WSTĘP DO RACHUNKOWOŚCI FUNDACJI I STOWARZYSZEŃ
advertisement
WSTĘP DO RACHUNKOWOŚCI FUNDACJI I STOWARZYSZEŃ Polityka (zasady) rachunkowości Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Po rozpoznaniu charakteru działalności danej organizacji pozarządowej należy opracować politykę (zasady) rachunkowości . Podstawowym elementem polityki rachunkowości jest zakładowy plan kont, ustalający wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązanie z kontami księgi głównej. Zakładowy plan kont może być bardzo ograniczony, jeżeli organizacja nie zatrudnia pracowników na umowę o pracę i nie posiada środków trwałych. Jeżeli organizacja posiada środki trwałe, wartości niematerialne i prawne, zatrudnia pracowników, otrzymuje dotacje (granty) ze środków bezzwrotnej pomocy zagranicznej lub dotacje z budżetu państwa, jednostki samorządu terytorialnego czy funduszy celowych, np. Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, wystąpi konieczność rozbudowania zakładowego planu kont. Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Zakładowy plan kont organizacji Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Terminy przechowywania dokumentacji. Rachunkowość to również archiwizacja dokumentów księgowych. Dowody księgowe i dokumenty inwentaryzacyjne przechowuje się w siedzibie organizacji lub oddziału w oryginalnej postaci. Terminy przechowywania dokumentacji są następujące: Księgi rachunkowe – 5 lat, Karty wynagrodzeń pracowników bądź ich odpowiedniki – 50 lat od dnia zakończenia przez ubezpieczonego pracy u danego płatnika, Dowody księgowe dotyczące wpływów ze sprzedaży detalicznej – do dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy, nie krócej jednak niż do dnia rozliczenia osób, którym powierzono składniki aktywów objęte sprzedażą detaliczną, Dowody księgowe dotyczące wieloletnich inwestycji rozpoczętych, pożyczek, kredytów oraz umów handlowych, roszczeń dochodzonych w postępowaniu cywilnym lub objętych postępowaniem karnym albo podatkowym – przez 5 lat od początku roku następującego po roku obrotowym, w którym operacje, transakcje i postępowanie zostały ostatecznie zakończone, spłacone, rozliczone lub przedawnione, Dokumentację przyjętego sposobu prowadzenia rachunkowości – przez okres nie krótszy niż 5 lat od upływu jej ważności, Dokumenty dotyczące rękojmi i reklamacji – 1 rok po terminie upływu rękojmi lub rozliczeniu reklamacji, Dokumenty inwentaryzacyjne – 5 lat, Pozostałe dowody księgowe i dokumenty – 5 lat. Ustalone okresy przechowywania dokumentów należy liczyć od początku roku następującego po roku obrotowym, którego dane zbiory dotyczą. Przykład 1 W przypadku podatników, których rok podatkowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, z końcem 2010 r. przedawnieniu uległo zobowiązanie podatkowe w podatku dochodowym od osób prawnych za 2004 r. (zeznanie za ten rok należało złożyć do 31 marca 2005 r.), przy założeniu oczywiście, że termin przedawnienia nie uległ zawieszeniu ani przerwaniu. Z kolei w przypadku podatków płatnych w okresach miesięcznych (np. VAT) zobowiązania za miesiące od stycznia do listopada przedawniają się wcześniej niż za grudzień tego samego roku podatkowego, co jest związane z terminem płatności tych świadczeń (w przypadku VAT – do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy). Przykład 2 Z końcem 2010 r. przedawnieniu uległo zobowiązanie podatkowe w podatku od towarów i usług za miesiące od stycznia do listopada 2005 r., natomiast zobowiązanie za grudzień 2005 r. ulegnie przedawnieniu dopiero z końcem 2011 r. Analogicznie: w przypadku gdy VAT jest rozliczany kwartalnie, zobowiązanie podatkowe za ostatni kwartał przedawnia się później niż zobowiązanie za kwartały poprzedzające. Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich TABELA Okresy przechowywania dokumentacji księgowej (art. 74 uor) DZIAŁALNOŚĆ ORGANIZACJI POZARZĄDOWEJ Działalność organizacji pozarządowej: statutowa nieodpłatna, odpłatna, gospodarcza Organizacja pozarządowa może prowadzić działalność statutową i działalność gospodarczą Statutowa działalność organizacji pozarządowych może być prowadzona jako działalność nieodpłatna lub jako działalność odpłatna. Działalnością nieodpłatną jest świadczenie na podstawie stosunku prawnego usług, za które podmioty prowadzące tę działalność nie pobierają wynagrodzenia. Działalnością odpłatną jest działalność w zakresie wykonywania zadań należących do sfery zadań publicznych, za które organizacja pobiera wynagrodzenie. Działalnością odpłatną jest również sprzedaż towarów i usług wytwarzanych lub świadczonych przez osoby bezpośrednio korzystające z działalności pożytku publicznego, w szczególności w zakresie rehabilitacji oraz przystosowania do pracy zawodowej osób niepełnosprawnych, a także sprzedaż przedmiotów darowizny na cele prowadzenia działalności pożytku publicznego. Nie można prowadzić statutowej odpłatnej działalności pożytku publicznego i działalności gospodarczej w odniesieniu do tego samego przedmiotu działalności. Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Prowadzenie statutowej nieodpłatnej i odpłatnej działalności wymaga rachunkowego wyodrębnienia tych form działalności w stopniu umożliwiającym określenie przychodów, kosztów i wyników. Za wykonywanie działań w zakresie działalności statutowej nieodpłatnej organizacja nie może pobierać opłat od beneficjentów, na rzecz których działa, ich rodzin, ani też innych osób związanych z beneficjentami. Przed każdorazowym podjęciem nowego działania odpłatnego należy: • sprawdzić, czy podejmowane działania mieszczą się w ramach zarejestrowanego w KRS przedmiotu odpłatnej działalności statutowej, • sprawdzić, czy wynagrodzenie osób fizycznych z tytułu zatrudnienia przy wykonywaniu statutowej działalności odpłatnej i nieodpłatnej nie przekracza 3 – krotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w sektorze przedsiębiorstw ogłaszanego przez Prezesa GUS za rok poprzedni. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw wynosiło w 2011 roku 3597,87 Przez wynagrodzenie rozumie się wynagrodzenie z tytułu świadczenia pracy lub usług, niezależnie od sposobu nawiązania stosunku pracy lub rodzaju i treści umowy cywilnoprawnej z osobą fizyczną. UWAGA! Do obliczenia średniego wynagrodzenia przyjmuje się wszystkie wypłacone wynagrodzenia według wartości brutto i dzieli się przez liczbę miesięcy pracy danej osoby. Kiedy działalność odpłatna statutowa stanie się działalnością gospodarczą? Nadal pozostają dwa warunki, określające sytuację, w których działalność odpłatna statutowa staje się działalnością gospodarczą. Spełnienie już jednego z tych warunków oznacza, że działalność odpłatna statutowa staje się działalnością gospodarczą. Działalność odpłatna statutowa stanie się działalnością gospodarczą, jeśli „wynagrodzenie, o którym mowa w art. 8 ust. 1 jest w odniesieniu do działalności danego rodzaju wyższe od tego, jakie wynika z kosztów tej działalności”. Żeby więc działalność mogła być uznana za odpłatną statutową, organizacja może pobierać wynagrodzenie (czyli zapłatę za swoje usługi) niższe lub równe ponoszonym w rzeczywistości kosztom. A więc już nie sama kalkulacja kosztów i przychodów jest brana pod uwagę – czyli założenia, jakie będą koszty i jakie są spodziewane przychody (tak było do Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich końca 2009 roku). Teraz w ogólnym rachunku działań odpłatnych ważne są rzeczywiste przychody i rzeczywiste koszty tej działalności. Przykład 3 Organizacja sprzedaje fartuszki po 15 zł i poszewki po 10 zł, udało jej się sprzedać w ciągu roku łącznie 50 sztuk fartuszków i 50 sztuk poszewek. W tym czasie uzyskała przychód (wynagrodzenie ze sprzedaży) w wysokości 1250 zł. Koszty zużytych materiałów wyniósł 500 zł. Wynagrodzenie opiekunów w tym okresie wyniosło 4000 zł. Dodatkowo, organizacja przyporządkowała koszty administracyjne w kwocie 450 zł (10% kosztów bezpośrednich – materiały + wynagrodzenie opiekunów). Łącznie uzyskane przychody – 1250 zł – są znacząco niższe niż poniesione koszty – 4950 zł. Sprzedaż wyrobów podopiecznych nie jest więc działalnością gospodarcza. Drugi warunek kiedy działalność odpłatna staje się działalnością gospodarczą dotyczy poziomu i zakresu wynagrodzeń i mówi o sytuacji, gdy ”przeciętne miesięczne wynagrodzenie osoby fizycznej z tytułu zatrudnienia przy wykonywaniu statutowej działalności odpłatnej pożytku publicznego, za okres ostatnich trzech miesięcy, przekracza 3-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za rok poprzedni”. Istotne zmiany to, że ustawa dokładnie mówi, że umowy są zawierane z osobami fizycznymi, nie ma znaczenia rodzaj prawny umowy – czy jest to umowa z tytułu umowy o pracę czy umowa cywilnoprawnej. Limit wynagrodzeń dotyczy wyłącznie działań odpłatnych. Fakt podjęcia działalności gospodarczej musi być odnotowany w rejestrze sądowym. Wpisu dokonuje się w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Organizacje pozarządowe mogą prowadzić działalność gospodarczą. Wynika to bezpośrednio lub pośrednio z przepisów regulujących funkcjonowanie tych organizacji. • W Prawie o stowarzyszeniach – działalność gospodarcza jest wyjaśniona następująco: "Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach. Dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między jego członków". • Ustawa o fundacjach zezwala na prowadzenie działalności gospodarczej, ale ogranicza ją do charakteru pomocniczego. "Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów…". UWAGA! Działalność gospodarcza nie może stanowić podstawowego celu fundacji. Działalność gospodarcza jest zdefiniowana w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej