Krajobrazy Polski, Europy i Świata

Konkurs Przyrodniczy dla uczniów szkół podstawowych
województwa mazowieckiego
w roku szkolnym 2010/2011
Krajobrazy Polski, Europy i Świata.
Celem konkursu jest rozwijanie zainteresowań uczniów światem, jego różnorodnością,
bogactwem i pięknem, zdobycie umiejętności obserwacji zjawisk przyrodniczych
i dokonywania ich opisu oraz wyrobienie poczucia odpowiedzialności za środowisko
i poznanie zachowań sprzyjających bezpieczeństwu ludzi i przyrody.
Temat przewodni konkursu – „Krajobrazy Polski, Europy i Świata” – będzie inspiracją do
opracowania zadań konkursowych.
Do każdego etapu konkursu obowiązują treści nauczania i umiejętności obejmujące
i poszerzające treści podstawy programowej kształcenia ogólnego w szkole podstawowej,
II etap w zakresie przyrody oraz wymienione niżej umiejętności:
 całościowe postrzeganie rzeczywistości przyrodniczej,
 gromadzenie i integrowanie wiedzy koniecznej do opisywania środowiska
przyrodniczego,
 wyjaśnianie zależności między organizmami a środowiskiem ich życia,
 przewidywanie przebiegu zjawisk i procesów przyrodniczych,
 stawianie hipotez na temat zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i ich
weryfikacja,
 orientowanie się w terenie, lokalizowanie na mapach i planach obiektów
przyrodniczych,
 czytanie i interpretowanie map, wykresów, tabel i rysunków, rozpoznawanie
krajobrazów i jego elementów na ilustracjach,
 dostrzeganie walorów przyrodniczych najbliższego regionu, znajomość prawnie
chronionych obiektów i obszarów przyrodniczych,
 dostrzeganie wpływu działalności człowieka na środowisko przyrodnicze,
 wyjaśnianie wpływu warunków środowiska na życie, zdrowie i gospodarkę człowieka,
 rozwiązywanie zadań problemowych dotyczących tematyki konkursu,
 dostrzeganie kulturowych walorów obszarów objętych tematem konkursu
 rozpoznawanie stanów fizjologicznych organizmu człowieka. Dbałość o zdrowie przez
stosowanie zasad higieny i korzystanie z różnych form rekreacji,
 wyjaśnianie zjawisk fizycznych i astronomicznych,
 obserwowanie i identyfikowanie różnorodnych substancji i procesów chemicznych,
 właściwe korzystanie z dostępnych produktów chemicznych
 obserwowanie przyrodniczych składników środowiska i ich opis,
Uczestnicy konkursu powinni zwrócić uwagę na rozwijanie umiejętności planowania
doświadczeń i interpretacji ich wyników, zastosowania wiedzy przyrodniczej w życiu
codziennym.
Zagadnienia:
I etap - szkolny
1. Przyrodnicze (nieożywione i ożywione) oraz antropogeniczne składniki krajobrazu
oraz zależności między nimi.
2. Mapa i plan obrazem powierzchni Ziemi. Rodzaje map. Skala i legenda mapy.
3. Formy terenu na mapie poziomicowej.
4. Czynniki warunkujące życie na lądzie.
5. Las, łąka, pole uprawne, park miejski jako przykłady środowisk lądowychcharakterystyczne gatunki i ich przystosowania budowy zewnętrznej i czynności
życiowych do środowiska życia.
6. Rodzaje wód powierzchniowych; zjawiska zachodzące w cieku wodnym.
7. Czynniki warunkujące życie w wodzie.
8. Jezioro i rzeka jako przykłady środowisk wodnych, typowe rośliny i zwierzęta żyjące
w jeziorze i rzece, przystosowanie ich budowy zewnętrznej i czynności życiowych do
środowiska życia.
9. Zależności pokarmowe w środowisku przyrodniczym – organizmy samożywne
i cudzożywne (na przykładzie podanych wyżej środowisk lądowych i wodnych).
10. Krajobraz Niziny Mazowieckiej (ukształtowanie terenu, skały, wody, klimat, gleby,
rośliny, zwierzęta).
11. Osobliwości przyrodnicze Mazowsza - parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty
przyrody, pomniki przyrody i gatunki objęte ochroną.
