiera opis aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej miasta, diagnozę obszarów wymagających rewitalizacji, opis planowanych działań na rewitalizowanych obszarach na lata 2007-2015, plan 48 Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne + Cele niniejszego Programu będą realizowane poprzez cele wskazane w obszarze tereny poprzemysłowe i zdegradowane. Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania finansowy na lata 2007-2015, wskaźniki osiągnięć oraz opis monitoringu, zarządzania i sposobów promocji. Projekty ujęte w Programie mają na celu podniesienie rangi miasta, poprawę warunków rozwoju gospodarczego poprzez wykreowanie centrum miasta, podniesienie jakości zdegradowanej infrastruktury technicznej oraz inwestycje w tereny i obiekty poprzemysłowe, celem przywrócenia im atrakcyjności gospodarczej oraz rozwijania nowych funkcji: gospodarczych, edukacyjnych, turystycznych, rekreacyjnych, społecznych i kulturalnych. Program ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Ruda Śląska na lata 2013- 2018 (Uchwała Nr PR.0007.136.2013 Rady Miasta Ruda Śląska z dnia 29.08.2013 r.) Opracowanie Programu ma na celu określenie niezbędnych priorytetów i kierunków działań, których intencją jest zmniejszenie uciążliwości oraz ograniczenie poziomu hałasu na terenie miasta Ruda Śląska. Program obejmuje obszar, który pokrywa się z zakresem mapy akustycznej wykonanej dla miasta Ruda Śląska. Analizą zostały objęte przede wszystkim obszary położone w granicach administracyjnych miasta Ruda Śląska, dla których wskaźnik M (wyznaczony na podstawie mapy akustycznej) przyjmuje najwyższe wartości. W ramach przedmiotowego Programu ochrony środowiska przed hałasem zaproponowano działania, których realizacja w znaczący sposób przyczyni się do poprawy jakości klimatu akustycznego miasta, a w wielu przypadkach spowoduje ustąpienie istniejących przekroczeń obowiązujących wartości poziomu hałasu w porze dnia i w nocy. Działania przedstawione w Programie zostały podzielone na następujące grupy: - Działania monitoringowe – ich celem jest identyfikacja obiektów, które narażone są na ponadnormatywny poziom hałasu komunikacyjnego. Wszystkie zidentyfikowane w ramach realizacji Mapy akustycznej obszary, na których stwierdzono występowanie przekroczeń zlokalizowane są w bezpośrednim sąsiedztwie ulic, stanowiących źródło hałasu i jeżeli obejmują zabudowę mieszkaniową, to praktycznie w każdym przypadku jedynie pierwszą jej linię lub elewację od strony źródła hałasu (ulicy), - Działania programowe – rzeczywisty zakres Programu ochrony środowiska przed + Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne Cele Programu dotyczące klimatu akustycznego oraz częściowo w zakresie poprawy jakości powietrza są zgodne z założeniami programu ochrony środowiska przed hałasem. 49 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne hałasem dla miasta Ruda Śląska na lata 2013-2018. Do tej grupy zaliczono wszystkie działania, które związane są z ograniczeniem poziomu hałasu na terenach, gdzie stwierdzono występowanie potencjalnych przekroczeń wartości dopuszczalnych. Ponadto do grupy zaliczono również wszystkie działania mające na celu ochronę przed akustyczną degradacją terenów, na których obecnie jakość klimatu akustycznego można uznać jako dobrą, - Działania długoterminowe – realizację tych celów przewiduje się w czasie, który znacznie przekracza termin obowiązywania przedmiotowego Programu, - Działania edukacyjne – ciągła i systematyczna edukacja społeczeństwa, zarówno w trakcie prowadzonych działań programowych jak i działań długoterminowych. Powiatowy program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest na terenie Miasta Ruda Śląska Podstawowym celem dokumentu jest doprowadzenie do całkowitego usunięcia + Cele Programu w zakresie gospodarki odpadami, wyrobów zawierających azbest z terenu miasta Ruda Śląska i wyeliminowanie w tym w szczególności w zakresie usuwania wyrobów negatywnego ich oddziaływania na zdrowie ludzi i środowisko. Cele szczegółowe zawierających azbest są zgodne z działaniami programu obejmują: i założeniami określonymi w Powiatowym programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest instruktaż z zakresu postępowania z materiałami zawierającymi azbest dla na terenie Miasta Ruda Śląska. osób fizycznych, prawnych, jednostek organizacyjnych, na których ciążą określone obowiązki z tytułu posiadania obiektów zawierających wyroby azbestowe oraz z tytułu wytwarzania odpadów w wyniku prowadzenia prac polegających na zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest, stworzenie odpowiednich warunków do wdrożenia przepisów prawnych oraz norm postępowania z wyrobami zawierającymi azbest, pomoc mieszkańcom miasta w kosztownej wymianie płyt azbestowocementowych na wyroby nie zawierające azbestu, zgodnie z wymogami przepisów prawa, identyfikacja dostępnych źródeł finansowania oraz zaprogramowanie wsparcia finansowego przedsięwzięć związanych z usuwaniem azbestu. Zadaniem „Programu” jest określenie warunków dla sukcesywnego usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu miasta w określonym horyzoncie 50 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Cele wskazane w dokumentach strategicznych Stopień powiązania Cele krótko – i długoterminowe Programu wpisujące się w cele strategiczne czasowym. W ramach realizacji „Programu” zostały opracowane i przedstawione zagadnienia, tj.: inwentaryzacja ilości i rodzaju wyrobów zawierających azbest dla obiektów budowlanych wraz z oceną stanu technicznego i możliwością ich dalszego użytkowania, określenie ilości wyrobów zawierających azbest występujących na terenie miasta Ruda Śląska i w poszczególnych jego dzielnicach, wytyczne programu edukacji ekologicznej dla mieszkańców w zakresie szkodliwości azbestu oraz obowiązków w zakresie postępowania z wyrobami zawierającymi azbest, szacunki jednostkowych i całkowitych kosztów usuwania wyrobów zawierających azbest, wykorzystywanych jako pokrycia dachowe i elewacje budynków, propozycje udzielania przez samorząd pomocy finansowej mieszkańcom miasta na wymianę pokryć dachowych i elewacji z azbestu oraz na unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest, propozycje źródeł finansowania dla zarządzających zasobami mieszkaniowymi i wspólnot mieszkaniowych na realizację własnych programów wymiany pokryć dachowych i elewacji budynków, wykonanych z materiałów zawierających azbest, harmonogram realizacji zadań i monitoring wdrażania „Programu”. 51 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 4 OCENA STANU ŚRODOWISKA 4.1 Klimat i powietrze (P) 4.1.1 Stan jakości powietrza. Zgodnie z art. 87 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku - Prawo ochrony środowiska9 oceny jakości powietrza są dokonywane w strefach, w tym w aglomeracjach. Miasto Ruda Śląska zlokalizowane jest w strefie Aglomeracja Górnośląska- kod strefy PL2401, która została wyznaczona w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 10 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza10. Oceny jakości powietrza w województwie śląskim dokonuje WIOŚ w Katowicach w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, opracowując roczne oceny jakości powietrza. Podstawę klasyfikacji stref zgodnie z art. 89 Ustawy - Prawo ochrony środowiska stanowią dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu oraz poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji z dozwolonymi przypadkami przekroczeń, poziomy docelowe oraz poziomy celów długoterminowych, ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin, określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu11. Pod kątem spełnienia kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia ocena obejmuje: benzen, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, tlenek węgla, ozon, pył zawieszony PM10, pył zawieszony PM2,5, arsen, benzo(a)piren, ołów, kadm oraz nikiel. Dla wszystkich substancji podlegających ocenie, strefę Aglomeracja Górnośląska zaliczono do jednej z poniższych klas: klasa A - jeżeli stężenia zanieczyszczenia na jej terenie nie przekraczały odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych, klasa C - jeżeli stężenia zanieczyszczenia na jej terenie przekraczały poziomy dopuszczalne lub docelowe, powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy ten margines jest określony, klasa D1 - jeżeli stężenia ozonu w powietrzu na jej terenie nie przekraczały poziomu celu długoterminowego, klasa D2 - jeżeli stężenia ozonu na jej terenie przekraczały poziom celu długoterminowego. Podsumowanie klasyfikacji strefy Aglomeracja Górnośląska, z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia, zestawiono w tabeli poniżej: Tabela 2 Klasyfikacja strefy Aglomeracja Górnośląska, w której leży miasto Ruda Śląska z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia w 2014 r. 12 Nazwa strefy Aglomeracja Górnośląska 9 NO2 SO2 C A Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji pył pył CO C6H6 B(a)P As Cd Ni PM2,5 PM10 A A C C C A A A Pb O3 A A/D2 t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1232, z późn. zm. Dz. U. z 2012 r., poz. 914 11 Dz. U. z 2012 r., poz. 1031 12 „Trzynasta roczna ocena jakości powietrza w województwie śląskim, obejmujqca2014 rok”, WIOŚ w Katowicach 10 52 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Jak wynika z powyższej tabeli, poziomy dopuszczalne w strefie Aglomeracja Górnośląska zostały przekroczone, jeśli chodzi o zanieczyszczenia pyłowe. Również stężenia ozonu w strefie przekraczały poziom celu długoterminowego. W strefie Aglomeracja Górnośląska zanotowano przekroczenia dopuszczalnych stężeń dwutlenku azotu. Pył PM10 Wyniki oceny według kryteriów odniesionych do ochrony zdrowia w strefach przedstawia się w oparciu o stężenia średnioroczne oraz częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu stężeń 24-godzinnych pyłu PM10. Tabela poniżej obrazuje zmiany stężeń średniorocznych pyłu PM10 w latach 2011- 2014. Tabela 3 Stężenia średnioroczne pyłu PM10 w strefie Aglomeracja Górnośląska w latach 2011- 2014 Nazwa strefy Aglomeracja Górnośląska Stężenie substancji [µg/m3] Okres uśredniania stężeń Dopuszczalny poziom w powietrzu 2011 2012 2013 2014 rok kalendarzowy 40 µg/m3 48-59 45-57 43-48 39-51 Wartości średnie stężeń pyłu PM10 w 2014 roku wyniosły w Aglomeracji Górnośląskiej od 39 do 51 μg/m3. W porównaniu do 2013 roku stężenia średnioroczne w aglomeracji górnośląskiej zmniejszyły się na dwóch stanowiskach, a wzrosły na pięciu, maksymalnie o 14%. Największy udział wśród źródeł emisji w stężeniach średniorocznych na obszarze przekroczeń stężeń średniorocznych pyłu PM10 ma tło ponadregionalne. Kolejne pozycje zajmuje emisja lokalna niezorganizowana, emisja powierzchniowa z innych powiatów oraz emisja lokalna powierzchniowa. Rysunek 2 Udział procentowy źródeł emisji w stężeniach średniorocznych na obszarze przekroczeń stężeń średniorocznych pyłu PM10 w Rudzie Śląskiej13 13 Program ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego mającego na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji 53 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Pył PM2,5 Ocenę jakości powietrza w zakresie zanieczyszczenia pyłem PM2,5 dokonuje się porównując wynik pomiaru z dopuszczalnym poziomem średniorocznym, powiększonym o margines tolerancji. Tabela 4 Stężenia średnioroczne pyłu PM2,5 w strefie Aglomeracja Górnośląska w latach 2011- 2014 Nazwa strefy Aglomeracja Górnośląska Okres uśredniania stężeń Dopuszczalny poziom w powietrzu powiększony o margines tolerancji rok kalendarzowy 2011- 28 µg/m3 2012- 27 µg/m3 2013- 26 µg/m3 2014- 26 µg/m3 Stężenie substancji [µg/m3] 2011 2012 2013 2014 31- 45 34- 39 33- 37 33-38 Wartości średnie stężeń pyłu PM2,5 w 2014 roku wyniosły w Aglomeracji Górnośląskiej od 33 do 38 μg/m3. Porównując zakresy zmierzonych wartości stężeń średniorocznych pyłu PM2,5 można stwierdzić, iż od roku 2012 utrzymują się one na podobnym poziomie. Największy udział w emisji pyłu PM2,5 w mieście Ruda Śląska na obszarze przekroczeń ma emisja niezorganizowana ze źródeł lokalnych, następnie tło ponadregionalne. Kolejną pozycję zajmuje lokalna emisja powierzchniowa. Rysunek 3 Udział procentowy źródeł emisji w stężeniach średniorocznych na obszarze przekroczeń stężeń średniorocznych pyłu PM2,5 w Rudzie Śląskiej14 Benzo(a)piren Ocenę jakości powietrza w zakresie zanieczyszczenia benzo(a)pirenem ocenia się w odniesieniu do docelowego poziomu substancji w powietrzu. 14 Program ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego mającego na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji 54 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Tabela 5 Stężenia średnioroczne benzo(a)pirenu w strefie Aglomeracja Górnośląska w latach 2011- 2014 Nazwa strefy Aglomeracja Górnośląska Okres uśredniania stężeń Docelowy poziom substancji w powietrzu rok kalendarzowy 1 ng/m3 Stężenie substancji [ng/m3] 2011 2012 2013 2014 6,8- 11,6 5,9- 10,9 5- 8 4- 9 Średnioroczne stężenia benzo(a)pirenu na wszystkich stanowiskach w strefie Aglomeracja Górnośląska zostały przekroczone i wyniosły od 5 do 8 ng/m3 przy poziomie docelowym wynoszącym 1 ng/m3. Rysunek 4 Udział procentowy źródeł emisji w stężeniach średniorocznych na obszarze przekroczeń stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu w Rudzie Śląskiej15 Największy udział w emisji benzo(a)pirenu na obszarze przekroczeń ma emisja powierzchniowa ze źródeł lokalnych a w następnej kolejności emisja powierzchniowa z innych powiatów. Dwutlenek azotu Aglomeracja Górnośląska to jedyna strefa w województwie śląskim, w której zanotowano przekroczenia średnich rocznych stężeń dwutlenku azotu. W 2014 r. sytuacja taka miała jednak miejsce tylko na stacji komunikacyjnej w Katowicach, gdzie wartość wspomnianego wskaźnika została przekroczona o 44%. W przypadku pozostałych substancji tj. dwutlenku siarki, tlenku węgla, benzenu, arsenu, kadmu, niklu i ołowiu nie występowały przekroczenia poziomów dopuszczalnych lub docelowych. W przypadku ozonu, na terenie całego województwa śląskiego, odnotowano przekroczenia poziomu celu długoterminowego. Głównymi przyczynami przekroczeń pyłu PM10, pyłu PM2,5 i benzo(a)pirenu są: w okresie zimowym emisja z indywidualnego ogrzewania budynków, 15 Program ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego mającego na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji 55 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 w okresie letnim bliskość drogi z intensywnym ruchem, emisja wtórna zanieczyszczeń pyłowych z powierzchni odkrytych, niekorzystne warunki meteorologiczne. Program ochrony powietrza Zgodnie z art. 91 Ustawy - Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 r.16 dla stref, w których stwierdzono przekroczenia poziomów dopuszczalnych lub docelowych, powiększonych w stosownych przypadkach o margines tolerancji, choćby jednej substancji, spośród określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu17 wymagane jest przygotowanie i zrealizowanie Programu ochrony powietrza. Program ochrony powietrza dla województwa śląskiego został opracowany w 2014 r. Dokument został przyjęty Uchwałą Nr IV/57/3/2014 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 17 listopada 2014 r. w sprawie przyjęcia Programu ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego mającego na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia ekspozycji. Program ochrony powietrza opracowano dla stref województwa śląskiego, w tym dla Aglomeracji Górnośląskiej ze względu na przekroczenie: dopuszczalnej wartości stężenia średniorocznego oraz liczby przekroczeń dopuszczalnej wartości stężenia 24-godzinnego pyłu zawieszonego PM10, dopuszczalnej wartości stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM2,5 powiększonej margines tolerancji, docelowej wartości stężenia średniorocznego benzo(a)pirenu, dopuszczalnej wartości stężenia średniorocznego dwutlenku azotu. Sieć cieplna Zapotrzebowanie na ciepło na terenie miasta określono na ok. 444,6 MW. Sieci ciepłownicze Rudy Śląskiej pokrywają w przybliżeniu 61,5% całkowitego zapotrzebowania mocy cieplnej z terenu miasta: 51% zapotrzebowania w budownictwie mieszkaniowym, 85% zapotrzebowania w sektorze usług komercyjnych i wytwórczości, 74,5% zapotrzebowania w obiektach użyteczności publicznej. Kotłownie lokalne i indywidualne na paliwo węglowe pokrywają ok. 28,5% całkowitego zapotrzebowania mocy cieplnej z terenu miasta Ruda Śląska. Natomiast źródła inne niż węgiel i system ciepłowniczy (gaz ziemny, olej opałowy, OZE itp.) pokrywają ok. 10% całkowitego zapotrzebowania mocy cieplnej z terenu miasta. W Rudzie Śląskiej potrzeby cieplne pokrywane są ze źródeł energetyki zawodowej, przemysłowej i komunalnej, zasilających odbiorców za pośrednictwem niezależnych systemów sieci ciepłowniczych lub bezpośrednio. Dystrybutorami energii cieplnej w mieście Ruda Śląska są: Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. Zespół Ciepłowni Przemysłowych „Carbo-Energia” Sp. z o.o. Sieci ciepłownicze eksploatowane przez Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. zasilane są z następujących źródeł: 16 17 Dz.U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm. Dz.U. z 2012 r., poz. 1031 56 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Elektrociepłownia Fortum Zabrze SA. Elektrociepłownia „Mikołaj”, Ciepłownia „Bielszowice”, Ciepłownia „Halemba”. Zakład Energetyki Cieplnej w Katowicach Wydział nr XII – Ciepłownia „Śląsk” . Zespół Ciepłowni Przemysłowych „Carbo-Energia” Sp. z o.o. własnymi sieciami dostarcza energię cieplną do odbiorców z następujących źródeł: Ciepłownia „Nowy Wirek”, Ciepłownia „Wanda”. Ponadto odbiorcy ciepła z terenu miasta zaopatrywani są m.in. ze 134 zinwentaryzowanych kotłowni lokalnych (w tym 20 kotłowni lokalnych należących do PEC) oraz szeregu kotłowni indywidualnych i indywidualnych ogrzewań piecami kaflowymi lub grzejnikami zasilanymi energią elektryczną, a także innymi sposobami- z wykorzystaniem pomp ciepła, kolektorów słonecznych czy kominków. Zgodnie z danymi statystycznymi w porównaniu do 2009 r. , w roku 2013 zmniejszyła się długość sieci cieplnej (ze 145,6 km w 2009 do 128,4 km w 2013 r.) oraz długość sieci cieplnej przyłączy do budynków i innych obiektów (z 43,1 km w 2009 r. do 37,1 km w 2013 r.). Wzrosła natomiast kubatura budynków mieszkalnych, prywatnych ogrzewanych z sieci ciepłowniczej (o 3800 m3). Zmniejszenie długości sieci ciepłowniczej może wynikać z przeprowadzanych modernizacji. Tabela 6 Charakterystyka sieci cieplnej w Rudzie Śląskiej w 2013 r. 18 Miasto [km] Długość sieci cieplnej przyłączy do budynków i innych obiektów [km] 128,4 37,1 Długość sieci cieplnej przesyłowej Ruda Śląska Sieć gazowa Na terenie miasta Ruda Śląska funkcjonuje jeden system zaopatrzenia odbiorców w sieciowe paliwa gazowe. Jest to system sieci gazu ziemnego wysokometanowego. W 2013 r. długość czynnej sieci gazowniczej na terenie miasta wynosiła 326,5 km. Ruda Śląska zaopatrywana jest w gaz ziemny z krajowego systemu przesyłu gazu poprzez gazociągi relacji Szobiszowice-Łagiewniki i Szobiszowice-Szopienice, których operatorem jest OGP GAZ-SYSTEM S.A. Sprzedaż Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa SA Górnośląskiego Oddziału Obrotu Gazem w Zabrzu – Gazowni Zabrzańskiej na teren Rudy Śląskiej kształtuje się w ostatnich latach na poziomie ok. 30 mln m3. Najliczniejszą grupę odbiorców stanowią gospodarstwa domowe. Pod względem zużycia gazu najpoważniejszym odbiorcą w chwili obecnej są obiekty handlowe. Daje się zauważyć sukcesywny, chociaż niewielki wzrost liczby gospodarstw domowych ogrzewających mieszkania za pomocą gazu ziemnego sieciowego. Również roczne zużycie gazu w tej grupie odbiorców posiadało tendencję wzrostową. 4.1.2 Emisja punktowa Emisja punktowa to emisja ze źródeł energetycznych i technologicznych, odprowadzających substancje do powietrza emitorem (kominem) w sposób zorganizowany. Na terenie miasta występuje wiele zakładów, które emitują substancje do powietrza. W poniższej tabeli wymieniono niektóre z nich. 18 Bank Danych Lokalnych, GUS 57 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Tabela 7 Zakłady emitujące substancje do powietrza Lp. Nazwa podmiotu Adres 1. Przedsiębiorstwo Robót Drogowych MPRD Sp. z o.o. ul. Na Łąkach 9 41-700 Ruda Śląska 2. Zespół Ciepłowni Przemysłowych „CARBO-ENERGIA” Sp. z o.o. - Ciepłownia „Halemba” (ul. Kłodnicka 54) - Ciepłownia „Bielszowice” (ul. Halembska 160) - Ciepłownia „Wanda” (ul. Niedurnego 13) - Ciepłownia „Nowy Wirek” (ul. Ks. L. Tunkla 112) - Elektrociepłownia „Mikołaj” (ul. Szyb Walenty 32) ul. Szyb Walenty 32 41-700 Ruda Śląska 3. Zakłady Energetyki Cieplnej S.A.: Ciepłownia „Śląsk” ul. Kalinowa 12 41-707 Ruda Śląska 4. Kompania Węglowa S.A. Oddział KWK „Pokój" ul. Niedurnego 13 41-710 Ruda Śląska 5. Kompania Węglowa S.A. Oddział KWK "Halemba-Wirek" ul. Kłodnicka 54 41-706 Ruda Śląska 6. Kompania Węglowa S.A. Oddział KWK "Bielszowice" ul. Halembska 160 41-711 Ruda Śląska 7. „Wakpol” Sp. z o.o. ul. Chroboka 36 41-711 Ruda Śląska 8. Madej Wróbel Sp. z o.o. ul. Magazynowa 45 41-700 Ruda Śląska 9. Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe „PROMUS Ruda Śląska” Sp. z o.o. ul. Gen. Hallera 18a 41-709 Ruda Śląska 10. Rudpol – OPA Sp. z o.o. ul. Szyb Walenty 50 41-700 Ruda Śląska 11. Kanclerz Sp. z o.o. ul. Obrońców Westerplatte 26 41-710 Ruda Śląska 12. Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych van Gansewinkel Górny Śląsk Sp. z o.o. ul. Piotra Skargi 87 41-706 Ruda Śląska 13. Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. - oczyszczalnia ścieków „Halemba Centrum” (ul. Młyńska 100) - oczyszczalnia ścieków „Orzegów” (ul. Bytomska 70) - oczyszczalnia ścieków „Barbara” (ul. Barbary) ul. Pokoju 13 41-709 Ruda Śląska 14. „Huta Pokój” S.A. ul. Niedurnego 79 41-709 Ruda Śląska 15. STAMA Stal i Budowa Maszyn Sp. z o.o. ul. Chorzowska 60 41-709 Ruda Śląska 16. „EUROSERWIS” Sp. z o.o. ul. Niedurnego 79 41-709 Ruda Śląska 17. „EUROBLACHA” S.A. ul. Niedurnego 79 41-709 Ruda Śląska 58 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Lp. Nazwa podmiotu Adres 18. „Ocynkownia Pokój” Sp. z o.o. ul. Niedurnego 79 41-709 Ruda Śląska 19. Ubojnia Drobiu Krzymyk & Krzymyk S..J. ul. Wyzwolenia 150 41-707 Ruda Śląska 20. Cracow Truck Center ul. Radoszowska 1A 41-707 Ruda Śląska 21. „EURO LOCKS” Sp. z o.o. ul. Pawła 6 41-708 Ruda Śląska 22. „VIER-POL” ul. Chroboka 41-711 Ruda Śląska 23. „LEIBER POLAND” Sp. z o.o. ul. Magazynowa 33 41-700 Ruda Śląska 24. DEGA-5 Sp. z o.o. ul. Gen. Hallera 18aa 41-709 Ruda Śląska 25. Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o. ul. Kokotek 33 41-700 Ruda Śląska 26. „ZEKON” Sp. z o.o. ul. Zajęcza 29 41-711 Ruda Śląska 27. MASTYKS TECHNOLOGIE Sp. z o.o. ul. Szyb Walenty 90 41-711 Ruda Śląska 28. Zakłady Przetwórstwa Mięsnego „Nik-Pol” Sp. z o.o. ul. Chorzowska 58 41-709 Ruda Śląska 29. ELEWATOR Sp. z o.o. ul. Bukowa 11 41-700 Ruda Śląska 30. P.P.H.U. „SILPLAST” Sp. z o.o. ul. Halembska 158 41-711 Ruda Śląska 4.1.3 Odnawialne źródła energii Energia słoneczna Gęstość promieniowania słonecznego w Rudzie Śląskiej wynosi 1000-1100 kWh/m2. Jest to maksymalny możliwy do osiągnięcia potencjał teoretyczny przy założeniu bezstratnej przemiany w użyteczne formy energii (przy szacowaniu potencjału technicznego należy uwzględnić sprawność instalacji, która zmienia się w zależności od natężenia promieniowania słonecznego, pory dnia i warunków atmosferycznych oraz różnicy temperatur w stosunku do otoczenia). Za wartość średnią przyjmuje się tzw. średnioroczną sprawność instalacji. Średnioroczna sprawność ogniw fotowoltaicznych wynosi ok 13-18%, przy takim założeniu z 1 m2 powierzchni ogniwa można wygenerować 126-175 kWh/m2/rok ciepła. W Rudzie Śląskiej powstała jedna z największych elektrowni fotowoltaicznych w Polsce. Instalacja została zamontowana na dachu zbiornika wody, należącego do Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów. Rocznie instalacja dostarcza około 300 MWh energii, co jest równoznaczne z zasileniem przez cały rok około stu gospodarstw domowych. 59 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 W 2015 roku zainstalowano instalację fotowoltaiczną na terenie basenu otwartego przy ul. Ratowników do zaspakajania potrzeb własnych obiektu, w tym podgrzewania wody w misach basenowych. Energia wiatru Elektrownie wiatrowe pracują zazwyczaj przy wietrze wiejącym z prędkością od 5 do 25 m/s, przy czym prędkość od 15 do 20 m/s uznawana jest za optymalną. Ruda Śląska znajduje się w IV strefie energetycznej wiatru, tj. w warunkach niekorzystnych. Potencjał energetyczny wiatru dla siłowni wiatrowych w gminie, zainstalowanych na wysokości 18 m, wynosi 150 kWh/m². Natomiast na wysokości 40 i 60 m odpowiednio 200 i 250 kWh/m². Na podstawie powyższych danych stwierdzono, że Ruda Śląska nie posiada generalnie dobrych warunków do instalowania siłowni wiatrowych, mogą być tu jedynie budowane niewielkie przydomowe elektrownie wiatrowe. Energetyka wodna Obszar Rudy Śląskiej znajduje się na styku dwóch zlewni rzek: Odry i Wisły. Środkowa część obszaru należy do zlewni potoku Nowobytomka odprowadzającej wody w kierunku wschodnim do rzeki Rawy i dalej do Wisły. Pozostały obszar położony jest w dorzeczu Odry w zlewni rzeki Kłodnicy. Na terenie miasta nie zlokalizowano małych elektrowni wodnych, gdyż przepływy średnioroczne na ciekach na ogół są zbyt niskie i kształtowane są głównie przez zrzuty wód dołowych oraz oczyszczonych ścieków przemysłowych i komunalnych. Pompy ciepła Pompa ciepła jest urządzeniem pobierającym ciepło niskotemperaturowe lub odpadowe i transformującym je na wyższy poziom temperaturowy. Nie jest ona typowym urządzeniem wytwarzającym energię, spełnia raczej rolę tzw. temperaturowego transformatora ciepła. Na terenie Rudy Śląskiej Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. eksploatuje pompy ciepła w Oczyszczalniach Ścieków Halemba-Centrum i Orzegów, wykorzystujące ciepło ścieków oraz powietrzną w siedzibie w Nowym Bytomiu. Pompę ciepła wykorzystującą ciepło z otoczenia lub w sezonie grzewczym z wody c.o. posiada Parafia Św. Barbary w dzielnicy Bykowina - wykorzystuje ona pompę ciepła z uzyskiem energii z ziemi. W wybudowanym Parku Wodnym wykorzystane są pompy ciepła jako element wewnętrzny central klimatyzacyjnych na basenie oraz w układzie odzysku ciepła z wody pofiltracyjnej i wody spod prysznicy. Pompy ciepła są też coraz częściej wykorzystywane w nowobudowanych budynkach jednorodzinnych na terenie miasta. Biomasa Obecnie w Polsce wykorzystywana w przemyśle energetycznym biomasa pochodzi z dwóch gałęzi gospodarki: rolnictwa i leśnictwa. Najpoważniejszym źródłem biomasy są odpady drzewne i słoma. Poniżej przedstawiono potencjalne możliwości pozyskania na obszarze gminy energii cieplnej z poszczególnych rodzajów biomasy. Słoma Celem oszacowania potencjalnych zasobów słomy na obszarze miasta, przyjęto następujące założenia: 176 ha powierzchnia gruntów ornych pod zasiewami na obszarze gminy (wg PSR 2010); 15 q/ha przeciętny uzysk słomy; 50% udział słomy przeznaczonej do energetycznego wykorzystania; 14 MJ/kg wartość opałowa słomy; Po uwzględnieniu powyższych założeń otrzymamy następujące wyniki: 60 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 132 Mg łączne zasoby słomy w gminie do energetycznego wykorzystania; 1,8 TJ zawartość energii cieplnej w paliwie; 0,19 MW wielkość szczytowej mocy cieplnej w sezonie grzewczym. Słoma z uwagi na objętość i wynikające stąd koszty transportu powinna być wykorzystywana lokalnie, tam gdzie występuje jej nadmiar w stosunku do możliwości jej wykorzystania na inne cele. Plantacje energetyczne W grupie energetycznych upraw biomasy drzewnej wykorzystuje się szybko wzrastające krzewy z rotacją 3-4 letnich cyklów wyrębu, gęsto sadzonych, z odpowiednim nawadnianiem i nawożeniem gleby. Potencjalne zasoby energii z tego typu plantacji (przy założeniu, że ok. 20 ha nieużytków, gleb V i VI klasy, terenów poprzemysłowych po rekultywacji w gminie byłoby przeznaczone pod plantacje) wynoszą: 0,7 TJ/rok zawartość energii cieplnej w paliwie; 0,08 MW wielkość szczytowej mocy cieplnej w sezonie grzewczym. Tereny zielone Interesującym kierunkiem mogłoby być zagospodarowanie energetyczne biomasy pochodzącej z wycinki zieleni. Szacuje się przy założeniach: łączna powierzchnia zieleni urządzonej w gminie, z której potencjalnie mogłaby być pozyskiwana biomasa to ok. 60 ha; wskaźnik uzysku biomasy: 10-20 m3/ha/a; wartość opałowa 8 MJ/kg; wskazuje, że potencjał energetyczny tego rodzaju biomasy w gminie wynosi: 5,8 TJ/rok zawartość energii cieplnej w paliwie; 0,60 MW wielkość szczytowej mocy cieplnej w sezonie grzewczym. Jak wynika z powyższych szacunkowych obliczeń, potencjał energetyczny gminy w zakresie wykorzystania biomasy jest niewielki i wynosi łącznie: 8,3 TJ/rok zawartość energii cieplnej w paliwie; 0,87 MW wielkość szczytowej mocy cieplnej w sezonie grzewczym. Biogaz Biogaz powstaje w procesie beztlenowej fermentacji odpadów organicznych, podczas której substancje organiczne rozkładane są przez bakterie na proste. W procesie fermentacji beztlenowej do 60% substancji organicznej zamienianej jest w biogaz. Wykorzystywany do celów energetycznych powstaje w wyniku fermentacji: odpadów organicznych na wysypiskach śmieci, odpadów zwierzęcych w gospodarstwach rolnych, osadów ściekowych w oczyszczalniach ścieków. Obecnie na terenie Gminy Ruda Śląska nie funkcjonuje żadna biogazownia. W związku z powyższym na terenie gminy należałoby podjąć działania mające na celu zinwentaryzowanie potencjału energetycznego regionu na pozyskiwanie energii z biogazu. 