następująco: "Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły". Działalność zarobkowa to działalność, która ma przynosić zysk. Jest wykonywana w sposób zorganizowany, tzn. w sposób profesjonalny, zapewniający bezpieczeństwo obrotu. Jest również prowadzona w sposób ciągły, tj. powtarzalny. Konieczne oddzielenie działalności gospodarczej od statutowej Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Dokonując wyboru rodzaju działalności gospodarczej, należy uwzględnić istniejący potencjał majątkowy i organizacyjny jednostki oraz konieczność rozdzielenia działalności gospodarczej od statutowej. Przykład 4 Niedopuszczalne jest wykorzystywanie sprzętu rehabilitacyjnego do działalności gospodarczej, która mogłaby ograniczyć możliwości wykorzystywania go w działalności statutowej. Przykłady działań nie mieszczących się w ramach działalności odpłatnej Są działania, które zdaniem autorów nie kwalifikują się jako działalność odpłatna. Przykładowo, trudno byłoby prowadzić kawiarnię „po kosztach”, ponieważ koszt herbaty, kawy czy kanapek jest symboliczny w stosunku do pobieranych opłat, nawet jeśli w kalkulacji uwzględni się wynagrodzenie dla osoby prowadzącej sprzedaż. Podobnie sponsoring, rozumiany jako eksponowanie logotypu firmy w zamian za opłatę, nigdy nie będzie działaniem, które można traktować jako działalność odpłatną. Sponsoring polega na tym, że firma przekazuje organizacji pozarządowej środki, które następnie wpisuje w swoje koszty reklamy lub marketingu (na potwierdzenie tego będzie żądać od organizacji rachunku lub faktury). Niezależnie od tego, że zysk ze sponsoringu może być nawet w całości przeznaczony na konkretne działanie pożytku publicznego, nadal jest to usługa reklamowa, która nie będzie się mieściła w zakresie działalności statutowej organizacji pozarządowej. Organizacje, zainteresowane współpracą z firmami i czerpaniem środków finansowych z tytułu sponsoringu, powinny zatem zarejestrować działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług reklamowych. Natomiast czymś zupełnie innym jest sytuacja, w której organizacja otrzymuje od firmy darowiznę i w ramach podziękowań umieszcza logo darczyńcy np. na stronie internetowej. Z darowizn od osób fizycznych i prawnych mogą korzystać wszystkie zarejestrowane organizacje pozarządowe. Inna sytuacja, wykraczająca poza ramy działalności odpłatnej, ma miejsce, jeśli organizacja otrzymuje dary np. od organizacji zagranicznej, przekazującej jej stałe dostawy odzieży, a później sprzedaje je, ponosząc koszty obsługi sprzedaży (np. koszty prowadzenia sklepu). Zarówno w obecnym stanie prawnym, jak i po zmianach, może to zostać uznane za działalność gospodarczą zgodnie z definicją tej działalności, określoną w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej (działalność gospodarcza to działalność zawodowa świadczona w sposób zorganizowany i ciągły). Ponadto koszty ponoszone przy takiej sprzedaży nie będą kosztami statutowymi organizacji, mieszczącymi się w kosztach realizacji działań publicznych z art. 4 ustawy. Z tego względu w opisanym wyżej przypadku powinno się zarejestrować działalność gospodarczą, zapewniającą w tej sytuacji przyszłość i bezpieczeństwo prawne Zmiany w ustawie o pożytku: odpłatna działalność statutowa i działalność gospodarcza ze stycznia 2010 roku – powtórka w skrócie Znowelizowana ustawa przede wszystkim porządkuje definicje działalności nieodpłatnej i odpłatnej, nieznacznie je modyfikując. Brzmią one teraz tak: Działalnością nieodpłatną pożytku publicznego jest działalność prowadzona przez organizacje pozarządowe i podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4, za które nie pobierają one wynagrodzenia (art. 7). Działalnością odpłatną pożytku publicznego jest (art. 8 ust.1): Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich 1. działalność prowadzona przez organizacje pozarządowe i podmioty wymienione w art. 3 ust. 3, w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4, za które pobierają one wynagrodzenie; 2. sprzedaż towarów lub usług wytworzonych lub świadczonych przez osoby bezpośrednio korzystające z działalności pożytku publicznego, w szczególności w zakresie rehabilitacji oraz przystosowania do pracy zawodowej osób niepełnosprawnych oraz reintegracji zawodowej i społecznej osób podlegających wykluczeniu społecznemu, a także sprzedaż przedmiotów darowizny. Odpłatna działalność statutowa nie może przynosić dochodu – „dochód” zastąpiły „przychody” W dotychczasowej ustawie wiele kontrowersji wzbudzał zapis o „dochodzie” z działań odpłatnych statutowych (dawny art. 8 pkt 2). W znowelizowanej ustawie pojęcie „dochodu” zostało zastąpione pojęciem „przychodu”. Przychód może służyć wyłącznie prowadzeniu działalności pożytku publicznego (wcześniej był jeszcze zapis o jego przeznaczeniu na cele