czerniak amelanotyczny

Czerniak
Co to jest czerniak?
Czerniak jest nowotworem złośliwym skóry wywodzącym się z melanocytów.
Najczęściej powstaje w obrębie znamion barwnikowych, nazywanych
niekiedy potoczne pieprzykami (są one prawdopodobnie zaprogramowane
genetycznie, a ujawniają się w ciągu całego życia) lub "de novo" w
niezmienionej skórze. Dlatego też znamion barwnikowych nie wolno
rozdrapywać ani złuszczać żadnymi domowymi sposobami. Ponad 90%
wszystkich czerniaków znajduje się na skórze, ale nowotwór ten może
umiejscawiać się wszędzie tam, gdzie występują komórki barwnikowe,
zwłaszcza wewnątrz gałki ocznej (naczyniówka, ciałko rzęskowe,
tęczówka), na błonie śluzowej narządów płciowych, w jamie ustnej, krtani,
przełyku, żołądku, jelitach i odbycie. Czerniak, może powstawać w obrębie
zdrowej skóry, ale jest to niezwykle rzadkie. Bardzo rzadką lokalizacją są
także opony mózgowe. Charakteryzuje się wczesnymi przerzutami, a w jego
leczeniu bardzo dużą rolę odgrywa wczesne rozpoznanie.
Rodzaje czerniaka:

czerniak wychodzący z plamy soczewicowatej (Lentigo maligna
melanoma)
Występuje głównie u starszych osób, szczególnie kobiet. Powstaje jako
płaska brązowa lub brązowo-czarna plama. Ma powolny, wieloletni
przebieg i dość dobrze rokuje. Ten rodzaj czerniaka najczęściej
występuje na twarzy. Daje przerzuty do okolicznych węzłów
chłonnych.

czerniak szerzący sie powierzchownie
(Superficial spreding melanoma)
Powstaje zazwyczaj na podłożu znamienia
.Najczęściej dotyczy osób w średnim wieku, choć
może występować również u dzieci. Zazwyczaj
zaczyna się od powolnej fazy wzrostu
powierzchownego, potem nowotwór rośnie pionowo
naciekając skórę i tkankę podskórną. Wtedy zaczyna
dawać przerzuty. Występuje często na tułowiu
(częściej u mężczyzn) lub na nogach i błonach
śluzowych (częściej u kobiet).

postać guzkowa (Nodular melanoma)
Powstaje na podłożu znamienia barwnikowego lub na skórze zdrowej. Ta
postać czerniaka ma szybki przebieg i niekorzystne rokowanie. Częściej
chorują mężczyźni niż kobiety. Zmiana najczęściej powstaje na głowie,
szyi, tułowiu. Może to być bezbarwny, brunatny, czerwony lub czarny
guzek, który od początku rośnie pionowo i szybko daje przerzuty.

czerniak konczynowo-lentiginalny (Acrolenitiginous melanoma)
Czerniak o dość powolnym wzroście, występuje głównie u osób w wieku
średnim. Zajmuje dłonie, podeszwy, macierz paznokcia. Są to
powiększające się płaskie, brązowe lub czarne plamy. Dają przerzuty do
węzłów chłonnych.

czerniak amelanotyczny (Melanoma amelanoticum)
Ta postać czerniaka jest bardzo rzadka. Zmiana powstaje na skórze
niezmienionej i ma kolor skóry prawidłowej lub różowawy. Z tego powodu
bywa bardzo późno rozpoznawany, co dodatkowo pogarsza i tak
niekorzystne rokowanie.

czerniak błon śluzowych
W około 5% przypadków czerniak zlokalizowany jest na błonach
śluzowych jamy ustnej. Jest to najczęściej ciemna plamka lub miękki,
ciemny, dobrze unaczyniony, zazwyczaj niebolesny guzek. Rokowanie
jest niekorzystne, gdyż nowotwór od początku rośnie pionowo i szybko
daje przerzuty.

czerniak pochwy i sromu
Czerniaki w tej lokalizacji są rzadkie. Dotyczą głównie warg sromowych
mniejszych i dolnej 1/3 pochwy. Chorują najczęściej kobiety po 50 roku
życia. Czerniak w tej lokalizacji najczęściej powstaje na podłożu
znamienia barwnikowego. Jest to plama lub guzek z tendencją do
krwawienia i towarzyszącym świądem. Rośnie i szybko daje przerzuty.
Na czerniaka można zachorować w każdym wieku, jednak
częstość zachorowań zwiększa się bardzo po 30 roku życia u
kobiet i po 40 roku życia u mężczyzn. Choć czerniak nie należy
do najczęstszych nowotworów, to częstotliwość jego
występowania u rasy białej wzrasta rocznie o około 10%.
Cechuje go także wysoka śmiertelność. Nie jest uważany za
nowotwór, który może być dziedziczony, aczkolwiek zdarzają
się przypadki jego rodzinnego występowania. Jeśli czerniak
jest wykryty w bardzo wczesnym okresie, może być w pełni
wyleczalny. W Polsce większość osób zgłasza się do lekarza,
gdy zmiany trwają już kilka miesięcy i są bardzo
zaawansowane. Rocznie rejestruje się ponad 1500 zachorowań
na czerniaka i ponad 800 zgonów z jego powodu
Czynniki ryzyka zachorowania na czerniaka:


- promieniowanie ultrafioletowe (intensywne opalanie się na słońcu, w solariach;
intensywne opalanie się w dzieciństwie, z epizodami poparzeń słonecznych)
- znamiona (duża liczba znamion - powyżej 50; znamiona z cechami niepokoju
onkologicznego; znamiona w miejscach drażnienia; znamiona dysplastyczne;
znamiona wrodzone)
- kolor skóry, włosów, oczu ( większą podatność ma rasa biała; jasna karnacja, rude lub
blond włosy, niebieskie tęczówki, liczne piegi )

- czynniki genetyczne (rodzinny zespół znamion dysplastycznych, czerniak występujący
w rodzinie lub wcześniejsze zachorowanie u samego pacjenta )

- przemiany hormonalne (częstsze występowanie czerniaka w okresie pokwitania, ciąży
i połogu)

Objawy mogące świadczyc o czerniaku to m.in. :
- pojawienie się nowej zmiany ( barwnikowej lub pozbawionej
barwnika ) na niezmienionej dotąd skórze
- zmiana kształtu, koloru, wielkości znamienia
- zaczerwienienie wokół zmiany
- nagłe odbarwienie znamienia
- sączenie lub krwawienie
- wypadnięcie włosów ( jeśli znamię było owłosione )
- objawy subiektywne np. swędzenie , zmiana czucia w obrębie
znamienia
- rozmiar powyżej 7 mm
- pojawienie się satelitarnych guzków w okolicy znamienia
- powiększenie się węzłów chłonnych
Czerniak złośliwy ma wyjątkowo dużą zdolność do przerzutów drogą
naczyń chłonnych i krwionośnych. Dzieli się je na tzw. przerzuty
miejscowe i odległe.
Wśród przerzutów miejscowych wyróżnia się :
a) przerzuty satelitarne (w bezpośrednim otoczeniu guza),
b) tranzytowe (umiejscowione w przebiegu naczyń chłonnych)
c) przerzuty do węzłów chłonnych położonych w najbliższym otoczeniu
guza.
Przerzuty odległe mogą być zlokalizowane m.in. w płucach, wątrobie,
kościach, mózgu.
Przebieg czerniaka jest najczęściej przewlekły i postępujący. Szczyt
przerzutów występuje zwykle po pierwszym i drugim roku od
rozpoznania choroby, choć zdarzają się i przerzuty późne (5-10 lat po
rozpoznaniu). Znane są także przypadki samoistnego ustępowania
potwierdzonych histologicznie przerzutów. Zmiany rozpoznane wcześnie
i usunięte całkowicie nierzadko udaje się wyleczyć (według niektórych
źródeł nawet w 90-100%). Często jednak występują nawroty i przerzuty,
nawet po wielu latach od pozornego wyleczenia. Najlepiej rokują
czerniaki wywodzące się z plam soczewicowatych i powierzchownie
szerzące się, najgorzej - guzkowe, bezbarwnikowe i rozwijające się w
czasie ciąży i połogu.
Podstawę
rozpoznania
tego
nowotworu
stanowi
badanie
histopatologiczne. Nie pobiera się w tym przypadku wycinków ze zmian
barwnikowych, gdyż biopsja może być jedną z przyczyn wywołujących
przemianę nowotworową łagodnego znamienia. Znamię barwnikowe
usuwa się w całości z marginesem zdrowej skóry ,w razie potrzeby z
usunięciem okolicznych węzłów chłonnych.. W niektórych przypadkach
ocenę histologiczną wykonuje się śródoperacyjnie i margines usuwanej
skóry ustala się po otrzymaniu wyniku badania w trakcie zabiegu.
Znamion barwnikowych nie usuwa się także metodą krioterapii czy
laserem,
ponieważ
nie
można
potem
wykonać
badania
histopatologicznego usuniętej zmiany. Obecnie prowadzi się także próby
leczenia immunologicznego i genowego w zakresie czerniaków.
Profilaktyka czerniaka:



- rozsądne korzystanie ze słońca (w skórze niezmienionej
również znajdują się komórki mogące stanowić punkt rozwoju
czerniaka)
- bezwzględny zakaz opalania się (na słońcu i w solarium) osób
ze znamionami dysplastycznymi, ludzi o jasnej karnacji i
mających dużą liczbą znamion.
- konieczność stosowania preparatów zawierających filtry o
wysokim stopniu ochrony przed promieniowaniem UVA i UVB
tzw. blokery które całkowicie chronią przed słońcem
Koniec
Aleksandra Filek kl 1bLo