61 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 4.1.4 Klimat W klimacie Rudy Śląskiej zaznacza się przewaga wpływów oceanicznych nad kontynentalnymi. Przeważają wiatry południowo-zachodnie (29,2%) i zachodnie (12,6%) o średniej prędkości 1÷3 m/s (63,9%). Najczęściej napływa powietrze polarnomorskie. Przewaga dni z układem wyżowym pojawia się w ciepłej połowie roku, zaś z układem niżowym - w chłodnej. Średnia roczna ilość opadów wynosi około 720 mm. Klimat obszaru miasta jest umiarkowanie ciepły i charakteryzuje się średnią temperaturą powietrza w styczniu na poziomie -2,8°C, natomiast w lipcu +17,4°C. Średnia temperatura roczna dla rejonu Rudy Śląskiej wynosi +7,6°C. Mikroklimat miasta kształtują komponenty środowiska przyrodniczego, zwłaszcza ukształtowanie powierzchni, rzeźba terenu, woda i roślinność. W Rudzie Śląskiej zdecydowanie przeważają tereny wyniesione, o odpowiednich warunkach wilgotnościowych i przewietrzania. Konfiguracja terenu zapewnia korzystne warunki solarne na stokach zachodnich, południowych i wschodnich. Na terenach inwersyjnych, tj. obniżonych, występuje stagnacja chłodnych mas powietrza i zwiększona wilgotność. Znaczenie dla klimatu lokalnego mają kompleksy leśne na południu miasta. Z uwagi na przeważające w ciągu roku wiatry z kierunków południowo-zachodnich i zachodnich oraz zlokalizowane na południu miasta lasy z dużym udziałem drzew iglastych na prawie cały obszar miasta przemieszczają się masy powietrza wzbogacone w tlen. Morfologia terenu (doliny rzeczne) i rodzaj powierzchni czynnej są powodem zróżnicowania warunków termicznych w ciągu doby. Występują częste inwersje powodujące powstanie mgieł radiacyjnych oraz zastoin powietrza. W dolinach cieków okresowo mogą tworzyć się zastoiska zimnego powietrza, co zwiększa prawdopodobieństwo występowania przymrozków. Tereny leśne natomiast wpływają łagodząco na wahana temperatury. Liczba dni pochmurnych z pokryciem 6/8 na terenie miasta Ruda Śląska wynosi 188, w tym dni z mgłą 56. Według atlasu klimatu województwa śląskiego 2000 średnie roczne nasłonecznienie rzeczywiste wynosi około 1300-1400 godz./rok. Klimat obszaru Rudy Śląskiej jest korzystny dla wegetacji roślin, ponieważ około 220 dni w roku charakteryzuje się średnią temperaturą doby +5°C i wyższą. Analiza SWOT oraz główne zagrożenia i problemy Stan jakości powietrza w Rudzie Śląskiej w dużej mierze wynika z jej lokalizacji. Znaczny udział w emisji, na obszarach przekroczeń mają źródła ponadregionalne a także źródła z innych powiatów. Znaczenie ma również położenie miasta w sąsiedztwie tranzytowych arterii komunikacyjnych: autostrady A-4 i DTŚ (Drogowej Trasy Średnicowej). Duży wpływ na jakość powietrza w mieście ma również lokalna emisja powierzchniowa. Udział emisji z tych źródeł w stężeniach średniorocznych na obszarze przekroczeń stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu przekracza 40%. Działania samorządów lokalnych w zakresie emisji powierzchniowej powinny być ukierunkowane na gospodarkę niskoemisyjną oraz na rzecz podniesienia efektywności energetycznej. Ważne jest także realizowanie działań ujętych w Programie ochrony powietrza. Poprawa jakości powietrza będzie wywierać pozytywny wpływ na warunki klimatyczne. Zgodnie ze SPA2020 oprócz ograniczania emisji należy podejmować działania adaptacyjne. Cele i działania zaproponowane w Programie będą wpisywać się w założenia dokumentu SPA 2020 – cel 1.3 – dostosowanie sektora energetycznego do zmian klimatu poprzez zaznaczenie konieczności wdrożenia stabilnych niskoemisyjnych źródeł energii oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii. 62 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Tabela 8 Analiza SWOT- klimat i powietrze MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) rozbudowana sieć cieplna i gazowa SZANSE (czynniki zewnętrzne) realizacja Programu ochrony powietrza dla województwa śląskiego, dobre warunki do pozyskiwania energii ze Słońca i biomasy (pochodzącej z wycinki zieleni), energetyka prosumencka 4.2 SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) przekroczenia wartości dopuszczalnych stężeń średniorocznych pyłu PM10 i PM2,5 oraz dwutlenku azotu, przekroczenia wartości docelowej stężenia średniorocznego benzo(a)pirenu, emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z lokalnych kotłowni węglowych i indywidualnych źródeł na paliwa stałe, ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) emisja napływowa z ościennych miast i gmin, położenie w centrum aglomeracji śląskiej Zasoby i jakość wód (ZW) 4.2.1 Zasoby wodne i jakość wód Korzystanie z zasobów wodnych regulowane jest następującymi aktami prawnymi: Dyrektywą 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Ramowa Dyrektywa Wodna), Ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. — Prawo wodne oraz Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. — Prawo ochrony środowiska. Natomiast narzędziami polityki wodnej są „Plany gospodarowania wodami dorzecza” oraz „Warunki korzystania z wód regionu wodnego”. Do tej pory warunki korzystania z wód regionów wodnych Górnej Odry i Małej Wisły nie zostały przyjęte Rozporządzeniem Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach. 4.2.1.1 Wody powierzchniowe Obszar Miasta Ruda Śląska znajduje się w obrębie dwóch regionów wodnych: Górnej Odry i Małej Wisły. Przez miasto przebiega dział wód I rzędu, większa część Rudy Śląskiej należy do prawostronnego dorzecza Odry i jest odwadniana przez Kłodnicę wraz z dopływami: Bytomką, Potokiem Bielszowickim (Kochłówką), Czarniawką i potokiem Jamna, północno-wschodnia część jest odwadniana do Wisły poprzez Rawę wraz z Nowobytomką i licznymi kolektorami ściekowymi. W obrębie regionu wodnego Górnej Odry na terenie miasta zlokalizowanych jest 6 Jednolitych Części Wód Powierzchniowych (JCWP), a w obrębie regionu wodnego Małej Wisły 1 JCWP. Region wodny Górnej Odry na terenie miasta Ruda Śląska obejmuje następujące JCWP19: Bytomka – PLRW6000611649. Jest naturalną częścią wód, jej stan jest zły. Zagrożone jest osiągnięcie celów środowiskowych z powodu wpływu działalności antropogenicznej na stan JCW oraz brak możliwości technicznych ograniczenia wpływu tych oddziaływań. Powyższe generuje konieczność przesunięcia w czasie osiągnięcia celów środowiskowych przez JCW. Występująca działalność 19 Źródło: Załącznik 2 do Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry, KZGW, Warszawa, 2011 63 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 gospodarcza człowieka związana jest ściśle z występowaniem surowców naturalnych, bądź przemysłowym charakterem obszaru. Czarniawka – PLRW6000611634. Jest naturalną częścią wód, jej stan jest zły. Zagrożone jest osiągnięcie celów środowiskowych z powodu wpływu działalności antropogenicznej na stan JCW oraz brak możliwości technicznych ograniczenia wpływu tych oddziaływań. Powyższe generuje konieczność przesunięcia w czasie osiągnięcia celów środowiskowych przez JCW. Potok Bielszowicki – PLRW6000611632. Jest naturalną częścią wód, jego stan jest zły. Zagrożone jest osiągnięcie celów środowiskowych z powodu wpływu działalności antropogenicznej na stan JCW oraz brak możliwości technicznych ograniczenia wpływu tych oddziaływań. Powyższe generuje konieczność przesunięcia w czasie osiągnięcia celów środowiskowych przez JCW. Występująca działalność gospodarcza człowieka związana jest ściśle z występowaniem surowców naturalnych, bądź przemysłowym charakterem obszaru. Kłodnica od Promnej do Kozłówki – PLRW6000911655. Jest silnie zmienioną częścią wód, jej stan jest zły. Zagrożone jest osiągnięcie celów środowiskowych z powodu wpływu działalności antropogenicznej na stan JCW oraz brak możliwości technicznych ograniczenia wpływu tych oddziaływań. Powyższe generuje konieczność przesunięcia w czasie osiągnięcia celów środowiskowych przez JCW. Występująca działalność gospodarcza człowieka związana jest ściśle z występowaniem surowców naturalnych, bądź przemysłowym charakterem obszaru. Kłodnica do Promnej (bez) – PLRW60006116159. Jest naturalną częścią wód, jej stan jest zły. Zagrożone jest osiągnięcie celów środowiskowych z powodu wpływu działalności antropogenicznej na stan JCW oraz brak możliwości technicznych ograniczenia wpływu tych oddziaływań. Powyższe generuje konieczność przesunięcia w czasie osiągnięcia celów środowiskowych przez JCW. Występująca działalność gospodarcza człowieka związana jest ściśle z występowaniem surowców naturalnych, bądź przemysłowym charakterem obszaru. Jamna – PLRW60006116149. Jest naturalną częścią wód, jej stan jest zły. Zagrożone jest osiągnięcie celów środowiskowych z powodu wpływu działalności antropogenicznej na stan JCW oraz brak możliwości technicznych ograniczenia wpływu tych oddziaływań. Powyższe generuje konieczność przesunięcia w czasie osiągnięcia celów środowiskowych przez JCW. Występująca działalność gospodarcza człowieka związana jest ściśle z występowaniem surowców naturalnych, bądź przemysłowym charakterem obszaru. Region wodny Małej Wisły na terenie miasta Ruda Śląska obejmuje następujące JCWP20: Rawa – PLRW20006212689. Jest silnie zmienioną częścią wód, jej stan jest zły. Zagrożone jest osiągnięcie celów środowiskowych z powodu wpływu działalności antropogenicznej na stan JCW oraz brak możliwości technicznych ograniczenia wpływu tych oddziaływań. Powyższe generuje konieczność przesunięcia w czasie osiągnięcia celów środowiskowych przez JCW. Występująca działalność gospodarcza człowieka związana jest ściśle z występowaniem surowców naturalnych, bądź przemysłowym charakterem obszaru. Niewątpliwie jednym z najbardziej charakterystycznych elementów sieci hydrograficznej Rudy Śląskiej, zwłaszcza w północnej części są zbiorniki wodne powstałe głównie w wyniku pogórniczego osiadania gruntu. Do największych należą: staw Szkopka – Ruda, staw Ameryka – Godula, Staw Południowy – Chebzie, Stawy Lipińskie – Godula, staw Marcin – Chebzie, staw Kokotek – Edward – Chebzie, staw w rejonie ul. Kossaka – Bielszowice, stawy przy ul. Księżycowej – Kochłowice, Staw Radoszowy – Kochłowice. 20 Załącznik 2 do Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, KZGW, Warszawa, 2011 64 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Jakość wód powierzchniowych Ocenę stanu wód powierzchniowych wykonuje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach w odniesieniu do jednolitych części wód, na podstawie wyników Państwowego Monitoringu Środowiska i prezentuje poprzez ocenę stanu ekologicznego (w przypadku wód, których charakter został w znacznym stopniu zmieniony w następstwie fizycznych przeobrażeń, będących wynikiem działalności człowieka – poprzez ocenę potencjału ekologicznego), ocenę stanu chemicznego i ocenę stanu wód. Stan ekologiczny/potencjał ekologiczny jest określeniem jakości struktury i funkcjonowania ekosystemu wód powierzchniowych, sklasyfikowanej na podstawie wyników badań elementów biologicznych oraz wspierających je wskaźników fizykochemicznych i hydromorfologicznych. Stan ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych klasyfikuje się poprzez nadanie jednolitej części wód jednej z pięciu klas jakości, przy czym klasa pierwsza oznacza bardzo dobry stan ekologiczny, klasa druga – dobry stan ekologiczny, zaś klasy trzecia, czwarta i piąta odpowiednio – stan ekologiczny umiarkowany, słaby i zły. W przypadku potencjału ekologicznego, klasa pierwsza i druga tworzą wspólnie potencjał „dobry i powyżej dobrego”. O przypisaniu ocenianej jednolitej części wód do klasy jakości decydują wyniki klasyfikacji poszczególnych elementów biologicznych, przy czym obowiązuje zasada, że klasa stanu/potencjału ekologicznego odpowiada klasie najgorszego elementu biologicznego.21 Zgodnie z metodyką przyjętą w ocenie jednolitej części wód należy obniżyć do stanu „złego”, niezależnie od wyników klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego, jeśli nie są spełnione określone dla niej dodatkowe wymagania jakościowe związane z występowaniem w jej obrębie obszarów chronionych lub ze względu na sposób jej wykorzystywania (rekreacja, ujęcia wody pitnej). Z powyższych reguł wynika, że stan jednolitej części wód można ocenić na podstawie jednego z trzech wymienionych wyżej elementów (nawet przy braku klasyfikacji dla pozostałych), jeśli wskazuje on na stan zły. Ze względu na dużą liczbę jednolitych części wód w Polsce objęcie ich wszystkich monitoringiem jest niemożliwe. Z tego powodu przy prezentowaniu oceny stanu/potencjału ekologicznego rozróżnia się wyniki dla jednolitych części wód monitorowanych, i dla jednolitych części wód niemonitorowanych, które klasyfikowane są poprzez ekstrapolację, na podstawie wyników uzyskanych dla części wód monitorowanych. Wyniki klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, ze względu na stosunkowo niski poziom ufności, prezentuje się poprzez nadanie tak ocenianym jednolitym częściom wód dwóch klas: stan/potencjał ekologiczny „co najmniej dobry” oraz „poniżej dobrego”. Stan i jakość wód powierzchniowych na terenie miasta Ruda Śląska jest niezadowalający. Wody posiadają stan/potencjał słaby lub zły. Na przestrzeni ostatnich lat nie nastąpiła żadna zmiana. Wszystkie wody powierzchniowe przepływające przez miasto są silnie zanieczyszczone. Dotychczas głównym powodem zanieczyszczenia cieków powierzchniowych było odprowadzanie nieoczyszczonych bądź niedostatecznie oczyszczonych ścieków. W związku z tym, że miasto Ruda Śląska zrealizowało projekt pn. „Oczyszczanie ścieków – Ruda Śląska”, którego głównym celem było uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenie miasta i zwiększenie ilości ścieków oczyszczanych z 60% do 95%, zauważa się stopniowy spadek zawartości wysokich stężeń BZT5, ChZT, zawiesiny oraz azotu w ściekach kierowanych do rzek. Ponadto do cieków odprowadzane są znaczne ilości wód pokopalnianych, które charakteryzują się bardzo dobrymi parametrami fizykochemicznymi, co skutkuje rozcieńczaniem wysokich stężeń soli chlorków i siarczanów w rzekach. Powoduje to stopniowe oczyszczanie wód, które w dłuższej perspektywie pozytywnie wpłynie na ekologię cieków wodnych. 21 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 257, poz. 1545). 65 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Tabela 9 Jakość wód powierzchniowych w obrębie JCWP zlokalizowanych w punktach sieci krajowej w Rudzie Śląskiej w latach 2012 - 201422 Nazwa JCWP Nazwa reprezentatywnego punktu pomiarowokontrolnego Klasa elementów biologicznych 2012 2013 Klasa elementów hydromorfologicznych 2014 2012 2013 2014 Klasa elementów fizykochemicznych 2012 2013 Stan/potencjał ekologiczny w 2014 r 2014 2012 2013 2014 Region wodny Górnej Odry Bytomka Czarniawka Potok Bielszowicki Kłodnica od Promnej do Kozłówki Kłodnica do Promnej (bez) Jamna Bytomka - ujście do Kłodnicy Czarniawka - ujście do Kłodnicy Potok Bielszowicki ujście do Kłodnicy Kłodnica - wpływ do zbiomika Dzierżno Duże Kłodnica - poniżej ujścia Jamny Jamna - ujście do Kłodnicy V - V I - I PSD - PSD zły - zły V - V I - I PSD - PSD zły - zły IV - IV I - I PSD - PSD słaby - słaby V - V II - II PPD - PPD zły - zły IV - IV I - I PSD - PSD słaby - słaby IV - IV I - I PSD - PSD słaby - słaby PPD PPD PPD zły zły zły Region wodny Małej Wisły Rawa 22Ocena Rawa - ujście do Brynicy V V V II II II rzek w punktach pomiarowo – kontrolnych monitoringu obszarów chronionych badanych w latach 2010-2012, WIOŚ Katowice, Wyniki badań wód powierzchniowych prowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w 2013 roku, wartości minimalne, maksymalne i średnioroczne wskaźników – rzeki, WIOŚ Katowice, Wyniki badań wód powierzchniowych prowadzonych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska w 2014 roku, wartości minimalne, maksymalne i średnioroczne wskaźników – rzeki, WIOŚ Katowice. 66 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 4.2.1.2 Wody podziemne Według hydrogeologicznego podziału Polski, obszar Rudy Śląskiej znajduje się w obrębie regionu śląsko-krakowskiego, subregionu górnośląskiego (XII2), a niewielki fragment w północnej części miasta obejmuje subregion triasu śląskiego (XII1) w rejonie bytomskim (XII1c).23 Obszar miasta znajduje się w obrębie 3 Jednolitych Części Wód Podziemnych (JCWPd): JCWPD nr 13024 obejmuje niewielki północy fragment miasta. Czwartorzędowy poziom wodonośny występuje lokalnie w dolinach rzek (wody porowe w utworach piaszczystych i żwirowych) i może być w więzi hydraulicznej z poziomem triasu. Najszerszy zasięg ma triasowy poziom węglanowy (wody szczelinowe w utworach węglanowych). W poziomie karbonu występują wody zasolone (wody szczelinowo-porowe w piaskowcach). Stan ilościowy wód w JCWPd jest zły, natomiast stan chemiczny określono jako dobry. Dla tych wód osiągnięcie celów środowiskowych jest zagrożone ze względu na silny wpływ górnictwa podziemnego, odwadnianie kopalń i zatapianie głębokich lejów depresji. Brak możliwości zakończenia eksploatacji ze względów gospodarczych. JCWPD nr 13325 obejmuje obszar prawie całego miasta z wyłączeniem niewielkich północnych jego części. Czwartorzędowy poziom wodonośny występuje lokalnie, tworząc dwie do trzech warstw (wody porowe w utworach piaszczystych i żwirowych). Na obszarze całej jednostki występują utwory wodonośne karbonu. Są to przewarstwienia piaskowców mułowców iłowców i węgla kamiennego (wody szczelinowo-porowe w piaskowcach). Stan ilościowy wód w JCWPd jest zły, natomiast stan chemiczny określono jako dobry. Dla tych wód osiągnięcie celów środowiskowych jest zagrożone ze względu na silny wpływ górnictwa podziemnego, odwadnianie kopalń i zatapianie głębokich lejów depresji. Brak możliwości zakończenia eksploatacji ze względów gospodarczych. JCWPD nr 13426 obejmuje niewielki północno-wschodni fragment miasta. Czwartorzędowy poziom wodonośny, składa się z 1-3 warstw, występuje na całym obszarze jednostki (wody porowe w utworach piaszczystych, lokalnie żwirowych). Poziom ten lokalnie może pozostawać w więzi hydraulicznej z licznymi poziomami w profilu karbonu górnego. Najszerszy zasięg w jednostce ma poziom porowy w piaskach oraz poziomy szczelinowo-porowe w piaskowcach. Lokalnie utwory piaskowcowo-mułowcowe zalegają na powierzchni. Poziomy wodonośne zostały na ogół osuszone, obszar pozostaje w regionalnym leju depresyjnym, byłych kopalń węgla kamiennego i kopalń piasku, tylko lokalnie w dolinach rzek warunki wodonośne są korzystne. Stan ilościowy wód w JCWPd jest zły, natomiast stan chemiczny określono jako dobry. Dla tych wód osiągnięcie celów środowiskowych jest zagrożone ze względu na wpływ górnictwa, prowadzone odwadnianie kopalń i zatapianie głębokich lejów depresji oraz brak możliwości zakończenia eksploatacji ze względów gospodarczych. Na obszarze miasta znajdują się częściowo dwa Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP). GZWP nr 329 „Zbiornik Bytom” zlokalizowany jest w północnej części miasta. Jego zasięg pokrywa się w przybliżeniu z granicami triasowej niecki bytomskiej. Jest to zbiornik triasowy prowadzący wody o charakterze szczelinowo-krasowo-porowym. Charakter górotworu oraz roboty górnicze prowadzone na przestrzeni ponad stu lat w kopalniach rud cynku i ołowiu oraz intensywna eksploatacja złóż węgla kamiennego spowodowały, że głównymi drogami przepływu wód podziemnych obok szczelin, pustek i kanałów krasowych są także nieczynne wyrobiska kopalniane. Średnia głębokość ujęć w całym zbiorniku wynosi 60 m. 23 Paczyński B (red), 1993. Atlas hydrogeologiczny Polski w skali 1:500 000, cz. I. Systemy zwykłych wód podziemnych. Państw. Inst. Geol., Warszawa. 24 http://www.psh.gov.pl/plik/id,4982,v,artykul_5576.pdf 25 http://www.psh.gov.pl/plik/id,4979,v,artykul_5576.pdf 26 http://www.psh.gov.pl/plik/id,4978,v,artykul_5576.pdf 67 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 GZWP nr 331 „Dolina kopalna rzeki górna Kłodnica” zlokalizowany jest w południowej części miasta. Jest to zbiornik czwartorzędowy, zakryty, w związku z tym nie wydzielono obszarów najwyższej ochrony (ONO) i obszarów wysokiej ochrony (OWO). Średnia głębokość ujęć w całym zbiorniku wynosi 60 m. Jakość wód podziemnych Jakość wód podziemnych w poszczególnych punktach monitoringu sieci krajowej w województwie śląskim w 2014 roku została określona według klasyfikacji podanej w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych27. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych obejmuje pięć następujących klas jakości wód podziemnych: Klasa I – wody bardzo dobrej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są kształtowane wyłącznie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i nie wskazują na wpływ działalności człowieka, Klasa II – wody dobrej jakości, w których wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i nie wskazują na wpływ działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby, Klasa III – wody zadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub słabego wpływu działalności człowieka, Klasa IV – wody niezadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych oraz wyraźnego wpływu działalności człowieka, Klasa V – wody złej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych potwierdzają znaczący wpływ działalności człowieka. Rozporządzenie definiuje dobry i słaby stan chemiczny wód podziemnych. Klasy jakości wód podziemnych I, II, III oznaczają dobry stan chemiczny, a klasy jakości wód podziemnych IV, V oznaczają słaby stan chemiczny. Zakres badań wód podziemnych w ramach monitoringu operacyjnego obejmował elementy fizykochemiczne, charakteryzujące rodzaj zidentyfikowanej działalności człowieka, mającej wpływ na badane wody podziemne, które zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych, w tym zgodnie z załącznikiem nr 4 do ww. Rozporządzenia: elementy ogólne: odczyn, ogólny węgiel organiczny, przewodność elektrolityczna, temperatura, tlen rozpuszczony, elementy nieorganiczne: amoniak, antymon, arsen, azotany, azotyny, bar, beryl, bor, chlorki, chrom, cyjanki wolne, cyna, cynk, fluorki, fosforany, glin, kadm, kobalt, magnez, mangan, miedź, molibden, nikiel, ołów, potas, rtęć, selen, siarczany, sód, srebro, tal, tytan, uran, wanad, wapń, wodorowęglany, żelazo; elementy organiczne: fenole lotne, substancje powierzchniowo czynne anionowe. Na terenie Rudy Śląskiej badania jakości wód podziemnych wykonywane są w punkcie Ruda Śląska Halemba i obejmują wody czwartorzędowe zlokalizowane w JCWPd nr 133. W 3 ostatnich latach jakość badanych wód nie zmieniła się, wody były zadowalającej jakości (klasy III), w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub słabego wpływu działalności człowieka. 27 Dz. U. Nr 143, poz. 896 68 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Tabela 10 Jakość wód podziemnych w Rudzie Śląskiej w latach 2012 – 2014 w punkcie kontrolnym w Ruda Śląska Halemba w obrębie JCWPd nr 13328 Klasa jakości 2012 III 2013 III 2014 III Wskaźniki odpowiadające poszczególnym klasom jakości 2012 2013 2014 III IV III IV III IV Fe – Fe – O2, Fe, O2, Mn, geologiczne geologiczne O2, Mn Mn, Ca pochodzenie pochodzenie NH4 wskaźnika wskaźnika Analiza SWOT oraz główne zagrożenia i problemy Zgodnie z wynikami prowadzonego monitoringu, wody powierzchniowe w Rudzie Śląskiej są w przeważającej części w złym stanie. Jest to związane z obciążeniem wód ładunkiem substancji zawartych w ściekach komunalnych i przemysłowych. Mimo, iż ładunek ten sukcesywnie się zmniejsza, wysoka gęstość zaludnienia oraz duża koncentracja przemysłu w obrębie jednolitych części wód powierzchniowych w dalszym ciągu są źródłem dużej presji na wody powierzchniowe. Przywrócenie właściwej dla poszczególnych JCW struktury hydromorfologicznej koryta jest procesem złożonym. Koryta cieków wodnych uległy bardzo daleko posuniętemu przekształceniu (regulacja, skanalizowanie, niekiedy zarurowanie), co uniemożliwia im odzyskanie właściwej struktury hydromorfologicznej, gdyż wymagałoby podjęcia kosztownych działań, a nie zawsze jest to możliwe w obrębie obszarów miejskich silnie zagospodarowanych. Stan wód powierzchniowych powinien ulegać stopniowej poprawie, przynajmniej w zakresie wskaźników fizykochemicznych. Można oczekiwać, że poprawie będą również ulegały elementy biologiczne w wodach. Proces ten na terenach zurbanizowanych przebiega wolniej niż w obszarach o stosunkowo niskim stopniu zurbanizowania. Wody podziemne na terenie miasta są w zadowalającym stanie. Zmiany w wodach podziemnych zachodzą bardzo powoli i skutki działań chroniących wody w perspektywie kilku lat mogą być niewidoczne, podobnie jak skutki skażeń powierzchni ziemi mogą się przełożyć na zanieczyszczenie wód dopiero po wielu latach. Tabela 11 Analiza SWOT- zasoby i jakość wód MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) zadowalająca jakość wód podziemnych SZANSE (czynniki zewnętrzne) systematyczna poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych na terenie województwa SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) zły stan wód powierzchniowych wpływ działalności antropogenicznej brak możliwości ograniczenia negatywnego wpływu ze źródeł górniczych przemysłowy charakter miasta ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) przemysłowy charakter sąsiadujących gmin rozwój terenów górniczych w gminach sąsiadujących 28Klasyfikacja i wyniki badań jakości wód podziemnych przeprowadzonych w 2012 roku w sieci krajowej, WIOŚ Katowice, Wyniki badań wód podziemnych w punktach pomiarowych sieci krajowej monitoringu operacyjnego stanu wód podziemnych w 2013 roku, WIOŚ Katowice, Wyniki badań wód podziemnych w punktach pomiarowych sieci krajowej monitoringu operacyjnego stanu wód podziemnych w 2014 roku, WIOŚ Katowice. 69 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 4.3 uchwalenie warunków korzystania z wód regionów wodnych Górnej Odry i Małej Wisły oraz ich realizacja Gospodarka wodno- ściekowa (GWS) Gospodarka wodno-ściekowa regulowana jest poprzez następujące akty prawne: Dyrektywa 91/271/EWG Rady (Dyrektywa ściekowa), Dyrektywa nr 98/83/EC z dnia 3 listopada 1998 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. 4.3.1.1 Zaopatrzenie w wodę Ilość wody dostarczonej do wodociągu w czasie doby na terenie Rudy Śląskiej w roku 2013 wyniosła 14,7 dam3. Od roku 2011 notuje się spadek zużycia wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności. W roku 2011 zużycie wyniosło 11,7 hm3, w 2012 10,9 hm3, a w roku 2013 10,3 hm3, przy czym największy spadek zużycia wody zanotowano w sektorze przemysłu gdzie wyniósł on od 2011roku 1,1 hm3. Zmieniła się w związku z tym struktura zużycia wód, w roku 2011 na cele przemysłowe (51,2%) zużywano więcej wody niż eksploatowano z sieci wodociągowej (48,8%), w roku 2013 tendencja została odwrócona i zużycie wody na potrzeby eksploatacji sieci wodociągowej stanowiło już 52,7%, a na cele przemysłowe 47,3%.29 Ruda Śląska ma bardzo dobrze rozwiniętą sieć wodociągową. Ogółem w mieście z wodociągów zbiorowego zaopatrzenia korzysta 99,1% ludności (stan na rok 2013). Na koniec roku 2014 długość czynnej sieci wodociągowej rozdzielczej wynosiła 290,7 km. Zużycie wody w gospodarstwach domowych ogółem na 1 mieszkańca w roku 2014 wyniosło 29,7 m3.30 Miasto, jako że nie posiada własnych ujęć wód, zaopatrywane jest w wodę z Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów S.A. w Katowicach. Główne źródła zasilania sieci to ujęcia z wód powierzchniowych zlokalizowane przy zbiornikach zaporowych w Goczałkowicach i Czańcu oraz z ujęć wód podziemnych w rejonie Tarnowskich Gór. Tworzą one układ pierścieniowy zapewniający ciągłą dostawę wody do miasta. Ponadto u zbiegu ul. 1-go Maja i Gen. Hallera zlokalizowany jest sieciowy zbiornik wyrównawczy „Czarny Las” o objętości 50000 m3. Do i ze zbiornika prowadzone są magistrale wodociągowe na następujących kierunkach: Mikołów ( przekroje 1400 i 1500 mm ), Bytom ( przekrój 1000 mm ), Zabrze ( przekrój 1000 mm ), Chorzów ( przekrój 1200 i 300 mm ). 4.3.1.2 Gospodarka ściekowa Długość czynnej sieci kanalizacyjnej wynosi 243,5 km. Z sieci kanalizacyjnej korzysta nieznacznie mniejszy procent ludności niż z sieci wodociągowej, a mianowicie 89,03%. Na terenie miasta ilość ścieków wymagających oczyszczenia stopniowo spada z 12,7 hm3 w 2011 roku do 12,1 hm3 w 2013 roku. Niestety w analogicznym okresie spadła ilość ścieków oczyszczanych z 10,4 hm 3 (82,5%) w 2011 roku do 9,7 hm3 (80,3%) w 2013 roku, a wzrosła ilość ścieków nieoczyszczanych z 2,2 hm3 w 2011 do 2,4 hm3 w 2013. Odsetek ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków jednak stale rośnie z 92,7% w 2011 do 93,8% w 2013 roku.31 Wg sprawozdania z KPOŚK za rok 2014 odsetek mieszkańców korzystających z systemu kanalizacyjnego wynosił już 95,55%. Obecnie na terenie Rudy 29 Ochrona Środowiska w województwie śląskim w latach 2011-2013, Urząd Statystyczny w Katowicach, 2014 Bank Danych Lokalnych, GUS, 2015 31 Ochrona Środowiska w województwie śląskim w latach 2011-2013, Urząd Statystyczny w Katowicach, 2014 30 70 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Śląskiej istnieją trzy oczyszczalnie ścieków. Są to oczyszczalnia ścieków „Halemba Centrum”, oddana do eksploatacji w 2007 roku, zmodernizowana oczyszczalnia ścieków „Orzegów” oraz oczyszczalnia ścieków „Barbara”. W latach 2002-2010 miasto zrealizowało projekt pn. „Oczyszczanie ścieków- Ruda Śląska”, którego głównym celem było uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenie Rudy Śląskiej oraz poprawa warunków sanitarnych mieszkańców miasta. Celem przedsięwzięcia było zwiększenie w Rudzie Śląskiej ilości ścieków oczyszczanych z 60% do 95%, zgodnie z polskimi i unijnymi normami. System kanalizacyjny w Rudzie Śląskiej (zwłaszcza w południowej część miasta) jest narażony na presję ze strony eksploatacji górniczej. Z powodu szkód spowodowanych wydobyciem węgla na terenie miasta notuje się szereg problemów związanych z infrastrukturą techniczną. Sytuacja ta jest szczególnie widoczna w odniesieniu do systemu kanalizacyjnego, gdyż powoduje tworzenie przeciwspadków na sieci. Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. sukcesywnie remontuje oraz modernizuje starą sieć kanalizacyjną, a także uzbraja tereny rozwojowe miasta w tego rodzaju infrastrukturę. Większość ścieków przemysłowych oczyszczana jest w sposób mechaniczny. Ścieki przemysłowe w Rudzie Śląskiej to przede wszystkim wody dołowe charakteryzujące się znacznym zasoleniem. Odprowadzane są do kanalizacji miejskiej lub bezpośrednio do wód powierzchniowych, co ma bezpośredni wpływ na stan wód powierzchniowych w mieście. W roku 2013 z ogółu ścieków przemysłowych wynoszącego 7397 dam3, do kanalizacji odprowadzono jedynie 214 dam3 co stanowi jedynie 2,9% odprowadzonych ścieków przemysłowych. Pozostałe 7183 dam3 zostało odprowadzone bezpośrednio do wód lub ziemi. 32 Zarządcą sieci kanalizacyjnej ogólnospławnej, sanitarnej i deszczowej w Rudzie Śląskiej jest Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Spółka z o.o. Na terenie miasta długość kanalizacji deszczowej zgodnie ze sprawozdaniem KPOŚK w roku 2014 wynosiła 81,9 km i stale rośnie. W roku 2011 długość sieci kanalizacji deszczowej wynosiła 74,4 km. Analiza SWOT oraz główne zagrożenia i problemy Na terenie miasta Ruda Śląska odsetek ludności korzystającej z sieci wodociągowej i kanalizacyjnej jest bardzo duży i wynosi odpowiednio 91,1% oraz 89,03%. Realizacja zadań z zakresu budowy i modernizacji infrastruktury służącej do zbierania i zagospodarowywania ścieków komunalnych przyczyniła się do zwiększenia odsetka ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków, systemów kanalizacji zbiorczej czy tez z oczyszczalni zapewniających pogłębione usuwanie substancji biogennych. Pewnemu obniżeniu ulega ilość zużywanej wody, w tym głównie na cele przemysłowe, ale również na cele komunalne. Odsetek ludności korzystającej z systemów odpowiedniego zbierania i oczyszczania ścieków będzie się jeszcze zwiększał, jednakże dynamika tych zmian będzie mniejsza niż obserwowana w ostatnich kilkunastu latach. Stopniowej poprawie ulegać też będzie gospodarka wodno-ściekowa w przemyśle. Jest to związane ze stopniowym modernizowaniem ciągów technologicznych, zamykaniem obiegów wody, doskonaleniem systemów oczyszczania ścieków. Głównym zagrożeniem dla środowiska i sprawnego funkcjonowania systemów sieci kanalizacyjnej i wodociągowej jest eksploatacja węgla kamiennego, w wyniku której konieczna jest modernizacja i przebudowa niektórych odcinków sieci. 32 Ochrona Środowiska w województwie śląskim w latach 2011-2013, Urząd Statystyczny w Katowicach, 2014 71 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Tabela 12 Analiza SWOT- gospodarka wodno- ściekowa MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) odsetek ludności korzystającej z sieci wodociągowej - 99,1%; odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej – 89,03%. SZANSE (czynniki zewnętrzne) rozwój sieci wodociągowej w gminach ościennych; rozwój sieci kanalizacyjnej w gminach ościennych; rozwój nowych technologii w sektorze przemysłu w zakresie gospodarowania wodą (np. zamykanie obiegów wody). 4.4 SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) nadmierna ilość ścieków przemysłowych odprowadzanych bezpośrednio do ziemi i wód. ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) eksploatacja węgla kamiennego powodująca straty w systemach infrastruktury technicznej Adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagrożenia środowiska (AK) Skutki zmian klimatu, zwłaszcza nasilenie ekstremalnych zjawisk pogodowych, w ostatnich latach ulegają pogłębieniu. Analiza danych klimatycznych z ostatniego 200-lecia wykazała następujące trendy: dużą zmienność temperatury powietrza z roku na rok; rosnący systematycznie od połowy XIX wieku trend temperatury-w ciągu 12 lat przyrost temperatury wyniósł aż 0,12°C; wzrost liczby wystąpień zjawisk ekstremalnych takich jak: fale upałów, nawałnice, susze, wiatry huraganowe i trąby powietrzne oraz grad; tendencje spadkowe liczby dni mroźnych i bardzo mroźnych; zmiana struktury opadów polegająca na zdecydowanym wzroście liczby dni z opadem dobowym o dużym natężeniu (przykładem jest lipiec 2011 roku, w którym miesięczne sumy opadów w całym kraju przekroczyły normy opadowe nawet o 400%).33 Aby zapewnić rozwój gospodarki w warunkach zmieniającego się klimatu Ministerstwo Środowiska opracowało w 2013 r. „Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030” (SPA 2020). Przewiduje on działania, które obok ograniczenia strat, mogą również stymulować wzrost efektywności i innowacyjności gospodarki oraz pozytywnie wpływać na stan środowiska i jakość życia obywateli. SPA 2020 zawiera rekomendację, aby do 2020 r. we wszystkich miastach w Polsce liczących powyżej 100 tysięcy mieszkańców zostały przygotowane lokalne plany adaptacyjne. Powinny one zawierać specyficzną dla danego miasta analizę wrażliwości na zmiany klimatu oraz pakiet działań adaptacyjnych. Szczególne znaczenie dla obszarów miejskich mają powodzie (również typu „Flash Flood” związane z deszczami nawalnymi), niedobory wody oraz susze. Obecne tendencje w zmianach klimatu prowadzą do modyfikacji sezonowych sum opadów, z jednoczesnym wzrostem sum opadów w okresie zimowym i spadkiem w sezonie letnim. Szczególnie niebezpieczne jest prognozowane 33 http://klimada.mos.gov.pl/zmiany-klimatu-w-polsce/tendencje-zmian-klimatu/ 72 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 nasilenie się częstotliwości i gwałtowności występowania zjawisk ekstremalnych i w konsekwencji ich niekorzystnych skutków.34 Powodzie i podtopienia Obszarami najbardziej zagrożonymi powodzią są tereny bezpośrednio przylegające do rzeki Bytomki i Kłodnicy. Zlokalizowane są one zarówno w północnej (Bytomka) jak i południowej (Kłodnica) części miasta. Obszary zagrożone powodzią obejmują swoim zasięgiem w większości tereny rolne, leśne, nieużytków oraz zieleni nieurządzonej, jednakże w przypadku powodzi (Q1%) zalane mogą zostać również tereny zabudowy mieszkaniowej. Zgodnie z mapami zagrożenia i ryzyka powodziowego na terenie miasta Ruda Śląska szacunkowa liczba mieszkańców zagrożonych powodzią wynosi 45. Obszary potencjalnego zagrożenia powodzią ze strony rzeki Kłodnicy znajdują się w dzielnicy Halemba i obejmują tereny leśne zlokalizowane w sąsiedztwie koryta (powyżej ujścia Potoku Jamna), obszary przylegające do ujścia Potoku Jamna do Kłodnicy, a także tereny położone przy ul. Wilczej, Piotra Skargi, Kłodnickiej, 1-go Maja oraz od mostu na ul. 1-go Maja do wylotu z oczyszczalni ścieków „Halemba – Centrum”.35 Obszary potencjalnego zagrożenia powodzią ze strony rzeki Bytomki znajdują się w dzielnicy Orzegów oraz Ruda i obejmują tereny leśne oraz nieużytków położone w pobliżu ulicy Piastowskiej, a także na wschód od linii kolejowej przy granicy z miastem Bytom. 36 Na terenie miasta wyznaczono37 również obszary narażone na podtopienia. Obejmują one tereny położone wzdłuż rzeki Kłodnicy w południowej części miasta. Potok Bielszowicki jest głównym odbiornikiem wód opadowych z terenu miasta i w związku z tym tereny położone wzdłuż tego cieku narażone są na podtopienia. Zlokalizowane są one głównie w dzielnicach: Kochłowice, Bykowina, Wirek oraz Bielszowice. Obszar miasta ze względu na swoje położenie głównie w dorzeczu Odry objęty jest „Programem dla Odry – 2006” jednakże na terenie miasta nie były i nie będę realizowane żadne inwestycje w zakresie ochrony przeciwpowodziowej. W związku z tym Miasto Ruda Śląska wraz z Przedsiębiorstwem Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. rozpoczęło prace nad opracowaniem wniosku o dofinansowanie budowy systemu ochrony przeciwpowodziowej z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020. W ramach tego projektu władze miasta zamierzają m.in. wyregulować 10 km rzek i potoków przepływających przez Rudę Śląską oraz stworzyć system wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń powodziowych.38 Susze Zgodnie z obowiązującymi przepisami za przygotowanie Planów przeciwdziałania skutkom suszy w dorzeczach odpowiedzialny jest Prezes KZGW, natomiast za sporządzenie Planów przeciwdziałania skutkom suszy w regionach wodnych odpowiadają dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej.39 RZGW w Gliwicach obecnie opracowuje plany przeciwdziałania skutkom suszy między innymi w regionach wodnych Małej Wisły i Górnej Odry. W ramach tego projektu prowadzono ankietyzację w celu określenia czy wystąpiły objawy zjawiska suszy. Zgodnie z tymi danymi40 od miasta Ruda 34 Ocena wrażliwości terenów miejskich na możliwe zagrożenia wynikające ze zmian klimatu, Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, Katowice, 2014, 35 Mapy zagrożenie i ryzyka powodziowego. mapy.isok.gov.pl/imap/ Mapy zagrożenie i ryzyka powodziowego. mapy.isok.gov.pl/imap/ 37 Mapa obszarów zagrożonych podtopieniami, PIG, Warszawa 2007/ 38 http://www.rudaslaska.pl/ruda-slaska/aktualnosci/2015/07/08/nie-dac-sie-zaskoczyc/ 39 Ustawa z dn. 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r., poz. 145 z późn. zm.) 40 https://suszarzgwgliwice.mggp.com.pl/Ankietyzacja.ashx 36 73 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Śląska nie uzyskano odpowiedzi. W związku z tym trudno określić czy zjawisko suszy zagraża miastu. Należy się jednak spodziewać, że w okresie letnim podczas długotrwałego braku opadów, niedobory wody mogą mieć wpływ na ograniczone możliwości zasilania terenów zieleni urządzonej. Deszcze nawalne Na terenie miasta Ruda Śląska występują deszcze o charakterze nawalnym powodujące powodzie typu „Flash Flood” (powódź błyskawiczna). W przypadku przeciwdziałania skutkom deszczy nawalnych ważne będą inwestycje związane z rozbudową i odpowiednim utrzymaniem kanalizacji deszczowej. Właściwe odprowadzanie nadmiaru wód opadowych pozwoli zapobiec podtopieniom, będącym często następstwami burz. W związku z tym Miasto Ruda Śląska wraz z Przedsiębiorstwem Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. rozpoczęło prace nad opracowaniem wniosku o dofinansowanie budowy systemu ochrony przeciwpowodziowej z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020. W ramach tego projektu władze miasta zamierzają między innymi wybudować 40 km nowej kanalizacji deszczowej i wyremontować części starych sieci kanalizacyjnych. 41 Innowacyjne rozwiązania w tym zakresie są wprowadzane między innymi w Kopenhadze i dotyczą powiązania funkcji zabezpieczających przed szkodami wywołanymi przez deszcze nawalne wraz z funkcjami służącymi rekreacji (skate-parki). Innym rozwiązaniem jest zwiększanie naturalnej retencji w obrębie miast poprzez likwidację placów, rond o powierzchni zabetonowanej na niewielkie skwery lub niewielkie zbiorniki wodne, które w razie gwałtownych opadów przejmą część nadmiaru wody.42 Analiza SWOT oraz główne zagrożenia i problemy Ruda Śląska zagrożona jest głównie występowaniem ekstremalnych zjawisk klimatycznych, dla których prognozuje się nasilenie, częstotliwość oraz gwałtowność występowania co w konsekwencji prowadzi do zwiększenia niekorzystnych skutków. Obszar miasta zagrożony jest zarówno powodziami typu „Flash Flood” wywołanymi przez deszcze o charakterze nawalnym, ale także powodziami powstającymi w wyniku długotrwałych opadów rozlewnych w całym dorzeczu, które charakteryzują się największym zasięgiem terytorialnym. W związku z tym miasto zamierza realizować zadania polegające na poprawie istniejących i budowę nowych zabezpieczeń przeciwpowodziowych oraz stworzyć system wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń powodziowych. Tabela 13 Analiza SWOT- adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagrożenia środowiska MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) świadomość problemu i próba pozyskania środków na walkę ze zjawiskami ekstremalnymi, możliwość rozwoju kanalizacji deszczowej, plan stworzenia systemu wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń powodziowych 41 SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) niedostateczna długość i wydolność kanalizacji deszczowej, brak zbiorników retencyjnych http://www.rudaslaska.pl/ruda-slaska/aktualnosci/2015/07/08/nie-dac-sie-zaskoczyc/ http://www.klimakvarter.dk 42 74 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 SZANSE (czynniki zewnętrzne) uchwalenie planów przeciwdziałania skutkom suszy w regionach wodnych Małej Wisły i Górnej Odry, ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) zmieniający się klimat i brak możliwości przeciwdziałania występowaniu zjawisk ekstremalnych realizacja Programu małej retencji województwa śląskiego. 4.5 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) Gospodarka odpadami w mieście Ruda Śląska prowadzona jest zgodnie z wytycznymi przedstawionymi w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami 2014 (KPGO 2014), a w szczególności zgodnie z Planem gospodarki odpadami dla województwa śląskiego 2014, przyjętym uchwałą Sejmiku Województwa Śląskiego nr IV/32/9/2013 z dnia 25 marca 2013 w sprawie zmiany uchwały Nr IV/5/2012 z dnia 24 sierpnia 2012 roku w sprawie wykonania Planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego 2014 r. oraz Regulaminem utrzymania czystości i porządku na terenie miasta Ruda Śląska przyjętym uchwałą Rady Miasta Ruda Śląska Nr PR.0007.276.2012 w dniu 21 grudnia 2012 r. Od 1 lipca 2013 r. funkcjonuje nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi, który został wprowadzony poprzez ustawę z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw. Zasadniczym elementem zreformowanego systemu zbierania i przetwarzania opadów komunalnych w gminach jest przeniesienie obowiązku zorganizowania odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych na gminy. Gmina pobiera od właścicieli nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, która uwzględnia koszty odbierania, transportu, zbierania, odzysku, w tym recyklingu, a także unieszkodliwiania odpadów zgodnie z obowiązującą hierarchią sposobu postępowania z odpadami. Wg ustawy z dnia 14 grudnia 2012r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21 z późn. zm.) za odpady uznaje się każdą substancję lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do których pozbycia jest zobowiązany. Według Planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego 2014, miasto Ruda Śląska wchodzi w skład Regionu II. Miejsca zagospodarowania odpadów komunalnych odebranych z terenu miasta Ruda Śląska przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 14 Miejsca zagospodarowania odpadów komunalnych odebranych z terenu miasta Ruda Śląska 43 Miejsca zagospodarowania odpadów komunalnych odebranych z terenu miasta Ruda Śląska zmieszane odpady Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych (zarządzający komunalne MPGK Sp. z o. o. w Zabrzu) Zakład mechaniczno – biologicznego przetwarzania odpadów (MBT) ul. Cmentarna 19F 41-800 Zabrze Instalacja do sortownia odpadów komunalnych i produkcji paliw alternatywnych Tonsmeier Południe Sp. z o.o. ul. Kokotek 33 41-700 Ruda Śląska Instalacja do sortownia odpadów komunalnych zmieszanych Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych van Gansewinkel Górny Śląsk Sp. z o.o. ul. Piotra Skargi 87 41-706 Ruda Śląska 43 http://www.rudaslaska.pl/ruda-slaska/ochrona-srodowiska-w-rudzie-slaskiej/odpady-komunalne/ 75 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Miejsca zagospodarowania odpadów komunalnych odebranych z terenu miasta Ruda Śląska odpady zielone Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych (zarządzający MPGK Sp. z o. o. w Zabrzu) Zakład mechaniczno – biologicznego przetwarzania odpadów (MBT) ul. Cmentarna 19F 41-800 Zabrze Kompostownia Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna Maciejkowice ul. Antoniów 1 41-508 Chorzów pozostałości Składowisko odpadów komunalnych (zarządzający LANDECO Sp. z o.o. z Katowic) z sortowania ul. Zwycięstwa 4 odpadów 41-100 Siemianowice Śląskie komunalnych Sortownia odpadów przeznaczone ul. Sklęczkowskiej 18 do składowania 99-300 Kutno Zakład Przerobu Odpadów Przemysłowych ul. Pułaskiego 68g 42-300 Myszków Instalacja do segregacji odpadów Eko Recykling Sp. z o.o. Brożek 20 68-343 Brody Modułowa stacja segregacji odpadów komunalnych PHU EKOM Janota Zdzisław Ogrodzona 115 43-426 Dębowiec Wraz z wejściem w życie znowelizowanej ustawy tj. z dniem 1 lipca 2013 r., prowadzący selektywną zbiórkę odpadów komunalnych zobowiązani zostali do stosowania odpowiednich pojemników, kontenerów lub worków plastikowych, o pojemności nie mniejszej niż 80 litrów, odpowiadających rodzajowi gromadzonego odpadu. W przypadku budownictwa wielorodzinnego obowiązuje tzw. system kontenerowy (kontenery w odpowiednich kolorach). Odpady komunalne Odpady komunalne są to odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Odbiorem odpadów komunalnych z terenu miasta Ruda Śląska zajmuje się Konsorcjum firm: Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o. z siedzibą w Rudzie Śląskiej i Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych van Gansewinkel Górny Śląsk Sp. z o.o. Szczegółowe dane dotyczące masy poszczególnych rodzajów odpadów komunalnych (z wyłączeniem selektywnie zebranych odpadów ulegających biodegradacji) odebranych z obszaru gminy w latach 2011-2014 przedstawiono w tabeli poniżej. 76 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Tabela 15 Informacja o masie poszczególnych rodzajów odebranych z obszaru gminy odpadów komunalnych (z wyłączeniem selektywnie zebranych odpadów ulegających biodegradacji)44 19 12 12 17 01 01 20 02 03 15 01 05 15 01 04 15 01 07 20 01 32 17 01 07 - 35,3 - - - 1,9 - 2012 46129,4 959,4 577,4 37,5 19127,1 1047,2 172,6 - - 468,6 2,3 - 2013 41907,9 1308,8 953 640,6 6039,9 1962,8 357,6 3,2 1,3 835,52 2,9 640 2014 39006,5 971 816,1 1929,6 21954,3 2013,2 622,1 27,8 18,6 1100,8 3,3 266,1 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych... - Opakowania wielomateriałowe - Inne odpady nieulegające biodegradacji - Odpady betonu oraz gruz betonowe z rozbiórko i remontów 1210 Inne odpady (w tym zmieszane substancje i przedmioty z mechanicznej obróbki odpadów inne niż wymienione w 19 12 11) 50731,69 Zmieszane odpady z budowy, remontów i demontażu… 2011 Rok Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne Leki inne niż wymienione w 20 01 31 17 09 04 Opakowania ze szkła 15 01 02 Opakowanie z metali 20 03 07 Opakowania z tworzyw sztucznych 20 03 01 Odpady wielkogabarytowe Kod odebranych odpadów komunalnych Mg 44 Roczne sprawozdanie Prezydenta Miasta Ruda Śląska z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi w roku 2014, 2013, 2012, 2011 77 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Analiza powyższych danych pozwala stwierdzić, że na terenie gminy Ruda Śląska z roku na rok zmniejsza się ilość zmieszanych odpadów komunalnych odebranych od właścicieli nieruchomości. Wzrasta natomiast ilość odpadów zebranych selektywnie. W 2014 r. w sposób selektywny najwięcej zebrano odpadów ulegających biodegradacji (2240,11 Mg). W porównaniu do roku poprzedniego (2013 r. – 1159,71 Mg odpadów ulegających biodegradacji) ilość tego typu odpadów, zebranych w sposób selektywny wzrosła dwukrotnie. W tabeli poniżej przedstawiono ilości poszczególnych rodzajów odpadów zebranych selektywnie na terenie gminy Ruda Śląska w poszczególnych latach 2011-2014. Tabela 16 Ilość odpadów zebranych selektywnie od mieszkańców gminy Ruda Śląska w latach 2011- 201445 Kod zebranych odpadów komunalnych Rodzaj zebranych odpadów komunalnych 2011 2012 2013 2014 Mg 15 01 01 15 01 02 15 01 07 Opakowania z papieru i tektury Opakowania z tworzyw sztucznych Opakowania ze szkła Opakowania zawierające pozostałości 15 01 10 substancji niebezpiecznych 16 01 03 Zużyte opony Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne 20 01 35 inne niż wymienione w 20 01 21 i 20 01 23 zawierające niebezpieczne składniki Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne 20 01 36 inne niż wymienione w 20 01 21, 20 01 23 i 20 01 35 20 02 01 Odpady ulegające biodegradacji 20 03 07 Odpady wielkogabarytowe 20 01 11 Tekstylia 20 01 28 Farby, tusze… Baterie i akumulatory inne niż wymienione 20 01 34 w 20 01 33 Inne oleje silnikowe, przekładniowe 13 02 08 i smarowe Lampy fluorescencyjne i inne odpady 20 01 21 zawierające rtęć 20 01 32 Leki inne niż wymienione w 20 01 31 20 01 08 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji Łączna masa selektywnie odebranych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji [Mg] 45 - 251,60 4,50 1,62 - 351,20 415,70 5,50 3,90 1,845 0,27 - - 0,10 0,13 - - 1,00 0,92 9,66 - - 0,208 7,24 9,90 14,20 9,128 1830,22 1210,00 - 907,40 901,30 - 1159,71 46,30 0,20 0,20 2240,11 80,73 1,306 0,598 3,5 1,70 0,006 0,002 - - - 0,02 - - 0,211 - 1,90 274,62 2,30 16,10 - - 2 133,64 6 287,3 3 704,9 3 566,9 Roczne sprawozdanie Prezydenta Miasta Ruda Śląska z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi w roku 2011, 2012, 2013, 2014 78 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła [%] Liczba punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, funkcjonujących na terenie gminy - 27,91 12,08 14,52 - 2 2 2 Objaśnienia: 1) Kody i rodzaje odpadów podano zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206) * - odpady niebezpieczne Na terenie Miasta działają dwa Punkty Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych. Jeden w Rudzie przy ul. Kokotek 33, przeznaczony dla mieszkańców zamieszkujących tereny powyżej – na północ od autostrady A4, a drugi, w Halembie przy ul. Piotra Skargi 87, dla mieszkańców zamieszkujących teren poniżej - na południe od autostrady. Na terenie miasta ustawionych jest ok. 2130 pojemników do segregacji odpadów, w tym 696 pojemników będących własnością Urzędu Miasta, reszta pojemników stanowi własność przedsiębiorców zajmujących się odbiorem odpadów komunalnych. Na terenie Gminy Ruda Śląska w latach 2012- 2014 zostały osiągnięte wymagane poziomy recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów takich jak papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło, inne niż niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe oraz odpadów komunalnych ulegających biodegradacji. W tabeli poniżej przedstawiono szczegółowe dane dot. uzyskanych poziomów recyklingu i przygotowania do ponownego użycia poszczególnych odpadów. Tabela 17 Informacja o osiągniętych przez Gminę Ruda Śląska wymaganych poziomach recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w latach 2012- 201446 Poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia [%] 2012 2013 2014 Papier, metal, tworzywa wymagany osiągnięty wymagany osiągnięty wymagany osiągnięty sztuczne, szkło 10 27,91 12 12,08 14 14,52 Poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami [%] Inne niż niebezpieczne odpady 30 100 36 100 38 100 budowlane i rozbiórkowe Dopuszczalny poziom masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. [%] Odpady 2012 16 lipca 2013 2014 komunalne dopuszczalny osiągnięty dopuszczalny osiągnięty dopuszczalny osiągnięty ulegające 75 0,13 50 0,01 50 0,00 biodegradacji Odpady opakowaniowe Odpady opakowaniowe to powstające w gospodarstwach domowych, jednostkach handlowych, biurach, miejscach użyteczności publicznej i przedsiębiorstwach odpady opakowań jednostkowych, zbiorczych i transportowych. W kolejnej tabeli przedstawiono ilości odpadów opakowaniowych, które zostały odebrane w latach 2011- 2014 od mieszkańców miasta Ruda Śląska. 46 http://www.rudaslaska.pl/ruda-slaska/ochrona-srodowiska-w-rudzie-slaskiej/odpady-komunalne/ 79 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Tabela 18 Rodzaje i ilości odebranych odpadów opakowaniowych w latach 2011- 2014 r. Lp. Kod zebranych odpadów komunalnych Rodzaj zebranych odpadów komunalnych 2011 2012 2013 2014 15 01 01 15 01 02 15 01 04 15 01 05 15 01 07 Opakowania z papieru i tektury Opakowania z tworzyw sztucznych Opakowania z metali Opakowania wielomateriałowe Opakowania ze szkła Opakowania zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych - 251,60 351,20 415,70 4,50 5,50 1,6 3,2 3,90 1,62 1,845 18,6 27,8 0,27 - - 0,10 0,13 1018,50 18,80 50,265 Mg 1 2 3 4 5 6 15 01 10 Razem Analiza danych zebranych w tabeli powyżej pozwala stwierdzić, że największą ilość odpadów opakowaniowych w analizowanych latach 2012- 2014 odebrano w roku 2012 tj. 1018,50 Mg. W roku 2014 ilość tego typu odpadów była prawie dwukrotnie mniejsza (50,265 Mg). Odpady wytworzone i dotychczas składowane (nagromadzone z wyłączeniem odpadów komunalnych) W latach 2011- 2013 ilość tego typu odpadów z roku na rok malała od 2,06 Mg w roku 2011 do 1,71 Mg w roku 2013. Natomiast w roku 2014 ilość odpadów nagromadzonych z wyłączeniem odpadów komunalnych (w porównaniu do poprzednich lat) była najwyższa i wyniosła 2,19 Mg. Analiza danych zawartych w tabeli powyżej pozwala stwierdzić, że odpady wytworzone i dotychczas składowane (nagromadzone z wyłączeniem odpadów komunalnych) są poddawane odzyskowi. Tabela 19 Ilości odpadów wytworzonych i dotychczas składowanych (nagromadzonych z wyłączeniem odpadów komunalnych) na terenie miasta Ruda Śląska Odpady wytworzone i dotychczas składowane (nagromadzone z wyłączeniem odpadów komunalnych) [tys. t] Lp. Rok Ogółem Poddane odzyskowi 1 2011 2,06 2,00 2 2012 1,92 1,92 3 2013 1,71 1,71 4 2014 2,19 0,59 Analiza SWOT oraz główne zagrożenia i problemy Najistotniejszym kierunkiem gospodarki odpadami w mieście jest zapewnienie wymaganych poziomów zbiórki, recyklingu i unieszkodliwiania poszczególnych typów odpadów. Poprawa funkcjonowania gospodarki odpadami będzie mieć pozytywny wpływ na jakość wód i gleb, a także na jakość powietrza. Tabela 20 Analiza SWOT- gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) wzrost ilości odpadów zebranych selektywnie, osiągnięcie dopuszczalnego poziomu masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.; osiągnięcie w latach 2012-2014 wymaganych 80 SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) dwa Punty selektywnej zbiórki odpadów komunalnych; wzrost ilości odpadów przemysłowych, które w większości są składowane lub magazynowane; problem zagospodarowania i unieszkodliwiania Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 poziomów recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów, takich jak papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło oraz inne niż niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe. SZANSE (czynniki zewnętrzne) uchwalenie i realizacja „Planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego 2016” wdrażanie nowych technologii (stosowanie najlepszych dostępnych technik), w tym w zakresie ochrony środowiska, co spowoduje zmniejszenie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności systemów produkcyjnych. 4.6 osadów odwodnionych z oczyszczalni ścieków; nielegalne składowiska odpadów, których ilość wzrasta z roku na rok. ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) nielegalne składowanie odpadów. Zasoby przyrodnicze (ZP) O wysokich walorach przyrodniczo- krajobrazowych miasta Ruda Śląska decydują obszary leśne z towarzyszącymi im kompleksami terenów otwartych oraz bogatą fauną i florą. Ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody. 4.6.1 Formy ochrony przyrody Ustawa o ochronie przyrody wyróżnia następujące formy ochrony przyrody: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczokrajobrazowe, ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Na terenie miasta Ruda Śląska zlokalizowane są pomniki przyrody oraz chronione gatunki roślin i zwierząt. Pomniki przyrody: Pomniki przyrody to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Na terenach niezabudowanych, jeżeli nie stanowi to zagrożenia dla ludzi lub mienia, drzewa stanowiące pomniki przyrody podlegają ochronie aż do ich samoistnego, całkowitego rozpadu.47 Tabela 21 Pomniki przyrody zlokalizowane w mieście Ruda Śląska Dane aktu prawnego o utworzeniu, ustanowieniu lub wyznaczeniu Orzeczenie nr 193 PWRN w Rudzie Śląskiej z dnia 22.10.1960 r. (nr rej. Woj. 82) 47 Opis pomnika głaz narzutowy z granitu gruboziarnistego, obwód: 388 cm, wysokość nad powierzchnią ziemi: 65 cm: skrzyżowanie ulicy Wolności i Kościelnej, przy krzyżu – Ruda Śląska, dzielnica Ruda, http://www.gdos.gov.pl/formy-ochrony-przyrody 81 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Dane aktu prawnego o utworzeniu, ustanowieniu lub wyznaczeniu Uchwała Rady Miasta Ruda Śląska nr 814/XLIII/2009 w sprawie ustanowienia pomników przyrody Uchwała Rady Miasta Ruda Śląska nr PR.0007.213.2012 z dnia 27 września 2012 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody Uchwała Rady Miasta Ruda Śląska nr PR.0007.153.2014 z dnia 28 sierpnia 2014 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody Opis pomnika drzewo gatunku grab pospolity (Carpinus betulus) o obwodzie pnia 295 cm, w wieku około 150 lat, rosnące w Rudzie Śląskiej dzielnicy Ruda, w Parku im. Sobieskiego, drzewo gatunku buk zwyczajny odmiana zwisająca (Fagus sylvatica 'Pendula') o obwodzie pnia 350 cm, w wieku około 170 lat, rosnące w Rudzie Śląskiej dzielnicy Ruda, w Parku im. Sobieskiego, drzewo gatunku lipa drobnolistna (Tilia cordata) o obwodzie pnia 449 cm, w wieku około 230 lat, rosnące w Rudzie Śląskiej dzielnicy Ruda, w Parku im. Sobieskiego, drzewo gatunku buk zwyczajny (Fagus sylvatica) o obwodzie pnia 242 cm, w wieku około 120 lat, rosnące w Rudzie Śląskiej dzielnicy Kochłowice, przy Alei Dworcowej, drzewo gatunku buk zwyczajny odmiana czerwonolistna (Fagus sylvatica 'Purpurea') o obwodzie pnia 276 cm, w wieku około 140 lat, rosnące w Rudzie Śląskiej dzielnicy Bielszowice, przy ulicy Edmunda Kokota drzewo gatunku klon pospolity (Acer platanoides) o obw. pnia 315 cm, w wieku około 200 lat, rosnące w Rudzie Śląskiej przy ul. Edmunda Kokota 170, drzewo gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) o obw. pnia 297 cm, w wieku około 200 lat, rosnące w Rudzie Śląskiej przy ul. Licealnej, drzewo gatunku grab pospolity (Carpinus betulus) o obw. pnia 275 cm, w wieku około 150 lat rosnące w Rudzie Śląskiej w rejonie ulicy Kościelnej, drzewo gatunku dąb szypułkowy (Quercus robur) o obw. pnia 302 cm, w wieku około 200 lat, rosnące w rejonie ulicy Wiktora Bujoczka, drzewo gatunku miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba) o obw. pnia 155 cm, w wieku około 70 lat rosnące w Rudzie Śląskiej przy ul. Jana Matejki 1A, dąb szypułkowy o obwodzie pnia 384 cm, w wieku około 250 lat, rosnące w Rudzie Śląskiej przy ul. Wiktora Bujoczka, na terenie działki, stanowiącej własność Fundacji „Zamek Chudów” Korytarze ekologiczne Przez obszar Rudy Śląskiej przebiegają korytarze ekologiczne, w tym korytarze spójności obszarów chronionych o znaczeniu międzynarodowym ,,Kłodnica” oraz krajowym ,,Ślepotka- Kłodnica”, jak również korytarz migracji ssaków kopytnych ,,K/LPK-KATW”. Ochrona gatunkowa Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących na terenie kraju lub innych państw członkowskich Unii Europejskiej rzadkich, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie przepisów umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, gatunków roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk i ostoi, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. Aktualne listy gatunków chronionych, jak również obowiązujące zakazy w stosunku do tych gatunków, określają następujące rozporządzenia: 82 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin, Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów. Na terenie miasta występują gatunki chronione roślin, owadów, pająków, gadów, ssaków i ptaków. Tabela 22 Chronione gatunki roślin i zwierząt występujących na terenie miasta Ruda Śląska rośliny Bagno zwyczajne Ledum palustre, występujące w kompleksie leśnym w Starej Kuźnicy – ochrona ścisła, Storczyk szerokolistny Orchidis latifolia, występujący w dolinie Kłodnicy – w rejonie ul. Tunkla, ul. Kingi i ul. Poznańskiej w dzielnicy Bielszowice, oraz w lesie Kochłowickim – ochrona ścisła, Bluszcz pospolity Hadera helix, występujący m.in. w Dolinie Janasa przy grocie Matki Boskiej z Lourdes – ochrona częściowa, Skrzyp olbrzymi Equisetum telmateia – jedyne stanowisko w dolinie Potoku Jamna w dzielnicy Halemba – ochrona ścisła, Konwalia majowa Convallaria majalis – występująca m.in. w lesie Kochłowickim i na terenie leśnym między ul. Makoszowską, Rybnicką i Nowy Świat – ochrona częściowa, Turówka wonna Hierochloe odorata – występuje w dolinie Kłodnicy – ochrona częściowa, Porzeczka czarna Ribes nigrum występuje w Puszczy Kokotek w rejonie ul. Magazynowej - ochrona częściowa, Kalina koralowa Viburnum opulus – występuje licznie w dolinie Kłodnicy, przy zbiorniku wodnym Marcin w dzielnicy Chebzie, w lesie Kochłowickim – ochrona częściowa, Kruszyna pospolita Frangula alnus, występuje w dolinie Kłodnicy, w lesie Kochłowickim, w lesie między ul. Makoszowską, Rybnicką i Nowy Świat – ochrona częściowa, Centuria pospolita Cenataurium erythraea – występuje w Puszczy Kokotek i w Dolinie Janasa, Kosaciec syberyjski Iris sibirica – występuje w lasach Nadleśnictwa Katowice m.in. Oddział 138 – ochrona ścisła, Pióropusznik strusi Matteucia struthiopteris - występuje w lasach Nadleśnictwa Katowice oddział 107 – ochrona ścisła, Listera jajowata Listera ovata występuje w lasach Nadleśnictwa Katowice oddział 123 – ochrona ścisła, Wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum - występuje w lasach Nadleśnictwa Katowice 79 – ochrona ścisła, Dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis – występujący wzdłuż rzeki Bytomki – ochrona ścisła, Bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata - w rejonie doliny Kłodnicy oraz w lasach Nadleśnictwa Katowice – ochrona częściowa,Kruszczyki: rdzawoczerwony Epipactis atropurpurea, szerokolistny Epipactis latifolia, błotny Epipactis palustris występujący przy zbiorniku wodnym na ul. K. Goduli, w lesie Kochłowickim, oraz w dolinie Kłodnicy (szerokolistny) i przy zbiorniku wodnym Ameryka w dzielnicy Chebzie (błotny) – ochrona ścisła owady Paź królowej Papilio machon - we wszystkich obrębach na obrzeżach lasów – ochrona ścisła, Trzmiele Bombus sp - we wszystkich obrębach na obrzeżach lasów – ochrona ścisła, Biegacze Carabus sp – pojedynczo we wszystkich obrębach – ochrona ścisła, Mrówka rudnica Formica rufa – obręb leśny 62 – ochrona częściowa, Zalotka większa Leucorrhinia pectoralis – związana ze zbiornikami wodnymi pająki Krzyżak Araneus diadematus pojedynczo we wszystkich obrębach, Kwietnik Misumena vatia pojedynczo we wszystkich obrębach, Osnuwik pospolity Linyphia triangularis pojedynczo we wszystkich obrębach, Tygrzyk paskowany Argiope bruennichi rzadki – ochrona ścisła gady Żmija zygzakowata Vipera berus pojedynczo we wszystkich obrębach – ochrona ścisła, Jaszczurka zwinka Lacerta agilis pojedynczo we wszystkich obrębach, Jaszczurka żyworodna Lacerta vivipara pojedynczo we wszystkich obrębach, Padalec Anguis fragilis pojedynczo we wszystkich obrębach, Zaskroniec Natrix natrix pojedynczo we wszystkich obrębach 83 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 ssaki Kret Talpa europaeus – ochrona częściowa, Jeż wschodni Erinaceus europaeus – ochrona ścisła, Wiewiórka pospolita Sciurus vulgaris dość częsta we wszystkich obrębach – ochrona ścisła, Zębiełki Crocidurinae rzadkie we wszystkich obrębach, Ryjówka aksamitna Sorex araneus rzadka we wszystkich obrębach, Nornica ruda Clethionomus graleous częsta we wszystkich obrębach, Nornik bury Microtus agrestis częsty we wszystkich obrębach, Piżmak Ondatra zibethica dość częsty we wszystkich obrębach, Kuna Martes martes dość częsta we wszystkich obrębach, Zając szarak Lepus europaeus dość częsty we wszystkich obrębach, Lis Vulpus vulpus dość częsty we wszystkich obrębach, Sarna Capreolus capreolus dość częsta we wszystkich obrębach, Daniel Dama dama dość częsty we wszystkich obrębach, Jeleń Cervus elaphus rzadki we wszystkich obrębach, Dzik Sus scrofa dość częsty we wszystkich obrębach, Łasica Mustela nivalis rzadka we wszystkich obrębach, Tchórz Mustela putorius rzadki we wszystkich obrębach, Nietoperze Chiroptera rzadkie we wszystkich obrębach ptaki Bocian biały Ciconia ciconia rzadki we wszystkich obszarach – ochrona ścisła, Czajka Vanellus vanellus rzadka we wszystkich obrębach – ochrona ścisła, Dzięcioł duży Dendrocopos major rzadki we wszystkich obrębach – ochrona ścisła, Puszczyk Strix aluco rzadki we wszystkich obrębach – ochrona ścisła, Pustułka Falco tinnicuulus rzadka we wszystkich obrębach – ochrona ścisła, Perkozy Podiceps sp. rzadkie we wszystkich obrębach – ochrona ścisła, Mewa śmieszka Larus ridibundus rzadka we wszystkich obrębach – ochrona ścisła, Kukułka Curulus canorus rzadka we wszystkich obrębach – ochrona ścisła, Cierniówka Sylvia communis rzadka we wszystkich obrębach, Drozd Turdus philomelos rzadki we wszystkich obrębach, Dzwoniec Carduelis chloris rzadki we wszystkich obrębach, Gąsiorek Lanius collurio rzadki we wszystkich obrębach, Gil Pyrrhula pyrrhula rzadki we wszystkich obrębach, Grubodziób Coccothraustes coccothraustes rzadki we wszystkich obrębach, Kokoszka wodna Gallinula chlorapus rzadka we wszystkich obrębach, Kopciuszek Phoenicurus ochruros rzadki we wszystkich obrębach, Kos Turdus merula rzadki we wszystkich obrębach, Kowalik Sitta europaea rzadki we wszystkich obrębach, Krogulec Accipiter nisus rzadki we wszystkich obrębach, Kwiczoł Turdus pilaris rzadki we wszystkich obrębach, Łabędź niemy Cygnus olor rzadki we wszystkich obrębach, Muchołówka szara Musciscapa striata rzadka we wszystkich obrębach, Mysikrólik Regulus regulus rzadki we wszystkich obrębach, Myszołów Buteo buteo rzadki we wszystkich obrębach, Pełzacz leśny Certhia familiaris rzadki we wszystkich obrębach, Perkozek Tachybaptus ruficollis rzadki we wszystkich obrębach, Piegża Sylvia curruca rzadka we wszystkich obrębach, Pierwiosnek Phylloscopus collybita rzadki we wszystkich obrębach, Pleszka Phoenicurus phoenicurus rzadka we wszystkich obrębach, Pliszka siwa Motacilla alba rzadka we wszystkich obrębach, Pokrzewka ogrodowa Sylvia borin rzadki we wszystkich obrębach, Remiz Remiz pendulinus rzadki we wszystkich obrębach, Rudzik Erithacus rubecula rzadki we wszystkich obrębach, Sierpówka Streptopelia decaocto rzadka we wszystkich obrębach, Sikora bogatka Parus major rzadka we wszystkich obrębach, Sikora modra Parus careruleus rzadka we wszystkich obrębach, Sikora sosnówka Parus ater rzadka we wszystkich obrębach, Sikora uboga Parus palustris rzadka we wszystkich obrębach, Skowronek leśny Alauda arvensis rzadki we wszystkich obrębach, Sójka Garullus gladndaricus dość częsta we wszystkich obrębach, Strzyżyk Troglodydes troglodydes dość częsty we wszystkich obrębach, Szczygieł Carduelis carduelis rzadki we wszystkich obrębach, Szpak Sturnus vulgaris dość częsty we wszystkich obrębach, Świstunka Phylloscopus sibilatrix rzadka we wszystkich obrębach, Trznadel Embriza citinella rzadki we wszystkich obrębach 84 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 4.6.2 Lasy Powierzchnia gruntów leśnych znajdujących się w mieście wynosi ok. 1608 ha i na przestrzeni ostatnich lat jest niezmienna. Przeważają grunty leśne (ok. 1596 ha) publiczne, a jedynie 12,32 ha jest we władaniu właścicieli prywatnych. Lesistość miasta wynosi 19,7% i jest zbliżona do średniej lesistości miast Polski (20,8%).48 Lasy pozostają pod zarządem Nadleśnictwa Katowice. Lasy miasta położone są na terenie Śląskiej krainy przyrodniczo-leśnej o wysoce zróżnicowanych warunkach klimatycznych, fizjograficznych oraz siedliskowo-glebowych. W strukturze gatunkowej lasów miasta dominują: sosna (33,8%), dąb (28,3%) i brzoza (25,8%). W drzewostanie występują również buk, grab pospolity, lipa drobnolistna, klon zwyczajny, jawor, świerk pospolity, topola czarna, olsza czarna, jesion wyniosły, wierzba biała i krucha i inne. We wszystkich kompleksach leśnych Rudy Śląskiej występuje bór mieszany. Ponadto w dolinie Bytomki, na osiedlu „Paryż” i w rejonie cmentarza w dzielnicy Godula występują grądy, a w obrębie doliny Bytomki i w rejonie cmentarza w dzielnicy Godula -zarośla łozowe. Dodatkowo występują również łęgi wierzbowe. W lasach miasta można natrafić na torfowiska. Torfowiska wysokie znajdują się w kompleksie leśnym w Starej Kuźnicy (tworzy je gruba warstwa mchów torfowców i krzewinki) oraz niewielkie (z wełnianką pochwowatą i mchem torfowcem) na terenie lasów na północ od ośrodka wypoczynkowego „Przystań”. Torfowisko niskie zlokalizowane są w lesie kochłowickim (bobrek trójlistkowy, wełnianka wąskolistna oraz turzyca pospolita). Lasy w Rudzie Śląskiej pełnią funkcje ochronne (zgodnie z Zarządzeniem nr 146 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 3 października 1994 r. - oddziały: 14-16, 22-26, 29-39, 41-48, 50-61, 61A, 62-63, 66-69, 78-79, 78A, 79A, 116-123, 128-130, 134, 138, 140, 141A, 141, 142A, 142, 143). Występowanie lasów ochronnych jest istotne ze względu na silne uprzemysłowienie miasta. Dla lasów miasta przyjęto następujące kategorie ochronności: lasy masowego wypoczynku, których zadaniem jest umożliwienie właściwego wypoczynku sobotnio – niedzielnego ludności miejskiej, lasy strefy zieleni wysokiej, których funkcją jest ochrona ludności przed szkodliwym wpływem zanieczyszczeń atmosferycznych i hałasem. Podstawowymi zagrożeniami dla trwałości lasów, występujących na terenie miasta i ich zrównoważonego rozwoju są przemysłowe zanieczyszczenia atmosfery, odkształcenia powierzchni ziemi spowodowane przez górnictwo, a także systematyczny wzrost średniorocznych temperatur i obniżanie poziomu wód gruntowych. 4.6.3 Tereny zieleni Tereny zieleni urządzonej stanowią w mieście obszary w formie parków spacerowowypoczynkowych, zieleńców, zieleni ulicznej, terenów zieleni osiedlowej oraz cmentarzy. Największą powierzchnię zajmują tereny zieleni osiedlowej, następnie zieleń uliczna i parki spacerowowypoczynkowe. 48 GUS, Bank Danych Lokalnych 85 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Tabela 23 Tereny zieleni na terenie miasta Ruda Śląska49 parki spacerowo wypoczynkowe zieleńce Jednostka terytorialna Powiat m. Ruda Śląska 61,40 zieleń uliczna powierzchnia 2014 ha 44,00 62,10 tereny zieleni osiedlowej cmentarze 208,58 16,90 Na terenie miasta istnieje 8 zorganizowanych parków: park im. A. Kozioła, park im. Jana Sobieskiego, park im. A. Mickiewicza, park Młodzieży, park Paweł, park przy ul. Parkowej, park przy ul. Gen. Hallera, park Strzelnica. Tereny zielony odgrywają ważną rolę w mieście: pochłaniają zanieczyszczenia powietrza, tłumią hałas, wzbogacają powietrze w tlen, ożywiają wymianę powietrza oraz co ważne wpływają na klimat miasta. W obliczu konieczności ograniczenia emisji gazów cieplarnianych tworzenie nowych terenów zieleni, ze szczególnym uwzględnieniem nasadzeń drzew i krzewów jest jednym ze sposobów mających na celu ograniczenie ich emisji. Analiza SWOT oraz główne zagrożenia i problemy Mimo braku powierzchniowych form ochrony przyrody, miasto cechuje się dużym bogactwem przyrodniczym. Główne problemy miasta skupiają się wokół negatywnego wpływu górnictwa węgla kamiennego na stan drzewostanów. Również zanieczyszczenie powietrza źle wpływa na kondycję lasów. Dlatego też ważnym aspektem działalności ochronnej jest zrównoważona gospodarka leśna. Tabela 24 Analiza SWOT- zasoby przyrodnicze MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) zidentyfikowanie chronionych gatunków roślin i zwierząt występujących na terenie miasta, występowanie lasów o funkcji ochronnej, duża powierzchnia terenów zieleni 49 GUS, Bank Danych Lokalnych 86 SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) brak powierzchniowych form ochrony, oddziaływanie gazów i pyłów na stan drzewostanów, osiadania i zmiana stosunków wodnych na skutek działalności górniczej Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 SZANSE (czynniki zewnętrzne) inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza województwa śląskiego, budowa regionalnego systemu monitoringu różnorodności biologicznej i georóżnorodności oraz zagospodarowania przestrzennego, zintegrowanego z ORSIP i bazami GIOŚ. 4.7 ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) zwiększone zapotrzebowanie na drewno gatunków iglastych , przecięcie kompleksów leśnych przez linie komunikacyjne, uszkodzenie lasów na skutek zanieczyszczenia atmosfery, osiadania i zmiana stosunków wodnych na skutek działalności górniczej Tereny poprzemysłowe i zdegradowane (TP) Na skutek wieloletniej, intensywnej działalności człowieka na terenie miasta Ruda Śląska powstały liczne zmiany w rzeźbie terenu. Do terenów poprzemysłowych zalicza się: zwałowiska odpadów powęglowych, zwałowiska energetyczne, zwałowiska pohutnicze, tereny przesuszone i nieużytkowane, zalewiska, tereny zabagnione, nieużytkowane zbiorniki wodne itp. Przykładem terenów poprzemysłowych miasta Ruda Śląska są tereny po byłej KWK „Wawel” i „Nowy Wirek”, a zdegradowanych teren po byłej Koksowni „Orzegów”. Zwałowiska odpadów przemysłowych występujących na terenie miasta są wynikiem zaprzestanej bądź prowadzonej do dzisiaj działalności górniczej, hutniczej, energetycznej, bądź innej działalności przemysłowej. Odpady te od wielu lat składowane były w pobliżu miejsc ich powstawania. Obecnie, wskutek likwidacji bądź upadłości zakładów, zwałowiska te są we władaniu Skarbu Państwa lub w wieczystym użytkowaniu firm, natomiast część z nich stała się majątkiem miasta. Zwałowiska, składowiska, pola szlamowe Zgonie z przeprowadzoną inwentaryzacją, na terenie miasta zlokalizowanych jest 35 zwałowisk, które zajmują powierzchnię 351 ha. Są to głównie zwałowiska powęglowe po byłych kopalniach a także zwałowiska pocynkowe z sektora hutniczego oraz zwałowiska odpadów energetycznych. Główną formą zagospodarowywania zwałowisk jest ich zatrawianie, zadrzewianie i zakrzewianie. Część zwałowisk jest jeszcze w trakcie eksploatacji. Tabela 25 Zwałowiska na terenie miasta Ruda Śląska Lp. Nazwa obiektu Zwałowisko „Czesław” (Zwał nr 4) Zwałowisko „Nowa Klara” Zwałowisko „Klara” (Zwał nr 6) Zwałowisko „Mikołaj” (Zwał nr 5) Zwałowisko „B” (Zwał nr 2) Zwałowisko „R” (część północna) Pochodzenie Zwałowisko powęglowe po byłej kopalni „Karol” Zwałowisko powęglowe po byłej kopalni „Paweł” Zwałowisko powęglowe po byłej kopalni „Wawel” Zwałowisko powęglowe po byłej kopalni „Wawel” Zwałowisko powęglowe po byłej kopalni „Wawel” Zwałowisko powęglowe po byłej kopalni „Wawel” Zwałowisko powęglowe byłej KWK „Wawel” 1. Zwałowisko nr 3 i 4 8. Zwałowisko „R” (część południowa) Zwałowisko powęglowe byłej KWK „Wawel” W trakcie eksploatacji. Częściowo zatrawione i zalesione 16,5 ha 9. Zwałowisko nr 12 i 13 Zwałowisko powęglowe KWK „Pokój” Częściowo zatrawione 2,7 ha 2. 3. 4. 5. 6. 7. Forma zagospodarowania Powierzchnia Zatrawione i zadrzewione 5,6 ha W trakcie eksploatacji 6,5 ha Zatrawione i częściowo zadrzewione 2,9 ha Zatrawione i zadrzewione 24,7 ha Zatrawione i zadrzewione 10,7 ha Zatrawione i częściowo zadrzewione 18,2ha Zatrawione i zadrzewione 17,4 ha 87 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Lp. Nazwa obiektu 10. Zwałowisko nr 1 11. Zwałowisko nr 5 12. Zwałowisko nr 4 13. Zwałowisko nr 2 14. Zwałowisko nr 3 15. Zwałowisko przy ul. Halembskiej 16. Zwałowisko „Borowa II” 17. Zwałowisko przy Zakładzie Głównym „Szyb Grunwald” 18. Zwałowisko przy ul. Cegielnianej 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. Zwałowisko przy ul. Kalinowej Zwałowisko pocynkowe przy ul. Starej Zwałowisko pocynkowe przy ul. Niedurnego Zwałowisko pocynkowe przy ul. 1 Maja Zwałowisko pocynkowe przy ul. Nowary (część północna) Zwałowisko pocynkowe przy ul. Nowary (część południowa) Zwałowisko pocynkowe i pogórnicze przy ul. Ceramicznej w Świętochłowicach 26. Zniwelowane wyrobisko cegielni „Ruda” 27. Zniwelowany wąwóz przy ul. 1 Maja 28. 29. 88 Zniwelowane wyrobisko po odkrywce złoża surowców ilastych „Bielszowice II” Pola szlamowe Huty „Pokój” nr 1, 2 Pochodzenie Zwałowisko powęglowe byłej KWK „Polska - Wirek” Zwałowisko powęglowe byłej KWK „Polska - Wirek” Forma zagospodarowania Częściowo zatrawione i zadrzewione Częściowo zatrawione i zadrzewione Częściowo zatrawione w trakcie prowadzenia makroniwelacji Powierzchnia Częściowo zatrawione 17,5 ha Zatrawione i zadrzewione 2,3 ha Zatrawione i zadrzewione 9,9 ha Zatrawione i zadrzewione 36,5 ha W znacznej części zatrawione i zadrzewione 6,5 ha Częściowo zatrawione i zadrzewione 4,0 ha Zatrawione i zadrzewione 1,8 ha Hutnictwo cynku i ołowiu W trakcie eksploatacji 6,6 ha Hutnictwo cynku i ołowiu (Cynkownia „Rozamunda”) Hutnictwo cynku i ołowiu Huta cynku Liebe – Hoffnung Hutnictwo cynku i ołowiu Cynkownia Hugo (huta cynku Hugona). Hutnictwo cynku i ołowiu Cynkownia Hugo (huta cynku Hugona). Zatrawione i częściowo zadrzewione Zatrawione częściowo zadrzewione Zwałowisko powęglowe byłej KWK „Polska - Wirek” Zwałowisko powęglowe byłej KWK „Polska - Wirek” Zwałowisko powęglowe byłej KWK „Polska - Wirek” Zwałowisko powęglowe KWK „Bielszowice” Zwałowisko powęglowe KWK „Bielszowice” Zwałowisko powęglowe KWK „Halemba” Zniwelowane wyrobisko cegielni „Kochłowice”. Zwałowisko powęglowe KWK „Śląsk” Zwałowisko powęglowe KWK „Śląsk” Hutnictwo cynku i ołowiu Huta cynku „Franciszek” Zniwelowany wyrobisko po eksploatacji iłołupków cegielni „Ruda” – odpady pogórnicze KWK ”Pokój”. Zniwelowany wąwóz – odpady pogórnicze KWK „Pokój” Zniwelowany wyrobisko – odpady pogórnicze KWK „Wawel” a od 1995 r. KWK „Pokój”. odpady pohutnicze Huty „Pokój” 3,3 ha 1,8 ha 12,9 ha 2,0 ha 6,5 ha Zatrawione i zadrzewione (tereny nieużytków) 9,2 ha Zatrawione i zadrzewione (tereny nieużytków) 6,0 ha Brak 7,6 ha Częściowo zatrawione i częściowo zadrzewione 8,3 ha Zatrawione i częściowo zadrzewione 1,7 ha Zatrawione i częściowo zadrzewione 8,5 ha zatrawione i częściowo zadrzewione 4,1 ha Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Lp. Nazwa obiektu Pola szlamowe Huty „Pokój” nr 3, 4, 5 Składowisko popiołów Elektrowni „Halemba” Pole nr 1 Składowisko popiołów Elektrowni „Halemba” Pole nr 3. Składowisko popiołów Elektrowni „Halemba” Pole nr 2 Składowisko popiołów Elektrowni „Halemba” Pole nr 4 Zwałowisko odpadów pokotłowych w rejonie stawu Marcin 30. 31. 32. 33. 34. 35. Pochodzenie odpady pohutnicze Huty „Pokój” Forma zagospodarowania Zatrawione i częściowo zadrzewione. Powierzchnia Odpady energetyczne z Elektrowni „Halemba” Zatrawione i zadrzewione 10,2 ha Odpady energetyczne z Elektrowni „Halemba” Zatrawione 32,0 ha Odpady energetyczne z Elektrowni „Halemba” Zatrawione 14,5 ha Odpady energetyczne z Elektrowni „Halemba” Zatrawione 20,0 ha Zniwelowany wyrobisko po prawdopodobnej eksploatacji gliny i iłów Zatrawione i częściowo zadrzewione 4,0 ha 8,1 ha W ostatnich latach na obszarze miasta prowadzono szereg prac rekultywacyjnych, które przyczynią się do nadania obszarom zdegradowanym i poprzemysłowym nowych funkcji. Tereny zrekultywowane w ostatnich latach na terenie miasta Ruda Śląska to m.in.: 4.8 teren przy szybach „Anna” i „Maria” (kopalnia ,,Pokoj”) na powierzchni- 7,0 ha, tereny leśne w dolinie Kłodnicy (prace prowadziła Kompania Węglowa S.A. Oddział KWK „Bielszowice”), teren hałdy pocynkowej w rejonie ul. Niedurnego. Klimat akustyczny (KA) Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje się w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska na podstawie wyników pomiarów poziomów hałasu określonych wskaźnikami hałasu LDWN i LN oraz z uwzględnieniem pozostałych danych, w szczególności demograficznych oraz dotyczących sposobu zagospodarowania i użytkowania terenu. Oceny stanu akustycznego środowiska dokonuje się zgodnie z Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.) dla: aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy, terenów poza aglomeracjami, na których eksploatacja obiektów takich jak drogi, linie kolejowe lub lotniska, może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku). Badania obejmują wyznaczanie równoważnego poziomu hałasu i warunków poza akustycznych oraz pomiary dla 4 rodzajów hałasu w środowisku (przemysłowego, drogowego, kolejowego, lotniczego), natomiast dla wybranych punktów - wartości poziomów długookresowych LDWN oraz LN (na potrzeby prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem). Dopuszczalne poziomy hałasu, są zróżnicowane względem działalności będącej źródłem hałasu oraz rodzaju terenów, na których obowiązują. Poziomy dopuszczalnych natężeń hałasu reguluje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2014 r., poz. 112). 50 50 Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 15 października 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku 89 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Dodatkowo zgodnie z treścią art. 179 ust. 1 Ustawy Poś zarządzający drogą, linią kolejową lub lotniskiem zaliczonymi do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, sporządza co 5 lat mapę akustyczną terenu, na którym eksploatacja obiektu może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. 4.8.1 Hałas komunikacyjny Hałas komunikacyjny, a w szczególności drogowy stanowi w miastach największy problem. Wpływ na poziom hałasu drogowego ma przede wszystkim szybko wzrastająca liczba pojazdów samochodowych, prędkość strumienia pojazdów, niewystarczająca ilość dróg szybkiego ruchu, a także zła jakość nawierzchni drogowych. 4.8.1.1 Hałas drogowy Przez Rudę Śląską przebiegają 3 główne drogi: autostrada A4 – fragment trasy europejskiej E40, droga wojewódzka nr 902 – Katowice – Świętochłowice – Ruda Śląska – Zabrze tzw. Drogowa Trasa Średnicowa (DTŚ), droga wojewódzka nr 925 – Rybnik – Ruda Śląska – Bytom. Z tego też względu miasto jest ważnym węzłem komunikacyjnym leżącym na skrzyżowaniu dróg łączących zachodnią i wschodnią oraz północną i południową część Aglomeracji Górnośląskiej. Rozbudowana sieć drogowa stanowi potencjalne źródło ponadnormatywnego hałasu i pozwala stwierdzać, że hałas drogowy jest dominujący w mieście. Na podstawie „Mapy akustycznej miasta Ruda Śląska” stwierdza się, że przekroczenia dopuszczalnych wartości hałasu drogowego występują głównie w przedziale 0,01- 5 dB. Przekroczenia powyżej 5 dB również występują na terenie miasta, jednak dotyczą niewielkiej liczby mieszkańców. Rysunek 5 Liczba mieszkańców narażonych na hałas drogowy w przedziałach przekroczeń. Na podstawie mapy akustycznej zidentyfikowano tereny zagrożone przekroczeniem wartości dopuszczalnych hałasu drogowego. Wyznaczono 22 obszary w granicach miasta, na których występują przekroczenia wartości dopuszczalnych hałasu drogowego: 90 ul. Karola Goduli, ul. Ryszarda Sprusa i Orzegowska, ul. Wolności, DTŚ + Zabrzańska + Piotra Niedurnego, DTŚ + Zabrzańska + Wolności, ul. Piotra Niedurnego + Czarnoleśna + Generała Józefa Hallera, ul. 1 Maja + Obrońców Westerplatte + Edmunda Kokota, ul. Księdza Józefa Niedzieli +Edmunda Kokota, ul. Edmunda Kokota + Zielona, ul. Edmunda Kokota, ul. Radoszowska + Oświęcimska, ul. Księdza Ludwika Tunkla + Oświęcimska + Wyzwolenia +Piłsudskiego, ul. Wyzwolenia +Oświęcimska, ul. 1 Maja + Wyzwolenia, ul. 1 Maja + Nowy Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Świat, ul. Józefa Piłsudskiego, ul. Kłodnicka, ul. 1 Maja + Grodzka, ul. 1 Maja + Piotra Skargi, ul. Katowicka, ul. Księdza Ludwika Tunkla. 4.8.1.2 Hałas kolejowy Sieć kolejowa miasta jest dobrze rozwinięta. Przez miasto przebiega 7 linii kolejowych o łącznej długości 28,98 km. Komunikację kolejową w mieście Ruda Śląska obsługują dwa dworce osobowe: Ruda Chebzie oraz Ruda Śląska zlokalizowane przy linii relacji Zawiercie-Gliwice. Kolejna linia, relacji Gliwice – Zabrze Makoszowy – Katowice, ma preferencję przewozów towarowych, w tym materiałów niebezpiecznych i toksycznych środków przemysłowych (odcinek ok. 11 km). Linia ta przebiega przez południową część miasta oraz Kochłowice. Sieć linii kolejowych a także tramwajowych jest potencjalnym źródłem ponadnormatywnego hałasu. Zgodnie z danymi, WIOŚ w Katowicach nie prowadził pomiarów hałasu kolejowego w mieście. Na podstawie danych zawartych w opracowaniu pn. „Mapa akustyczna miasta Ruda Śląska” na terenie miasta nie zidentyfikowano obszarów podlegających ochronie akustycznej, w obrębie których zarejestrowano przekroczenia obowiązujących wartości dopuszczalnych w zakresie emisji hałasu komunikacyjnego, pochodzącego od linii kolejowych. 4.8.2 Hałas przemysłowy Na podstawie danych zawartych w opracowaniu pn. „Mapa akustyczna miasta Ruda Śląska” na terenie miasta nie zidentyfikowano obszarów podlegających ochronie akustycznej, w obrębie których zarejestrowano przekroczenia obowiązujących wartości dopuszczalnych. W 2014 r. kontrolę w zakresie ochrony środowiska przed hałasem przemysłowym przeprowadzał WIOŚ, na terenie niżej wymienionych obiektów51: Sklep „Intermarche” w Rudzie Śląskiej ul. Górnośląska „BOGOTA” Sp. z o.o. ul. Górnośląska 13 w Rudzie Śląskiej. 13, zarządzany przez Głównym źródłem emisji hałasu do środowiska są urządzenia wentylacyjno-klimatyzacyjne zamontowane na powierzchni dachu ww. sklepu. Punkty pomiarowe usytuowano na terenach chronionych akustycznie: P1 - na terenie zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej przy ul. Górnośląskiej 11-11b, w odległości 3 m od południowej elewacji ww. budynku oraz w odległości ok. 12 m od północnej elewacji sklepu Intermarche, na wysokości 4,0 m, P2 – w odległości 1,9 m od południowej elewacji budynku wielorodzinnego – ul. Górnośląska 11-11b na balkonie V kondygnacji budynku, w świetle zamkniętego okna. W wyniku przeprowadzonych badań ustalono, że równoważny poziom dźwięku A w punkcie pomiarowym nr 1 wyniósł: 52,1 dB, w punkcie pomiarowym nr 2 natomiast: 49,4 dB. Stanowi to zatem przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu tj. wartości 45 dB (pora nocy: 22.00-6.00), określonego rozporządzeniem MŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2014 r., poz. 112) o 7,1 dB w punkcie pomiarowym nr 1 i o 4,4 dB w punkcie pomiarowym nr 2. Stacja Paliw BP, eksploatowana przez BP Service Center Ewa Szmatoła ul. 1 Maja 299 w Rudzie Śląskiej. Głównym źródłem emisji hałasu do środowiska jest sprężarka, pracująca na potrzeby chłodni sklepu, znajdującego się na terenie Stacji, umiejscowiona na zachodniej elewacji tego obiektu. 