statutowe). To ważna zmiana. Usunięcie z ustawy pojęcia „dochodu”, określającego nadwyżkę przychodów nad kosztami w kontekście działań statutowych odpłatnych, oznacza, że w żadnym przypadku w ramach tych działań nie jest możliwe osiągnięcie większych przychodów niż poniesione koszty. W działalności odpłatnej statutowej przychody (czyli wynagrodzenie z tytułu tej działalności) mogą być równe kosztom (wynik wówczas równa się 0) lub mogą być niższe od kosztów (wynik tych działań jest ujemny). Koszty działań odpłatnych statutowych – już nie tylko koszty bezpośrednie Istotną zmianą jest też zniesienie zapisu o konieczności kalkulacji kosztów bezpośrednich. Zgodnie z poprzednim zapisem do kosztów działań odpłatnych można było zaliczyć wyłącznie koszty bezpośrednie, a więc bezpośrednio związane z daną usługą czy sprzedażą. Organizacje miały wiele problemów i wątpliwości, które koszty można uznać za bezpośrednie. Teraz ustawa mówi o „kosztach tej działalności”, a więc, jak rozumiemy, wszystkie koszty związane z działaniami odpłatnymi, zarówno bezpośrednie jak i np. administracyjne, mogą tu być zaliczone. Kiedy działalność odpłatna statutowa stanie się działalnością gospodarczą? Nadal pozostają dwa warunki, określające sytuacje, w których działalność odpłatna statutowa staje się działalnością gospodarczą. Spełnienie już jednego z tych warunków oznacza, że działalność odpłatna statutowa staje się działalnością gospodarczą. 1. Liczy się nie kalkulacja, ale rzeczywiste koszty i przychody Działalność odpłatna statutowa stanie się działalnością gospodarczą, jeśli „wynagrodzenie, o którym mowa w art. 8 ust. 1 jest w odniesieniu do działalności danego rodzaju wyższe od tego, jakie wynika z kosztów tej działalności”. 2. Podwyższono limit wynagrodzenia – dotyczy tylko działań odpłatnych Drugi warunek, kiedy działalność odpłatna staje się działalnością gospodarczą dotyczy poziomu i zakresu wynagrodzeń i mówi o sytuacji, gdy „przeciętne miesięczne wynagrodzenie osoby fizycznej z tytułu zatrudnienia przy wykonywaniu statutowej działalności odpłatnej pożytku publicznego, za okres ostatnich 3 miesięcy, przekracza 3-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za rok poprzedni” (według nowelizacji art. 9 ust. 1 pkt 2). Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Sankcje za niezgłoszenie działalności gospodarczej pochodzącej z przekształcenia odpłatnej działalności statutowej Jeśli organizacja spełniła jeden z wcześniej wymienionych warunków, powinna zarejestrować dany rodzaj działalności gospodarczej w Krajowym Rejestrze Sądowym. Jeśli tego nie zrobi i zostanie to stwierdzone np. w czasie kontroli urzędu skarbowego, to bez dalszych sankcji organizacja może złożyć wniosek o wpis do rejestru przedsiębiorców w ciągu 30 dni od dnia wezwania przez ten organ. Jeśli jednak organizacja nie wykaże organowi kontroli, że złożyła wniosek rejestrowy, wówczas zostanie o tym powiadomiony KRS, który zgodnie z art. 24 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym może wyznaczyć dodatkowy 7-dniowy termin na złożenie wniosku, a przy braku stosownych kroków ze strony organizacji, może nałożyć na nią karę grzywny. Rachunkowe wydzielenie działań odpłatnych, nieodpłatnych i gospodarczych Organizacje prowadzące różne działania w większości wyodrębniały je rachunkowo czyli w zapisach księgowych. Nowelizacja ustawy potwierdza konieczność wyodrębnienia działalności odpłatnej, nieodpłatnej i dodaje jeszcze konieczność wydzielenia działalności gospodarczej tak, żeby możliwe było określenie przychodów, kosztów i wyników każdej z tych działalności. Żeby spełnić to wymaganie, należy dokonać wydzielenia kosztów i przychodów każdej z tych działalności na poziomie prowadzenia ksiąg (np. w planie kont). Dobrze jest też pokazać wydzielone koszty i przychody organizacji oraz wynik w każdym z tych rodzajów działań w rachunku zysków i strat (w obowiązkowym sprawozdaniu finansowym). Zakres działań statutowych – musi być określony Dotychczasowa ustawa mówiła, że zakresy działań odpłatnych statutowych i gospodarczych nie mogą się pokrywać, co utrzymano w mocy. Ale w nowelizacji dodano jeszcze zapis mówiący o tym, że zakres działań statutowych odpłatnych i nieodpłatnych musi być określony w statucie lub innym akcie wewnętrznym (np. w uchwale zarządu lub innego organu, który zgodnie ze statutem zatwierdza plan działania organizacji). Można też takie zapisy określające co jest działalnością odpłatną, a jakie działania są nieodpłatne, wprowadzić do statutu, co jednak jest dłuższą procedurą. Działalność gospodarcza OPP – tylko jako działalność dodatkowa W tym zakresie niewiele się zmieniło. Art. 20, definiując warunki, jakie musi spełniać organizacja pożytku publicznego mówi, że „może prowadzić działalność gospodarczą wyłącznie jako dodatkową w stosunku do działalności pożytku