Wybrane zaburzenia zachowania u osób

Wybrane zaburzenia
zachowania u osób niepełnosprawnych umysłowo
 niepełnosprawnośc umysłowa
 stereotypie i zachowania autostymulacyjne +
 zaburzenia obsesyjno- kompulsywne+
 zaburzenia mowy+
 zachowania agresywne i autoagresywne
 trening toaletowy+
 zaburzenia snu+
 problemy z jedzeniem
 pica, wkładanie przedmiotów do ust, ślinienie się+
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ UMYSŁOWA
Co min. wchodzi w zakres zagadnienia: zaburzenia zachowania, encefalopatia, afazja,
zaburzenia rozwojowe
Książka, którą warto przeczytać - "Nauczanie dzieci niepełnosprawnych" Lovaas
Upośledzenie umysłowe
 obniżone funkcjonowanie intelektualne
 zwykle od urodzenia
 objawia się w zaburzeniach orientacyjno poznawczych i wykonawczych
 obniżona dojrzałość społeczna
 polietiologia
 stan trwały
 stopnie upośledzenia - lekkie
- umiarkowane
- znaczne
- głębokie
 im większy stopień upośledzenia tym więcej zaburzeń zachowania
 zmiany neurodynamiczne mogą powodować wzrost intensywności i zmienności reakcji agresja, hiperaktywność jak też sztywność zachowań
Encefalopatia
 zapis fal mózgowych wykazuje zmiany w mózgu (uszkodzenia), łatwo to też prześledzić
w badaniach/ testach psychologicznych
 Afazja
 całkowita lub częściowa utrata możliwości porozumiewania się językiem
 spowodowane uszkodzeniem różnych obszarów mózgu
 jest to niepełnosprawność i dysfunkcja
 zachowanie nie zawsze jest zaburzone, to zależy od postaci afazji
 Zachowanie
 odbiega od normy
 wskazują na deficyty
 ANALIZA BEHAWIORALNA
 zbadać w jaki sposób czynniki zewnętrzne kontrolują zachowanie jednostki (gdzie/ kiedy
dane zachowanie się pojawia, kiedy nie) w celu zaplanowania zachowań terapeutycznych
(czyli dokonywania zmian w czynnikach zewnętrznych)
 systematyczne dostarczanie bodźców, które kontrolują niski poziom zachowania
zaburzonego
 rozwijanie i wzmacnianie zachowań alternatywnych (pożądanych)
 "ekwiwalenty funkcjonalne" - sublimacja - ten sam rodzaj wzmocnienia, którego
używamy powinien być dostarczany w sposób naturalny
 nowe zachowania powinny być łatwe do nauczenia się
 Procedury wzmacniania różnicującego:
 DRO - wzmocnienie po okresie nie zaburzonego zachowania
 DRI - celowe wzmacnianie zachowania pożądanego, które jest niekompatybilne do
zachowania zaburzonego
 zaplanowanie generalizacji & jak utrzymać efekty terapii

STEREOTYPIE I ZACHOWANIA AUTOSTYMULACYJNE
Stymulacje u dzieci autystycznych pojawiają się w zakresach :
 wzroku
 słuchu
 dotyku i dotyku głębokiego
 węchu






smaku
Cechy zachowań autostymulacyjnych:
powtarzalność
w bardzo krótkim czasie
same w sobie są wzmocnieniami
Autostymulacje= def. Aktywności fizyczne o wysokim stopniu powtarzalności, są
niezróżnicowane pod względem topograficznym( zazwyczaj te same ruchy, mało
zmienne), nie pełnią funkcji adaptacyjnych i dają jedynie zmysłowe zaspokojenie( stan
zadowolenia). Mogą angażować 5 zmysłów. Mogą mieścić się w 3 kategoriach , jeśli
chodzi o dany zmysł:
 nadwrażliwość( obniżony próg wrażliwości, bodźce bardzo szybko docierają do mózgu)
 zbyt mała wrażliwość( układ nerwowy bardzo powolny , wyższy próg wrażliwości)
 biały szum( wewnętrzne zakłócenia, nieczysty obraz, zaburzony obraz bodźców z
zewnątrz)
Formy autostymulacji:
 ciało
 machanie rękami
 kołysanie się
 chodzenie na palcach
 trzepotanie palcami
 wirowanie
 dziecko stoi i rzuca się na kolana( to może być przykład na zaburzenie czucia
wewnętrznego)
 różne dziwne pozycje ciała( przeginanie ciała, głowa na dół)
 masturbacja
 wizualne
 przeciwne ruchy gałek ocznych
 rozbieganie oczu
 zezowanie
 przejeżdżanie wzrokiem po krawędziach, symetrycznych rzeczach( np. płot)
 przymrużone oczy
 wpatrywanie się w słońce i cienie
 patrzenie pod dziwnymi kątami
 stymulacje z użyciem przedmiotów
 specyficzna manipulacja , użycie przedmiotów( jak się dziecko bawi?)
 opukiwanie przedmiotów
 słuchanie wody, patrzenie na nie , spuszczanie wody w toalecie
 wkładanie przedmiotów do ust( zaburzenie smaku lub brak czucia w okolicy ust)
 wąchanie brzydkich zapachów( np. butów)
 smakowanie obrzydliwych rzeczy
 Autostymulacje:
 zaburzają uwagę
 są nieodpowiednie, nieakceptowane społecznie
 jedyna forma przyjemności
 trudno je przerwać
 U normalnych ludzi:
 nie zaburzają
 można przerwać, gdy nie akceptowane społecznie
 inne formy przyjemności






















łatwo przerwać w danym momencie
Pojawiają się w sytuacjach:
znudzenia
stresu( np. w sytuacji zadaniowej: wtedy nie docierają bodźce z zewnątrz, bo zajęty
autostymulacją)
Czucie bólu:
obija się o meble, wali głową w ściany => zaburzone czucie bólu i dotyku głębokiego i
powierzchownego( wysoki próg)
Nieraz nie czują strachu:
zaburzenie czucia zagrożenia i odpowiedniości sytuacji społecznej
utrzymywanie równowagi formą autostymulacji
zazwyczaj bardzo sprawne ruchowo
Kryteria diagnostyczne wg. Bergsona:
brak zróżnicowania topograficznego bez względu na zmianę środowiska
czas trwania ( czy od dawna?)
nieodpowiedniość zachowania do poziomu funkcjonowania jednostki
powtarzalność
Konsekwencje( do czego doprowadzają):
duża ilość= główny styl aktywności
redukują ilość prawidłowych interakcji ze środowiskiem
angażują uwagę, wiec wyłącza się na inne bodźce ze środowiska
nie można nauczyć rzeczy odpowiednich społecznie
zagrożenie dla zdrowia( gdy bliżej autoagresji)
odbiega od społeczeństwa i nie jest przez nie akceptowane

Autostymulacje pojawiają się często u osób bardziej upośledzonych umysłowo.
Etiologia autosytmulacji wg. Baummeister ( 1989) siedem podstawowych typów teorii:
 1. teoria kontroli oscylatorów neuronowych
 2. teoria neurotransmiterów
 3. teoria psychodynamiczna
 4. teoria poziomu rozwoju
 5. teoria homeostazy czyli stymulacji
 6. teoria funkcji komunikatywnej
 7. teoria warunkowania
 8.