51 Źródło: WIOŚ w Katowicach 91 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Punkty pomiarowe zostały usytuowane wzdłuż ulicy Krasińskiego w Rudzie Śląskiej: P1- w odległości ok. 20 m od źródeł hałasu w kierunku zachodnim przy bloku mieszkalnym, wielorodzinnym ul. Krasińskiego 3, P2 w odległości ok. 25 m od źródeł hałasu w kierunku południowo-zachodnim, przy bloku mieszkalnym przy ul. Krasińskiego 3a. W wyniku pomiarów ustalono, że równoważny poziom dźwięku A w punkcie pomiarowym nr 1 wyniósł 49,1 dB, w punkcie P2 równoważny poziom dźwięku wyniósł 45,6 dB. Stanowi to zatem przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu tj. wartości 45 dB pora nocy (22.00-6.00), określonego rozporządzeniem MŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2014 r., poz. 112) o 4,1 dB w punkcie P1 i o 0,6 dB w punkcie P2. Analiza SWOT oraz główne zagrożenia i problemy Głównym problemem w zakresie klimatu akustycznego w mieście są przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu drogowego. Ponieważ miasto posiada dobrze rozwiniętą sieć dróg wyprowadzających ruch z miasta, przyczynami przekroczeń może być zły stan nawierzchni, stale wzrastająca liczba samochodów osobowych oraz brak zintegrowanego zarządzania ruchem. Tabela 26 Analiza SWOT- klimat akustyczny MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) dobrze rozwinięta sieć połączeń drogowych wyprowadzających ruch z miasta (DTŚ, autostrada A4), brak przekroczeń obowiązujących wartości dopuszczalnych w zakresie emisji hałasu, pochodzącego od linii kolejowych. SZANSE (czynniki zewnętrzne) realizacja Programu ochrony środowiska przed hałasem dla województwa śląskiego SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) przekroczenia wartości dopuszczalnych hałasu drogowego na 22 obszarach w granicach miasta, zły stan nawierzchni dróg gminnych i powiatowych, brak zintegrowanego systemu zarządzania ruchem ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) przebieg tranzytowych arterii komunikacyjnych przez miasto, stale wzrastająca liczba samochodów osobowych na drogach 4.9 Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady ochrony środowiska przed polami elektromagnetycznymi jest Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1232, z późn. zm.). Zgodnie z art. 121 ww. Ustawy, ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy poziomy te nie są dotrzymane. 4.9.1 Źródła pól elektromagnetycznych Źródłami promieniowania elektromagnetycznego w Rudzie Śląskiej są m.in. przebiegające przez jej teren linie elektroenergetyczne wysokiego, średniego i niskiego napięcia oraz stacje transformatorowe. Przez teren Miasta Ruda Śląska przebiega 31 linii elektroenergetycznych 110kV jedno- i dwutorowych. Ogólna długość wszystkich linii wynosi 1 383,8 km. Dodatkowymi źródłami promieniowania elektromagnetycznego są urządzenia radionadawcze i telewizyjne, a także stacje bazowe telefonii komórkowej. Miasto Ruda Śląska, według Urzędu Komunikacji Elektronicznej 92 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 posiada najwyższy stopień wyposażenia w węzły dostępowe do Internetu, a także w węzły sieci komunikacyjnych oraz najsilniejszy zasięg sieci kablowych i bezprzewodowych. 4.9.2 Wyniki badań monitoringowych i kontrolnych pól elektromagnetycznych Zgodnie z obowiązującymi przepisami, organy Inspekcji Ochrony Środowiska upoważnione są do kontroli poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku w ramach działań inspekcyjnych oraz prowadzą pomiary okresowe ujęte w programie Państwowego Monitoringu Środowiska. Badania poziomów pól elektromagnetycznych prowadzone są na podstawie dokonywanych pomiarów natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz, w punktach pomiarowych i z częstotliwością wykonywania pomiarów określoną w Rozporządzeniu MŚ z 12 listopada 2007 roku. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. 2003 r. Nr 192 poz. 1883). Podmiotem odpowiedzialnym za pomiary emisji promieniowania elektromagnetycznego w województwie śląskim (na terenie którego położone jest miasto Ruda Śląska) w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ) jest Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach. W latach 2012-2013 na terenie miasta Ruda Śląska badania poziomów pól elektromagnetycznych prowadzono w następujących punktach pomiarowych: punkt pomiarowy poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku P-1, ul. Fitelberga, Dzielnica – Wirek, punkt pomiarowy poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku P-2 (103/PEM/m), ul. Oświęcimska, Dzielnica – Kochłowice. W tabeli poniżej przedstawiono wyniki okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych przeprowadzonych w 2012 i 2013 roku w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, uzyskanych dla danego punktu pomiarowego na terenie miasta Ruda Śląska, wykonywanych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych (Dz. U. Nr 221,poz. 1645). Tabela 27. Wyniki pomiarów pól elektromagnetycznych w latach 2012- 2013 na terenie miasta Ruda Śląska 52 Lp. 1 2. Punkt pomiarowy poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku Data pomiaru Średnie natężenie pola elektrycznego [V/m] Centralne dzielnice lub osiedla miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys. Pomiary wykonane w 2012 roku P-1 ul. Fitelberga 17.05.2012 0,50 Dzielnica - Wirek Miasto – Ruda Śląska Pomiary wykonane w 2013 roku P-2 (103/PEM/m) ul. Oświęcimska 13.09.2013 0,34 Dzielnica - Kochłowice Miasto – Ruda Śląska Niepewność pomiaru UE 0,95 [dB] 2,5 2,5 52 Informacje o stanie środowiska w województwie śląskim w latach 2012-2013. http://www.katowice.pios.gov.pl/index.php?tekst=monitoring/informacje/i 93 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdza się, że na terenie miasta Ruda Śląska wartość dopuszczalna, która zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem o wartościach dopuszczalnych pól elektromagnetycznych w środowisku wynosi 7 V/m w latach 2012- 2013 nie została przekroczona. Przy obecnym postępie cywilizacyjnym nie da się wyeliminować promieniowania elektromagnetycznego ze środowiska, dlatego niezbędne jest badanie jego poziomów i kontrolowanie, by nie przekraczały one wartości dopuszczalnych. Skuteczna ochrona środowiska przed szkodliwym działaniem pól elektromagnetycznych, polega na: inwentaryzacji źródeł emisji, wdrażaniu nowoczesnych technik ograniczających promieniowanie elektromagnetyczne, wyznaczaniu obszarów ograniczonego użytkowania od istniejących i projektowanych emitorów. Analiza SWOT oraz główne zagrożenia i problemy W latach 2012-2013 na terenie miasta Ruda Śląska w żadnym z punktów pomiarowych objętych badaniami nie stwierdzono przekroczenia wartości dopuszczalnej poziomu PEM, wynoszącej 7 V/m. Jednak przy obecnym postępie cywilizacyjnym nie można wyeliminować promieniowania elektromagnetycznego ze środowiska, dlatego niezbędne jest badanie jego poziomów i kontrolowanie, by nie przekraczały one wartości dopuszczalnych. W związku z tym zaleca się kontynuację monitoringu PEM w środowisku. Ponadto zaleca się inwentaryzację źródeł emisji pól elektromagnetycznych w środowisku, wdrażanie nowoczesnych technik ograniczających tego typu promieniowanie oraz wyznaczanie obszarów ograniczonego użytkowania od istniejących i projektowanych emitorów. Tabela 28 Analiza SWOT- pola elektromagnetyczne MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) brak przekroczeń wartości dopuszczalnej poziomu PEM, stopniowo wzrastająca świadomość ekologiczna mieszkańców. SZANSE (czynniki zewnętrzne) rozwój państwowego monitoringu środowiska (zwiększenie liczby punktów pomiarowych na terenie miasta Ruda Śląska). SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) wzrost poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku w wyniku rozwijających się sieci elektroenergetycznych. ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) lokalizowanie obiektów radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych w pobliżu miasta Ruda Śląska. 4.10 Zasoby geologiczne (ZG) Obszar Rudy Śląskiej położony jest w północnej części masywu górnośląskiego, w zasięgu występowania Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Jest to część paleozoicznej struktury waryscyjskiej, pociętej uskokami. Budowa geologiczna tego obszaru jest bardzo dobrze rozpoznana dzięki licznym wierceniom. Dwa piętra strukturalne, które biorą udział w budowie geologicznej tego obszaru, to piętro waryscyjskie, które tworzą utwory karbonu górnego, i piętro pokrywowe, utworzone przez utwory triasu, neogenu i czwartorzędu. Na terenie miasta występują złoża węgla kamiennego, metanu z pokładów węgla, surowców ilastych ceramiki budowlanej oraz piasków podsadzkowych. Kilka złóż węgla kamiennego oraz surowców ilastych zostało skreślonych z bilansu zasobów. Obecnie eksploatowanych jest 8 złóż węgla kamiennego. Pozostałe kopaliny nie są eksploatowane. 94 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Tabela 29 Złoża surowców naturalnych na terenie miasta Ruda Śląska z uwzględnieniem stanu zagospodarowania 53 Nazwa kopaliny węgiel kamienny metan z pokładów węgla surowce ilaste ceramiki budowlanej piaski podsadzkowe Nazwa złoża i stan zagospodarowania eksploatacja złoża zaniechana: Bobrek-Miechowice, Centrum-Szombierki, PolskaWirek, złoże zagospodarowane: Halemba, Halemba II, Makoszowy, Pokój, Śląsk, Śląsk-Pole Panewnickie, Wujek, Zabrze-Bielszowice złoże skreślone z bilansu zasobów: Nowy Wirek, Panewniki, Szombierki, Wawel złoże rozpoznane szczegółowo: Śmiłowice złoże rozpoznane szczegółowo: Halemba II, złoże rozpoznane wstępnie: Paniowy-Mikołów-Panewniki złoże skreślone z bilansu zasobów: Bielszowice, Kochłowice, eksploatacja złoża zaniechana: Bielszowice - Ruda Śląska, Bielszowice II, ChebzieDobra Nadzieja, Lech Wirek, Ruda złoże rozpoznane wstępnie: Kochłowice II eksploatacja złoża zaniechana: Borowa Wieś, Panewniki Analiza SWOT oraz główne zagrożenia i problemy W celu zachowania naturalnej równowagi środowiska należy w sposób racjonalny gospodarować zasobami naturalnymi. Zrównoważona gospodarka surowcami powinna opierać się na oszczędności i właściwym ich pozyskiwaniu, a także właściwym ich przetwarzaniu i wykorzystaniu. W celu osiągnięcia ww. założeń należy wprowadzać nowoczesne techniki i narzędzia optymalizacji przeróbki, odpowiednio dobierać maszyny i urządzenia a także technologie. Prowadzenie działalności górniczej w sposób efektywny będzie skutkować zapobieganiem niekorzystnym zmianom klimatycznym oraz ograniczeniem presji antropogenicznej na wody i gleby. Tabela 30 Analiza SWOT- zasoby geologiczne miasta Ruda Śląska MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) duże złoża węgla kamiennego i metanu, szkody górnicze i ich następstwa, innowacyjne rozwiązania w górnictwie degradacja środowiska związana z funkcjonowaniem hut i kopalń (zmiana stosunków wodnych, np. powstawanie lejów depresyjnych, zmiana ukształtowania powierzchni terenu) ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) SZANSE (czynniki zewnętrzne) badania nad nowymi technologiami wykorzystania węgla prowadzenie działalności górniczej metodą na zawał 4.11 Gleby (GL) Spośród wszystkich elementów środowiska, samooczyszczeniu w pierwszej kolejności podlegają powietrze, a następnie wody. Zanieczyszczenie gleb utrzymuje się niekiedy nawet do kilkuset lat, w związku z czym efekt podejmowanych obecnie działań oraz tych planowanych na najbliższe lata, mających na celu ochronę środowiska glebowego, może nie być zauważalny przez najbliższe dziesięciolecia. Inwestycja w poprawę jakości środowiska glebowego jest przedsięwzięciem wielopokoleniowym. Sposób ochrony powierzchni ziemi określono w art. 101 Ustawy Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.). 53 źródło: http://baza.pgi.gov.pl/igs/zloza.asp 95 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 W ramach rozdziału przedstawiony został stan aktualny w odniesieniu do środowiska glebowego na terenie miasta Ruda Śląska. Na terenie miasta Ruda Śląska występują niekorzystne dla rozwoju rolnictwa warunki glebowe. Z punktu widzenia naturalnego na obszarze miasta wyróżnić można trzy rodzaje gleb: gleby wytworzone z glin różnego pochodzenia oraz piasków naglinionych i zaglinionych, które występują na przeważającej części miasta, gleby brunatne i bielicowe, wytworzone z piasków gliniastych nawapniowanych, występujące w południowej części miasta, gleby bagienne, występujące w dolinie Kłodnicy i częściowo w dolinach Bielszowickiego Potoku oraz Bytomki.54 Występujące na terenie miasta gleby, w większości wykazują duży stopień zakwaszenia, wywołanego głównie przez kopalnie węgla kamiennego odprowadzające znaczne ilości wód dołowych na powierzchnię ziemi. Gleby środkowej i północnej części miasta wykazują ponadto duży stopień mechanicznego uszkodzenia, powodującego tworzenie się nieużytków. Pod względem bonitacji klas gruntów, na obszarze Rudy Śląskiej większość gleb stanowią gleby IV klasy bonitacyjnej- 50%. Nie występują gleby I i II klasy. Dominują zatem gleby średnie i słabe, zaliczane do gleb żytnio-ziemniaczanych.55 Przeważająca część gruntów w Rudzie Śląskiej wskutek działalności przemysłowej, górniczej oraz zabudowy uległa znacznemu przekształceniu. Liczne deformacje powierzchni, zmiany stosunków wodnych i zanieczyszczenia atmosferyczne doprowadziły do poważnej degradacji gleb polegającej na ich zawodnieniu, osuszeniu, zakwaszeniu oraz skażeniu toksycznemu. Z tych powodów na niektórych terenach wyklucza się uprawę warzyw gruntowych oraz wszelkich gatunków roślin stanowiących pożywienie dla ludzi i zwierząt. W ostatnich latach na terenie miasta nie przeprowadzano powtórnego badania stanu gleb. Badania wykonywane były w latach 1983-1997 i prowadzone były pod kątem zawartości metali ciężkich w górnej warstwie gleby oraz mobilności metali związanej z warunkami agrochemicznymi.56 Z wykonanych badań wynikało, iż na znacznym obszarze miasta stwierdzono 3 stopień zanieczyszczenia, gdzie uprawa roślin zbożowych jest możliwa jedynie pod warunkiem okresowej kontroli poziomu metali w częściach konsumpcyjnych roślin. Tereny w południowej części miasta charakteryzowały się glebami o podwyższonej zawartości metali (stopień 1) oraz były słabo zanieczyszczone (stopień 2), więc ograniczenia w produkcji roślinnej na tych terenach były niewielkie. Badania wykazały, iż największy wpływ na stan jakości gleb w mieście mają takie metale ciężkie jak kadm, cynk oraz ołów, których zawartość przekroczyła stężenia naturalne. Przywrócenie glebie dopuszczalnych poziomów zawartości metali ciężkich jest procesem długotrwałym i skomplikowanym. Ponadto na terenie miasta wg poprzednich badań przeważały gleby kwaśne, co ma wpływ na mobilność metali, a tym samym powoduje wzrost ich pobierania przez rośliny. Ponadto istotną kwestię stanowi także zanieczyszczenie gruntów na terenach poprzemysłowych. Tereny po byłych zakładach uciążliwych dla środowiska stanowią dość znaczący obszar miasta.57 Ze względu na fakt, iż w ostatnich latach nie przeprowadzono badań gleb należałoby w pierwszej kolejności przeprowadzić badania i sprawdzić w jaki sposób realizacja działań podjętych w mieście w tym zakresie wpłynęła na stan ich jakości. W przypadku, jeżeli zawartość metali ciężkich w glebach uległa niewielkiej poprawie w celu zmniejszenia stężeń zanieczyszczeń należałoby uprawiać na tych 54 http://bazagis.pgi.gov.pl/website/cbdg/viewer.htm Strategia Rozwoju Miasta Ruda Śląska na lata 2014- 2030, marzec 2014. 56 http://www.gios.gov.pl/chemizm_gleb/index.php?mod=pomiary&w=24 57 http://www.gios.gov.pl/chemizm_gleb/index.php?mod=pomiary&w=24 55 96 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 terenach rośliny pobierające duże ilości tego rodzaju zanieczyszczeń oraz poprawiające strukturę gleby. Plony tych roślin nie mogą być wykorzystywane w celach konsumpcyjnych natomiast można je wykorzystywać w celach przemysłowych. Istnieje również możliwość zalesiania tych terenów. Jeżeli powtórne badania gleb wykażą, podobnie jak poprzednio, iż gleby charakteryzują się kwaśnym odczynem to w celu nadania im właściwego odczynu pH należy poddać je wapnowaniu. Analiza SWOT oraz główne zagrożenia i problemy Na terenie miasta Ruda Śląska występują niekorzystne dla rozwoju rolnictwa warunki glebowe. Przeważająca część gruntów wskutek działalności przemysłowej, górniczej oraz zabudowy uległa znacznemu przekształceniu. Występujące na terenie miasta gleby, w większości wykazują duży stopień mechanicznego uszkodzenia, powodującego tworzenie się nieużytków oraz zakwaszenia, wywołanego głównie przez kopalnie węgla kamiennego. Ponadto liczne deformacje powierzchni, zmiany stosunków wodnych i zanieczyszczenia atmosferyczne doprowadziły do poważnej degradacji gleb polegającej na ich zawodnieniu, osuszeniu oraz skażeniu toksycznemu. W ostatnich latach na terenie miasta nie przeprowadzano powtórnego badania stanu gleb. Ostatnie badania wykonywane były w latach 1983-1997 i prowadzone były pod kątem zawartości metali ciężkich w górnej warstwie gleby oraz mobilności metali związanej z warunkami agrochemicznymi.58 Na znacznym obszarze miasta stwierdzono 3 stopień zanieczyszczenia. Tabela 31 Analiza SWOT- gleby miasta Ruda Śląska 58 MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) poprawa jakości gleb w wyniku zmniejszenia ilości odprowadzanych nieoczyszczonych lub niedostatecznie oczyszczonych ścieków komunalnych (obserwowane w ciągu ostatnich lat korzystne zmiany w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych); stopniowo wzrastająca świadomość ekologiczna mieszkańców. SZANSE (czynniki zewnętrzne) poprawa jakości gleb w wyniku realizacji działań zapisanych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych – budowa kanalizacji; rozpoczęcie działań związanych z rekultywacją i rewitalizacją terenów zdegradowanych; poprawa gleb na skutek ograniczenia zanieczyszczenia powietrza poprzez realizację Programu ochrony powietrza dla stref województwa śląskiego. SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) brak gleb I i II klasy; duży stopień zakwaszenia gleb; niekorzystne dla rozwoju rolnictwa warunki glebowe; brak badań jakości gleb w ostatnich latach; znaczny udział terenów po byłych zakładach uciążliwych dla środowiska. ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) zakwaszenie gleb, wywołane przez kopalnie węgla kamiennego odprowadzające znaczne ilości wód dołowych na powierzchnię ziemi; zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi na skutek działalności przemysłowej; zanieczyszczenie gleb na skutek zanieczyszczenia powietrza. http://www.gios.gov.pl/chemizm_gleb/index.php?mod=pomiary&w=24 97 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 4.12 Poważne awarie przemysłowe (PAP)59 Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady ochrony środowiska przed wystąpieniem poważnych awarii jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/18/UE z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie kontroli zagrożeń poważnymi awariami, związanymi z substancjami niebezpiecznymi. Kolejnym dokumentem regulującym zasady ochrony środowiska przed wystąpieniem poważnych awarii jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.). Ustawa Prawo ochrony środowiska definiuje poważną awarię jako zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałe podczas procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi oraz środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Również zgodnie z ww. ustawą przez poważną awarię przemysłową rozumie się poważną awarię w zakładzie. Każda awaria może powodować poważne zagrożenie zarówno dla ludzi jak i całego środowiska naturalnego. Ochrona środowiska przed skutkami wystąpienia poważnej awarii powinna w głównej mierze być oparta na zapobieganiu zaistnienia tego typu zdarzeń oraz, w przypadku wystąpienia awarii, na szybkim ograniczeniu jej skutków dla środowiska. W tym celu na podmioty stwarzające ryzyko wystąpienia tego typu zagrożeń nakłada się obowiązek postępowania tak, aby przeciwdziałać występowaniu jakichkolwiek awarii i sytuacji stwarzających zagrożenia. Zadania z zakresu zapobiegania występowaniu poważnych awarii przemysłowych realizuje Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska oraz Państwowa Straż Pożarna. Organy te prowadzą kontrolę podmiotów gospodarczych o dużym i zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii. Dodatkowo przeprowadzają badania przyczyn wystąpienia awarii i sposobów likwidacji ich skutków oraz prowadzą szkolenia i instruktaże w tym zakresie. Inspekcja Ochrony Środowiska, w zakresie zapobiegania wystąpieniu poważnych awarii, współdziałała także z organami administracji samorządowej. Oprócz awarii, które mogą mieć miejsce na terenie zakładów przemysłowych, mogą się zdarzyć awarie podczas transportu substancji niebezpiecznych. Przez teren miasta Ruda Śląska przebiegają arterie komunikacyjne, którymi prowadzony jest transport materiałów i substancji niebezpiecznych: Autostrada A4, Droga wojewódzka 925 oraz dojazdowe do kopalń (przewożone są następujące materiały: barbaryt, dynamit, metanit ( ok. 50 ton )), Droga wojewódzka 925 oraz dojazdowe do stacji paliw (przewożone są następujące materiały: materiały ropopochodne). Drogowa Trasa Średnicowa. Ponadto na terenie miasta rozwinięty jest transport kolejowy (linia relacji Gliwice- Zabrze Makoszowy- Katowice) materiałów niebezpiecznych oraz toksycznych środków przemysłowych (odcinek ok. 11 km), co zwiększa ryzyko wystąpienia poważnej awarii. Największe zagrożenie na terenie miasta Ruda Śląska związane jest z transportem drogowym oraz kolejowym. Awarie mogą mieć miejsce również na terenie zakładów przemysłowych. W ostatnich latach 2011-2013 na terenie Rudy Śląskiej nie wystąpiły żadne poważne awarie przemysłowe. Analiza SWOT oraz główne zagrożenia i problemy Największe zagrożenie na terenie miasta Ruda Śląska z zakresu wystąpienia poważnych awarii związane jest z transportem drogowym oraz kolejowym różnego rodzaju niebezpiecznych substancji 59 http://www.gios.gov.pl/pl/powazne-awarie 98 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 chemicznych, materiałów szczególnie niebezpiecznych oraz toksycznych środków przemysłowych. Awarie mogą mieć miejsce również na terenie zakładów przemysłowych. Tabela 32 Analiza SWOT- poważne awarie przemysłowe MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) w ostatnich latach 2011-13 na terenie Rudy Śląskiej nie wystąpiły żadne poważne awarie przemysłowe; wzrastająca świadomość mieszkańców z zakresu postępowania w przypadku wystąpienia poważnej awarii; prowadzenie i aktualizacja rejestru poważnych awarii oraz zakładów mogących powodować poważną awarię; prowadzenie działalności inspekcyjnej podmiotów gospodarczych o dużym i zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii. SZANSE (czynniki zewnętrzne) kreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska i życia ludzi z tytułu wystąpienia awarii przemysłowych; prowadzenie logistyki transportowej w przewozie towarów niebezpiecznych; wzmocnienie współpracy jednostek odpowiedzialnych za bezpieczeństwo ludzi i środowiska. SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) przebieg przez południową część miasta linii relacji Gliwice- Zabrze Makoszowy- Katowice, którą transportowane są m.in. materiały niebezpieczne oraz toksyczne środki przemysłowe; zwiększenie ryzyka wystąpienia poważnej awarii w wyniku rozwoju transportu drogowego i kolejowego oraz przemysłu. ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) zagrożenie wystąpienia poważnej awarii w pobliżu miasta Ruda Śląska na skutek rozwoju przemysłu na terenie województwa śląskiego oraz wzrastającej ilości zakładów przemysłowych. 4.13 Edukacja ekologiczna (EE) Edukacja ekologiczna jest jednym z celów Polityki ekologicznej państwa a także obowiązujących dokumentów strategicznych, wśród których należy wyróżnić Strategię Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko oraz Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020. Głównym założeniem edukacji ekologicznej jest promowanie zachowań ekologicznych zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju oraz stałe podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa. Edukacja ekologiczna powinna skutkować zmianą mentalności społeczeństwa, tak aby skutecznie móc realizować założenia m.in. gospodarki niskoemisyjnej oraz działań przyjaznych klimatowi. Działania z zakresu edukacji ekologicznej w mieście prowadzone są przez Urząd Miasta Ruda Śląska, Straż Miejską oraz szkoły i przedszkola. 99 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Tabela 33 Jednostki i instytucje zaangażowane w działalność edukacyjną i informacyjną w zakresie ekologii i ochrony przyrody Jednostka prowadząca działalność z zakresu edukacji ekologicznej Urząd Miasta Ruda Śląska Straż Miejska Przedszkola Szkoły Rodzaj działalności (za 2014 r.) - „Kampania informacyjno-edukacyjna dotycząca gospodarki odpadami na terenie gminy Ruda Śląska” – m.in. wykonanie kalendarza na rok 2015 - Informator śmieciowy – „Akcja segregacja” przeprowadzono 50 prelekcji, w których uczestniczyło 3 000 słuchaczy 1) „Czyste powietrze wokół nas” 2) „Nasz region nasz czysty dom” 3) „Dbamy o Ziemię, naszą planetę” – działania ekologiczne 4) „Zielone przedszkole” 5) „Kubusiowi przyjaciele natury” 6) „Kotłownia gazowa” 7) „Elektrośmieci oddajesz – pieniądze dostajesz” 8) Cykl zajęć rozwijających poczucie troski o najbliższe otoczenie i odpowiedzialności za nie – Mali strażnicy przyrody, w ramach którego zrealizowano następujące tematy: Dbajmy o las; Chcemy aby wokół było pięknie; Kolorowy świat; Nasze rady na odpady; Chronimy kwiaty 9) Program Edukacji Ekologicznej – wzbudzanie świadomości ekologicznej 10) „Dziecko i przyroda – mali ekolodzy” (Cel: Nabywanie wiedzy na temat szkodliwości dymu tytoniowego. Poznawanie sposobu radzenia sobie w sytuacjach, kiedy dziecko jest narażone na szkodliwe zwyczaje osób dorosłych. Kształtowanie u dzieci postawy obronnej wobec zjawiska palenia tytoniu. Nauka dbania o środowisko naturalne. Poznawanie źródeł energii i sposobów jej oszczędzania. Wzbudzanie świadomości ekologicznej). Działania edukacyjne przeprowadzono w 28 przedszkolach. Lekcje przyrody, konkursy, wycieczki, pogadanki zajęcia w kółkach plastycznych, warsztaty m.in.: 1) „Źródła zanieczyszczeń powietrza, ochrona powietrza w naszym mieście niska emisja spalin” 2) „Energooszczędny dom” 3) „Klimat dla Ziemi” 4) „Dbaj o czystość powietrza, nie jesteś sam na Niebieskiej Planecie Ziemia” 5) „Alternatywne źródła energii” 6) „Chrońmy powietrze, nim oddychamy” 7) „Co spalamy to wdychamy” 8) „Zielone paliwa” 9) „Alternatywne źródła energii” 10) „Odnawialne surowce” 11) „Zmieniaj nawyki – nie klimat” 12) Dziękuję nie truję” (Cel: Nabywanie wiedzy na temat dbania o środowisko. Poznawanie źródeł energii i sposobów jej oszczędzania. Kształtowanie postaw ekologicznych. Wzbudzanie świadomości ekologicznej). Działania edukacyjne przeprowadzono w 45 szkołach. Edukacja ekologiczna na terenie miasta jest realizowana poprzez organizację lekcji przyrody, konkursów, wycieczek, pogadanek, zajęć w kółkach plastycznych, warsztatów, prelekcji oraz kampanii informacyjnych. Akcje dotyczą zagadnień z zakresu ochrony powietrza, energooszczędności, klimatu, gospodarki odpadami oraz ochrony przyrody. 100 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Analiza SWOT oraz główne zagrożenia i problemy W związku z zauważalnym problemem jakości powietrza w Rudzie Śląskiej a także w całym województwie, działania edukacyjne powinny skupiać się na tematyce szkodliwości spalania paliw o niskiej jakości, w tym również odpadów oraz o możliwościach stosowania paliw niekonwencjonalnych. Należy także promować techniki zapobiegania powstawania odpadów wśród mieszkańców i przedsiębiorców. Tabela 34 Analiza SWOT- edukacja ekologiczna MOCNE STRONY (czynniki wewnętrzne) realizacja projektów z zakresu edukacji ekologicznej przez różne jednostki, rozmieszczenie, wielkość bazy i dostępność placówek szkolnictwa podstawowego i gimnazjalnego SZANSE (czynniki zewnętrzne) nowa podstawa programowa w edukacji szkolnej sprzyjająca projektom ekologicznym, wzrost zaangażowania mieszkańców w organizacje społeczne SŁABE STRONY (czynniki wewnętrzne) brak priorytetowego podejścia do edukacji ekologicznej, brak powiązań między działaniami inwestycyjnymi i edukacyjnymi brak współdziałania jednostek ZAGROŻENIA (czynniki zewnętrzne) niestabilność finansowania działań edukacyjnych, kształtowanie postawy konsumpcyjnego stylu życia przez media. 101 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 5 KLASYFIKACJA I HIERARCHIA PROBLEMÓW ŚRODOWISKOWYCH Identyfikacja i ocena priorytetów środowiskowych W celu właściwego określenia celu nadrzędnego Programu, a także aby możliwe było wyznaczenie celów i kierunków działań w zakresie ochrony środowiska dokonano hierarchizacji zdiagnozowanych problemów, które dotyczą obszaru miasta.. Na tej podstawie możliwe było wskazanie priorytetowych kierunków interwencji, działania zmierzające do jego osiągnięcia, a także wskazano orientacyjny horyzont czasowy ich wykonania. Ustalenie priorytetów było niezbędne aby dokonać podziału celów oraz obszarów na te które powinny zostać jak najszybciej zrealizowane oraz stanowią o poprawie jakości środowiska w mieście Efektywność realizacji poszczególnych zadań oraz osiągnięcie celu dedykowanego Programowi, będzie zależeć od odpowiedniego zorganizowania i zarządzania poszczególnymi przedsięwzięciami. Klasyfikacja problemów środowiskowych miasta została wykonana w celu nadania im odpowiedniej hierarchii i wagi. W tabeli przedstawiono główne zagadnienia w podziale na poszczególne obszary interwencji, kryteria ich oceny oraz wynik klasyfikacji. Główne problemy zostały zidentyfikowane na podstawie szczegółowej diagnozy stanu środowiska. Na potrzeby opracowania wyników klasyfikacji poszczególnych problemów, zdefiniowano sześć kryteriów. Z uwagi na fakt, że liczne analizy wykazały korelację między zanieczyszczeniem środowiska a chorobami cywilizacyjnymi, jako jedno z kryteriów przyjęto zagrożenie dla zdrowia i życia, biorąc pod uwagę wielkość populacji narażonej na zagrożenie. Drugim kryterium są kary, jakie mogą być nałożone na zarząd województwa za nieosiągnięcie poziomów dopuszczalnych określonych prawem lub brak realizacji odpowiednich działań naprawczych. Jako kolejne kryterium przyjęto ustawowy termin osiągnięcia parametrów środowiska w danym komponencie. Przyjmując jako kryterium obowiązek prawny, wzięto pod uwagę obowiązki nałożone na zarząd województwa aktami prawnymi. W ramach kryterium dostępności finansowania wzięto pod uwagę środki dostępne na realizację Programu oraz terminy ich pozyskania. Dokonując klasyfikacji problemów, wzięto pod uwagę również uwarunkowania województwa (społeczne, gospodarcze, przyrodnicze, inne). Zidentyfikowane problemy oceniono według skali przedstawionej poniżej: Zagrożenie dla zdrowia i życia – rozumiane jako liczba narażonych mieszkańców. Skala ocen: 1 – bardzo mała liczba narażonych mieszkańców, 2 – mała liczba narażonych mieszkańców, 3 – znaczna liczba narażonych mieszkańców, 4 – duża liczba narażonych mieszkańców. Obowiązek prawny – obowiązek osiągnięcia pożądanego stanu lub realizacji odpowiednich działań, określonych w przepisach Skala ocen: 1 – brak, 5 – obowiązek jest zdefiniowany w przepisach prawnych. Niekorzystny wpływ na klimat: Skala ocen: 1 – nie 5 – tak 102 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Uwarunkowania miasta – istota problemu z punktu widzenia specyficznych uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych miasta Skala ocen: 1 – nieistotny, 2 – mało istotny, 3 – istotny, 4 – bardzo istotny, Wynik stanowi suma ocen poszczególnych kryteriów. Łączna, możliwa do osiągnięcia suma, to 18 punktów. Wynik osiągnięty w analizie wskazuje na priorytety: - Problemy o priorytecie I (najistotniejsze) – 14-18 (oznaczono kolorem czerwonym); Problemy o priorytecie II (istotne) – 10-13 (oznaczono kolorem pomarańczowym) Problemy o priorytecie III (mniej istotne) – 1-9 (oznaczono kolorem zielonym). 