publicznego” (w poprzedniej wersji ustawy była mowa o prowadzeniu działań gospodarczych w rozmiarach służących realizacji celów statutowych) oraz że „nadwyżkę przychodów nad kosztami przeznacza na działalność, o której mowa w pkt 1”. Tak więc nadal pozostaje niedookreślone pojęcie działalności „dodatkowej” oraz konieczność przeznaczania całego dochodu z działań gospodarczych na działania statutowe. Nie ma jednoznacznej definicji, co oznacza pojęcie działalności gospodarczej jako „dodatkowej”. Jak dotychczas powszechnie przyjmowano, że przychody uzyskane z jej tytułu stanowią mniejszą część wszystkich przychodów uzyskanych przez organizację. Przychody z 1% – ograniczenie wykorzystania na prowadzenie działalności pożytku publicznego Dotychczas ustawa mówiła, że 1% podatku dochodowego od osób fizycznych był przekazywany wybranej przez podatnika organizacji pożytku publicznego. Ustawa nie mówiła o celu, na jaki środki te mają być wykorzystane. Zdarzało się więc, że pieniądze z 1% przeznaczano na działalność Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich gospodarczą organizacji (np. na pokrycie straty z działalności gospodarczej, na inwestycje). Przy dotychczasowym stanie prawnym powstawały wątpliwości, czy było to prawidłowe. Znowelizowana ustawa dodaje zapis, ograniczający wykorzystanie środków pochodzących z 1% wyłącznie na prowadzenie działalności pożytku publicznego (art. 27 ust. 2). Tak więc dla ustalenia, czy daną działalność można finansować z wpłat 1%, istotne będzie, czy daną działalność możemy określić jako działalność pożytku publicznego. Zasadniczo ustawa mówi, że działalnością pożytku publicznego nie jest działalność gospodarcza (art. 6), ale z zastrzeżeniem art. 9 ust.1. Ten artykuł mówi o tym, kiedy działalność odpłatna statutowa przekształca się w działalność gospodarczą (dwa warunki, o których była mowa wyżej). Wydaje się więc, że w przypadku, gdy odpłatna działalność statutowa przekształca się w działalność gospodarczą, wykracza jednocześnie poza pojęcie działań pożytku publicznego. Stąd, zgodnie z intencją autorów zmian, przychody z 1% nie będą mogły być przeznaczone na działalność gospodarczą. Wolontariusze – nie mogą pracować w ramach działalności gospodarczej Znowelizowana ustawa precyzuje (art. 42 ust.1), że wolontariusze nie mogą być zaangażowani w działalność gospodarczą organizacji. Nowelizacja zapisów w zakresie odpłatnej działalności statutowej to dobry krok w kierunku rozwoju tego rodzaju ekonomizacji organizacji. Wydaje się jednak, że zmiany w zakresie działalności gospodarczej jeszcze muszą dojrzeć. KOSZTY I PRZYCHODY ORGANIZACJI Organizacje pozarządowe powinny rozdzielić koszty na statutowe i administracyjne. Podział kosztów na statutowe i administracyjne jest arbitralnym wyborem każdej organizacji, ale powinien być racjonalny i przejrzysty Za koszty statutowe można uważać koszty związane z realizacją danego programu, którego cel jest zgodny z celami statutowymi jednostki. Są to koszty, bez których dany program nie mógłby funkcjonować. Przykładowo, jeżeli fundacja przydziela dotacje i organizuje szkolenia w zakresie korzystania i rozliczenia dotacji, to kosztami statutowymi mogą być: • koszty organizacji szkoleń (wynajem sal, wynagrodzenie wykładowców, wyżywienie uczestników, materiały szkoleniowe), • materiały biurowe, opłaty telefoniczne, opłaty pocztowe i bankowe ściśle związane z przygotowaniem i realizacją szkolenia. Przykład 5 Fundacja działająca w sferze zadań publicznych w zakresie ekologii zorganizowała akcję promocyjną „Chroń swój las”. Koszty związane z tą akcją (m.in. zakup papieru do druku ulotek, koszt ich druku i koszty dystrybucji) będą stanowiły koszty realizacji zadań statutowych. Koszty administracyjne: • wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne oraz inne świadczenia na rzecz pracowników i innych osób, • odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, • zużycie materiałów i energii, Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich • usługi obce, • podatki i opłaty, • pozostałe koszty o charakterze administracyjnym. Za koszty administracyjne można uważać inne koszty, które nie zostały zakwalifikowane jako koszty statutowe. Mogą być nimi np. materiały biurowe, koszty remontów, koszty sprzątania biura. Część kosztów będzie wspólna dla działalności statutowej i administracyjnej, np. czynsz za biuro, opłaty bankowe, wynagrodzenia obsługi biura. Powinny być jednak rozliczone umownym wskaźnikiem procentowym na źródła finansowania (odpłatne i nieodpłatne). Przykład 6 Organizacja zajmująca się rehabilitacją ruchową dzieci po wypadkach samochodowych prowadzi działalność w lokalu o powierzchni 100 m 2. Większość powierzchni – 80 m 2– stanowią sale do rehabilitacji, natomiast na 20 m organizacja prowadzi biuro. W tym wypadku 80% kosztów organizacji to