Pierwsze dwie teorie= nieprawidłowości strukturalne i chemiczne w mózgu powodują
zachowania autostymulacyjne i stereotypie
Ad 3. Zachowania autostymulacyjne są rezultatem trudności w integracji ego, zaburzenia
własnej tożsamości
Ad 4. Wyolbrzymienie i wydłużenie pewnych zachowań pojawiających się rozwojowo, ale przez
dłuższy okres i są wyolbrzymione
Ad 5. Gdy przestymulowanie=> czynności mające na celu przytłumienie bodźca ; gdy
niedostymulowanie => zachowania stymulacyjne, by osiągnąć poziom homeostazy
Dwie ostatnie teorie= zachowania oparte na warunkowaniu sprawczym, są wyuczone i występują
na skutek wzmocnień po zachowaniach autostymulacyjnych.
Przystępując do terapii:
 1. obserwacja

































2. analiza funkcjonalna
3.
by zidentyfikować czynniki odpowiedzialne za pojawienie się zachowań
autostymulacyjnych
czynniki( konsekwencje po zachowaniu)
wzmocnienia negatywne- powodują wzrost zachowań( by uniknąć awersyjnego bodzca)
wzmocnienia pozytywne ( np. uwaga terapeuty, uwaga werbalna i fizyczna)
wartość stymulacyjna zachowań( np. gdy jest jałowe otoczenie, bierne spędzanie
wolnego czasu)
1. rozpoczęcie interwencji
2.
a. zachowań pod wpływem wzmocnień negatywnych
b.
np. modyfikacja bodźca awersyjnego
uczymy wyrażania prośby o odstąpienie od zadania, wobec którego osoba jest niechętna(
akceptowana społecznie forma ucieczki od zadania)
rezygnujemy z niektórych zadań, gdyż np. nie odpowiadają poziomowi funkcjonowania
jednostki
nieraz niektóre osoby z personelu są bodźcem dyskryminującym i wzmacniają
zachowania autostymulacyjne, wtedy zmniejsza się kontakt z tą osobą
większy dostęp do zadań stymulujących
przeplatanie różnych zadań
a. pod wpływem wzmocnień pozytywnych
b.
zaczynamy wzmacniać inne typy zachowań, bardziej adekwatne
wzmacnianie zachowań niekompatybilnych ( przeciwnych do autostymulacjiuniemożliwiających je, np. gdy macha rękami, to nagradzamy trzymanie rąk w
kieszeniach)
nabywanie umiejętności adaptacyjnych( rozbudowujemy repertuar takich zachowań)
a. odpowiedni poziom stymulacji
b.
przereorganizować środowisko, w którym osoba funkcjonuje( by dostymulować lub
zmniejszyć stymulację)
dostarczenie alternatywnych źródeł stymulacji( np. skakanie na trampolinie)
1. stosowanie kar
2.
przytrzymanie( gdy poziom autostymulacji jest bardzo wysoki)
"time out"( po wystąpieniu zach.autost. osoba musi opuścić dane miejsce)
upomnienia, kary werbalne( przestań to robić)
awersyjna konsekwencja( głośne dźwięki)
krótka skuteczność kar, gdy tylko one stosowane i nic poza tym

Zachowania autostymulacyjne łatwiej przerwać i mniejsze problemy po przerwaniu niż
zachowania kompulsywne( w nich duży opór, gdy trzeba coś zmienić)
Wywiad:
 ustrukturalizowany
 wypisać 5 zmysłów i prowadząc rozmowę trzymamy się danego zmysłu i zadajemy
pytania z nim związane



pytania bez porównywania z innymi dziećmi
po wywiadzie: analiza pod kątem nadwrażliwy/ niedowrażliwy
zróżnicowanie formy, korzystając z cech, z ważnych rzeczy przy stereotypiach: pozycje
ciała, ruchy ciała, użycie przedmiotów
w jakich sytuacjach się pojawia


ZABURZENIA OBSESYJNO-KOMPULSYWNE
Obsessive - compulsive disorder - OCD
Obsesje - są to pojedyncze myśli lub całe ciągi myśli, lub wyobrażenia, wątpliwości, idee, które
przychodzą pacjentowi do głowy. Pojawiają się samorzutnie, pacjent nie ma wpływu na ich
pojawianie się, są natrętne, przymusowe.
Kompulsje - są to proste działania, albo złożone czynności, które też mają charakter
przymusowy. Pacjent musi je wykonywać. Jeśli są złożone pacjent musi je zawsze wykonywać
w ten sam sposób.
I O, I K są powtarzalne, powracają. Może być tak że O pojawiają się bez K, ale K mogą też
towarzyszyć O. Np. ktoś ma O, że jest brudny, pacjent stale myje ręce.
Pacjent ma poczucie, że te myśli i czynności są bezsensowne, nie mają pokrycia w
rzeczywistości. Zajmują bardzo dużo czasu. Pacjent przeznacza sporą część aktywności na to
zachowanie.
OCD są najczęściej diagnozowane psychiatrycznie. Częściej u osób z chorobami psychicznymi,
niż u osób niepełnosprawnych umysłowo. Trudność polega na diagnozie. Problem z osobami
niepełnosprawnymi umysłowo - trudno jest dowiedzieć się od nich na temat obsesyjnych myśli,
zbyt mały wgląd w siebie, mają problem z przekazem i opisem zaburzenia.
Diagnoza.
 polega na ukierunkowanej obserwacji, jak się pacjent zachowuje w określonych
sytuacjach, jakie zachowanie się pojawiają, jak dużo czasu zajmują,
 ukierunkowany wywiad z opiekunami. Pytania: co poprzedza zachowania, jaka jest
reakcja z OCD na przerwanie jej zachowania kompulsywnego.
 Diagnoza różnicowa - trzeba odróżnić zachowania kompulsywne od zachowań
autostymulacyjnych czy też stereotypii. Łatwiej jest przerwać zachowania
autostymulacyjne niż zachowania kompulsywne.
 Krąg zaburzeń kompulsywnych są powtarzalne
 przymusy rutyn
 rytuały autystyczne
 Zachowania kompulsywne
 przymus dotykania osób i przedmiotów,
 organizowanie przedmiotów w określony sposób,
 gromadzenie określonych przedmiotów,
 sprawdzanie i upewnianie się,
 mycie się,
 liczenie,
 przymus zadawania pytań, lub usprawiedliwiania się,
 symetria i precyzja,
 wybrane trasy.
 Kiedy zaobserwujemy zachowanie kompulsywne, warto przeprowadzić próbę:
sprowokować do zachowania kompulsywnego i powstrzymać pacjenta od wykonania tej
czynności - próby ERP (expose response prevention). Jeśli powstrzymamy fizycznie
pacjenta przed tą czynnością, to przy zachowaniach kompulsywnych następuje
niewspółmiernie silna reakcja: płacz, protest, zachowania agresywne, zachowania
















