Rak stercza (PCa – prostate cancer)

ZGŁOSZENIE DO KONKURSU NA STYPENDIUM
DOKTORSKIE CMKP
PROJEKT PRACY BADAWCZEJ
pod nazwą:
Badanie nad przydatnością obrazowania metodą wieloparametrycznego
rezonansu magnetycznego do oceny klinicznego stopnia zaawansowania
raka stercza u chorych poddanych prostatektomii radykalnej
Wprowadzenie
Rak
stercza
(PCa –
prostate cancer) ustępuje pod względem
częstości
występowania w Polsce jedynie rakowi płuca. Rozpoznaje się go na podstawie
badania histopatologicznego (H-P) materiału tkankowego uzyskanego metodą
wielomiejscowej
biopsji
rdzeniowej
wykonanej
pod
kontrolą
ultrasonografii
przezodbytniczej (TRUScoreBx).
Wskazania do wykonania
TRUScoreBx
obejmują: podwyższenie stężenia swoistego
antygenu sterczowego (PSA – prostate specific antigen) lub/i nieprawidłowy wynik
badania stercza palcem przez odbytnicę (DRE – digital rectal examination)
sugerujący
możliwość
istnienia
PCa
lub/i
stwierdzenie
w
ultrasonografii
przezodbytniczej (TRUS – transrectal ultrasound) zmian (zwykle ognisk o
zmniejszonej echogenności) nasuwających podejrzenie PCa.
Podstawę do podjęcia decyzji co do wyboru metody postępowania w przypadku
rozpoznania
PCa
(aktywny
nadzór,
radykalne
leczenie
operacyjne
lub
napromienianiem, bądź paliatywne leczenie hormonalne podejmowane bezpośrednio
po rozpoznaniu raka lub po okresie bacznej obserwacji) stanowią: stopień
zaawansowania PCa określony według klasyfikacji TNM i stopień złośliwości
nowotworu określony według skali Gleasona oraz cechy charakteryzujące chorego, w
tym zwłaszcza jego spodziewane przeżycie naturalne, a także jego oczekiwania i
preferencje. Powszechnie przyjmuje się, że ostatecznego wyboru sposobu leczenia
powinien dokonać chory po poinformowaniu go przez urologa o zaletach i wadach
poszczególnych metod, które można by zastosować. Radykalne wycięcie stercza
(RP – radical prostatectomy) jest metodą stanowiącą swego rodzaju postępowanie
standardowe u chorych na raka ograniczonego klinicznie do gruczołu, u których czas
spodziewanego przeżycia naturalnego nie jest krótszy niż 10 lat.
Oceny klinicznej miejscowego zaawansowania PCa dokonuje się na podstawie
szeregu przesłanek – zasadniczymi wśród nich są: wynik DRE i TRUS oraz wynik
TRUScoreBx.
Porównania klinicznego zaawansowania PCa z zaawansowaniem
patologicznym określonym na podstawie badania H-P specymenu operacyjnego u
chorych poddanych PR wykazały, że stopień zaawansowania guza stercza określony
klinicznie jest u części chorych mniejszy od określonego patologicznie (clinical
understaging).
W ostatnim czasie uwagę urologów zwraca nowa, mało jeszcze dostępna ale bardzo
obiecująca metoda oceny morfologii gruczołu krokowego i znajdujących się w nim
ognisk raka. Jest nią wieloparametryczne obrazowanie miednicy z zastosowaniem
rezonansu magnetycznego protonów (MRI – magnetic resonance imaging)
wykonane aparaturą najnowszej generacji (3 Tesla) umożliwiającą uzyskiwanie
obrazów bez stosowania wzmacniającej cewki doodbytniczej. Wiele wskazuje na to,
że elektroniczne opracowanie obrazów stercza uzyskanych przed i po podaniu
środka wzmacniającego (DCE – dynamic contrast enhancement), a także
obrazowanie z wykorzystaniem spektroskopii (MRSI – magnetic resonanse
spectroscopic imaging) oraz dyfuzji wody (DWMRI – diffusion-weighted MRI)
pozwala na zwiększenie dokładności oceny umiejscowienia i rozległości ognisk raka
w sterczu. Wydaje się, że dzięki wymienionym technikom MRI można udoskonalić
nie tylko określenie zaawansowania klinicznego PCa, ale także uzyskać dane
pozwalające na uściślenie granic wycięcia stercza i rozległości limfadenektomii
miednicznej i tym samym zwiększyć onkologiczną skuteczność prostatektomii
radykalnej
(uniknięcie
ryzyka
dodatniego
marginesu
chirurgicznego)
przy
zapewnieniu dobrych wyników czynnościowych (trzymanie moczu i zachowanie
wzwodu prącia) operacji.