koszty statutowe, związane z rehabilitacją, 20% zaś to koszty administracyjne. Na co organizacje mogą wydawać koszty aby były zaliczane do kosztów statutowych. Organizacje ponoszą różne koszty: wynajmują lokale, remontują je, zatrudniają pracowników, kupują komputery, wynajmują sale, zapewniają wyżywienie uczestnikom szkoleń, organizują wycieczki dla dzieci itd. Każdy koszt organizacji powinien być zgodny z obszarem jej działania zapisanym w statucie, jak też odpowiednio udokumentowany. Możliwe rodzaje kosztów, jakie mogą ponosić organizacje, zawsze w ramach celów statutowych to np.: • koszty związane z lokalem (wynajmowanym, użyczonym), z użyczonym sprzętem • koszty związane z wolontariuszami, • koszty podróży służbowych, • koszty zatrudniania pracowników i współpracowników. Statut określa podstawowe zasady funkcjonowania organizacji, w tym cele działania i sposoby ich realizacji. To właśnie ten dokument mówi „na co” organizacja może wydawać pieniądze. W paragrafie określającym cele i sposoby działania statut powinien: wymieniać wszystkie grupy docelowe, dla których organizacja chce pracować, obejmować wszystkie rodzaje działań organizacji, w ramach których będzie ona ponosić koszty. Przykład 7 Nasza Fundacja „Pomoc dla wszystkich” ma w statucie zapis o udzielaniu pomocy finansowej i merytorycznej innym organizacjom (osobom prawnym), ale nie ma wymienionych osób fizycznych. Zgłosiła się do nas uboga rodzina z prośbą o pomoc w zakupie wyprawki szkolnej dla ich pięciorga dzieci – czy możemy przekazać im pieniądze, zeszyty? Fundacja musi działać zgodnie ze swoim statutem. Ponieważ nie ma w nim zapisu o udzielaniu pomocy osobom fizycznym, ewentualny koszt takiej pomocy nie będzie jej kosztem statutowym i w konsekwencji powinien być opodatkowany . Rodzaje kosztów statutowych Koszty statutowe to koszty ponoszone zgodnie z celami statutowymi organizacji, w tym mieszczą się koszty działań nieodpłatnych lub odpłatnych pożytku publicznego. Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich W ramach działań nieodpłatnych organizacje najczęściej realizują projekty na podstawie zatwierdzonych budżetów obejmujących pozycje budżetowe istotne w realizacji danego działania. I tak mogą to być np. koszty zorganizowania wypoczynku letniego dzieci, czyli wynajem autokaru do ich przewozu, wynajem ośrodka, w którym będzie się odbywał obóz, wyżywienie dzieci, wynagrodzenia wychowawców, zakup apteczki, materiałów plastycznych czy sprzętu sportowego. Mogą to być stypendia wypłacane uzdolnionym dzieciom za wyniki w nauce. Mogą to być koszty autora publikacji nt. rynku pracy, jej druku i dystrybucji. W ramach działań odpłatnych, np. sprzedaży wyrobów ceramicznych wytworzonych przez niepełnosprawnych uczestników warsztatów, organizacja ponosi koszty zakupu gliny, farb, narzędzi, wynagrodzenia opiekuna oraz koszty administracyjne stanowiące koszt tej działalności. W praktyce mogą to być wszystkie rodzaje kosztów, o ile są związane z danym działaniem. Mogą to być zarówno koszty wynikające bezpośrednio z danego działania, jak i koszty związane pośrednio z funkcjonowaniem organizacji. Koszty związane z lokalem Przykład 8 Wynajmujemy lokal od gminy – dwa pokoje z aneksem kuchennym i łazienką w niewielkim baraku po dawnym PGR. W tym roku okazało się, że dach przecieka i wymaga gruntownego remontu. Wiele prac wykona członek naszego stowarzyszenia, dekarz, ale musimy kupić trochę materiałów. Czy możemy na to wydać nasze składki członkowskie? Koszt utrzymania lokalu jest kosztem statutowym organizacji, gdyż służy realizacji jej celów. W tym rozumieniu również koszty eksploatacyjne: energii, gazu, ogrzewania, wody, ochrony, ubezpieczenia – a także remontów – mogą być poniesione przez organizację. Organizacja może także ponosić specyficzne koszty dla niektórych lokali, jeśli nie są one pokrywane przez administratora lokalu, takie jak badania przewodów kominowych, wentylacyjnych, wymiana rur. Koszty związane z użyczonym lokalem, sprzętem Dość często organizacje korzystają z użyczonego lokalu czy sprzętu, np. kserokopiarki. Jednak i wówczas ponoszą koszty eksploatacyjne, np. energii, naprawy czy konserwacji sprzętu. Podstawą do ich poniesienia jest umowa użyczenia, która powinna określać przedmiot użyczenia (np. lokal czy kserokopiarkę) oraz stronę pokrywającą pozostałe koszty, czyli organizację. Pamiętajmy, że organizacja może pokrywać „swoje” koszty na podstawie dokumentów wystawionych na organizację, nie może pokrywać kosztów innej instytucji, czyli wystawionych na np. firmę użyczającą sprzęt lub urząd gminy użyczający lokal. W takim wypadku należy zadbać, aby umowa na usługi np. dostarczenia energii była zawarta z organizacją i w efekcie faktura była wystawiona na organizację. Jeśli jest to niemożliwe, instytucja użyczająca lokal powinna „refakturować” fakturę