autoagresywne. Pacjent szybko się uspokaja, jeśli może wrócić do przerwanej czynności.
W stanie niezadowolenia wszystkie wzmocnienia nie działają, zadania nie są
wykonywane.
Przy zachowaniach kompulsywnych trzeba sprawdzić czy to zachowanie nie jest
spowodowane czym innym np. nudą. Należy poznać ulokowanie sytuacyjne: w jakim
miejscu, z jaką osobą, w jakiej sytuacji występuje zachowanie K.
Zachowanie kompulsywne - jest to przymus, to nie jest zachowanie powodowane wolą.
W przypadku osób niepełnosprawnych umysłowo należy sprawdzić czy agresja i
autoagresja to rzeczywiste zaburzenia, czy też to rezultat przerywania zachowań
kompulsywnych.
Warto też przyjrzeć się diagnozom psychiatrycznym - czy to już można przypisać do
choroby psychicznej czy też to OCD.
Należy diagnozować te zachowania gdyż zajmują mnóstwo czasu, który mógłby być
przeznaczony np. na naukę.
Poglądy na etiologię:
nacisk na biologiczne podłoże - zmiany neurologiczne, dysfunkcje w pracy zwojów
mózgowych, zaburzona gospodarka serotoninowa,
uwarunkowania genetyczne,
uwarunkowania behawioralne
- można wykorzystać paradygmat wzmacniania negatywnego - zachowania są
wykonywane aby uniknąć napięcia, sytuacji nieprzyjemnej, zachowania powodują
spadek napięcia.
- osoba uczy się, że sytuacja zachowania kompulsywnego stanowi ucieczkę od sytuacji
zadaniowej - może się to dołączyć do innych przyczyn.
- ponieważ zachowania kompulsywne występują u bardzo małych dzieci, wynikają
bardziej z różnych dysfunkcji, niż z tego co się dzieje w środowisku.
Analiza funkcjonalna w przypadku osób w OCD.
trzeba się przyjrzeć sytuacji - jakie bodźce powodują, że to zachowanie się pojawia
w oparciu o ten znaleziony czynnik, można planować postępowanie terapeutyczne: w
przypadku tych zaburzeń trudno jest manipulować konsekwencjami, dlatego zachowanie
będzie wyglądało tak jak próba - powstrzymujemy pacjenta od wykonania, aż do
momentu, w którym się uspokoi. Należy wykonywać różne manipulacje z przedmiotami,
które są obiektami zachowania kompulsywnego. Hiperkorekcja - wykonywanie
czynności tyle razy, aż zostanie wykonana prawidłowo.
w przypadku osób z zaburzeniami psychicznymi stosowana jest farmakoterapia, ale
największe efekty przynosi, terapia behawioralna z farmakoterapią.
u osób niepełnosprawnych umysłowo należy uważać z farmakoterapią


ZABURZENIA MOWY




1. echolalia
2. zaburzające wokalizacje
3. mowa psychotyczna
4.

Echolalia:
 powtarzanie całości lub części wypowiedzi, którą osoba usłyszy( nie ma znaczenia, nie
ma funkcji komunikatywnej); zachowana jest również mowa prawidłowa
 rodzaje echolali:






























bezpośrednia- osoba momentalnie po usłyszeniu bodźca werbalnego od razu go
powtarza)
odroczona- osoba po jakimś dłuższym czasie będzie powtarzać coś co wcześniej
usłyszała
charakter perseweratywny( kilkakrotne powtarzanie), nieraz zbliżają się do zachowań
obsesyjnych, nieraz mogą pełnić funkcje stymulacyjne
nie występuje samodzielnie lecz z innymi zaburzeniami np. upośledzenie umysłowe,
autyzm , stany pourazowe mózgu, stany degeneracyjne mózgu, całościowe zaburzenia
rozwojowe inaczej nie sprecyzowane( DSMIV), osoby niewidome, osoby z afazją
DIAGNOZA:
obserwacja środowiska, interakcji werbalnych z innymi, sami wchodzimy w interakcję i
produkujemy bodźce werbalne
wywiad z opiekunami
ECHOLALIA BEZPOŚREDNIA:
wypowiedzi echolalicznej może towarzyszyć wykonanie czynności, ale to nie jest
konieczne( np. dajemy polecenie: pokaż nos; dziecko wykonuje polecenie i powtarza "
pokaż nos")
komunikat brzmi identycznie, powtarza tonację głosu, jak magnetofon
typy wypowiedzi echolalicznych pojawiają się częściej w sytuacjach gdy dziecko nie
rozumie tego co się do niego mówi
echolalia rozwojowa= norma do 3 r.ż.
ECHOLALIA ODROCZONA:
w danym momencie nie słyszymy tego bodźca, który wywołuje daną wypowiedź
echolaliczną
pojawia się poza kontekstem
jest lepsza gramatycznie niż dziecko na co dzień się wypowiada; bardziej złożona;
wykracza poza poziom rozwojowy, poza sferę zainteresowań
jak brzmi intonacja?- czy tak jak pacjent zazwyczaj mówi?
- KONSEKWENCJE POJAWIANIA SIĘ ECHOLALII:
trudności w opanowaniu poprawnej mowy i innych umiejętności( np. rozumienia mowy)
dziwaczność, nietypowe zachowanie=> mniejsze szanse na nawiązanie prawidłowych
interakcji społecznych
nie przynosi fizycznych szkód pacjentowi
PROGNOZA OPTYMISTYCZNA:
małe dziecko autystyczne z echolalią => większa nadzieja, że nauczy się normalnie
mówić niż gdy dziecko nic nie mówi
niektóre wypowiedzi echolaliczne mogą nabrać funkcji komunikatywnych=> używane w
pewnych sytuacjach, żeby coś przekazać
ok.50% osób autystycznych przejawia zaburzenia echolaliczne
ETIOLOGIA I CZYNNIKI USTANAWIAJĄCE:
nie wyuczone lecz biologiczne, zaburzenia rozwoju( fizjologiczne)
PACJENT MOŻE SIĘ NAUCZYĆ JAK UŻYWAĆ ECHOLALII W JAKIMŚ
KONKRETNYM CELU:
wykorzystuje echolalię by samemu siebie skarcić( reprymenda) : robi coś złego i wie, że
to jest złe i mówi np. nie wolno wchodzić na okno- wrzuca wypowiedź, którą mogłoby w
danym momencie usłyszeć
gdy coś chce- " czy chcesz pić"














