Zakażenia szpitalne — nadzór

Zakażenia szpitalne — nadzór
Jednym z podstawowych warunków minimalizacji skali zakażeń szpitalnych
jest opracowanie skutecznych procedur rejestracji zakażeń. Nadzór
powinien skutkować interwencją w celu zapobiegania zakażeniom
szpitalnym i prowadzić do poprawy jakości opieki zdrowotnej. Końcowym
efektem działania jest spadek liczby zakażeń szpitalnych oraz kosztów
hospitalizacji.
Ekspozycję na drobnoustroje chorobotwórcze można zminimalizować poprzez:
— techniki aseptyczne;
— edukowanie personelu;
— higienę i dezynfekcję rąk personelu;
— racjonalną antybiotykoterapię;
— prawidłową dezynfekcję i sterylizację sprzętu, odpowiednią ilość sprzętu
jednorazowego użytku;
— przestrzeganie właściwego sposobu przygotowania i podawania posiłków;
— utylizację odzieży, odpowiednie zbieranie i pranie bielizny szpitalnej.
Podstawowym narzędziem kontroli zakażeń, mającym wpływ na bezpieczeństwo
epidemiologiczne pacjentów i personelu jest sterylizacja. Jest to proces w wyniku
którego zostają zniszczone chorobotwórcze czynniki biologiczne oraz ich formy
przetrwalnikowe poprzez zastosowanie czynników fizycznych i chemicznych.
Istnieje kilka rodzajów sterylizacji. W praktyce medycznej wykorzystuje się
metody termiczne (para wodna w nadciśnieniu, suche, gorące powietrze) oraz
metody sterylizacji niskotemperaturowej (gazowej tlenkiem etylenu lub
formaldehydem, plazmą). Rodzaj i właściwości sterylizowanych materiałów, a
także sposób ich opakowania decydują o dobrze metody sterylizacji [1].
Bardzo ważnym elementem jest także mycie rąk. Center for Disease Control and
Prevention (CDC) rekomenduje użycie preparatów na bazie alkoholu. Ocena
porównawcza efektywności preparatów do higieny rąk wskazuje na najlepsze
rezultaty antybakteryjne przy zastosowaniu etanolu (od 60 do 85%) oraz
izopropanolu (60 do 80%) [2].
Efektywny system nadzoru nad zakażeniami szpitalnymi powinien integrować ze
sobą kilka czynników: fachowy zespół kontroli zakażeń szpitalnych, wyedukowaną
kadrę zarządzającą, laboratorium mikrobiologiczne oraz współpracę członków
zespołu, mikrobiologa, klinicystów, pielęgniarek, innych osób mających
bezpośredni kontakt z chorymi oraz pracowników administracji i dyrekcji.
Istnienie w szpitalu zespołu i komitetu kontroli zakażeń szpitalnych jest istotnym
warunkiem prawidłowego nadzoru nad zakażeniami szpitalnymi. W skład zespołu,
zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie
kwalifikacji członków zespołu kontroli zakażeń szpitalnych, powinien wchodzić z
fachowy personel:
— lekarz jako przewodniczący;
— pielęgniarka/położna (1 na 200 łóżek szpitalnych) jako specjalista ds.
epidemiologii i higieny;
— diagnosta laboratoryjny jako specjalista ds. mikrobiologii.
Do głównych zadań zespołu kontroli zakażeń szpitalnych należy opracowywanie i
aktualizowanie systemu prewencji i zwalczania zakażeń szpitalnych, kontrola
wewnętrzna, przedstawianie kierującemu szpitalem rezultatów i wniosków z
kontroli, szkolenie personelu, konsultowanie chorych ze stwierdzonym
zakażeniem/chorobą zakaźną oraz pacjentów podejrzanych o wyżej wymienione
choroby.
Zakres, sposób i częstotliwość przeprowadzania kontroli wewnętrznej w obszarze
realizacji działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych,
sposób dokumentowania realizacji tych działań, a także warunki udostępniania i
przekazywania dokumentacji określa odpowiednie rozporządzenie Ministra
Zdrowia. W zakres kontroli wewnętrznej wchodzi:
— ocena ryzyka występowania zakażeń związanych z udzielaniem świadczeń
zdrowotnych;
— monitorowanie czynników alarmowych;
— procedury zapobiegania zakażeniom i chorobom zakaźnym;
— stosowanie środków ochronny indywidualnej i zbiorowej;
— wykonywanie badań laboratoryjnych;
— analiza sytuacji epidemiologicznej;
— profilaktyka i terapia antybiotykowa.
Wyniki i wnioski z kontroli zamieszcza się w raporcie.
Istnieją dwa sposoby rejestracji zakażeń szpitalnych: czynny i bierny.
System bierny został wprowadzony w 1997 roku przez Polskie Towarzystwo
Zakażeń Szpitalnych (PTZS). Polega on na zbieraniu informacji przez lekarzy
prowadzących pacjentów. Nie jest to metoda czuła. Według International
Federation of Infection Control jej czułość waha się w granicach od 14 do 34%.
Wychodząc naprzeciw potrzebom PTZS opracowało System Czynnej Rejestracji
Zakażeń Szpitalnych. Zakłada on wprowadzenie tak zwanego złotego standardu
epidemiologicznego Emmersona, pozwalając na dokładną kontrolę
epidemiologiczną placówki. Wyżej wymienione metoda jest niezwykle czuła —
można dzięki niej osiągnąć nawet 95% wykrywalności zakażeń przy
wykwalifikowanym personelu i odpowiednich narzędziach. Polega na codziennym
wykrywaniu, kwalifikacji i rejestracji zakażeń szpitalnych przez pielęgniarkę
epidemiologiczną. Zebrane dane są okresowo analizowane przez Zespół ds.
Kontroli Zakażeń [3]. Kontrolę szpitali w zakresie systemu kontroli zakażeń
szpitalnych przeprowadza Główny Inspektor Sanitarny. Ostatnią kontrolę na dużą
skalę przeprowadzono w październiku 2009 roku.
Zakażenia szpitalne są nieodłącznym elementem współczesnej medycyny.
Stanowią one problem wieloaspektowy o charakterze ekonomicznym,
społecznym, medycznym oraz prawnym. W każdym zakładzie opieki
zdrowotnej powinno wykonywać się analizę czynników ryzyka zakażenia
szpitalnego. Ze względu na złożony charakter zjawiska, kluczowym celem
stało się wdrożenie kompleksowego programu nadzoru nad zakażeniami,
obejmującego współpracę personelu medycznego w całym szpitalu i
prowadzącego do podniesienia poziomu bezpieczeństwa pacjenta.
mgr Agnieszka Helis, diagnosta laboratoryjny
Pismiennictwo:
1.Rutala WA. et al. Guideline for Disinfection and Sterilization in Healthcare
Facilities, 2008. CDC.
2. Kampf G., Kramer A. Epidemiologic background of hand hygiene and evaluation
of the most important agents for scrubs and rubs. Clin Microbiol Rev, 2004; 17, 4:
863-893.
3. Dane PZH.
Data publikacji: 10.01.2013r.