za usługi dostarczenia energii, czyli wystawić fakturę na rzecz organizacji. Koszty związane z wolontariuszami Zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie organizacja może pokrywać następujące koszty wolontariuszy: • koszty podróży służbowych i diet; • koszty szkoleń wolontariuszy; • inne niezbędne koszty związane z wykonaniem świadczeń na rzecz organizacji; ustawa nie precyzuje, jakie; • koszty ubezpieczeń (NNW i leczenia za granicą) Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich 1) Organizacja ma obowiązek pokryć koszty podróży służbowych i diet (na zasadach określonych w odrębnych przepisach, takich jak dla pracowników) Chcąc wysłać wolontariusza na szkolenie, które będzie mu pomocne w wykonywaniu świadczeń organizacja zobowiązana jest pokryć koszty podróży i wyżywienia wolontariusza w czasie odbywania takiej podróży. Dzięki temu wolontariusz nie będzie ponosił kosztów swojej aktywności, a dla wielu z nich jest to bardzo istotny problem. Wysokość diet dla wolontariusza odpowiada wysokości diet przysługujących pracownikom i są one określane przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Przykład 9 Na spotkanie z wojewódzkim koordynatorem ds. wolontariatu w ośrodkach pomocy społecznej jedzie reprezentant stowarzyszenia, który koordynuje pracę wolontariuszy w tej placówce. Dyrektor biura stowarzyszenia zamierza wydelegować z koordynatorem wolontariusza, który jest bardzo aktywny i pomaga koordynatorowi w codziennych obowiązkach. W tym przypadku zarówno pracownikowi stowarzyszenia (koordynatorowi ds. wolontariatu), jak i wolontariuszowi, z nim współpracującemu przysługuje dieta na pokrycie kosztów podróży i wyżywienia w tej samej wysokości. Diety te zobowiązany jest zapewnić korzystający ze świadczeń wolontariusza - w tym przypadku jest to stowarzyszenie. Choć Art. 45 ust. 1 pkt 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie nakłada na korzystającego obowiązek pokrywania kosztów diet to jednak ustawodawca dopuszcza odstępstwo od tego. 2) Organizacja może pokryć koszty szkoleń wolontariuszy w zakresie wykonywanych przez nich świadczeń określonych w porozumieniu o współpracy. Dzięki temu zapisowi organizacja może opłacić wolontariuszowi kursy, szkolenia lub inne formy zajęć, które pomocne mu będą w dalszej jego aktywności jako wolontariusza. Oczywiście zakres szkolenia powinien być spójny z zakresem świadczeń, jakie zostały określone w porozumieniu. Przykład 10 Joanna z wykształcenia jest ekonomistą. Współpracuje ze świetlicą środowiskową dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych. W ramach swoich obowiązków pomaga dzieciom odrabiać lekcje. Kontakt z trudną wychowawczo młodzieżą powoduje, że Joanna chciałaby zdobyć wiedzę w zakresie psychologicznych i pedagogicznych uwarunkować pracy z dziećmi z rodzin dysfunkcyjnych. Znalazła na stronie internetowej ofertę takich zajęć. Są one płatne i to stanowi duży problem dla Joanny. Jest to klasyczny przykład, który obrazuje możliwość zastosowania wspomnianego przepisu. Organizator świetlicy może opłacić koszt szkolenia dla Joanny, oczywiście w sytuacji jeśli uzna że warto i chce “inwestować” w nią jako wolontariuszkę. Oczywiście w tym i podobnych przypadkach należy pamiętać o podpisanym porozumieniu o współpracy z wolontariuszem. Wydaje się ono niezbędne na wypadek kontroli i ewentualnego kwestionowania na jakiej podstawie wydatkowano środki na wolontariusza. Porozumie o współpracy oczywiście wiąże w sposób formalny korzystającego z wolontariuszem i daje podstawę do wydatkowania na niego środków. 3) Korzystający może pokrywać, na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach, także inne niezbędne koszty ponoszone przez wolontariusza, związane z wykonywaniem świadczeń na rzecz korzystającego. Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Zapis ten umożliwia zwrot wolontariuszowi kosztów, które ponosi on w związku ze swoją aktywnością na rzecz organizacji. Do najczęściej spotykanych kosztów tego rodzaju są koszty dojazdu do “pracy” (np. bilety MZK, PKS), koszty rozmów telefonicznych, które wolontariusz prowadził ze swojego telefonu w związku z realizacją zadania (np. kontakty ze sponsorami, innymi wolontariuszami, organizatorami akcji czy festynu). Na podstawie przedstawionych rachunków, biletów, billingu rozmów telefonicznych można precyzyjnie określić wysokość kosztów jakie wolontariusz poniósł i te koszty mu zwrócić. Przykład 11 Marta jest studentką Akademii Sztuk Pięknych i jako wolontariuszka pomaga w szpitalu dziecięcym przygotować scenografię na spotkanie ze Św. Mikołajem. W tym celu konieczny jest zakup drobnych materiałów plastycznych. Ponieważ materiały te kosztują niewiele nie jest możliwe wzięcie faktury VAT, są to z reguły paragony fiskalne. Marta po wykonaniu scenografii przedstawiła dowody zakupu materiałów