nazywając jakiś przedmiot nie zna jego nazwy , ale zapytana o daną rzecz powtarza
wypowiedz skojarzoną z tą rzeczą np. gdy pytam co to jest i pokazuję szczoteczkę do
zębów, ono mówi: " umyj zęby"
pierwotnie echolalia może stać się formą ucieczki od zadania
dziecko może się stymulować dzięki danym wypowiedziom( np.słuchowo)
POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE:
echolalie częściej pojawiają się gdy mowa prawidłowa jest jeszcze nie rozwinięta więc
uczy się pacjenta prawidłowego posługiwania się językiem( " to jest koń"; "co to jest?
Kreda"; "Stoi. Co robi chłopiec?")
naturalne nauczanie( np. pobawmy się autem);
INNE TECHNIKI(by zredukować to zaburzenie):
reprymendy np. bądź cicho, przestań powtarzać( gdy rozumieją te komunikaty)inf.zwrotna
propozycja , co może zrobić w zamian: " nie powtarzaj, zapytaj: co dzisiaj robiłam przez
cały dzień"
odbieranie tolkenów( talonów, które można zamienić na nagrody), gdy wypowiedź
echolaliczna
dzielenie dnia na godziny, gdy w danej nie występuje echolalia- tolken
PROGNOZY:
wyeliminowanie do zera jest trudne
dobry zaczątek do nauki mowy

Zaburzające wokalizacje:



















określone dźwięki, krzyki, jęczenie, pomruki, słowa, zdania, frazy =>negatywne skutki
dla tych którzy mówią i dla tych co w otoczeniu
powtarzające się dźwięki i werbalizacje; głośne wokalizacje; negatywne wokalizacje(
skargi, pogróżki, dokuczliwe wypowiedzi, przeklinanie)
inna waga tych wypowiedzi
towarzyszą innym zaburzeniom zachowania, często przy zachowaniach
autostymulacyjnych
DIAGNOZA: obserwacja
KONSEKWENCJE:
zaburzają możliwości nabywania innych umiejętności
powodują ( np. krzyk) wycofanie się z zadania
negatywny wpływ na relacje z innymi osobami( np. zbić panią!), potencjalne zagrożenie
pacjenta
niepotrzebne stosowanie restrykcyjnych metod( np. leki od psychiatry, bo krzyczałootumanienie)
ETIOLOGIA I CZYNNIKI USTANAWIAJĄCE:
wzmocnienia sensoryczne( określony rodzaj stymulacji)
wzmocnienia zewnętrzne ( zwrócenie uwagi na pacjenta, reakcja innej osoby)
wzmocnienia negatywne(możliwość unikania syt. Zadaniowej)
inne czynniki wzmagające te zachowania: nasila się np. podczas choroby, fizycznego
dyskomfortu
POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE
gdy na skutek fizjologiczny- włączenie farmakologii
te, pod wpływem czynników zewnętrznych:
gdy wzmocnienie pozytywne- wygaszanie ( brak naszej reakcji, brak konsekwencji)





gdy wzm.sensoryczne- uniemożliwienie mu uzyskania tego wzmocnienia( np. zatyczki
do uszu)
gdy wzm. Negatywne- zmieniamy sytuację zadaniową
PRZEKLINANIE:
czasami może mieć charakter echolalii odroczonej( nie wie co to słowo znaczy)
nieraz związanie z kontekstem sytuacyjnym( gdy się źli)- wygaszanie( całe otoczenie nie
reaguje)

Mowa psychotyczna:





zbitka niezwykłych kombinacji słownych
mogą mieć jakiś sens, ale są niezgodne z kontekstem w jakim pacjent się znajduje( np.
wysysacz mózgu i cała historia na jego temat; osoba ingerująca w środek łóżka)
bogaty słownik, skomplikowane słownictwo nieprzystosowane w stosunku do wieku
trudno jest ją hamować ze względu na to że ma charakter samowzmacniający
manipulacja zachowaniem innych( są bardziej zainteresowanie, zaangażowani)

ZACHOWANIA AGRESYWNE I AUTOAGRESYWNE
= zachowania mające na celu wyrządzenie krzywdy fizycznej innej osobie, sobie a także
niszczenie tego , co jest w otoczeniu
 uderzanie( ręką, głową)
 kopanie
 gryzienie
 rzucanie przedmiotami
 szczypanie
 plucie
 wyrywanie włosów
 popychanie
 uderzanie kogos przy użyciu przedmiotów itp.
 powszechne wsród różnych zaburzeń: u uposledzonych, u autystów, przy porażeniu
mózgowym
DIAGNOZA:
 obserwacja
 wywiad z opiekunami
 skale obserwacji
 jakie czynniki powodują, co pacjent może uzyskać
 KONSEKWENCJE:
 fizyczne zagrożenie innych osób
 w odwecie może się stać krzywda pacjentowi
 wyłączenie pcjenta ze srodowiska społecznego
 większy koszt utrzymania
 częstosc występowania: ok.10% osób upośledzonych umysłowo
ETIOLOGIA I CZYNNIKI USTANAWIAJĄCE:
 w oparciu o paradygmat warunkowania sprawczego => wyuczone( pojawiają się na
skutek konsekwencji, jakie przynoszą)
 uczy się w jaki sposób może osiągnoć określony rezultata
 zawsze pojawia się w kontekście społecznym