103 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Tabela 35 Identyfikacja i ocena problemów środowiskowych Obszar interwencji Problem Wynik Klimat i powietrze (P) Przekroczenia wartości dopuszczalnych stężeń średniorocznych pyłu PM10 i PM2,5 oraz dwutlenku azotu 18 Klimat i powietrze (P) Przekroczenia wartości docelowej stężenia średniorocznego benzo(a)pirenu 18 Zły stan wód powierzchniowych 18 Gospodarka wodno- ściekowa (GWS) Nadmierna ilość ścieków przemysłowych odprowadzanych bezpośrednio do ziemi i wód 15 Gospodarka wodno- ściekowa (GWS) Ryzyko uszkodzenia sieci kanalizacyjnej i wodociągowej na skutek działalności górniczej 8 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) Wzrost ilości odpadów przemysłowych, które w większości są składowane lub magazynowane 11 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) Problem zagospodarowania i unieszkodliwiania osadów odwodnionych z oczyszczalni ścieków. 8 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) Nielegalne pozbywanie się odpadów 13 Niedostateczna długość i wydolność kanalizacji deszczowej. 7 Zły stan dróg oraz brak zintegrowanego systemu zarządzania ruchem 8 Wzrost poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku w wyniku rozwijających się sieci telekomunikacyjnych 7 Zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi na skutek działalności przemysłowej 9 Degradacja środowiska związana z funkcjonowaniem hut i kopalń (zmiana stosunków wodnych, 15 Zasoby i jakość wód (ZW) Adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagrożenia środowiska (AK) Klimat akustyczny (KA) Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) Gleby (GL) Zasoby geologiczne (GE) 104 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Obszar interwencji Problem Wynik np. powstawanie lejów depresyjnych, zmiana ukształtowania powierzchni terenu) Tereny poprzemysłowe i zdegradowane (TP) Duży udział zwałowisk pokopalnianych i pohutniczych na terenie miasta 12 105 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Hierarchia problemów środowiskowych Wskazane w powyższej tabeli problemy środowiskowe uporządkowano w trzech grupach, tj. począwszy od najważniejszych do mniej pilnych. Do grupy pierwszej (oznaczonej kolorem czerwonym) zaklasyfikowano najważniejsze i najpilniejsze do rozwiązania problemy środowiskowe. Do grupy drugiej (oznaczonej kolorem pomarańczowym) zaklasyfikowano równie ważne co w grupie I problemy, ale o mniejszej pilności realizacji. Do grupy trzeciej (oznaczonej kolorem zielonym) zaklasyfikowano problemy ważne, ale najmniej pilne z punktu widzenia ochrony środowiska w skali całego miasta. Przy nadawaniu hierarchii poszczególnym problemom, kluczową rolę odegrały obowiązki nałożone na urząd miasta oraz inne podmioty odpowiedzialne i konsekwencje z ich nieterminowego wypełnienia, jak również zasięg przestrzenny oddziaływania danego problemu, a co za tym idzie liczby ludności narażonej na potencjalne ryzyko. Większość obowiązków wynika z przyjętych dyrektyw Unii Europejskiej, implementowanych prawem krajowym i aktami wykonawczymi. Ponadto istotny wpływ miały czynniki społeczne, gospodarcze i inne specyficzne dla miasta oraz regionu. Problemy o priorytecie I Obszar interwencji: Klimat i powietrze (P) Przekroczenia wartości dopuszczalnych stężeń średniorocznych pyłu PM10 i PM2,5 oraz dwutlenku azotu Przekroczenia wartości docelowej stężenia średniorocznego benzo(a)pirenu Obszar interwencji: Zasoby i jakość wód (ZW) Zły stan wód powierzchniowych Obszar interwencji: Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) Nielegalne pozbywanie się odpadów Obszar interwencji: Zasoby geologiczne (ZG) Degradacja środowiska związana z funkcjonowaniem hut i kopalń (zmiana stosunków wodnych, np. powstawanie lejów depresyjnych, zmiana ukształtowania powierzchni terenu) Problemy o priorytecie II Obszar interwencji: Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) Wzrost ilości odpadów przemysłowych, które w większości są składowane lub magazynowane Obszar interwencji: Tereny poprzemysłowe i zdegradowane (TP) Duży udział zwałowisk pokopalnianych i pohutniczych na terenie miasta Problemy o priorytecie III Obszar interwencji: Gospodarka wodno- ściekowa (GWS) Ryzyko uszkodzenia sieci kanalizacyjnej i wodociągowej na skutek działalności górniczej Obszar interwencji: Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) Ryzyko uszkodzenia sieci kanalizacyjnej i wodociągowej na skutek działalności górniczej Obszar interwencji: Klimat akustyczny (KA) Zły stan dróg oraz brak zintegrowanego systemu zarządzania ruchem 106 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Obszar interwencji: Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) Wzrost poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku w wyniku rozwijających się sieci telekomunikacyjnych Obszar interwencji: Gleby (GL) Zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi na skutek działalności przemysłowej. Obszar interwencji: Adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagrożenia środowiska (AK) Niedostateczna długość i wydolność kanalizacji deszczowej. 107 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Część III - STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DO ROKU 2018 6 CEL NADRZĘDNY I PRIORYTETY EKOLOGICZNE MIASTA RUDA ŚLĄSKA Wyznaczając cel nadrzędny Programu zweryfikowano zidentyfikowane problemy środowiskowe oraz priorytety w kontekście dokumentów strategicznych o zasięgu wojewódzkim i lokalnym. Zgodnie ze Strategią Rozwoju Województwa Śląskiego „ŚLĄSKIE 2020+”, osiągnięcie zarysowanej w niej wizji będzie związane także ze wsparciem obszarów dotyczących ochrony środowiska. Będą one dotyczyć m.in. zapewnienia efektywnej gospodarki odpadami, właściwego gospodarowania zasobami wodnymi, redukcji emisji pyłowych i gazowych zanieczyszczeń powietrza, ograniczania negatywnego oddziaływania energetyki na środowisko i zwiększenia poziomu lokalnego wykorzystywania odnawialnych źródeł energii, rozwoju i upowszechnienia zastosowania technologii energooszczędnych w regionie, efektywnego zarządzania przestrzenią dla zmniejszenia presji na środowisko, rewitalizacji obszarów poprzemysłowych i zdegradowanych. Zgodnie ze Strategią Rozwoju Miasta Ruda Śląska na lata 2014-2030 cele związane z polityką środowiskową wpisują się głównie w cel strategiczny 2 – Miasto o wysokim stopniu integracji przestrzennej z zachowanymi zasobami naturalnymi i rozwinięta infrastrukturą techniczną. W zgodzie z założeniami strategii „ŚLĄSKIE 2020+” oraz Strategią Rozwoju Miasta Ruda Śląska na lata 2014-2030, sformułowano cel nadrzędny Programu: ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ MIASTA RUDA ŚLĄSKA SPRZYJAJĄCY POPRAWIE STANU ŚRODOWISKA I ADAPTACJI DO ZMIAN KLIMATU 7 CELE OCHRONY ŚRODOWISKA DO 2022 ROKU Przy wyborze proponowanych działań wzięto pod uwagę następujące główne kryteria: 108 czy rozważany priorytet/działanie jest odpowiednie z p. widzenia realizacji celu, czy jest zgodne z kierunkami polityki określonymi w dokumentach strategicznych miasta, województwa, państwa, UE, czy jest realne z p. widzenia zapewnienia środków, czy zapewni uzyskanie spodziewanych efektów ekologicznych, czy jest efektywne biorąc pod uwagę analizę kosztów/korzyści, czy w wyniku realizacji zostaną osiągnięte inne efekty np. oszczędności w wydatkach na energię, redukcja emisji gazów cieplarnianych itp., czy jest zgodne z celami długoterminowymi zrównoważonego rozwoju, czy będzie akceptowalne społecznie, czy będzie akceptowalne politycznie, jakie korzyści społeczne uzyska się w wyniku realizacji (np. w zakresie wzrostu zatrudnienia), jakie korzyści uzyskane będą dla rozwoju miasta, Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 7.1 czy realizacja będzie miała charakter demonstracyjny do naśladowania itp. Klimat i powietrze (P) Cel długoterminowy do roku 2022 Poprawa jakości powietrza w mieście w oparciu o gospodarkę niskoemisyjną i odnawialne źródła energii 7.2 Zasoby i jakość wód (ZW) Cel długoterminowy do roku 2022 Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi 7.3 Gospodarka wodno- ściekowa (GWS) Cel długoterminowy do roku 2022 Sprawny i funkcjonalny system kanalizacyjno-wodociągowy 7.4 Adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagrożenia środowiska (AK) Cel długoterminowy do roku 2022 Ochrona przed zagrożeniami środowiskowymi oraz zapewnienie zrównoważonego rozwoju w warunkach zmian klimatu 7.5 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) Cel długoterminowy do roku 2022 Gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami 7.6 Zasoby przyrodnicze (ZP) Cel długoterminowy do roku 2022 Zrównoważone użytkowanie oraz odnawianie zasobów, tworów i składników przyrody 7.7 Tereny poprzemysłowe i zdegradowane (TP) Cel długoterminowy do roku 2022 Rekultywacja terenów w celu nadania im nowych funkcji 109 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 7.8 Klimat akustyczny (KA) Cel długoterminowy do roku 2022 Poprawa klimatu akustycznego w mieście. 7.9 Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) Cel długoterminowy do roku 2022 Ochrona mieszkańców miasta przed promieniowaniem elektromagnetycznym 7.10 Zasoby geologiczne (ZG) Cel długoterminowy do roku 2022 Zachowanie w dobrym stanie oraz racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi miasta 7.11 Gleby (GL) Cel długoterminowy do roku 2022 Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem antropogenicznym oraz racjonalna gospodarka zasobami glebowymi 7.12 Poważne awarie przemysłowe (PAP) Cel długoterminowy do roku 2022 Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych oraz minimalizacja ich skutków 7.13 Edukacja ekologiczna (EE) Cel długoterminowy do roku 2022 Kształtowanie świadomości ekologicznej mieszkańców miasta 110 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Tabela 36 Cele i kierunki interwencji oraz zadania Wskaźnik Cel Kierunek interwencji Nazwa Wartoś ć bazowa A B C D E F 1. Poprawa jakości powietrza w mieście w oparciu o gospodarkę niskoemisyjną i odnawialne źródła energii Obszar interwencji klimat i powietrze Lp. P.1.Ograniczenie energochłonności i emisjogenności budynków miejskich P.2.Ograniczenie energochłonności systemu dystrybucji ciepła sieciowego całkowite zużycie energii w budynkach publicznych sprzedaż energii cieplnej w przeliczeniu na kubaturę budynków mieszkalnych ogrzewanych centralnie ogółem 39 225,6 6 MWh 175,23 GJ G H 32 000 MWh ok. 200 GJ Właściciel zadania Zadania Wartość docelowa Ryzyka J I P.1.1.Modernizacja lub likwidacja konwencjonalnych źródeł ciepła w budynkach miejskich Urząd Miasta P.1.2.Wdrożenie systemu zarządzania energią w budynkach oświatowych Urząd Miasta P.1.3.Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej Urząd Miasta P.1.4.Modernizacja oświetlenia w budynkach zarządzanych przez Urząd Miasta Urząd Miasta P.2.1.Modernizacja i rozbudowa sieci ciepłowniczych Dostawcy ciepła P.2.2.Budowa sieci ciepłowniczej w celu podłączenia nowych odbiorców Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. P.2.3.Budowa i modernizacja istniejącej sieci ciepłowniczej Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. 111 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Wskaźnik Lp. Obszar interwencji A B Cel Kierunek interwencji Nazwa Wartoś ć bazowa C D E F P.3.Ograniczenie energochłonności i emijsogenności budynków mieszkalnictwa indywidualnego oraz wielorodzinnego P.4.Ograniczenie emisjogenności transportu, wzrost konkurencyjności ofert transportu zbiorowego całkowite zużycie energii w gosp. domowych udział dróg o a) złym stanie technicznym b) przeciętnym stanie technicznym, w ogólnej długości dróg powiatowych długość ścieżek rowerowych 112 105 953 MWh G ok. 90 000 MWh Właściciel zadania Zadania Wartość docelowa H I P.3.1.Wymiana źródeł na paliwa stałe Urząd Miasta Ruda Śląska, dostawca ciepła, osoby fizyczne, zarządcy budynków J P.3.2.Termomodernizacja budynków mieszkalnych jedno- i wielorodzinnych zarządcy budynków, wspólnoty mieszkaniowe P3.3.Przyłączenie budynków do sieci grzewczej zarządcy budynków, wspólnoty mieszkaniowe P.3.4.Zakup energooszczędnego oświetlenia Urząd Miasta Ruda Śląska, osoby fizyczne, zarządcy budynków a) 9% b) 82% a) 4% b) 70% P.4.1.Poprawa funkcjonalności i parametrów technicznych oraz udrożnienie układu sieci dróg publicznych 13,8 km 25 km P.4.2.Ograniczenie wtórnej emisji zanieczyszczeń Ryzyka Urząd Miasta Zarządcy dróg Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Wskaźnik Lp. Obszar interwencji Cel Kierunek interwencji A B C D Nazwa Wartoś ć bazowa E F G H ogółem P.5.Zwiększenie udziału produkcji energii z odnawialnych źródeł energii udział produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w produkcji energii elektrycznej ogółem - 20% Właściciel zadania Zadania Wartość docelowa J I P.4.3.Dokończenie budowy trasy N-S Urząd Miasta P.4.4.Opracowanie studium komunikacyjnego dla miasta Urząd Miasta P.4.5. Poprawa systemu komunikacji publicznej w mieście, w tym budowa centrum przesiadkowego Urząd Miasta P.4.6.Rozwój transportu rowerowego połączonego ze ścieżkami w sąsiednich miastach Urząd Miasta P.5.1.Wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej i cieplnej pochodzącej ze wszystkich źródeł odnawialnych Urząd Miasta Ruda Śląska, osoby fizyczne, zarządcy budynków, MŚP P.5.2.Promowanie stosowania odnawialnych źródeł energii Ryzyka Urząd Miasta 113 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Wskaźnik B 2. 114 Cel Kierunek interwencji Nazwa Wartoś ć bazowa C D E F Ochrona zasobów wodnych A zasoby i jakość wód Lp. Obszar interwencji ZW.1. Poprawa jakości wód powierzchniowych udział JCWP o stanie/ potencjale dobrym i bardzo dobrym (%) ZW.2. Poprawa jakości wód podziemnych udział JCWPd o stanie dobrym (%) G H ZW1.1. Opracowanie i przyjęcie aktualizacji planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy 0 50 0 100 Właściciel zadania Zadania Wartość docelowa ZW1.2. Prowadzenie kontroli przestrzegania przez podmioty warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi ZW2.1. Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków ZW2.2. Opracowanie i wydanie rozporządzeń o ustanowieniu obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych, w tym zbiorników wód podziemnych (GZWP) Ryzyka J I RZGW WIOŚ Urząd Miasta RZWG Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Wskaźnik B 3. Właściciel zadania Cel Kierunek interwencji Nazwa Wartoś ć bazowa C D E F zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności ogółem (hm3) 10,3 9 udział przemysłu w zużyciu wody ogółem (%) 47,3 40 GWS.1.2 Ograniczanie ilości zużywanej wody poprzez recyrkulację wody w zakładach przemysłowych i zamykanie obiegów wody Zakłady produkcyjne odsetek ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków (%) 93,8 100 GWS.2.1. Przebudowa i rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej Urząd Miasta długość sieci kanalizacji sanitarnej (km) 243,5 250 długość sieci kanalizacji deszczowej (km) 81,9 90 Sprawny i funkcjonalny system kanalizacyjno-wodociągowy A gospodarka wodno-ściekowa Lp. Obszar interwencji GWS.1. Ograniczenie zużycia wody na terenie miasta Ruda Śląska GWS.2. Zwiększenie dostępności mieszkańców Rudy Śląskiej do zbiorczego systemu odprowadzania ścieków oraz oczyszczalni ścieków Zadania Wartość docelowa G H GWS.1.1. Ograniczanie zużycia wody poprzez zmniejszenie strat na przesyle oraz optymalizację wykorzystania istniejącej infrastruktury wodnej (systemy sterowania, monitoringu i przesyłania danych) GWS.2.2. Przebudowa i rozbudowa sieci kanalizacji deszczowej Ryzyka J I Urząd Miasta Urząd Miasta Brak możliwości finansowych zakładów do realizacji zadania Brak możliwości finansowych 115 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Wskaźnik Lp. Obszar interwencji A B Cel Kierunek interwencji Nazwa Wartoś ć bazowa C D E F G H 116 Ochrona przed zagrożeniami środowiskowymi oraz zapewnienie zrównoważonego rozwoju w warunkach zmian klimatu 4. adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagrożenia środowiska GWS.2.3. Poprawa efektywności odwadniania osadów (dehydrator elektroosmotycz.) w oczyszczalni ścieków Halemba Centrum AK.1. Zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziow ego mieszkańców Rudy Śląskiej liczba osób zagrożonych powodzią 45 0 AK1.1. Rozbudowa systemu zabezpieczeń powodziowych na terenie miasta Ruda Śląska, w tym stworzenie systemu wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń powodziowych AK1.2. Usuwanie drzew i zakrzaczeń, usuwanie zatorów, zabudowa wyrw materiałem faszynowokamiennym, uzupełnienie ubezpieczeń skarp rzeki Kłodnica km 60+000 – 64+000 AK.2. Adaptacja Rudy Śląskiej do zmian klimatu opracowanie planu adaptacji do zmian klimatu dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców 0 1 Właściciel zadania Zadania Wartość docelowa AK.2.1. Opracowania planu adaptacji do zmian klimatu dla Rudy Śląskiej Ryzyka J I Urząd Miasta ŚZMiUW, PWiK, Urząd Miasta RZGW Urząd Miasta Brak możliwości finansowych Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Wskaźnik Lp. Obszar interwencji A B Cel Kierunek interwencji Nazwa Wartoś ć bazowa C D E F G H hierarchią z zgodnie Gospodarowanie odpadami postępowania z odpadami 5. gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów AK.3. Przeciwdziałanie skutkom suszy GO.1. Zrównoważone gospodarowanie odpadami oraz zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu, w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury GO.2. Racjonalna gospodarka odpadami niebezpiecznymi poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło poziom odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania 14,52% 0% 30% wagowo w 2018 roku i 50% w roku 2020 0% Właściciel zadania Zadania Wartość docelowa Ryzyka J I AK.3.1. Opracowanie planów przeciwdziałania skutkom suszy w regionach wodnych w obszarze działania RZGW Gliwice RZGW GO.1.1. Zwiększenie udziału odzysku w tym recyklingu odpadów komunalnych: papieru i tektury, metali, tworzyw sztucznych oraz szkła Urząd Miasta GO.1.2. Dalsza edukacja i promowanie właściwych zachowań w zakresie selektywnej zbiórki odpadów Urząd Miasta GO.1.3. Dalsze przetwarzanie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji poprzez kompostowanie i recykling Urząd Miasta GO.2.1. Sukcesywne usuwanie i unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest Urząd Miasta 117 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Wskaźnik Lp. Obszar interwencji A B Cel Kierunek interwencji Nazwa Wartoś ć bazowa C D E F G H GO.2.2. Kontynuacja selektywnego zbierania i odbierania przeterminowanych środków ochrony roślin, leków, baterii, akumulatorów oraz innych odpadów niebezpiecznych GO.3.1. Wprowadzanie systemów zarządzania środowiskowego, w tym EMAS i ISO 14001 GO.3. Zapobieganie powstawaniu odpadów zmieszane odpady komunalne zebrane w ciągu roku na 1 mieszkańca 321,9 kg 270 kg Ryzyka J I Urząd Miasta Przedsiębiorstwa urzędy i instytucje GO.3.2. Promocja ponownego wykorzystania i napraw Urząd Miasta, organizacje pozarządowe, placówki edukacyjne GO.3.3. Prowadzenie kampanii edukacyjnych dot. gospodarowania odpadami, w tym ZPO Urząd Miasta, organizacje pozarządowe, placówki edukacyjne GO.3.4. Naklejka „NIE‟ na skrzynce pocztowej (dotyczy nieadresowanej korespondencji oraz ulotek reklamowych) 118 Właściciel zadania Zadania Wartość docelowa mieszkańcy miasta Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Wskaźnik B 6. Cel Kierunek interwencji Nazwa Wartoś ć bazowa C D E F Zrównoważone użytkowanie oraz odnawianie zasobów, tworów i składników przyrody A zasoby przyrodnicze Lp. Obszar interwencji ZP.1. Zachowanie i rozwój istniejących zasobów zieleni miejskiej ZP.2.Trwale zrównoważona gospodarka leśna udział terenów zieleni w powierzchni ogółem lesistość miasta 4% 19,7% G 6% 22,0% Właściciel zadania Zadania Wartość docelowa H I ZP.1.1. Rewitalizacja Parku Kozioła Urząd Miasta ZP.1.2. Rewitalizacja wybranych podwórek i skwerów na terenie Miasta Ruda Śląska metodą partycypacyjną (ZIT) Urząd Miasta ZP.1.3. Modernizacja i utrzymanie terenów zieleni Urząd Miasta ZP.1.4.Egzekwowanie od inwestorów obowiązku realizacji projektu w części dotyczącej zieleni Urząd Miasta ZP.2.1.Ochrona gleb i wód leśnych Nadleśnictwo Katowice ZP.2.2. Wykonywanie zabiegów profilaktycznych i ochronnych Nadleśnictwo Katowice ZP.2.3. Wykonywanie planów urządzenia lasów Nadleśnictwo Katowice ZP.2.4. Przebudowa drzewostanów w kierunku zgodności z siedliskiem Nadleśnictwo Katowice Ryzyka J 119 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Wskaźnik 8. 120 klimat akustyczny 7. Nazwa Wartoś ć bazowa C D E F Rekultywacja terenów w celu nadania im nowych funkcji B Cel Kierunek interwencji Poprawa klimatu akustycznego w mieście A tereny poprzemysłowe i zdegradowane Lp. Obszar interwencji TP. 1. Rewitalizacja oraz rekultywacja terenów poprzemysłowych i zdegradowanych KA.1.Ograniczenie przekroczeń poziomów dopuszczalnych hałasu drogowego w mieście powierzchnia terenów wymagających rekultywacji lub rewitalizacji liczba osób narażonych na przekroczenia hałasu drogowego ok. 40 ha LDWN917 LN-732 G Właściciel zadania Zadania Wartość docelowa H J I TP.1.1.Rewitalizacja terenów i obiektów poprzemysłowych Urząd Miasta, właściciele terenów TP.1.2. Uporządkowanie stanu formalno-prawnego terenów poprzemysłowych Urząd Miasta, właściciele terenów KA.1.1.Opracowanie studium komunikacyjnego dla miasta Urząd Miasta KA.1.2. Poprawa systemu komunikacji publicznej w mieście, w tym budowa centrum przesiadkowego Urząd Miasta KA1.3.Poprawa funkcjonalności i parametrów technicznych oraz udrożnienie układu sieci dróg publicznych na terenie Miasta Ruda Śląska Urząd Miasta KA.1.4.Rozwój transportu rowerowego połączonego ze ścieżkami w sąsiednich miastach Urząd Miasta 0 ha LDWN- 270 LN- 220 Ryzyka Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Wskaźnik 10. zasoby geologiczne 9. Nazwa Wartoś ć bazowa C D E F Ochrona mieszkańców miasta przed promieniowaniem elektromagnetycznym B Cel Kierunek interwencji PEM.1. Ograniczanie oddziaływania pól elektromagnetycznych Zachowanie w dobrym stanie oraz racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi miasta A promieniowanie elektromagnetyczne Lp. Obszar interwencji ZG.1. Ograniczanie presji na środowisko związanej z eksploatacją kopalin liczba osób narażonych na ponadnormatywne promieniowanie elektromagnestyczne 0 G H 0 Właściciel zadania Zadania Wartość docelowa PEM.1.1. Wprowadzenie do planów zagospodarowanie przestrzennego zapisów dot. ochrony przed polami elektromagnetycznymi PEM.1.2. Preferowanie nisko konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego Ryzyka J I Urząd Miasta Urząd Miasta ZG.1.1. Dokumentowanie nowych złóż i bilansowanie zasobów. przedsiębiorstwa i jednostki naukowobadawcze ZG1.2. Nadzór i kontrola nad ruchem zakładów górniczych w zakresie ochrony środowiska i gospodarki złożem organy nadzoru górniczego ZG.1.3. Spotkania „Zespołu Porozumiewawczego ds. oceny eksploatacji górniczej pod terenami miasta Ruda Śląska” Urząd Miasta, Urząd Górniczy, kopalnie 121 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Wskaźnik B 11. 122 Cel Kierunek interwencji Nazwa Wartoś ć bazowa C D E F Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem antropogenicznym oraz racjonalna gospodarka zasobami glebowymi A gleby Lp. Obszar interwencji GL.1.Przeciwdziała nie niekorzystnym zmianom naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi GL.2.Zachowanie możliwie dobrego stanu gleb rolniczych G Właściciel zadania Zadania Wartość docelowa H J I ZG.1.4.Wykorzystanie nowoczesnych technik poszukiwawczych i wydobywczych zakłady górnicze GL.1.1.Przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogenne Zarząd Województwa Śląskiego, WODR GL.1.2.Ochrona gruntów rolnych i leśnych przed zmianą zagospodarowania poprzez właściwe uwzględnianie w dokumentach planistycznych (MPZiP, SKiUZP), Urząd Miasta GL.2.1.Rekultywacja gleb zdegradowanych i zdewastowanych, w celu przywrócenia im funkcji przyrodniczych, rekreacyjnych lub rolniczych Właściciele gruntów GL.2.2.Remediacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych Ryzyka Właściciele gruntów, RDOŚ Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Wskaźnik Lp. Obszar interwencji A B Cel Kierunek interwencji Nazwa Wartoś ć bazowa C D E F G H Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych oraz minimalizacja ich skutków 12. poważne awarie przemysłowe GL.3. Kontrola stanu zanieczyszczeń gleb PAP.1.Zmniejszenie zagrożenia wystąpienia poważnej awarii oraz minimalizacja skutków w przypadku wystąpienia awarii liczba zdarzeń o znamionach poważnej awarii oraz poważnych awarii na terenie miasta Ruda Śląska 0 Właściciel zadania Zadania Wartość docelowa Ryzyka J I GL.3.1. Kontrola poziomu zanieczyszczeń gleb rozwój sieci monitoringu gleb GIOŚ PAP.1.1.Przeciwdziałanie wystąpienia poważnych awarii (kontrola podmiotów, których działalność może stanowić przyczynę powstania poważnej awarii, szkolenia itp.) WIOŚ, przedsiębiorstwa 0 PAP.1.2.Usuwanie skutków poważnych awarii w środowisku Sprawcy awarii 123 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Wskaźnik B 13. 124 Cel Kierunek interwencji Nazwa Wartoś ć bazowa C D E F Kształtowanie świadomości ekologicznej mieszkańców miasta A edukacja ekologiczna Lp. Obszar interwencji EE.1. Upowszechnianie wiedzy z zakresu ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. EE.2. Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży liczba przeprowadzonych akcji dot. ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju ok. 80 G 100 Właściciel zadania Zadania Wartość docelowa H Ryzyka J I EE.1.1. Prowadzenie działań promujących postawy proekologiczne (akcje, kampanie, warsztaty itp.) Urząd Miasta, organizacje pozarządowe, placówki edukacyjne EE1.2. Promowanie i rozwijanie rozwiązań ekoinnowacyjnych. Urząd Miasta, organizacje pozarządowe, placówki edukacyjne EE.2.1. Zdobywanie wiedzy i umiejętności niezbędnych dla poprawy stanu środowiska przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły średnie i wyższe EE.2.2. Wsparcie zaplecza dydaktycznego służącego edukacji ekologicznej Urząd Miasta, organizacje pozarządowe, placówki edukacyjne Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 8 PLAN OPERACYJNY NA LATA 2015 – 2018 W rozdziale przedstawione zostaną szczegółowe cele, kierunki interwencji i proponowane do realizacji w latach 2015-2018 działania w podziale na wszystkie komponenty środowiska. 125 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Tabela 37. Plan operacyjny na lata 2015-2018 Lp. A Obszar interwencji Zadanie B C P.1.1.Modernizacja lub likwidacja konwencjonalnych źródeł ciepła w budynkach miejskich P.1.2.Wdrożenie systemu zarządzania energią w budynkach oświatowych 1. klimat i powietrze P.1.3.Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. zł) 2015 2016 2017 2018 RAZEM D E F G H Urząd Miasta - Urząd Miasta Urząd Miasta - - - - 21 668 - - - 10 000 Źródła finansowania Dodatkowe informacje o zadaniu I J K 35 450 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne 1 760 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne 31 670 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne Urząd Miasta - - - - 500 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne Dostawcy ciepła - - - - 5 500 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne P.2.2.Budowa sieci ciepłowniczej w celu podłączenia nowych odbiorców Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. - - - - 25 000 środki własne, fundusze pomocowe P.2.3.Budowa i modernizacja istniejącej sieci ciepłowniczej Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. - - - - 12 000 środki własne, fundusze pomocowe P.1.4.Modernizacja oświetlenia w budynkach zarządzanych przez Urząd Miasta P.2.1.Modernizacja i rozbudowa sieci ciepłowniczych P.3.1.Wymiana źródeł na paliwa stałe 126 Instytucja odpowiedzialna za realizację (+ jednostki włączone) Urząd Miasta Ruda Śląska, dostawca ciepła, osoby fizyczne, zarządcy budynków - - - - 40 600 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Lp. A Instytucja odpowiedzialna za realizację (+ jednostki włączone) 2015 2016 2017 2018 RAZEM C D E F G H I P.3.2.Termomodernizacja budynków mieszkalnych jednoi wielorodzinnych zarządcy budynków, wspólnoty mieszkaniowe P3.3.Przyłączenie budynków do sieci grzewczej zarządcy budynków, wspólnoty mieszkaniowe Obszar interwencji Zadanie B P.3.4.Zakup energooszczędnego oświetlenia P.4.1.Poprawa funkcjonalności i parametrów technicznych oraz udrożnienie układu sieci dróg publicznych P.4.2.Ograniczenie wtórnej emisji zanieczyszczeń P.4.3.Dokończenie budowy trasy N-S P.4.4.Opracowanie studium komunikacyjnego dla miasta 127 Urząd Miasta Ruda Śląska, osoby fizyczne, zarządcy budynków Urząd Miasta Zarządcy dróg Urząd Miasta Urząd Miasta Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. zł) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Źródła finansowania Dodatkowe informacje o zadaniu J K 54 420 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne 82 600 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne 1 500 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne 36 440 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne 280 730 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Lp. A Obszar interwencji Zadanie B C P.4.5. Poprawa systemu komunikacji publicznej w mieście, w tym budowa centrum przesiadkowego P.4.6.Rozwój transportu rowerowego połączonego ze ścieżkami w sąsiednich miastach P.5.1.Wytwarzanie i dystrybucja energii elektrycznej i cieplnej pochodzącej ze wszystkich źródeł odnawialnych 2. 128 zasoby i jakość wód P.5.2.Promowanie stosowania odnawialnych źródeł energii ZW1.1. Opracowanie i przyjęcie aktualizacji planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy ZW1.2. Prowadzenie kontroli przestrzegania przez podmioty warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi ZW2.1. Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków Instytucja odpowiedzialna za realizację (+ jednostki włączone) 2015 2016 2017 2018 RAZEM D E F G H Urząd Miasta Urząd Miasta Urząd Miasta Ruda Śląska, osoby fizyczne, zarządcy budynków, MŚP Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. zł) 500 400 - 500 1 300 - 11 000 700 - 10 400 700 - Źródła finansowania Dodatkowe informacje o zadaniu I J K 22 400 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne 3 100 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne 12 520 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne Urząd Miasta - - - - b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne RZGW - - - - b.d. środki własne - - - - b.d. środki własne - - - - b.d. środki własne WIOŚ Urząd Miasta Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 A 3. 129 2015 2016 2017 2018 RAZEM C D E F G H ZW2.2. Opracowanie i wydanie rozporządzeń o ustanowieniu obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych, w tym zbiorników wód podziemnych (GZWP) RZWG - - - GWS.1.1. Ograniczanie zużycia wody poprzez zmniejszenie strat na przesyle oraz optymalizację wykorzystania istniejącej infrastruktury wodnej (systemy sterowania, monitoringu i przesyłania danych) Urząd Miasta - - GWS.1.2 Ograniczanie ilości zużywanej wody poprzez recyrkulację wody w zakładach przemysłowych i zamykanie obiegów wody Zakłady produkcyjne - GWS.2.1. Przebudowa i rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej Urząd Miasta Zadanie B gospodarka wodno-ściekowa Lp. Instytucja odpowiedzialna za realizację (+ jednostki włączone) Obszar interwencji GWS.2.2. Przebudowa i rozbudowa sieci kanalizacji sieci kanalizacji deszczowej Urząd Miasta GWS.2.3. Poprawa efektywności odwadniania osadów (dehydrator elektroosmotycz.) w oczyszczalni ścieków Halemba Centrum Urząd Miasta Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. zł) Źródła finansowania Dodatkowe informacje o zadaniu I J K - b.d. środki własne - - b.d. środki własne, fundusze krajowe - - - b.d. środki własne zakładów 5619,3 151,5 8927,3 15651,0 35349,1 środki własne, fundusze krajowe, środki własne mieszkańców - - - - b.d. środki własne, fundusze międzynarodowe w tym unijne - - 13500,0 - 13500,0 środki własne Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 4. 5. 130 2016 2017 2018 RAZEM C D E F G H AK1.1. Rozbudowa systemu zabezpieczeń powodziowych na terenie miasta Ruda Śląska, w tym stworzenie systemu wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń powodziowych ŚZMiUW, PWiK, Urząd Miasta - - 150 B adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagrożenia środowiska A 2015 Zadanie gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Lp. Instytucja odpowiedzialna za realizację (+ jednostki włączone) Obszar interwencji Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. zł) Źródła finansowania Dodatkowe informacje o zadaniu I J K - 150 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe w tym unijne AK1.2. Usuwanie drzew i zakrzaczeń, usuwanie zatorów, zabudowa wyrw materiałem faszynowokamiennym, uzupełnienie ubezpieczeń skarp rzeki Kłodnica km 60+000 – 64+000 RZGW 95 - - - 95 środki krajowe AK2.1. Opracowania planu adaptacji do zmian klimatu dla Rudy Śląskiej Urząd Miasta - - - - b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe w tym unijne AK.3.1. Opracowanie planów przeciwdziałania skutkom suszy w regionach wodnych w obszarze działania RZGW Gliwice RZGW - - - - b.d. środki własne GO.1.1. Zwiększenie udziału odzysku w tym recyklingu odpadów komunalnych: papieru i tektury, metali, tworzyw sztucznych oraz szkła Urząd Miasta - - - - b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe w tym unijne GO.1.2. Dalsza edukacja i promowanie właściwych zachowań w zakresie selektywnej zbiórki odpadów Urząd Miasta - - - - b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe w tym unijne Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Lp. A 131 Instytucja odpowiedzialna za realizację (+ jednostki włączone) 2015 2016 2017 2018 RAZEM D E F G H GO.1.3. Dalsze przetwarzanie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji poprzez kompostowanie i recykling Urząd Miasta - - - GO.2.1. Sukcesywne usuwanie i unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest Urząd Miasta - - GO.2.2. Kontynuacja selektywnego zbierania i odbierania przeterminowanych środków ochrony roślin, leków, baterii, akumulatorów oraz innych odpadów niebezpiecznych Urząd Miasta - GO.3.1. Wprowadzanie systemów zarządzania środowiskowego, w tym EMAS i ISO 14001 przedsiębiorstwa GO.3.2. Promocja ponownego wykorzystania i napraw Urząd Miasta, organizacje pozarządowe, placówki edukacyjne Obszar interwencji Zadanie B C GO.3.3. Prowadzenie kampanii edukacyjnych dot. gospodarowania odpadami, w tym ZPO Urząd Miasta, organizacje pozarządowe, placówki edukacyjne GO.3.4. Naklejka „NIE‟ na skrzynce pocztowej (dotyczy nieadresowanej korespondencji oraz ulotek reklamowych) mieszkańcy miasta Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. zł) Źródła finansowania Dodatkowe informacje o zadaniu I J K - b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe w tym unijne - - b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe w tym unijne - - - b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe w tym unijne - - - - b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe w tym unijne - - - - b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe w tym unijne - - - - b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe w tym unijne - - - - - środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe w tym unijne zadanie prowadzone bezkosztowo Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Lp. A Obszar interwencji Zadanie B C 6. 132 zasoby przyrodnicze ZP.1.1. Rewitalizacja Parku Kozioła Instytucja odpowiedzialna za realizację (+ jednostki włączone) 2015 2016 2017 2018 RAZEM D E F G H Urząd Miasta Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. zł) 2 500 - - - Źródła finansowania Dodatkowe informacje o zadaniu I J K 2 500 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne ZP.1.2. Rewitalizacja wybranych podwórek i skwerów na terenie Miasta Ruda Śląska metodą partycypacyjną (ZIT) Urząd Miasta 100 1 020 1 020 1 020 3 160 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne ZP.1.3. Modernizacja i utrzymanie terenów zieleni Urząd Miasta - - - - b.d. środki własne ZP.1.4.Egzekwowanie od inwestorów obowiązku realizacji projektu w części dotyczącej zieleni Urząd Miasta - - - - b.d. - ZP.2.1.Ochrona gleb i wód leśnych Nadleśnictwo Katowice - - - - b.d. środki własne ZP.2.2. Wykonywanie zabiegów profilaktycznych i ochronnych Nadleśnictwo Katowice - - - - b.d. środki własne ZP.2.3. Wykonywanie planów urządzenia lasów Nadleśnictwo Katowice - - - - b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne ZP.2.4. Przebudowa drzewostanów w kierunku zgodności z siedliskiem Nadleśnictwo Katowice - - - - b.d. środki własne zadanie o charakterze regulacyjnym Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 7. 8. B C tereny poprzemysłowe i zdegradowane A Zadanie klimat akustyczny Lp. Obszar interwencji Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. zł) 2015 2016 2017 2018 RAZEM D E F G H Źródła finansowania Dodatkowe informacje o zadaniu I J K TP.1.1.Rewitalizacja terenów i obiektów poprzemysłowych Urząd Miasta, właściciele terenów - - - - b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne TP.1.2. Uporządkowanie stanu formalno-prawnego terenów poprzemysłowych Urząd Miasta, właściciele terenów - - - - - - b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne 22 400 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne 36 440 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne 3 100 środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne KA.1.1.Opracowanie studium komunikacyjnego dla miasta Urząd Miasta KA.1.2.Poprawa systemu komunikacji publicznej w mieście, w tym budowa centrum przesiadkowego Urząd Miasta KA.1.3.Poprawa funkcjonalności i parametrów technicznych oraz udrożnienie układu sieci dróg publicznych na terenie Miasta Ruda Śląska Urząd Miasta KA.1.4.Rozwój transportu rowerowego połączonego ze ścieżkami w sąsiednich miastach 133 Instytucja odpowiedzialna za realizację (+ jednostki włączone) Urząd Miasta - 500 - 400 - 500 - 1 300 - 11 000 - 700 - 10 400 - 700 zadanie o charakterze regulacyjnym Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 A 9. 2015 2016 2017 2018 RAZEM D E F G H PEM.1.1. Wprowadzenie do planów zagospodarowanie przestrzennego zapisów dot. ochrony przed polami elektromagnetycznymi Urząd Miasta - - - PEM.1.2. Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego Urząd Miasta - - - Zadanie B C promieniowanie elektromagnetyczne Lp. Instytucja odpowiedzialna za realizację (+ jednostki włączone) Obszar interwencji 10. zasoby geologiczne ZG.1.1. Dokumentowanie nowych złóż i bilansowanie zasobów. Źródła finansowania Dodatkowe informacje o zadaniu I J K - - - zadanie o charakterze regulacyjnym - - - - zadanie o charakterze regulacyjnym - - - b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne ZG1.2. Nadzór i kontrola nad ruchem zakładów górniczych w zakresie ochrony środowiska i gospodarki złożem organy nadzoru górniczego - - - - - - zadanie o charakterze kontrolnym ZG.1.3. Spotkania „Zespołu Porozumiewawczego ds. oceny eksploatacji górniczej pod terenami miasta Ruda Śląska” Urząd Miasta, Urząd Górniczy, kopalnie - - - - - - zadanie prowadzone bezkosztowo b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne ZG.1.4.Wykorzystanie nowoczesnych technik poszukiwawczych i wydobywczych 134 przedsiębiorstwa i jednostki naukowobadawcze Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. zł) zakłady górnicze - - - - Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Lp. A Obszar interwencji Zadanie B C GL.1.1.Przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogenne 12. 135 poważne awarie przemysłowe 11. gleby GL.1.2.Ochrona gruntów rolnych i leśnych przed zmianą zagospodarowania poprzez właściwe uwzględnianie w dokumentach planistycznych (MPZiP, SKiUZP), Instytucja odpowiedzialna za realizację (+ jednostki włączone) Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. zł) 2015 2016 2017 2018 RAZEM D E F G H Źródła finansowania Dodatkowe informacje o zadaniu I J K Zarząd Województwa Śląskiego, WODR - - - - - środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne Urząd Miasta - - - - - - zadanie o charakterze regulacyjnym - środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne koszty będą zależne od zastosowanych technik koszty będą zależne od zastosowanych technik GL.2.1.Rekultywacja gleb zdegradowanych i zdewastowanych, w celu przywrócenia im funkcji przyrodniczych, rekreacyjnych lub rolniczych Właściciele gruntów GL.2.2.Remediacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych Właściciele gruntów, RDOŚ - - - - - środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne GL.3.1. Kontrola poziomu zanieczyszczeń gleb - rozwój sieci monitoringu gleb GIOŚ - - - - - środki własne PAP.1.1.Przeciwdziałanie wystąpienia poważnych awarii (kontrola podmiotów, których działalność może stanowić przyczynę powstania poważnej awarii, szkolenia itp.) WIOŚ, przedsiębiorstwa - - - - - środki własne Sprawcy awarii - - - - - - PAP.1.2.Usuwanie skutków poważnych awarii w środowisku - - - - finansowanie wg potrzeb Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 A 13. 2015 2016 2017 2018 RAZEM C D E F G H EE.1.1. Prowadzenie działań promujących postawy proekologiczne (akcje, kampanie, warsztaty itp.) Urząd Miasta, organizacje pozarządowe, placówki edukacyjne EE1.2. Promowanie i rozwijanie rozwiązań ekoinnowacyjnych. Urząd Miasta, organizacje pozarządowe, placówki edukacyjne Zadanie B edukacja ekologiczna Lp. Instytucja odpowiedzialna za realizację (+ jednostki włączone) Obszar interwencji EE.2.1. Zdobywanie wiedzy i umiejętności niezbędnych dla poprawy stanu środowiska EE.2.2. Wsparcie zaplecza dydaktycznego służącego edukacji ekologicznej 136 przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły średnie i wyższe Urząd Miasta, organizacje pozarządowe, placówki edukacyjne Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. zł) - - - - - - - - - - - - - - - - Źródła finansowania Dodatkowe informacje o zadaniu I J K b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne b.d. środki własne, fundusze krajowe i międzynarodowe, w tym unijne Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska Część IV – ZAGADNIENIA SYSTEMOWE 9 9.1 ZARZĄDZANIE I MONITORING Narzędzia do zarządzania środowiskiem Zarządzanie środowiskiem ma na celu zarządzanie działaniami i procesami w ochronie środowiska w taki sposób, aby minimalizować czynniki niekorzystnie wpływające na jego stan. Skierowane jest na działania związane z zarządzaniem użytkowaniem, ochroną i kształtowaniem środowiska. Możliwe jest pod warunkiem zapewnienia odpowiednich narzędzi. Narzędzia do zarządzania środowiskiem można podzielić na instrumenty: prawno-administracyjne, finansowe, oddziaływania społecznego, strukturalne. 9.1.1 Instrumenty prawno administracyjne Do instrumentów prawno-administracyjnych należą m.in.: zakazy i nakazy, standardy (normy), pozwolenia administracyjne oraz proekologiczne procedury administracyjne. Zakazy i nakazy Zakazy i nakazy stanowią najbardziej rygorystyczny instrument. Zakazy dotyczą m.in.: emisji związków niebezpiecznych dla środowiska i zdrowia ludzi (np. dioksyn, arsenu), stosowania technologii niebezpiecznych dla środowiska, stosowania pierwiastków/związków/materiałów niebezpiecznych dla środowiska i zdrowia ludzi (np. rtęci, azbestu), uruchamiania zakładów bez odpowiednich urządzeń ochronnych, wstępu na teren ścisłego środowiska (OOŚ). Standardy Wśród standardów wyróżniamy m.in.: standardy emisyjne, standardy jakości środowiska oraz inne np. normy produktowe, normy techniczno-technologiczne, normy właściwego postępowania. Standardy emisyjne dopuszczalne wielkości emisji, które mogą być określone indywidualnie dla danej instalacji lub ogólnie dla poszczególnych typów instalacji w rozporządzeniach. Standardy jakości środowiska czyli wymagania, które muszą być spełnione w określonym czasie przez środowisko jako całość lub jego poszczególne elementy przyrodnicze. Określają one maksymalne, dopuszczalne stężenie substancji w powietrzu, w wodzie, w glebie i ziemi oraz dopuszczalne poziomy hałasu lub promieniowania, mogą być zróżnicowane w zależności od obszarów. Inne, w tym m.in.: normy produktowe (np. dopuszczalne stężenie ołowiu w benzynie), normy techniczno-technologiczne (określają rodzaj i ilość zanieczyszczeń), które mogą powstawać w danym procesie produkcyjnym lub podczas użytkowania danego urządzenia, normy właściwego postępowania (np. przewóz substancji niebezpiecznych). Pozwolenia Pozwolenie emisyjne np. na emisję pyłów i gazów do powietrza, wprowadzanie ścieków do wód lub powierzchni ziemi, wytwarzanie odpadów, emitowanie hałasu, emitowanie pól elektromagnetycznych, zintegrowane oddziaływanie na środowisko. Pozwolenie eksploatacyjne np. koncesje na poszukiwanie lub rozpoznanie złóż, koncesje na wydobywanie kopalin ze złóż, koncesje na bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, pozwolenie wodnoprawne w zakresie wykonania urządzeń wodnych, poboru wód podziemnych, rolniczego wykorzystania ścieków, decyzje o wyłączeniu gruntów rolnych i leśnych z produkcji. 137 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Proekologiczne procedury administracyjne W tym np. procedury postępowania w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, procedury postępowania w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz na obszar Natura 2000, procedury postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, procedury dostępu społeczeństwa do informacji o środowisku, procedury zapewnienia udziału społeczeństwa w ochronie środowiska. 9.1.2 Instrumenty finansowe Do instrumentów finansowych należą: instrumenty o charakterze opłat i podatków, instrumenty oparte na transakcjach rynkowych, zachęty finansowe, administracyjne kary pieniężne i inne instrumenty dobrowolnego stosowania. Instrumenty o charakterze opłat i podatków Instrumenty o charakterze opłat i podatków np. opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, które ponoszą podmioty korzystające ze środowiska. Zachęty finansowe Zachęty finansowe, czyli pomoc finansowa udzielana przez państwo skierowana do podmiotów gospodarczych. Zadaniem zachęt finansowych jest wspieranie inwestycji proekologicznych. Pochodzą z budżetu państwa lub samorządów lokalnych, funduszy ekologicznych, pomocy zagranicznej. Mogą mieć one formę dotacji, kredytów i pożyczek udzielanych na preferencyjnych warunkach. Administracyjne kary pieniężne Administracyjne kary pieniężne, czyli przymusowe bezzwrotne świadczenie ponoszone za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska ustalonych przepisami prawnymi. 9.1.3 Instrumenty oddziaływania społecznego Celem instrumentów oddziaływania społecznego jest ukierunkowanie proekologicznego zachowania społeczeństwa w tym przestrzegania zakazów i nakazów. Oparte są one na założeniu, że zachowanie podmiotów i grup następuje w wyniku pozyskiwania informacji. Do instrumentów oddziaływania społecznego zaliczyć można: Edukacja ekologiczna Edukacja ekologiczna, czyli działania mające na celu usprawnienie działań samorządów poprzez profesjonalne dokształcanie i systemy szkoleń, wdrożenie interdyscyplinarnego modelu pracy, współpraca i partnerstwo między instytucjami, a także budowanie powiązań między władzami samorządowymi a społeczeństwem. Działania edukacyjne oraz szkolenia powinny być organizowane dla: pracowników administracji rządowej i samorządowej, samorządów mieszkańców, nauczycieli szkół wszystkich szczebli, członków organizacji pozarządowych, dziennikarzy, dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych. Dostęp społeczeństwa do informacji Dostęp społeczeństwa do informacji poprzez udział społeczeństwa w zarządzaniu należy zapewnić przy użyciu narzędzi takich jak konsultacje społeczne, debaty publiczne czy uzgodnienia. 138 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska Instrumenty dobrowolnego stosowania Instrumenty dobrowolnego stosowania to m.in. umowy, porozumienia oraz dobrowolne procedury. Wynikają z różnych dokumentów o nieobligatoryjnym charakterze. Przykładem mogą być procedury technologiczne, procedury określone w normach zarządzania środowiskowego. Zalecenia ekologiczne Zalecenia ekologiczne wskazują określone działania lub rozwiązania technologiczne, techniczne i organizacyjne, które jednostka może wdrożyć w celu uzyskania wyższej ekologiczno-ekonomicznej efektywności funkcjonowania. Przykładem może być zbiór zaleceń w zakresie oszczędzania energii w jednostkach administracji publicznej. 9.1.4 Instrumenty strukturalne Instrumentami strukturalnymi są: strategiczne i operacyjne dokumenty o zasięgu lokalnym, interdyscyplinarne i sektorowe, wytyczające cele i określające zadana do realizacji (strategie rozwoju, studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, plan zagospodarowania przestrzennego województwa, plany miejscowe, programy i strategie sektorowe, raporty oceny oddziaływania na środowisko itp.), spójny system monitoringu oraz zintegrowana baza danych o środowisku pozwalająca na cykliczną weryfikację stopnia osiągania wymaganych i założonych w programie wskaźników. 9.2 Monitoring środowiska Szczególnie ważnym dla oceny wdrażania Programu jest monitoring stanu środowiska prowadzony w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, będącego systemem pozyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji. Zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska, Państwowy Monitoring Środowiska stanowi system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku. Zgromadzone informacje służą wspomaganiu działań na rzecz ochrony środowiska poprzez systematyczne informowanie organów administracji i społeczeństwa o: jakości elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jakości środowiska lub innych poziomów określonych przepisami oraz obszarach występowania przekroczeń tych standardów i poziomów, występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych, przyczynach tych zmian, w tym powiązaniach przyczynowo-skutkowych występujących pomiędzy emisjami i stanem elementów przyrodniczych. Za opracowywanie programów Państwowego Monitoringu Środowiska obejmujących zadania realizowane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska i instytucje z nim współpracujące, zgodnie z art. 23 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, jest odpowiedzialny Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska. Celem zadań wykonywanych przez Inspektorat jest diagnozowanie stanu środowiska, wskazanie przyczyn tego stanu i nakreślenie kierunków działań koniecznych dla utrzymania obecnego stanu środowiska lub poprawy jego jakości. Informacje wytworzone w ramach PMŚ wykorzystywane są przez jednostki administracji samorządowej i rządowej dla potrzeb operacyjnego zarządzania środowiskiem oraz do monitorowania skuteczności działań i strategicznego planowania w zakresie ochrony środowiska. 139 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Ponadto, są podstawą do strategicznych ocen oddziaływania na środowisko oraz służą do planowania zrównoważonego rozwoju na wszystkich poziomach zarządzania. Podstawowym blokiem w systemie PMŚ jest blok - stan, obejmujący działania związane z pozyskiwaniem, gromadzeniem, analizowaniem i upowszechnianiem informacji o poziomach substancji i innych wskaźników charakteryzujących stan poszczególnych elementów przyrodniczych. W oparciu o dane zgromadzone w ramach tego bloku wykonywane są oceny dla poszczególnych komponentów. Programy pomiarowo-badawcze realizowane są w ramach niżej wymienionych podsystemów: 9.3 jakości powietrza, jakości wód powierzchniowych i podziemnych, jakości gleby i ziemi, hałasu, pól elektromagnetycznych. Struktura zarządzania oraz uczestnicy wdrażania Programu Program ochrony środowiska pełni szczególną rolę w procesie realizacji zrównoważonego rozwoju. Stanowi on narzędzie koordynacji działań podejmowanych w sferze ochrony środowiska przez służby administracji publicznej oraz instytucje i przedsiębiorstwa. Poniższy rysunek przedstawia obowiązujące i umocowane w prawie etapy aktualizacji i zarządzania Programu. Rysunek 6 Etapy aktualizacji i zarządzania Programem ochrony środowiska. 60 60 Opracowanie własne- ATMOTERM S.A. 140 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska Podstawową zasadą realizacji Programu jest ustalenie systemu zarządzania nim. Dobra organizacja zarządzania Programem umożliwi jego sprawne wdrożenie oraz monitorowanie. Na jego realizację będą miały wpływ również opisane wyżej instrumenty. Uczestnikami wdrażania Programu są: podmioty odpowiedzialne za organizację i zarządzanie Programem, podmioty realizujące zadania Programu, podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty Programu, społeczność jako główny podmiot odbierający wyniki działań Programu. Bezpośrednią odpowiedzialność za wdrożenie Programu ponosi Prezydent Miasta Ruda Śląska i działający z jego upoważnienia naczelnicy wydziałów oraz dyrektorzy jednostek organizacyjnych Miasta. Realizacja szeregu zadań wymaga udziału administracji rządowej i samorządowej szczebla wojewódzkiego oraz przedsiębiorców. Wymaga także szerokiego wsparcia społecznego, w tym pozarządowych organizacji ekologicznych. Realizatorem zadań określonych w Programie w przeważającej części jest Urząd Miasta Ruda Śląska jako jednostka samorządu terytorialnego wraz z podległymi jej jednostkami organizacyjnymi, a także przedsiębiorcy, inspekcje, straż oraz mieszkańcy miasta. Do podmiotów kontrolujących przebieg realizacji i efekty wdrażania Programu zaliczyć należy przede wszystkim służby ochrony środowiska (administracja rządowa, samorządowa oraz specjalna) w dyspozycji, których znajdują się instrumenty kontroli i monitoringu. Podmioty te kontrolują respektowanie prawa, prowadzą monitoring stanu środowiska. Ostatecznymi beneficjentami przedsięwzięć podejmowanych w ramach Programu będą mieszkańcy Rudy Śląskiej. Program pełni szczególną rolę w procesie realizacji zrównoważonego rozwoju. Program stanowi narzędzie koordynacji działań podejmowanych w sferze ochrony środowiska przez służby administracji publicznej oraz instytucje i przedsiębiorstwa. 9.4 Harmonogram realizacji Programu W tabeli poniżej przedstawiono harmonogram procesu wdrażania Programu, obejmujący powtarzające się działania, przeznaczone do realizacji oraz z zakresu monitoringu. W procesie wdrażania Programu, harmonogram ten może ulegać zmianom w oparciu o ocenę postępu osiągania założonych celów oraz w oparciu o uwarunkowania zewnętrzne. Tabela 38 Harmonogram wdrażania Programu Rok Lp. 2015 2016 2017 2018 Zadania 1. Program ochrony środowiska dla Miasta Ruda Śląska 1.1 Cele długoterminowe do 2022 1.2 Kierunki działań 2015- 2018 1.3 Lista priorytetowych 2. Monitoring realizacji Programu 2.1 Monitoring stanu środowiska 2.2 Monitoring polityki środowiskowej 2.2.1 Mierniki efektywności Programu 2.2.2 Ocena realizacji priorytetowych 2.2.3 Raporty z realizacji Programu przedsięwzięć przedsięwzięć 2015-2018 X X X X X X X X 141 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Rok Lp. 2015 2016 2017 2018 Zadania 2.2.4 Ocena realizacji celów długookresowych i kierunków działań 2.2.5 Aktualizacja Programu ochrony środowiska 9.5 Monitoring wdrażania Programu X X Proces wdrażania Programu wymaga kontroli i odpowiedniego monitoringu, którego najważniejszym elementem jest ocena realizacji zadań z punktu widzenia osiągania założonych celów. Aby wdrażanie Programu Ochrony Środowiska przebiegało sprawnie, konieczne jest wprowadzenie w życie podstawowych zasad monitoringu, tj. okresowych ocen i analiz: stopnia realizacji przedsięwzięć i zadań, poziomu wykonania przyjętych celów, rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich realizacją, przyczyn tych rozbieżności. Prezydent Miasta będzie oceniał co dwa lata stopień wdrożenia Programu i co dwa lata będzie przygotowywał raport z wykonania Programu. Cele i kierunki działań powinny być weryfikowane co 4 lata. Tak przyjęta procedura pozwala na spełnienie wymogów ustawowych Prawa ochrony środowiska. Dla kontroli realizacji Programu i stanu środowiska i jego zagrożeń będzie prowadzony monitoring składający się z dwóch części: monitoring wewnętrzny: analiza tempa i stopnia realizacji poszczególnych zadań wynikających z Programu, analiza przedmiotu procesów administracyjnych oraz bieżących problemów środowiskowych; monitoring zewnętrzny: analiza stanu środowiska, analiza planów i przedsięwzięć, których realizacja będzie wpływać na stan i jakość środowiska; wykonywany on będzie m.in. przez służby prowadzące Państwowy Monitoring Środowiska oraz jednostki kontrolne administracji państwowej. 9.6 Mierniki efektywności Programu Właściwy system oceny realizacji Programu powinien być oparty na odpowiednio dobranych wskaźnikach presji, stanu i reakcji: wskaźniki presji odnoszą się do tych form działalności, które zmniejszają ilość i jakość zasobów środowiska, przy czym wyróżnia się: wskaźniki presji bezpośredniej, wyrażonej w kategoriach emisji zanieczyszczeń lub konsumpcji zasobów środowiska, wskaźniki presji pośredniej, opisujących te szkodliwe formy działalności ludzkiej, które 142 w efekcie prowadzą do wywierania presji bezpośredniej; wskaźniki stanu odnoszą się do jakości środowiska i jakości jego zasobów, jako takie odnoszą się do ostatecznych celów realizacji Programu i powinny być konstruowane w sposób umożliwiający dokonanie przeglądowej oceny stanu środowiska i zmian dokonujących się w czasie; wskaźniki reakcji pokazują, w jakim stopniu społeczeństwo zainteresowane jest odpowiedzią na stan środowiska. Reakcja społeczna dotyczyć może indywidualnych i grupowych działań Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska prowadzących do ograniczenia, opanowania lub uniknięcia negatywnego oddziaływania na środowisko i ewentualnie powstrzymanie postępującej już degradacji środowiska. Ocena realizacji Programu wykonywana będzie w oparciu o wskaźniki (mierniki efektów) związane z realizacją poszczególnych kierunków działań oraz wskaźniki stanu środowiska. Wskaźniki realizacji Programu przedstawiano poniżej: Tabela 39 Wskaźniki efektywności realizacji Programu L.p. Wskaźnik Jednostka Wartość wskaźnika w roku 2014 Miejsce pozyskiwania danych do określenia wskaźnika Oczekiwany trend zmian w wyniku realizacji POŚ do 2018 r.