12. Zmiany w krajobrazie Mazowsza wywołane działalnością człowieka.
13. Wpływ czynników takich jak: woda, powietrze, temperatura, gleba na przedmioty
zbudowane z różnych substancji. Wpływ różnych substancji i ich mieszanin na wzrost
i rozwój roślin.
II etap - rejonowy
Obowiązuje zakres wiedzy i umiejętności z etapu szkolnego oraz:
Krajobrazy Polski i Europy.
1. Mapa ogólnogeograficzna Polski i Europy - największe niziny, wyżyny, góry, rzeki,
jeziora.
2. Charakterystyka krajobrazów Polski: nizin nadmorskich, pojezierzy, nizin
środkowopolskich, wyżyn, gór niskich, średnich i wysokich.
3. Charakterystyka krajobrazów: wielkomiejskiego, przemysłowego i rolniczego –
przykłady na mapie Polski.
4. Zjawiska przyrodnicze na wyżynie wapiennej i lessowej.
5. Zależności między cechami krajobrazu a formami działalności człowieka.
6. Formy ochrony przyrody stosowane w Polsce; krótka charakterystyka parków
narodowych i ich lokalizacja na mapie. Obiekty polskiej przyrody wpisane na
światową listę dziedzictwa przyrodniczego.
7. Najważniejsze walory turystyczne największych miast Polski, ze szczególnym
uwzględnieniem Warszawy, Krakowa, Gdańska.
8. Lokalizacja na mapie Europy Polski i państw sąsiadujących i ich stolice.
9. Charakterystyka krajobrazów Europy na przykładzie krajobrazu
śródziemnomorskiego, alpejskiego.
III etap - wojewódzki
Obowiązuje zakres wiedzy i umiejętności z etapu szkolnego rejonowego oraz:
Krajobrazy Świata.
1. Mapa hipsometryczna świata.- największe niziny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora.
2. Czynniki naturalne wpływające na zróżnicowanie krajobrazów Ziemi. Krajobrazy
strefowe i astrefowe.
3. Charakterystyka warunków klimatycznych, glebowych następujących krajobrazów
strefowych: lasu równikowego wilgotnego, sawanny, pustyni gorącej, stepu, tajgi,
tundry, pustyni lodowej.
4. Charakterystyka, ze szczególnym uwzględnieniem warunków klimatycznych,
glebowych i przystosowania do nich roślin i zwierząt, następujących krajobrazów
astrefowych: wysokogórski, wulkaniczny.
5. Organizmy roślinne i zwierzęce charakterystyczne dla poszczególnych krajobrazów
i ich przystosowania do warunków życia.
6. Współzależności między składnikami krajobrazu a rozmieszczeniem roślin i zwierząt.
7. Znaczenie zbiorowisk leśnych dla życia na Ziemi.
8. Wpływ czynników przyrodniczych na życie i gospodarkę człowieka.
9. Znaczenie dla życia i gospodarki człowieka charakterystycznych gatunków roślin,
grzybów i zwierząt (typowych dla poszczególnych krajobrazów Polski i Świata).
10. Negatywny wpływ gatunków zwierząt i roślin charakterystycznych dla poszczególnych
krajobrazów na zdrowie człowieka. Zachowania zapobiegające chorobom
przenoszonym i wywoływanym przez nie.
11. Zjawiska ekstremalne i klęski żywiołowe w poszczególnych strefach krajobrazowych –
przyczyny i skutki.
12. Literatura:
Podręczniki i zeszyty ćwiczeń do przyrody w szkole podstawowej dopuszczone do
użytku szkolnego przez MEN, w szczególności:
 Tajemnice przyrody- Wydawnictwo Nowa Era;
 Przyrodo witaj!- Wydawnictwo WSiP;
oraz
 Przyroda- Wydawnictwo Operon;
 Spotkania z przyrodą –Oficyna Edukacyjna K.Pazdro;
 Przyroda - Wyd. Edukacyjne Żak
Atlasy przyrodnicze wymienionych wydawnictw;
 Przewodnik Kampinoski Park Narodowy; Grzegorz Okołów –Oficyna Wydawnicza
Multico;
 Atlas. Przyroda. Świat wokół nas – wyd. PPWK
 Atlas do przyrody – wyd. Rożak