Wybitni Polacy związani z Odrzykoniem

Wybitni Polacy
związani z zamkiem „Kamieńcem”
w Odrzykoniu
Adam Gorczyński
Do Odrzykonia przybywało wielu wybitnych
Polaków, którzy w swojej twórczości nawiązywali
do niezwykłego zamku.
„Kamieniec” inspirował pisarzy, poetów i malarzy.


Ruiny gotyckiego zamku malowali i opisywali:
Adam Gorczyński, Seweryn Goszczyński, Jan
Matejko, Wincenty Pol.

W 1837 r. malarz Adam Gorczyński namalował
obraz „Ruiny zamku w Odrzykoniu”.
Adam Gorczyński (1805 – 1876)
malarz i pisarz
Adam Gorczyński „Ruiny zamku w Odrzykoniu” 1837r.
Zamek Kamieniec w Odrzykoniu, litografia wg rysunku
A. Gorczyńskiego, 1837 r.
Seweryn Goszczyński
Pisarz i poeta Seweryn Goszczyński związany był z
Galicją, dlatego w swoim utworze „Król zamczyska”
przedstawił romantyczną wizję ruin „Kamieńca”. Dzieło to
zapis bezpośrednich wrażeń poety, który goszcząc w
dworze Jabłonowskich odwiedził Odrzykoń. Na zamku
spotkał ekscentrycznego rezydenta ruin odrzykońskich
- Machnickiego, którego uczynił później tytułowym
bohaterem poematu.

Seweryn Goszczyński (1801 – 1876)
Okładka poematu Goszczyńskiego
„Król zamczyska”

Powieść "Król zamczyska" powstała w 1839 roku we
Francji. Utwór prezentuje wrażenia narratora, który
spotyka w ruinach zamku w Odrzykoniu „króla”, czyli
zamieszkującego te ruiny obłąkanego Jana
Machnickiego, poznanego przez poetę 1833. Machnicki
zapoznaje gościa ze swymi dziejami - historią obłędu na
tle miłości ojczyzny.

Ulubionym motywom literatury romantycznej - obłęd,
ruiny, kult heroicznej przeszłości - nadał Goszczyński
nowy sens : zrujnowany zamek to symbol upadku Polski.
Machnicki jako król przebiera się, co podkreśla tragiczną
ironię losu króla - pustelnika i proroka. Jego szlachetny
obłęd skontrastowany został z realistycznie
przedstawionym zmaterializowanym życiem szlachty.
Jan Machnicki

Jan Machnicki, który zamieszkał w zamku w XIX
w., naprawdę nazywał się Jan Machnik. Był
urzędnikiem w Dukli. Podobno tam właśnie
popadł w lekki obłęd i został zwolniony z pracy.
Następnie jego choroba umysłowa pogłębiała
się, szczególnie po powstaniu listopadowym, z
którym wiązał duże nadzieje. Przygnębiony jego
upadkiem zamieszkał w ruinach zamku w
Odrzykoniu i traktował je jako swoje małe
państewko.
Jan Machnicki

Machnicki tytułował się królem, wydawał
rozporządzenia, gromadził wyimaginowane
wojsko. Mimo że wyśmiewany, był lubiany przez
ludność okolicznych wsi. W lecie widywano go
zwykle z wieńcem dzikich róż na głowie lub
bukietem polnych maków krążącego po ruinach.
W zamku zgromadził duży zbiór pamiątek:
monety, pisma, zniszczone sprzęty. Zmarł w
Krośnie w 1842 r. Stał się pierwowzorem
głównego bohatera książki Seweryna
Goszczyńskiego "Król zamczyska”.
„Król zamczyska”

Tak o Odrzykoniu i Wisłoku pisał Goszczyński w „Królu
zamczyska”:
„Nie ma tu ptaka, który by o przeszłości nie śpiewał (…)
Zapytaj każdego cienia chmury, co się po tych gruzach
przesuwa, każdego tętentu ilekroć nogi postawisz,
zapytaj tej wody, co tam wiecznie szepce, a usłyszysz
taką opowieść, jakiej żaden pisarz dotąd nie wymyślił i
wymyślić nie zdoła (…).
 „Król zamczyska” to jedna z pierwszych romantycznych
powieści polskich stanowiących ważne ogniwo w rozwoju
gatunku.
Jan Matejko

Na piękno „Kamieńca” nie pozostał także
obojętny Jan Matejko. W 1860 roku
namalował cykl rysunków prezentujących
wygląd zamku w Odrzykoniu. Wśród nich
znajduje się inspirowana poematem
Goszczyńskiego „Wizja króla zamczyska –
Machnickiego”, stojącego u wrót Zamku
Wysokiego w Odrzykoniu.
Jan Matejko, Szczątki zamku w Odrzykoniu od strony zachodniej
Jan Matejko, Widok od południowego wschodu na Zamek
Wysoki, ok. 1860r.
Zamek w Odrzykoniu. Widok od zachodu, rysunek Jana
Matejki ok. 1860 r.,
Wincenty Pol
Wincenty Pol to polski poeta i geograf,
uczestnik powstania listopadowego, autor
m.in. zbioru wierszy „Pieśń o ziemi naszej”
- najpopularniejszego z utworów Pola
poetyckiego opisu regionów Polski.
 W czasie pracy konspiracyjnej poznał
Seweryna Goszczyńskiego. Przebywał w
Odrzykoniu i zachwycony pięknem okolicy
napisał wiersz.

Wincenty Pol

„Jakże ci pięknie u tych skał Wisłoku,
Jak się spokojnie twoje szumy stroją,
I jakże hardo, chociaż niby w mroku
Zawsze te wieże Odrzykonia stoją"
Wincenty Pol (1807 – 1872)
Święty Jan z Dukli

Msze w kaplicy zamkowej odprawiał św.
Jan z Dukli w czasach, gdy był
gwardianem w Krośnie, co poświadcza
zachowana umowa z właścicielami zamku.
Święty Jan z Dukli (1414 – 1484)
W czasach świetności „Kamieńca”
przebywali na nim: król Władysław
Jagiełło i król Węgier Jan Zapolya.
Bibliografia
WWW.karpaty.travel.pl
www.krosno24.pl/kultura.php3?id=791
http://fotopolska.eu/podkarpackie/b25401,Zamek_Kamieniec.html
http://www.google.com/search?hl=pl&site=imghp&tbm
http://zamekkamieniec.iq.pl/historia.html
http://pl.wikipedia.org/wiki/Adam_Gorczy%C5%84ski
http://jusztyska.blogspot.com/2011_04_01_archive.html
http://www.skalka.paulini.pl/page,33.html
„Odrzykoń – wieś. Studium historyczne [w:]„Zeszyty Odrzykońskie”,
zeszyt 6/2000
Projekt wykonała Karolina Juszczęć