są teżczynniki związane z biologią organizmu przyczyniającą się do zachowań
agresywnych, predysponujące do nich( np. choroba, stan deprywacji, dyskomfortu,
alergie, ból)
POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE:
2 kierunki:
 1. przeprowadzenie analizy zachowań, zidentyfikowanie czynników, które poprzedzają i
wywołują te zachowania
 2.
 mogą być poprzedzone sytuacją, gdy:
 pacjent znajduje się w miejscu bardzo zaludnionym( wtedy możemy unikać sytuacji
tłoku, przeludnienia)
 przerwane zostają jakieś codzienne rutyny pacjenta( albo sami przestrzegamy tego
porządku albo wcześniej informujemy pacjenta o zmianie planu)
 poczucie bólu( środki farmakologiczne by go uśmierzyć)
 1. zidentyfikowanie: jakiego rodzaju wzmocnienia dostarczają te zachowania pacjentowi(
postępowanie terapeutyczne: uczymy zachowań, które będą przynosiły takie same
wzmocnienia)
 2.
 gdy chodzi o zwrócenie uwagi na pacjenta( nauczyć prawidłowych zachowań)
 w sytuacji zadaniowej, gdy wcieka od zadania zbyt trudniego( zmiana zadania,
uproszczenie zadania)
 wzmacnianie okresów bez agresji
PROGNOZA:
 ze względu na to, że mają charakter wyuczony, postępowanie terapeutyczne jest bardziej
optymistyczne niż zaburzenia spowodowane biologicznie
 im młodszy pacjent, tym lepiej można sobie z nim poradzić( mniej utrwalone)
ZACHOWANIA AUTOAGRESYWNE:
= agresja skierowana przeciw własnej osobie by przynieść sobie ból:
 gryzienie siebie( ręce, policzki od środka, język)
 próby wyżłobienia sobie gałek ocznych
 uderzanie głową
 uderzanie w głowę, w inne części ciała
 szczypanie się
 wkładanie przedmiotów, palców w rożne jamy ciała
 drapanie się
 wyrywanie sobie włosów
 wymioty
DIAGNOZA na podstawie obserwacji, ważna częstotliwość, zachowanie powtarzalne
KONSEKWENCJE:
 amputacja części ciała( np. palców)
 złamanie kości, wstrząsy, ubytki w tkance
 uszkodzenia narządów zewnętrznych, zatrucia
 społeczne: izolacja, mniej interakcji społecznych,
 edukacyjne: możliwość nauki jest mniejsza
 farmakologia i jej skutki uboczne
 POWSZECHNOŚĆ: 10-14% osób niepełnosprawnych umysłowo- zależy od stopnia
upośledzenia( częściej u osób o niższym poziomie funkcjonowania)
 ETIOLOGIA:
 trudno określić proporcję czynników biologicznych i społecznych