Cel badania
Ocena dokładności określenia miejscowego zaawansowania klinicznego PCa na
podstawie obrazowania metodą wieloparametrycznego MRI 3T u chorych poddanych
prostatektomii radykalnej.
Zidentyfikowanie grupy chorych, u których obrazowanie miednicy metodą MRI 3T
należałoby uznać za szczególnie przydatne przed prostatektomią radykalną.
Materiał
Materiał badawczy stanowić będą wyniki następujących badań uzyskane od co
najmniej
100
chorych
poddanych
laparoskopowej
prostatektomii
radykalnej
wykonanej z powodu raka klinicznie ograniczonego do stercza:
1. DRE, TRUS, MRI 3T
2. oceny histopatologiczne materiału tkankowego pochodzącego z
TRUScoreBx
oraz
3. oceny
histopatologiczne
specymenów
operacyjnych
(stercz
wraz
z
pęcherzykami nasiennymi i miedniczne węzły chłonne).
Metoda badawcza
Badanie prowadzone będzie prospektywnie. Uzyskane wyniki badań będą
rejestrowane w elektronicznych protokołach indywidualnych, w których zapisane
będą także wszelkie dane zgromadzone przed operacją (w tym stężenie PSA) oraz
dane charakteryzujące zakres i przebieg operacji, a także dane dotyczące wyniku
onkologicznego i czynnościowego prostatektomii radykalnej. Wyniki badania
dotyczące poszczególnych chorych poddane będą wieloczynnikowej analizie
statystycznej.
Spodziewane wyniki
Można spodziewać się, że uzyskane wyniki pozwolą określić, czy wzbogacenie
powszechnie stosowanego dotychczas warsztatu diagnostycznego (DRE, TRUS,
TRUScoreBx)
o wykonanie MRI 3T przed operacją przyczyni się do zwiększenia
dokładności określania zaawansowania raka klinicznie ograniczonego do stercza i do
zwiększenia precyzji planowania zakresu prostatektomii radykalnej, której wyrazem
powinno być zwiększenie onkologicznej skuteczności tej operacji oraz poprawa jej
wyników czynnościowych.
Należy podkreślić, że niniejszy projekt badawczy ma charakter pionierski w Polsce a
jego zrealizowanie będzie możliwe dzięki wykorzystaniu dostępnej nam unikalnej
aparatury MRI 3T.
Piśmiennictwo
1
Jager GJ, Severens JL, Thornbury JR, et al. Prostate cancer staging: should
MR imaging be used? A decision analytic approach. Radiology 2000;215(2):445-51.
2
Masterson TA, Touijer K. The role of endorectal coil MRI in preoperative
staging and decision-making for the treatment of clinically localized prostate cancer.
MAGMA 2008;21(6):371-7.
3
Heijmink SW, Fütterer JJ, Hambrock T, et al. Prostate cancer: body-array
versus endorectal coil MR imaging at 3 T - comparison of image quality, localization,
and staging performance. Radiology 2007;244(1):184-95.
4
Mullerad M, Hricak H, Kuroiwa K, et al. Comparison of endorectal magnetic
resonance imaging, guided prostate biopsy and digital rectal examination in the
preoperative anatomical localization of prostate cancer. J Urol 2005;174(6):2158-63.
5
Sala E, Akin O, Moskowitz CS, et al. Endorectal MR imaging in the evaluation
of seminal vesicle invasion: diagnostic accuracy and multivariate feature analysis.
Radiology 2006;238(3):929-37.
6
Wang L, Mullerad M, Chen HN, et al. Prostate cancer: incremental value of
endorectal MRI findings for prediction of extracapsular extension. Radiology
2004;232(1):133-9.
7
Hricak H, Wang L, Wei DC, et al. The role of preoperative endorectal MRI in
the decision regarding whether to preserve or resect neurovascular bundles during
radical retropubic prostatectomy. Cancer 2004;100(12):2655-63.
8
Wang L, Hricak H, Kattan MW, et al. Prediction of seminal vesicle invasion in
prostate cancer: incremental value of adding endorectal MRI to the Kattan
Nomogram. Radiology 2007;242(1): 182-8.
9
Wang L, Hricak H, Kattan MW, et al. Prediction of organ confined prostate
cancer: incremental value of MRI and MRI sprectroscopic imaging to staging
nomograms. Radiology 2006;238(2):597-603.
10
Fuchsjager M, Shukla-Dave A, Akin O, et al. Prostate cancer imaging. Acta
Radiol 2008;49(1):107-20.
11
Scheidler J, Hricak H, Vigneron DB, et al. Prostate cancer: localization with
three-dimensional proton MR spectroscopic imaging - clinicopathologic study.
Radiology 1999;213(2):473-80.
12
Zakian KL, Sircar K, Hricak H, et al. Correlation of proton MR spectroscopic
imaging with Gleason score based on step section pathologic analysis after radical
prostatectomy. Radiology 2005;234(3):804-14.