2.Dlaczego są duże różnice między sześciolatkami a siedmiolatkami – dynamika skoku rozwojowego Rozwój dzieci i młodzieży jest procesem ciągłym, ale występują w nim dwa przypadki skoku rozwojowego - duża ilość zmian zachodzi w stosunkowo krótkim czasie. Jeden z nich przypada na wiek około 5;6-6;6 lat, drugi dotyczy okresu dorastania. Między dziećmi przed skokiem rozwojowym (około 5;6 lat) i po skoku (około 6;6 lat) występują duże różnice jakościowe. Dzieci po skoku rozwojowym mają znacznie wyższy wzrost i wagę, zmieniają się proporcje ciała. Mają inną jakość wszystkich procesów fizycznych i psychicznych, co wpływa także na rozwój społeczny. Inna jest także odporność dzieci na zmęczenie, nieco inne są możliwości przyswajanie i przekształcania informacji, dzieci przechodzą także na inny sposób uczenia się. Przyczyną skoku rozwojowego jest uaktywnienie układu hormonalnego i zmiany w wydzielaniu hormonów. Uaktywnia się przysadka mózgowa – hormon wzrostu wpływa na proces wydłużania się kości i przyrost mięśni, inne hormony powodują uaktywnienie wszystkich innych gruczołów hormonalnych. Poniżej podaję niektóre zmiany, jakie dokonują się w trakcie skoku rozwojowego. a) Zmiany w układzie kostnym: • rosną i wysklepiają się kości śródstopia – wydłuża się stopa; zanika fizjologiczne płaskostopie; • wydłużają się kości długie – rosną nogi i ręce dziecka; zmieniają się proporcje; • wydłużają się palce (sprzyja to nauce gry na instrumentach muzycznych); • grubieją i twardnieją kości długie (wolniejszy rozwój szkieletu u chłopców) – kościec jest nadal elastyczny, ale bardziej odporny na zmęczenie; • część chrząstek w nadgarstku twardnieje – jest to pierwszy etap kostnienia nadgarstka – ręce stają się bardziej odporne na zmęczenie, poprawia się płynność ruchów rąk w rysowaniu i pisaniu (dzieci zaczynają pisać litery „pisane”, szlaczki literopodobne itp.), doskonalą się czynności samoobsługowe oraz koordynacja ruchów rąk i koordynacja wzrokowo-ruchowa; • zachodzą zmiany zależne od płci – u chłopców zmiany idą w kierunku rozwoju pasa barkowego, u dziewcząt – pasa miednicowego; • wypadają zęby mleczne, rosną zęby stałe. b) Zmiany w układzie mięśniowym: • do rozwoju kośćca „dopasowują się” mięśnie – u chłopców duży przyrost mięśni długich (powstaje nowa potrzeba – głód ruchu – chłopcy muszą: biegać, siłować się, skakać, pokonywać przeszkody, kopać piłkę itp., ograniczanie im ruchu zaburza skupianie uwagi i sprzyja agresji); u dziewcząt jest lepszy rozwój mięśni palców (wzrasta precyzja ruchów rąk; głód ruchu jest mniejszy i przejawia się w czynnościach ruchowych wymagających precyzji – skakanka, „skakanie przez gumę”, gra w klasy itp.); • wzrasta u dzieci siła mięśni i odporność na zmęczenie (nieco dłużej mogą stać, siedzieć w ławce itp.). 12 © CENSA 2012 bozena_janiszewska_szesciolatek_w_szkole_muzycznej_press.indd 12 2013-01-07 08:18:45 c) Zmiany we wszystkich narządach wewnętrznych – lepsze oddychanie (więcej tlenu dochodzi do mózgu), lepsza możliwość czasowego odraczania zaspokojenia potrzeb fizjologicznych, mniejsza częstotliwość spożywania pokarmów, ogólnie większa odporność organizmu na infekcje!!! itp. d) Zachodzą istotne zmiany w układzie nerwowym: • powiększają się ciała komórek nerwowych, wydłużają się wypustki nerwowe itp., doskonalą się szlaki nerwowe, powstają lepsze połączenia między jedną a drugą półkulą mózgową – wzrasta m. innymi tempo przesyłania impulsów – wzrasta szybkość uczenia się!; • dojrzewają zakończenia nerwowe w narządach zmysłowych – poprawia się ostrość wzroku, różnicowanie smaków, zapachów, dźwięków, precyzja dotyku itp. – dziecko odbiera więcej bodźców z otoczenia, dokładniejszy jest też odbiór bodźców; • dojrzewa cała kora mózgowa – zachodzą zmiany na lepsze w zakresie uwagi i pamięci, dojrzewają te obszary kory mózgowej, które szczególnie odpowiedzialne są za procesy myślenia – powstaje inna, lepsza jakość myślenia; procesy emocjonalne – powoli staje się możliwe kontrolowanie ekspresji emocji, procesy spostrzegania wzrokowego – znacznie lepsze i dokładniejsze spostrzeganie – dzieci zaczynają coraz lepiej analizować i syntetyzować figury złożone; różnicować kształt liter i cyfr; procesy spostrzegania słuchowego – lepszy słuch muzyczny, lepsza analiza i synteza słuchowa dźwięków mowy ludzkiej (m. innymi dzieci zaczynają wyróżniać głoski w wygłosie, czyli na końcu wyrazów oraz analizować i syntetyzować całe wyrazy itp.), dojrzewają te części kory i te partie mózgowia, które odpowiedzialne są za procesy koordynacji i integracji różnych czynności. Skutkiem tych zmian rozwojowych dzieci coraz lepiej funkcjonują w otoczeniu, coraz bardziej też podatne są na systematyczne, a nie tylko okazjonalne, uczenie się (Eliot L. 2003, Wolański N. 1975, Żebrowska M. 1975 str. 418-424). W klasie I możemy oczekiwać dzieci: przed skokiem rozwojowym, w trakcie zmian rozwojowych lub po zmianach. © CENSA 2012 bozena_janiszewska_szesciolatek_w_szkole_muzycznej_press.indd 13 13 2013-01-07 08:18:45