większość z nich ma charakter wyuczony
biologiczne: zespoły na skutek zaburzeń genetycznych ( np. Lesch-Nyhan), uszkodzenie
mózgu na skutek dysfunkcji chemicznych
 środowiskowe: wzmocnienia pozytywne o charakterze społecznym: uwaga innych,
dopominanie się o jedzenie= komunikat; wzmocnienie negatywne( unikanie, ucieczka od
syt. Awersyjnych); wzmocnienia w postaci stymulacji
 TERAPIA:
 środki farmakologiczne, jeśli trzeba
 przyjrzenie się sytuacjom powodującym i konsekwencjom
 zmiana czynników poprzedzających
 dostarczenie w inny sposób stymulacji pacjentowi
 podobnie jak w zach. Agresywnych
PROCEDURY OPARTE NA KARZE:
 gdy zachowanie autoagresywne jest dużym zagrożeniem dla pacjenta
 gdy inne procedury nie dały wyników
 spryskiwanie wodą twarzy pacjenta
 podawanie soku z cytryny
 przesadzanie z krzesła na krzesło( wprowadzenie bodźca negatywnego)
TRENING TOALETOWY
Prawidłowo trening toaletowy powinno się przeprowadzać 2,6 r.ż. Dzieci zdrowe, obserwują i
naśladują zachowania dorosłych. Dzieci zaburzone nie obserwują. Ważny jest pewien poziom
rozwoju - osiągnięcie go powoduje, że dziecko 60-90 minut powstrzyma się od oddawania
moczu i odczuwa parcie na pęcherz, dziecko ma świadomość, że się zmoczyło. Dziecko
skupione na autostymulacji (zachowaniach trudnych) ma utrudniony kontakt ze sobą. Gdy tych
zachowań jest mniej, łatwiej jest przeprowadzić trening toaletowy. Musi umieć siedzieć na
sedesie około 15min. Odpowiednia sprawność fizyczna przy czynnościach z załatwianiem
potrzeb. Przy dzieciach z zaburzeniami przygotowujemy dziecko od razu do sedesu, bo
przyzwyczaja się do sedesu. Czynność musi być od razu zgeneralizowana.
Nauka korzystania z toalety według planu.
 terapeuta sprawuje kontrolę, ingeruje w trening - dziecko powinno nauczyć się
wypróżniania w toalecie.
 odstępy czasowe 90 min, jeżeli dziecko nic nie zrobiło skracamy drugi odstęp do 60min
 Błędy:
 zbyt często zabieramy dziecko do toalety - nie nauczy się normalnego odstępu
czasowego.
 zabieramy do toalety tylko wtedy, gdy widzimy oznaki pragnienia - hamujemy
samodzielną reakcję dziecka, odpowiedzialność przechodzi na terapeutę (dziecko ma
wyczekiwać na pójście do toalety - odbiór potrzeby).
 stałe odstępy
Procedura:
 1. sadzamy dziecko na sedesie, co 3 min nagradzamy za spokojne prawidłowe siedzenie,
można je czymś zająć, ale nie czymś bardzo absorbującym, kiedy siedzi i załatwi
potrzebę wyraźnie wzmacniamy tą czynność. Kiedy się nie załatwi, wraca za 60min.
Kiedy dziecko się zmoczy, procedura korekcyjna, dziecko sprząta to miejsce, w którym
się to zdarzyło, nie krzyczymy, nasza reakcja ma być neutralna, samo sprzątanie jest
bardzo wzmacniające (pozytywne znaczenie). Prowadzimy kilkakrotnie dziecko z tego
miejsca do toalety - konsekwencja. Błędy służą jako nauka, dziecko wyciąga wnioski.
Podczas treningu dziecko nie ma pieluch ani w dzień ani w nocy. Jeżeli podczas treningu
nie zdarzają się wypadki, to wydłużamy czas odstępów treningów (stopniowo o 15min).
To powoduje, że dziecko samo wychodzi do toalety.
 2. Kształtowanie samodzielności u dziecka podczas korzystania z toalety i zaspokajania
potrzeb:
 3.
 wydłużanie odstępów czasowych,
 sadzamy dziecko na krześle obok sedesu, dziecko jest rozebrane,
 nagradzamy za spokojne siedzenie na krześle, gdy wstaje intensywnie je nagradzamy
 gdy przydarzy się zmoczenie też procedura korekcyjna
 krzesło przestawiane jest coraz dalej od toalety, dokładamy ubrania. Musi pamiętać o
zdjęciu ubrań.
Nie stosujemy podpowiedzi. Dziecko nie jest przesadzane z krzesła na sedes ( nie w trakcie
siusiania). Jak najmniejsze podpowiedzi i wycofujemy je.
 1. Wzmacnianie bycia suchym, zadajemy dziecku pytanie czy spodnie, majtki są suche,
gdy suche wzmacniamy je, gdy nie, procedura korekcyjna. Wydłużamy przerwę w
sprawdzaniu. Nie zmieniamy szybko pieluch.
 2.
Intensywny trening toaletowy
Podobne do samodzielnego korzystania z toalety. Wstrzymujemy podawanie napojów - będzie
łasy na wzmocnienia.
Podczas treningu podajemy dużo napojów (2 - 2,5 h):
 1. Zrozumienie, że ma załatwić się na sedesie. Sadzamy blisko toalety, rozbieramy,
podajemy napoje, gdy załatwi się, to wzmacniamy, robimy 10min na zabawę. Rzadziej
zdarzają się wypadki.
 2. Usamodzielnienie, odsuwamy krzesełko.
 3. Generalizacja, ubranie dziecka.
 4.
Łatwiej jest przeprowadzić trening toaletowy z oddawaniem moczu, bo to się odbywa częściej.
Trudno jest natomiast odbić systematyczny trening oddawania stolca. Związanie jest to także z
dietą dziecka, z nawykami żywieniowymi, z problemami układu pokarmowego.
Ważna jest konsultacja medyczna od strony fizjologicznej i diety. Należy wykluczyć zaburzenia.
Dokładne przeprowadzenia wywiadu: często pojawiają się rutyny, różne zachowania związane z
oddawaniem stolca. Rutyny: tylko w określonych porach, określonych miejscach, w ukryciu.
Jeżeli dziecku uda się normalnie załatwić w toalecie, należy użyć maksymalnie atrakcyjnych
wzmocnień.
Załatwianie potrzeb fizjologicznych nocą.
Nocą odbywa się to odruchowo, mimowolnie. Trzeba stworzyć nawyk: poczucie pełnego
pęcherza - pójście do toalety. Czasami dziecku nie chce się wstać w nocy - problem z
motywacją, wtedy najczęściej załatwia się nad ranem. Należy stosować atrakcyjne wzmocnienia,
żeby miało motywację.
ZABURZENIA SNU
Nawyki związane ze snem są bardzo silne, bardzo zakorzenione, niezależnie od tego, czy
występują u osób z zaburzeniami, czy też u osób zdrowych.
Często zgłaszają się rodzice z dziećmi niepełnosprawnymi umysłowo z zaburzeniami snu, np.:
 trudno dziecko zapędzić do łóżka
 ma trudności w zasypianiu
 przerywanie ciągłości snu
 problemy z ponownym zaśnięciem po wybudzeniu
Jeżeli zaburzenia snu występują u dziecka, to w dużym stopniu zaburza to funkcjonowanie
rodziny.
Nawyki związane ze snem są bardzo trudne do zmiany. Im prędzej zaczyna się pracę z
problemem, tym łatwiej go rozwiązać.
Rodzice w czasie pracy ze snem powinni mieć wolne, bo wtedy pracuje się w nocy, jest to
bardzo trudne, nie wypoczywają. Powinni mieć wtedy spokój, ktoś powinien zajmować się
innymi dziećmi. W treningu snu konsekwencja i sumienność są najważniejsze, nie wolno
przerywać, a jeśli się ustąpi dziecku, to trzeba przerwać i po jakimś czasie zacząć trening od
nowa.
W treningu:
 1. ustalenie nawyków związanych ze snem, ale typowych, normalnych, ustalenie
pewnego porządku związanego z zasypianiem, ten porządek ma doprowadzić do
zaśnięcia, a nie tylko do położenia się,
 2.
np. kąpiel - piżama - łóżko - zgaszenie światła - zaśnięcie, trzeba się tego porządku stale
trzymać. Również można zastosować czytanie bajek, cichą muzykę przed snem. Aktywności
przed pójściem spać powinny być wyciszające, uspokajające, zabawy nie żywe, ale spokojne.
 3. wybór odpowiedniego czasu do snu - jeżeli dziecko chodzi spać późno, a my chcemy,
żeby się kładło o 20.00, trzeba pilnować, aby było o tej godzinie zmęczone, nie powinny
się pojawiać popołudniowe drzemki, zaczynamy trening później niż o godzinie
docelowej, np. o 23.00, potem stopniowo dochodzimy do 20.00
 4. wprowadzenie obiektów skojarzonych ze snem, np. kiedy dziecko się wybudza, kocyk,
przytulanka skojarzone ze snem mogą sprawić, że dziecko zaśnie ponownie. Dziecko nie
może mieć dostępu do innych aktywności w nocy, trzeba schować zabawki.
 5. pozostawanie dziecka w łóżku - dziecko z zaburzeniami często kiedy się np. obudzi,
idzie do łóżka rodziców. Jeżeli jest to rutyna powtarzająca się co noc, to jest to
zaburzenie uciążliwe. U dzieci z zaburzeniami takie zachowanie może się przedłużać,
nawet do dojrzewania lub dłużej. W takiej sytuacji rodzice muszą kategorycznie ustalić,
że dziecko zawsze śpi w swoim łóżku. Postępowanie polega na tym, że rodzic
odprowadza dziecko stale do łóżka. Musi nie okazywać swojego zdenerwowania,
absolutny spokój - dziecko przychodzi 100 x i 100 x jest odprowadzane. Zajmuje to kilka
dni, ale jest bardzo skuteczne. Podczas odprowadzania emocjonalna obojętność i jak
najmniej siły fizycznej, jak najmniej uwagi rodzica. W ciągu dnia dziecko też śpi w
swoim łóżku.
 6.
PROBLEMY Z JEDZENIEM
Dotyczy wielu osób, nie tylko upośledzonych.
Im większe upośledzenie, tym częściej występuje to zaburzenie - do 80%.
Źródła:
 organiczne
 warunkowanie środowiskowe
 Jak kształtuje się umiejętność jedzenia u dzieci:
 u noworodków jest to odruch (np. ssanie, zaciskanie ust)
 im dalszy rozwój tym w zachowaniu mniej odruchu, raczej umiejętność, zachowanie
kontrolowane, adaptacyjne










czasami rozwój zahamowany na poziomie odruchu
nauka przeżuwania i przełykania pokarmu
ok. 5 m- ca umie "chrupać", ok. 7 m- ca potrafi "odgryźć kawałek"
potem rozwój ruchów języka i szczęki - do 36 m- ca
od zaawansowania rozwoju uzależniona jest postać podawanego pokarmu (do 4-6 m- ca
płyn; 6-10 papka bez grudek; 10-12 z grudkami)
Diagnoza
powinna być interdyscyplinarna
należy dokonać oceny sprawności "jamy ustnej", badanie od strony fizjologii
obecność specjalisty z zakresu odżywiania
obecność behawiorysty

Na co zwracać uwagę:
 aspekty sytuacyjne - kiedy dziecko je, czy o "normalnej" porze, czy wybiera kiedy
 jaka jest ilość pokarmu które je
 jaka jest częstość spożywania posiłków
 czy są czynniki, które wpływają na wybór danych produktów
 jak wygląda "sytuacja posiłku"

