2. Dlaczego są duże różnice między sześciolatkami a

2.Dlaczego są duże różnice między sześciolatkami
a siedmiolatkami – dynamika skoku rozwojowego
Rozwój dzieci i młodzieży jest procesem ciągłym, ale występują w nim dwa przypadki
skoku rozwojowego - duża ilość zmian zachodzi w stosunkowo krótkim czasie. Jeden z nich
przypada na wiek około 5;6-6;6 lat, drugi dotyczy okresu dorastania.
Między dziećmi przed skokiem rozwojowym (około 5;6 lat) i po skoku (około 6;6 lat)
występują duże różnice jakościowe. Dzieci po skoku rozwojowym mają znacznie wyższy
wzrost i wagę, zmieniają się proporcje ciała. Mają inną jakość wszystkich procesów fizycznych i psychicznych, co wpływa także na rozwój społeczny. Inna jest także odporność dzieci
na zmęczenie, nieco inne są możliwości przyswajanie i przekształcania informacji, dzieci
przechodzą także na inny sposób uczenia się.
Przyczyną skoku rozwojowego jest uaktywnienie układu hormonalnego i zmiany w wydzielaniu hormonów. Uaktywnia się przysadka mózgowa – hormon wzrostu wpływa na
proces wydłużania się kości i przyrost mięśni, inne hormony powodują uaktywnienie wszystkich innych gruczołów hormonalnych. Poniżej podaję niektóre zmiany, jakie dokonują się
w trakcie skoku rozwojowego.
a) Zmiany w układzie kostnym:
• rosną i wysklepiają się kości śródstopia – wydłuża się stopa; zanika fizjologiczne
płaskostopie;
• wydłużają się kości długie – rosną nogi i ręce dziecka; zmieniają się proporcje;
• wydłużają się palce (sprzyja to nauce gry na instrumentach muzycznych);
• grubieją i twardnieją kości długie (wolniejszy rozwój szkieletu u chłopców)
– kościec jest nadal elastyczny, ale bardziej odporny na zmęczenie;
• część chrząstek w nadgarstku twardnieje – jest to pierwszy etap kostnienia nadgarstka – ręce stają się bardziej odporne na zmęczenie, poprawia się płynność
ruchów rąk w rysowaniu i pisaniu (dzieci zaczynają pisać litery „pisane”, szlaczki
literopodobne itp.), doskonalą się czynności samoobsługowe oraz koordynacja
ruchów rąk i koordynacja wzrokowo-ruchowa;
• zachodzą zmiany zależne od płci – u chłopców zmiany idą w kierunku rozwoju pasa
barkowego, u dziewcząt – pasa miednicowego;
• wypadają zęby mleczne, rosną zęby stałe.
b) Zmiany w układzie mięśniowym:
• do rozwoju kośćca „dopasowują się” mięśnie – u chłopców duży przyrost mięśni
długich (powstaje nowa potrzeba – głód ruchu – chłopcy muszą: biegać, siłować się, skakać, pokonywać przeszkody, kopać piłkę itp., ograniczanie im ruchu
zaburza skupianie uwagi i sprzyja agresji); u dziewcząt jest lepszy rozwój mięśni
palców (wzrasta precyzja ruchów rąk; głód ruchu jest mniejszy i przejawia się
w czynnościach ruchowych wymagających precyzji – skakanka, „skakanie przez
gumę”, gra w klasy itp.);
• wzrasta u dzieci siła mięśni i odporność na zmęczenie (nieco dłużej mogą stać,
siedzieć w ławce itp.).
12
© CENSA 2012
bozena_janiszewska_szesciolatek_w_szkole_muzycznej_press.indd 12
2013-01-07 08:18:45
c) Zmiany we wszystkich narządach wewnętrznych – lepsze oddychanie (więcej tlenu
dochodzi do mózgu), lepsza możliwość czasowego odraczania zaspokojenia potrzeb
fizjologicznych, mniejsza częstotliwość spożywania pokarmów, ogólnie większa odporność organizmu na infekcje!!! itp.
d) Zachodzą istotne zmiany w układzie nerwowym:
• powiększają się ciała komórek nerwowych, wydłużają się wypustki nerwowe itp.,
doskonalą się szlaki nerwowe, powstają lepsze połączenia między jedną a drugą
półkulą mózgową – wzrasta m. innymi tempo przesyłania impulsów – wzrasta
szybkość uczenia się!;
• dojrzewają zakończenia nerwowe w narządach zmysłowych – poprawia się
ostrość wzroku, różnicowanie smaków, zapachów, dźwięków, precyzja dotyku
itp. – dziecko odbiera więcej bodźców z otoczenia, dokładniejszy jest też odbiór
bodźców;
• dojrzewa cała kora mózgowa – zachodzą zmiany na lepsze w zakresie uwagi
i pamięci,
dojrzewają te obszary kory mózgowej, które szczególnie odpowiedzialne są za
procesy myślenia – powstaje inna, lepsza jakość myślenia;
procesy emocjonalne – powoli staje się możliwe kontrolowanie ekspresji emocji,
procesy spostrzegania wzrokowego – znacznie lepsze i dokładniejsze spostrzeganie – dzieci zaczynają coraz lepiej analizować i syntetyzować figury złożone;
różnicować kształt liter i cyfr;
procesy spostrzegania słuchowego – lepszy słuch muzyczny, lepsza analiza i synteza słuchowa dźwięków mowy ludzkiej (m. innymi dzieci zaczynają wyróżniać
głoski w wygłosie, czyli na końcu wyrazów oraz analizować i syntetyzować całe
wyrazy itp.), dojrzewają te części kory i te partie mózgowia, które odpowiedzialne
są za procesy koordynacji i integracji różnych czynności.
Skutkiem tych zmian rozwojowych dzieci coraz lepiej funkcjonują w otoczeniu, coraz
bardziej też podatne są na systematyczne, a nie tylko okazjonalne, uczenie się (Eliot L.
2003, Wolański N. 1975, Żebrowska M. 1975 str. 418-424).
W klasie I możemy oczekiwać dzieci: przed skokiem rozwojowym, w trakcie zmian
rozwojowych lub po zmianach.
© CENSA 2012
bozena_janiszewska_szesciolatek_w_szkole_muzycznej_press.indd 13
13
2013-01-07 08:18:45