* Docelowa wartość wskaźnika KLIMAT I POWIETRZE (P) 1. całkowite zużycie energii w budynkach publicznych MWh 39 225,66 Urząd Miasta 32 000 2. sprzedaż energii cieplnej w przeliczeniu na kubaturę budynków mieszkalnych ogrzewanych centralnie ogółem GJ 175,23* GUS ok. 200 3. całkowite zużycie energii w gosp. domowych MWh 105 953 GUS ok. 90 000 4. udział dróg o: a) złym stanie technicznym b)przeciętnym stanie technicznym, w ogólnej długości dróg powiatowych % a) 9* b) 82* Urząd Miasta a) 4 b) 70 5. długość ścieżek rowerowych ogółem km 13,8* GUS 25 6. udział produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w produkcji energii elektrycznej ogółem % - Urząd Miasta 20 ZASOBY I JAKOŚĆ WÓD (ZW) 7. udział JCWP o stanie/potencjale dobrym i bardzo dobrym (%) % 0 WIOŚ 50 8. udział JCWPd o stanie dobrym % 0 WIOŚ 100 GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA (GWS) 9. zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności ogółem hm3 10,3* GUS 9 10. udział przemysłu w zużyciu wody ogółem % 47,3* GUS 40 11. odsetek ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków % 93,8* GUS 100 143 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 12. długość sieci kanalizacji sanitarnej km 243,5* GUS 250 13. długość sieci kanalizacji deszczowej km 81,9* GUS 90 ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU I NADZWYCZAJNE ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA (AK) 14. liczba osób zagrożonych powodzią os. 45 KZGW (mapy ryzyka powodziowego) 0 15. opracowanie planu adaptacji do zmian klimatu dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców szt. 0 Urząd Miasta 1 GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW (GO) 16. poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło % 14,52 Urząd Miasta 30% wagowo w 2018 roku i 50% w roku 2020 17. poziom odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania % 0 Urząd Miasta 0 18. zmieszane odpady komunalne zebrane w ciągu roku na 1 mieszkańca kg 321,9 Urząd Miasta 270 19. udział terenów zieleni w powierzchni ogółem % 4 GUS 6 20. lesistość miasta % 19,7 GUS 22,0 21. powierzchnia terenów wymagających rekultywacji lub rewitalizacji 0 22. liczba osób narażonych na przekroczenia hałasu drogowego LDWN-270 LN-220 0 0 ZASOBY PRZYRODNICZE (ZP) TERENY POPRZEMYSŁOWE I ZDEGRADOWANE (TP) ha ok. 40 Urząd Miasta KLIMAT AKUSTYCZNY (KA) os. LDWN-917 LN-732 Mapa akustyczna PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE (PEM) 23. liczba osób narażonych na ponadnormatywne promieniowanie elektromagnetyczne os. 0 WIOŚ POWAŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE (PAP) 24. 144 liczba zdarzeń o znamionach poważnej awarii oraz poważnych awarii na terenie miasta Ruda Śląska szt. 0 WIOŚ Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska EDUKACJA EKOLOGICZNA (EE) 25. liczba przeprowadzonych akcji dot. ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju szt. ok. 80 Urząd Miasta 100 *najaktualniejsza dana za 2013 10 ASPEKTY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU 10.1 Potrzeby finansowe na realizację Programu Zestawienie szacunkowych kosztów realizacji działań zapisanych w planie operacyjnym Programu dla poszczególnych komponentów środowiskowych oraz zestawienie kosztów związanych z wdrażaniem i monitorowaniem realizacji Programu ochrony środowiska w latach 2015-2018 przedstawia poniższa tabela. Tabela 40 Koszty realizacji planu operacyjnego Programu w latach 2015-201861 Priorytet środowiska Klimat i powietrze (P) Zasoby i jakość wód (ZW) Gospodarka wodno-ściekowa (GWS) Adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagrożenia środowiska (AK) Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów (GO) Zasoby przyrodnicze (ZP) Tereny poprzemysłowe i zdegradowane (TP) Klimat akustyczny (KA) Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) Zasoby geologiczne (ZG) Gleby (GL) Poważne awarie przemysłowe (PAP) Edukacja ekologiczna (EE) Razem [tys. zł] 643 190 48 849 245 5 660 61 940* 697 944 *finansowanie zadań z klimatu akustycznego pokrywa się z finansowaniem działań z powietrza Najwięcej środków w ramach realizacji Programu będzie skierowanych na ochronę powietrza a także na regulowanie gospodarki wodno-ściekowej. 10.2 Źródła finansowania zadań z zakresu ochrony środowiska Na podstawie przeprowadzonej analizy możliwości finansowania działań, określonych w planie operacyjny, poniżej dokonano zestawienia potencjalnych źródeł finansowania w podziale na poszczególne komponenty środowiska. Opis dostępnych źródeł finansowania na podstawie poniższej tabeli: 61 Źródło- opracowanie własne 145 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Tabela 41 Źródła finansowania Komponent środowiska Źródło finansowania ZP ZW P KA PEM GO ZG AZK GL EE POiŚ RPO WŚ NFOŚiGW WFOŚiGW w Katowicach Program LIFE System Zielonych Inwestycji -GIS Program Intelligent Energy Europe kredyty i pożyczki preferencyjne kredyty i pożyczki udzielane przez banki komercyjne Objaśnienia: POIiŚ – Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko RPO WŚ - Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, WFOŚiGW w Katowicach – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach Program Infrastruktura i Środowisko 2014-202062 Program Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 to krajowy program wspierający gospodarkę niskoemisyjną, ochronę środowiska, przeciwdziałanie i adaptację do zmian klimatu, transport i bezpieczeństwo energetyczne. Wsparcie z POIiŚ 2014- 2020 przewidziane jest dla: Mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw, osób fizycznych, samorządów, organizacji i innych podmiotów (administracja publiczna, przedsiębiorstwa realizujące cele publiczne, instytucje wspierające biznes, partnerstwa, służby publiczne inne niż administracja, instytucje ochrony zdrowia, duże przedsiębiorstwa, rolnicy, rybacy, organizacje społeczne i związki wyznaniowe, instytucje nauki i edukacji). Wsparcie można otrzymać w ramach siedmiu osi priorytetowych, do których przyporządkowano priorytety inwestycyjne. Poniżej scharakteryzowano poszczególne osie priorytetowe. I. Zmniejszenie emisyjności gospodarki. Oś priorytetowa I przeznaczona jest do finansowania wyłącznie z jednego funduszu (tj. Funduszu Spójności). W ramach poszczególnych priorytetów inwestycyjnych przewiduje się wsparcie na budowę i przebudowę instalacji OZE, przebudowę linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie, kompleksową modernizację energetyczną, zastosowanie energooszczędnych technologii, wprowadzanie systemów zarządzania energią, przebudowę systemów grzewczych (wraz z wymianą i przyłączeniem źródła ciepła), systemów wentylacji i klimatyzacji, zastosowanie 62 https://www.pois.gov.pl/ 146 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska automatyki pogodowej i systemów zarządzania budynkiem; budowę lub przebudowę w kierunku inteligentnych sieci dystrybucyjnych, działania w zakresie popularyzacji wiedzy na temat inteligentnych systemów przesyłu i dystrybucji energii, rozwiązań, standardów, najlepszych praktyk w zakresie związanym z inteligentnymi sieciami elektroenergetycznymi, budowę nowych odcinków sieci cieplnej wraz z przyłączami i węzłami ciepłowniczymi, przebudowę istniejących systemów ciepłowniczych; budowę, przebudowę instalacji wysokosprawnej kogeneracji. II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. Priorytety inwestycyjne wyznaczone w ramach tej osi pochodzą z dwóch celów tematycznych 5. i 6., tj. Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem oraz Zachowanie i ochrona środowiska oraz promowanie efektywnego gospodarowania zasobami. Oś II przewiduje wsparcie dla opracowania lub aktualizacji dokumentów strategicznych wymaganych prawem unijnym lub krajowym lub przewidzianych w SPA 2020, poprawy bezpieczeństwa powodziowego i przeciwdziałania suszy, zabezpieczenia przed skutkami zmian klimatu obszarów szczególnie wrażliwych, infrastruktury w zakresie systemów selektywnego zbierania odpadów, instalacji do recyklingu i odzysku poszczególnych frakcji materiałowych odpadów, instalacji do mechanicznego i biologicznego przetwarzania odpadów, instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych wraz z odzyskiem energii, infrastruktury zagospodarowania ścieków i osadów komunalnych, ochrony in-situ i ex-situ zagrożonych gatunków i siedlisk przyrodniczych, rozwoju zielonej infrastruktury, opracowania m.in. planów zadań ochronnych i planów ochrony, wdrażania instrumentów zarządczych w ochronie przyrody, rekultywacji na cele środowiskowe zanieczyszczonych/zdegradowanych terenów, rozwoju miejskich terenów zieleni. III. Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego. W ramach osi III będą realizowane projekty, których efektem będzie stworzenie spójnej sieci dróg o dużej przepustowości, dążące do rozwoju drogowej infrastruktury w sieci TEN-T oraz poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego. Priorytetowo realizowane będą odcinki dróg w TEN-T, w sieci bazowej, a także dróg w sieci kompleksowej o dużym znaczeniu gospodarczym. Dodatkowo dofinansowywane będą projekty służące rozwojowi i usprawnianiu przyjaznych środowisku i niskoemisyjnych systemów transportu, w tym śródlądowych dróg wodnych i transportu morskiego, portów, połączeń multimodalnych oraz infrastruktury portów lotniczych. IV. Infrastruktura drogowa dla miast Wsparcie finansowe w ramach osi IV otrzymają inwestycje na krajowej sieci drogowej w TEN-T dotyczące powiązania infrastruktury miejskiej z pozamiejską siecią TEN-T, obwodnice pozamiejskie na drogach krajowych i ekspresowych, drogi krajowe w miastach na prawach powiatu oraz trasy wylotowe na drogach krajowych, odcinki dróg ekspresowych przy miastach. Będą one uzupełniane o inwestycje z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego (BRD), obejmujące inwestycje infrastrukturalne. Projekty będą realizowane na drogach zarządzanych przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, a także przez miasta na prawach powiatu. V. Rozwój transportu kolejowego w Polsce Inwestycje wspierane w ramach tej osi będą dotyczyły modernizacji i rehabilitacji istniejących szlaków kolejowych w sieci TEN-T służących do przewozów pasażerskich i towarowych przede wszystkim głównych korytarzy kolejowych: E 20 / C-E 20, E 30 / C-E 30, C-E 59, C-E 65, E-59 i E-75. Wsparcie otrzymają także projekty kolei poza TEN-T oraz system kolejowy w miastach (koleje miejskie). W ograniczonym zakresie przewiduje się również budowę wybranych krótkich odcinków linii. 147 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 VI. Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach Oś VI wspierać będzie projekty mające na celu zmniejszenie zatłoczenia motoryzacyjnego w miastach, poprawę płynności ruchu i ograniczenie negatywnego wpływu transportu na środowisko naturalne w miastach i na ich obszarach funkcjonalnych. VII. Poprawa bezpieczeństwa energetycznego W ramach osi VII realizowane będą projekty dotyczące budowy i/lub przebudowy sieci przesyłowych i dystrybucyjnych gazu ziemnego lub energii elektrycznej wraz z infrastrukturą wsparcia dla systemu z wykorzystaniem technologii smart, budowy i/lub przebudowy magazynów gazu ziemnego oraz przebudowy możliwości regazyfikacji terminala LNG. Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 (RPO WSL) Ważnym źródłem unijnych środków na ochronę środowiska w województwie śląskim będzie również Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 (RPO WSL). Planowana wysokość środków unijnych w latach 2014-2020 w RPO województwa śląskiego wynosi około 3,5 mld zł (z czego na projekty związane z ochroną Środowiska planuje się wydatkować ok. 952 mln złotych). Poniższy rysunek przedstawia kierunki finansowania programu. Rysunek 7 Kierunki finansowania programu63 Wiele ze wskazanych priorytetów POIiŚ, jak również RPO WSL, jest tożsama z celami wskazanymi w niniejszym Programie Ochrony Środowiska województwa śląskiego do 2019 roku z perspektywą do 2024 roku. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Celem działalności Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu 63 http://rpo.slaskie.pl, z dnia 28.02.2015 r. 148 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska widzenia potrzeb środowiska. NFOŚiGW w ramach swojej działalności realizuje programy odnoszące się do odpowiednich sektorów wsparcia: Gospodarka wodno- ściekowa w aglomeracjach Część 1) Gospodarka ściekowa w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych Część 2) Współfinansowanie projektów Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Racjonalna gospodarka odpadami Część 1) Selektywne zbieranie i zapobieganie powstawaniu odpadów Cześć 2) Instalacje gospodarowania odpadami Cześć 3) Modernizacja stacji demontażu pojazdów Część 4) Dofinansowanie zbierania i demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji Część 5) Międzynarodowe Przemieszczanie odpadów Część 6) Współfinansowanie projektów Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Część 7) Przygotowanie projektów Ochrona powierzchni ziemi Część 1) Remediacja terenów zdegradowanych i rekultywacja składowisk odpadów Część 2) Przeciwdziałanie osuwiskom ziemi i likwidowanie ich skutków dla środowiska Część 3) Remediacja powierzchni ziemi objętej szkodą w środowisku albo zanieczyszczeniem historycznym Część 4) Usuwanie odpadów wraz z remediacją powierzchni ziemi Geologia i górnictwo Część 1) Poznanie budowy geologicznej kraju oraz gospodarka zasobami złóż kopalin i wód podziemnych Część 2) Zmniejszenie uciążliwości wynikających z wydobycia kopalin Poprawa jakości powietrza Część 1) Współfinansowanie opracowania programów ochrony powietrza i planów działań krótkoterminowych Część 2) KAWKA – Likwidacja niskiej emisji wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii LEMUR- Energooszczędne Budynki Użyteczności Publicznej Dopłaty do domów energooszczędnych Inwestycje energooszczędne w MŚP BOCIAN- rozproszone, odnawialne źródła energii Prosument- dofinansowanie mikroinstalacji OZE Ochrona i przywracanie różnorodności biologicznej Część 1) Ochrona obszarów i gatunków cennych przyrodniczo Ekspertyzy i opracowania Wspieranie działalności monitoringu środowiska Część 1) Monitoring środowiska Część 2) Służba hydrologiczno-meteorologiczna Przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska Część 1) Dostosowanie do zmian klimatu Część 2) Zapobieganie i likwidacja skutków nadzwyczajnych zagrożeń Edukacja ekologiczna Współfinansowanie programu LIFE Część 1) Współfinansowanie projektów LIFE+ Część 2) Współfinansowanie projektów LIFE w perspektywie finansowej 2014 – 2020 SYSTEM- Wsparcie działań przez WFOŚiGW 149 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Część 1) Usuwanie wyrobów zawierających azbest Część 2) REGION Część 3) Dofinansowanie przydomowych oczyszczalni ścieków, lokalnych oczyszczalni ścieków wraz z sieciami kanalizacyjnymi oraz podłączeń budynków do zbiorczego systemu kanalizacyjnego Wsparcie przedsięwzięć niskoemisyjnej gospodarki Część 1) E-KUMULATOR - Ekologiczny Akumulator dla Przemysłu Podmioty ubiegające się o dofinansowanie składają do Narodowego Funduszu wnioski o dofinansowanie, które podlegają szczegółowej ocenie. Finansowanie otrzymują przedsięwzięcia spełniające kryteria określone w poszczególnych programach priorytetowych. Dofinansowanie przedsięwzięć odbywa się przez udzielanie: 1. zwrotnych oprocentowanych pożyczek, 2. bezzwrotnych dotacji, w tym: dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych, dokonywanie częściowych spłat kapitału kredytów bankowych, dopłaty do oprocentowania lub ceny wykupu obligacji, dopłaty do demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji. Główną formą dofinansowania działań przez NFOŚiGW są oprocentowane pożyczki i dotacje. Planowanie i realizacja dofinansowania przedsięwzięć odbywa się, zgodnie z preferencjami, wg listy programów priorytetowych. Jako priorytetowe traktuje się w szczególności te przedsięwzięcia, których realizacja wynika z konieczności wypełnienia zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach W zakresie działań objętych Programem, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach dofinansowuje m.in. zadania z zakresu: 150 ochrony wód powierzchniowych i podziemnych, w szczególności: budowę, rozbudowę i modernizację oczyszczalni ścieków oraz budowę lub modernizację kanalizacji sanitarnej; gospodarki wodnej, w szczególności: budowę lub modernizację zbiorników retencyjnych, urządzeń monitorujących, lub zwiększających bezpieczeństwo przeciwpowodziowe, doposażenie w sprzęt przeciwpowodziowy, usuwanie skutków powodzi oraz zapewnienie mieszkańcom dostępu do wody o jakości odpowiadającej normom wody do picia; gospodarki odpadami, w szczególności: działania ograniczające i zapobiegające powstawaniu odpadów, unieszkodliwianie odpadów, budowę, rozbudowę i modernizację składowisk odpadów, usuwanie i unieszkodliwianie azbestu, a także rewitalizację terenów poprzemysłowych i zdegradowanych oraz wapnowanie gleb, ochrony atmosfery, w szczególności: budowę, lub zmianę systemów ogrzewania na bardziej efektywne ekologicznie i ekonomicznie, wdrażanie obszarowych programów ograniczenia niskiej emisji (PONE), termoizolację budynków, instalacje do produkcji paliw niskoemisyjnych, lub biopaliw, zastosowanie odnawialnych lub alternatywnych źródeł energii, a także inwestycje w zakresie poprawy efektywności energetycznej; ochrony różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów, w szczególności: kształtowanie regionalnego systemu obszarów chronionych, ochronę roślin i zwierząt, ochronę lasów i terenów zielonych; Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska edukacji ekologicznej mającej na celu kształtowanie świadomości ekologicznej mieszkańców województwa śląskiego oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju, zarządzania środowiskowego w regionie, w szczególności: badania, opracowania i ekspertyzy, monitoring środowiska oraz wspomaganie systemu kontroli wnoszenia opłat za korzystanie ze środowiska. Program LIFE - program działań na rzecz środowiska i klimatu (2014-2020) W perspektywie finansowej na lata 2014-2020 Program LIFE podzielono dwa podprogramy: na rzecz środowiska oraz na rzecz klimatu. Budżet na lata 2014-2017 wynosi 1 347 mln euro na działania z zakresu środowiska oraz 449,2 mln euro na działania na rzecz klimatu. Tabela 42 Powiązania obszarów priorytetowych z typami projektów tradycyjnych w Programie LIFE Podprogram Obszary priorytetowe Typy projektów (tradycyjnych) Podprogram na rzecz środowiska Ochrona środowiska i efektywne gospodarowanie zasobami • projekt demonstracyjne • projekty pilotażowe Przyroda i różnorodność biologiczna • • • • projekty dotyczące najlepszych praktyk projekt demonstracyjne projekty pilotażowe projekty informacyjne, dotyczące zwiększenia świadomości i rozpowszechniania informacji • • • • • • • projekty dotyczące najlepszych praktyk projekt demonstracyjne projekty pilotażowe projekty dotyczące najlepszych praktyk projekt demonstracyjne projekty pilotażowe projekty informacyjne, dotyczące zwiększenia świadomości i rozpowszechniania informacji Zarządzanie i informacja w zakresie środowiska Podprogram na rzecz klimatu Ograniczenie wpływu człowieka na klimat Dostosowanie się do skutków zmian klimatu Zarządzanie i informacja w zakresie klimatu „Projekty pilotażowe” oznaczają projekty, w których zastosowana zostaje technika lub metoda nigdzie wcześniej niestosowana lub nietestowana, zapewniająca potencjalne korzyści dla środowiska lub klimatu w porównaniu z istniejącymi najlepszymi praktykami, i która może zostać następnie zastosowana w podobnych sytuacjach na szerszą skalę. „Projekty demonstracyjne” oznaczają projekty polegające na zastosowaniu w praktyce, testowaniu, ocenie i rozpowszechnianiu działań, metodyk lub podejść, które są nowe lub nieznane w określonym kontekście projektu, takim jak kontekst geograficzny, ekologiczny, społeczno-ekonomiczny, a które mogłyby być zastosowane w innym miejscu w podobnych okolicznościach. „Projekty dotyczące najlepszych praktyk” oznaczają projekty, które stosują odpowiednie, efektywne pod względem kosztów i nowoczesne techniki, metody i podejścia, biorąc pod uwagę szczególny kontekst projektu. „Projekty informacyjne, dotyczące zwiększenia świadomości i rozpowszechniania informacji” oznaczają projekty mające na celu wspieranie komunikacji, rozpowszechnianie informacji i zwiększanie poziomu świadomości w zakresie podprogramów działań na rzecz środowiska i klimatu. Beneficjentami programu mogą być: przedsiębiorcy, administracja publiczna, organizacje pozarządowe. 151 Powiatowy Program Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska na lata 2015-2018 Spis tabel Tabela 1 Analiza zgodności Programu z dokumentami strategicznymi. ............................................... 16 Tabela 2 Klasyfikacja strefy Aglomeracja Górnośląska, w której leży miasto Ruda Śląska z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia w 2014 r. ..................................... 52 Tabela 3 Stężenia średnioroczne pyłu PM10 w strefie Aglomeracja Górnośląska w latach 2011- 2014 ............................................................................................................................................................... 53 Tabela 4 Stężenia średnioroczne pyłu PM2,5 w strefie Aglomeracja Górnośląska w latach 2011- 2014 ............................................................................................................................................................... 54 Tabela 5 Stężenia średnioroczne benzo(a)pirenu w strefie Aglomeracja Górnośląska w latach 2011- 2014............................................................................................................................................. 55 Tabela 6 Charakterystyka sieci cieplnej w Rudzie Śląskiej w 2013 r. ................................................... 57 Tabela 7 Zakłady emitujące substancje do powietrza........................................................................... 58 Tabela 8 Analiza SWOT- klimat i powietrze........................................................................................... 63 Tabela 9 Jakość wód powierzchniowych w obrębie JCWP zlokalizowanych w punktach sieci krajowej w Rudzie Śląskiej w latach 2012 - 2014 ................................................................................................. 66 Tabela 10 Jakość wód podziemnych w Rudzie Śląskiej w latach 2012 – 2014 w punkcie kontrolnym w Ruda Śląska Halemba w obrębie JCWPd nr 133 ................................................................................ 69 Tabela 11 Analiza SWOT- zasoby i jakość wód ...................................................................................... 69 Tabela 12 Analiza SWOT- gospodarka wodno- ściekowa ...................................................................... 72 Tabela 13 Analiza SWOT- adaptacja do zmian klimatu i nadzwyczajne zagrożenia środowiska .......... 74 Tabela 14 Miejsca zagospodarowania odpadów komunalnych odebranych z terenu miasta Ruda Śląska ..................................................................................................................................................... 75 Tabela 15 Informacja o masie poszczególnych rodzajów odebranych z obszaru gminy odpadów komunalnych ( z wyłączeniem selektywnie zebranych odpadów ulegających biodegradacji) ............. 77 Tabela 16 Ilość odpadów zebranych selektywnie od mieszkańców gminy Ruda Śląska w latach 2011- 2014............................................................................................................................................. 78 Tabela 17 Informacja o osiągniętych przez Gminę Ruda Śląska wymaganych poziomach recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w latach 2012- 2014 ....... 79 Tabela 18 Rodzaje i ilości odebranych odpadów opakowaniowych w latach 2011- 2014 r. ................ 80 Tabela 19 Ilości odpadów wytworzonych i dotychczas składowanych (nagromadzonych z wyłączeniem odpadów komunalnych) na terenie miasta Ruda Śląska ...................................................................... 80 Tabela 20 Analiza SWOT- gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ................... 80 Tabela 21 Pomniki przyrody zlokalizowane w mieście Ruda Śląska...................................................... 81 Tabela 22 Chronione gatunki roślin i zwierząt występujących na terenie miasta Ruda Śląska ............ 83 Tabela 23 Tereny zieleni na terenie miasta Ruda Śląska....................................................................... 86 Tabela 24 Analiza SWOT- zasoby przyrodnicze ..................................................................................... 86 Tabela 25 Zwałowiska na terenie miasta Ruda Śląska .......................................................................... 87 Tabela 26 Analiza SWOT- klimat akustyczny ......................................................................................... 92 152 Aktualizacja Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla miasta Ruda Śląska Tabela 27 Wyniki pomiarów pól elektromagnetycznych w latach 2012- 2013 na terenie miasta Ruda Śląska ..................................................................................................................................................... 93 Tabela 28 Analiza SWOT- pola elektromagnetyczne............................................................................. 94 Tabela 29 Złoża surowców naturalnych na terenie miasta Ruda Śląska z uwzględnieniem stanu zagospodarowania ................................................................................................................................ 95 Tabela 30 Analiza SWOT- zasoby geologiczne miasta Ruda Śląska ....................................................... 95 Tabela 31 Analiza SWOT- gleby miasta Ruda Śląska ............................................................................. 97 Tabela 32 Analiza SWOT- poważne awarie przemysłowe ..................................................................... 99 Tabela 33 Jednostki i instytucje zaangażowane w działalność edukacyjną i informacyjną w zakresie ekologii i ochrony przyrody ................................................................................................................. 100 Tabela 34 Analiza SWOT- edukacja ekologiczna ................................................................................. 101 Tabela 35 Identyfikacja i ocena problemów środowiskowych............................................................ 104 Tabela 36 Cele i kierunki interwencji oraz zadania ............................................................................. 111 Tabela 37 Plan operacyjny na lata 2015-2018 .................................................................................... 126 Tabela 38 Harmonogram wdrażania Programu .................................................................................. 141 Tabela 39 Wskaźniki efektywności realizacji Programu ...................................................................... 143 Tabela 40 Koszty realizacji planu operacyjnego Programu w latach 2015-2018 ................................ 145 Tabela 41 Źródła finansowania ........................................................................................................... 146 Tabela 42 Powiązania obszarów priorytetowych z typami projektów tradycyjnych w Programie LIFE ............................................................................................................................................................. 151 Spis rysunków Rysunek 1 Proces tworzenia Programu ochrony środowiska .............................................................. 10 Rysunek 2 Udział procentowy źródeł emisji w stężeniach średniorocznych na obszarze przekroczeń stężeń średniorocznych pyłu PM10 w Rudzie Śląskiej .......................................................................... 53 Rysunek 3 Udział procentowy źródeł emisji w stężeniach średniorocznych na obszarze przekroczeń stężeń średniorocznych pyłu PM2,5 w Rudzie Śląskiej ......................................................................... 54 Rysunek 4 Udział procentowy źródeł emisji w stężeniach średniorocznych na obszarze przekroczeń stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu w Rudzie Śląskiej ................................................................... 55 Rysunek 5 Liczba mieszkańców narażonych na hałas drogowy w przedziałach przekroczeń. .............. 90 Rysunek 6 Etapy aktualizacji i zarządzania Programem ochrony środowiska. .................................... 140 Rysunek 7 Kierunki finansowania programu ....................................................................................... 148 153