Jakie problemy możemy stwierdzić?
 1. odmawianie jedzenia i selektywność pokarmów
 2.
(np. ze względu na kolor, temperaturę, tylko owoce/ warzywa - opór "normalnego dziecka w
tych kwestiach nie jest tak duży)
przyczyny:
 fizjologiczne (np. deficyty w budowie jamy ustnej)
 pozytywne wzmocnienia (np. podawanie tylko ograniczonej grupy pokarmów)
 negatywne wzmocnienia (np. może uniknąć spożywania innego jedzenia)
Sposoby postępowania:
Żeby sytuacja treningu była w miarę pozytywna nie powinniśmy zakładać, że szybko zmienimy
dietę dziecka. Najpierw należy doprowadzić do tego, by dziecko tolerowało inne rodzaje
pokarmów, nawet zbliżone do preferowanych (np. konsystencja, smak). Możemy nawet
wprowadzić "niezdrową żywność" - hamburgery, frytki, cola...
W optymalnych warunkach na początku nie trenować w czasie zwykłego posiłku - żeby móc
poświęcić temu dużo czasu, najlepiej, żeby odbywało się to, gdy dziecko jest głodne lub też
przed aktywnością do której dąży (jak nie je - nie bierze udziału w tej aktywności).
Na początku podajemy extremalnie małe ilości nowego jedzenia ( manipulacja ilości), po tym
podajemy coś, co dziecko lubi - ale podajemy to tylko w sytuacji treningu, nie poza nim.
Kolejnym krokiem jest zwiększanie ilości podawanego nowego jedzenia.
Jeżeli się opiera - najpierw nagradzane za to, że się na to jedzenie patrzy. Dotykamy usta,
policzki (twarz) dziecka - desensytyzacja. Włączenie naśladowania (podnosi jedzenie, dotyka
nim ust itp.), ale tylko elementy naśladowania (oczywiście gdy już ma opanowane
naśladowanie).
 1. limitowanie spożywanego jedzenia
 2. nieprawidłowe tempo jedzenia
 3.
 zbyt szybkie/ wolne
 przyczyny:
 organiczno fizjologiczne zaburzenia (np. sensoryczne)


generalnie duża pobudliwość
pozytywne wzmocnienia (np. przyjemność czerpana z bodźców sensorycznych; uwaga ze
strony innych osób; jeśli szybkie tempo - wzrost ilości spożywanego pokarmu)
 neggatywne wzmocnienia (np. przy wolnym tempie chociaż częściowo unika jedzenia;
gdy szybko - unikanie opóźnienia spożywania tego co lubi)
 1. deficyty w zakresie samodzielnego spożywania posiłku
 2.
przyczyny:
 zaburzenie motoryczne (też zmysłów)
 pozytywne wzmocnienia (np. kiedy nie je to rodzic zaczyna je karmić)
 negatywne wzmocnienia (np. uniknięcie wymaganych reakcji)
 1. zaburzenia zachowania dotyczące sytuacji jedzenia
 2. wymioty (też gdy "powrót" pokarmu do ust i powtórne przeżuwanie)
 3.
przyczyny:
 nietolerancja fizjologiczna - występowanie problemów gastrycznych
 wzmocnienia pozytywne (np. uwaga innych osób)
 wzmocnienia negatywne (np. ucieczka od spożywania pokarmów)
 1. dziwaczne nawyki
 2.
 np. zachowania kompulsywne - jedzenie zawsze w ten sam sposób, tylko w określonym
miejscu, tylko z określonych naczyń
 przedłużające się spożywanie rozdrobnionego pokarmu (dotyczy konsystencji), w
momencie gdy jest to nieadekwatne do poziomu rozwoju, 27% osób z zaburzeniami
jedzenia ma właśnie ten problem
konsekwencje:
 utrzymują się nieprawidłowe wzorce - przełykania, ssania
 opóźnienie rozwoju żucia
 ograniczenie stymulacji mięśni szczęki
 możliwe uszkodzenia zębów i dziąseł
 zaburzenie funkcji języka
 wywołuje zaparcia
 opóźnienie funkcji mowy
 odmawianie bycia karmionym przez inną osobę
 wykradanie jedzenia (gdy "normalnie" nie je)
 przyczyny:
 ogólnie jest t problem behawioralny, chociaż przyczyną może być R na ból i dyskomfort
(przyczyna organiczna)
 wzmocnienia pozytywne (np. zwracanie uwagi przez innych, czasami podanie
preferowanego jedzenia)
- wzmocnienia negatywne (np. ucieczka od jedzenia danego posiłku)
 1. "stół"
 2.
 odchodzenie od stołu
 problemy z używaniem sztućców
 niedostosowanie do manier przy stole
Sposoby postępowania:
Zachowanie miejsca przy stole - tj. zasada, że podczas posiłku trzeba siedzieć. Należy odróżnić
sytuację jedzenia od innych (np. od zabawy). Jedzenie zawsze pozostaje na stole (nie można
"zabrać ze sobą"), to, że wstaje od stołu oznacza , że posiłek skończony, więc zabieramy
jedzenie. Doprowadzenie do tego, że dziecko pozostaje przy stole choć skończyło, ale inni
jeszcze jedzą.
Pica:
Jest to zjadanie rzeczy niejadalnych - są to zachowania powtarzające się, polegające na zjadaniu
substancji nie nadających się do spożycia. Jest to zaburzenie, gdy takie zachowania są
powtarzalne.
Najczęściej zjadane rzeczy niejadalne:
 kał
 papier
 sznurek
 włosy
 insekty, np. mrówki
 plastik
 kamienie
 śrubki
 liście
 wypijanie różnych płynów nie nadających się do picia
 kurz, piasek
 niedopałki papierosów
 szkło
 Im głębsze upośledzenie, tym częstsze zaburzenie.
 Diagnoza
 Obserwacja. Jeśli nie jest możliwe bezpośrednie zaobserwowanie (kiedy dziecko się
ukrywa), to można wnioskować o tym zaburzeniu z nagłych, częstych wymiotów,
krwawień z jamy ustnej, zaparć, zapaleń układu pokarmowego, in. zaburzeń układu
pokarmowego, może też nastąpić blokada przewodu pokarmowego, czasami niezbędne
jest prześwietlenie.
 Konsekwencje
 liczne konsekwencje medyczne, zaparcia, zatrucia, inne zaburzenia
 pacjent taki wymaga wzmożonej kontroli i opieki personelu
 To zaburzenie częste u dzieci upośledzonych umysłowo do 4 rż, potem rzadsze. U osób
dorosłych z zaburzeniami pica występuje u 3 - 15 %.
 Etiologia i czynniki ustanawiające
 może być tak, że pacjent ma trudności w odróżnieniu rzeczy jadalnych od niejadalnych
 wzmocnienia sensoryczne, których sobie pacjent dostarcza, charakter autostymulacyjny
 wzmocnienia pozytywne pochodzące z otoczenia: uwaga poświęcona pacjentowi,
zjadanie dziwnych rzeczy wywołuje wzmożoną reakcję otoczenia
 wzmocnienia negatywne - pacjent może uciekać od sytuacji trudnych, awersyjnych,
zadanie zostaje przerwane i odłożone na później, może też być na zasadzie uzależnienia
chemicznego u dzieci zjadających niedopałki lub też jakiś klej
 Postępowanie terapeutyczne
 - często trzeba zastosowań fizyczne powstrzymywanie pacjenta
 nasilone zaburzenia: maska na twarzy, nakładanie czegoś na usta
 zwiększenie ilości posiłków podawanych przez nas pacjentowi, częste przekąski, to może
zredukować zjadanie rzeczy niejadalnych
































stosowanie innych miejsc stymulacji, np. guma do żucia albo gumowe zabawki albo
popcorn, coś nawykowego, warto wtedy stosować wzmocnienia i podpowiedzi, aby
skierować uwagę na te inne rzeczy
należy starać się nie skupiać zbyt uwagi, gdy pacjent zjada coś niepożądanego,
zredukować ilość tych rzeczy w otoczeniu, które zjada, włożyć jak najmniej uwagi w
wyrywanie pacjentowi rzeczy, które zjada
jeśli w grę wchodzi uzależnienie chemiczne, można pod kontrolą lekarza podawać
mniejszą, nieszkodliwą ilość tej substancji
zwiększyć ilość kontaktów społecznych, aktywności
Prognozy
brak dokładnych badań, ale na podstawie opisów przypadków można wnioskować, że
możliwe jest całkowite wyleczenie
Wkładanie obiektów do ust:
Częste u osób z upośledzeniami. Może przybierać różne formy, np. wkładanie rąk do ust,
najczęściej 4 palców bez kciuka. Wkładanie danych obiektów do ust - tylko wkładanie, a
nie jedzenie, albo też zachowanie polegające na dotykaniu językiem wszystkich obiektów
w otoczeniu.
Diagnoza
obserwacja
ślady na rękach, skóra sucha i pomarszczona, nabrzmiała, zaczerwienione lub odwrotnie,
bielsze
zmiany w okolicy ust ze względu na częste wkładanie, skóra zaczerwieniona,
przesuszona, popękana
tym zmianom może towarzyszyć pocieranie ust ręką lub innym obiektem, może też
występować rozsmarowywanie śliny na twarzy lub na innych obiektach
ssanie palców, jednego lub kilku
wkładanie też przedramienia, nie tylko dłoni
Wkładanie obiektów należy odróżnić od pica i od gryzienia.
Konsekwencje
konsekwencje medyczne: zmiany na skórze
zredukowana jest ilość normalnych aktywności, które pacjent może wykonywać rękami
długotrwałe trwanie zachowań może doprowadzić do odkształceń, np. w stawach,
obniżona sprawność manualna
tym zachowaniom towarzyszy ślinienie się, jeśli pacjent jej nie połyka, ślina wydostaje
się na zewnątrz, zmiany wokół ust
mogą się pojawić zakażenia zarazkami, które znajdują się na przedmiotach, które wkłada
do ust lub liże
takie zakażenia mogą się przenieść na inne tkanki
wymioty
zniekształcenia uzębienia pacjenta
te zachowania to bariera w nawiązywaniu kontaktów społecznych, w zachowaniach
adaptacyjnych
zaburzają sytuację treningową
Etiologia i czynniki ustanawiające
u wszystkich ludzi zachowania polegające na wkładaniu przedmiotów i palców do ust
występują do 2 rż, potem zanikają
u osób z upośledzeniami takie zachowania pozostają
są to zachowania autostymulacyjne, pacjent dostarcza sobie wewnętrznej przyjemności
wzmocnienie pozytywne - uwaga otoczenia
































wzmocnienia negatywne - kiedy pacjent wkłada rękę do ust, ręka jest wysuszona,
spierzchnięta, ponowne włożenie powoduje uśmierzenie bólu i nieprzyjemnej suchości
Postępowanie
nieskuteczne jest ignorowanie tego rodzaju zachowań
najpierw najważniejsze jest leczenie zmian skórnych przez lekarza
potem wprowadza się procedury behawioralne, w czasie leczenia można zakładać np.
jakieś ochraniacze na ręce, inne zabezpieczenia
należy dostarczać alternatywnych form autostymulacji - guma do żucia, gumowe
zabawki, jednocześnie należy wprowadzić jakieś zajęcia manualne, żeby ręce dziecka
były zajęte
Prognozy
jeśli to zachowanie jest pod kontrolą konsekwencji zewnętrznych, to prognozy są lepsze
natomiast jeśli to zachowania autostymulacyjne, to bardzo trudno jest je zredukować
Ślinienie się
Pacjent nie jest w stanie kontrolować wydostawania się śliny z ust. Jest to zaburzenie,
gdy zdarza się to stale, a nie okazjonalnie.
Konsekwencje
obniżenie ilości kontaktów społecznych ze względu na obrzydzenie ludzi
ślinienie się może mieć zaburzający wpływ na mowę pacjenta
komplikacje medyczne - choroby skóry
tak duża ilość śliny wydostająca się z ust pacjenta może mieć niekorzystne skutki dla
jego zdrowia
Powszechność i częstość występowania
może to być związane z zaburzeniami fizycznymi, osoby z porażeniem mózgowym, u
nich to zaburzenie występuje prawdopodobnie najczęściej
od 10 - 37 % osób z porażeniem mózgowym ma takie problemy, niezależnie od poziomu
intelektualnego
U osób z porażeniem mózgowym często też występują problemy z przełykaniem, co
powodować może ślinienie się, niektóre leki mogą utrudniać zamykanie ust. Ślinienie
występuje też, gdy pacjent wkłada coś do ust.
Postępowanie terapeutyczne
interwencja medyczna - leki powodujące zmniejszone wydzielanie śliny
zabiegi chirurgiczne - usuwanie części ślinianek, przecinanie unerwienia ślinianki albo
też skierowanie ujścia ślinianki do tyłu
w Stanach stosuje się czujniki w ustach, gdy ślina się wydostaje, pojawia się sygnał
różne formy stymulowania okolic jamy ustnej
wzmacnianie zachowań polegających na przełykaniu śliny
u osób, u których zawiodły inne metody, stosuje się kary - przykładanie czegoś zimnego
do policzków
hiperkorekcja - pacjent wyciera usta ze śliny i potem musi wytrzeć je suchą chusteczką
jeszcze 50 x
Prognozy
stosowanie urządzeń mechanicznych powoduje uzależnienie pacjenta od nich
uwarunkowanie przełykania śliny jest trudne
dość skuteczne są zabiegi medyczne
x60