w księgowości szpitala i na tej podstawie zwrócono jej poniesione koszty. Oczywiście warto ustalić z wolontariuszem wysokość kwoty, za którą ma on dokonać zakupów. Uchroni to nas przed niespodziankami oznaczającymi np. za wysokie koszty. Przykład 12 W ramach wolontariatu terapeuta prowadzi dla dzieci zajęcia z psem. Czy stowarzyszenie w ramach umowy o wolontariacie może pokryć koszty szczepionki przeciw wściekliźnie? Organizacja musi dbać o bezpieczeństwo swoich podopiecznych, może więc pokryć koszt szczepienia psa wolontariusza biorącego udział w zajęciach dog terapii. Fakt ten powinien być uwzględniony w umowie z wolontariuszem o świadczenie usług na rzecz organizacji. Istotne jest właściwe opisanie faktury za szczepienie psa uzasadniające poniesienie tego kosztu względami bezpieczeństwa uczestników warsztatu. Pamiętajmy też, że ze względu na niewystarczające środki finansowe, jakimi dysponują z reguły korzystający ze świadczeń wolontariuszy, ci ostatni mogą na piśmie zrezygnować z diet i zwrotu kosztów podróży służbowych (art. 45 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie). Zrezygnować można z całości diet lub tylko w części. To zależy od wolontariusza, ale jak się też wydaje i od korzystającego. Należy to wspólnie ustalić. Należy pamiętać, aby to zwolnienie było sporządzone na piśmie – w innym przypadku będzie nieważne. Przychody organizacji pozarządowych powinny być rozdzielone na nieodpłatne i odpłatne przychody statutowe oraz przychody z działalności gospodarczej. Do źródeł przychodów ze statutowej działalności nieodpłatnej zalicza się: • przychody z tytułu 1% odpisu podatku dochodowego od osób fizycznych (ewidencja – kasowo w KH), • przychody ze składek członkowskich (ewidencja – kasowo w KH) , • zbiórki publiczne, z wyłączeniem sprzedaży przedmiotów darowizn (ewidencja – kasowo w KH), • dotacje, subwencje (ewidencja – kasowo w KH) , • darowizny rzeczowe (ewidencja – kasowo w KH), • spadki (ewidencja – kasowo w KH), • zapisy (ewidencja – kasowo w KH), • nawiązki (ewidencja – kasowo w KH), • inne przychody określone statutem, niepowiązane z pobieraniem wynagrodzenia oraz działalnością gospodarczą (ewidencja – kasowo w KH). Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich SPRAWOZDAWCZOŚĆ FINANSOWA Bilans Zakres rocznej sprawozdawczości finansowej organizacji pozarządowych zależy od tego, czy jednostka prowadzi działalność gospodarczą. Organizacja pozarządowa nieprowadząca działalności gospodarczej może sporządzać sprawozdanie finansowe, które składa się z: • bilansu, • rachunku wyników, • informacji dodatkowej. Rzeczpospolita Polska Jeżeli organizacja podejmuje działalność gospodarczą w ciągu roku obrotowego, wówczas z dniem podjęcia tej działalności stosuje przepisy ustawy o rachunkowości odnoszące się do jednostek prowadzących działalność gospodarczą. Sprawozdanie finansowe jednostki niepodlegającej obowiązkowi corocznego badania przez biegłego rewidenta składa się z (art. 45 ust. 2 ustawy): • bilansu, • rachunku zysków i strat, • informacji dodatkowej obejmującej wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia. Sprawozdanie finansowe jednostki podlegające corocznemu badaniu przez biegłego rewidenta obejmuje ponadto zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunek przepływów pieniężnych (art. 45 ust. 3 ustawy o rachunkowości). Jeżeli organizacja spełniała w poprzedzającym roku finansowym (obrotowym) co najmniej dwa z poniższych warunków: • zatrudniała średniorocznie w przeliczeniu na pełne etaty co najmniej 50 osób, • osiągnęła sumę aktywów bilansu na koniec roku obrotowego równowartość w walucie polskiej co najmniej 2 500 000 euro, • osiągnęła przychody netto o równowartości w walucie polskiej, co najmniej 5 000 000 euro, to roczne sprawozdanie finansowe podlegać będzie badaniu przez biegłego rewidenta i późniejszym jego ogłoszeniu w Monitorze Polskim B. Jeżeli organizacja posiada status pożytku publicznego, to warunki badania sprawozdania finansowego są bardziej rygorystyczne. Spełniając wszystkie poniższe warunki: • realizacja zadania publicznego zleconego jako powierzone do wykonywania lub do wspierania zadania publicznego, • otrzymanie w roku obrotowym łącznej kwoty dotacji na realizację wyżej wymienionych zadań co najmniej 50 000 zł, • osiągnięcie w roku obrotowym przychodów w wysokości co najmniej 3.000.000 zł, musi przeprowadzić badanie rocznego sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta. Jednostka, która w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy nie osiągnęła dwóch z następujących trzech wielkości (art. 50 ust. 2 ustawy o rachunkowości): Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich • średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło nie więcej niż 50 osób, • suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego w walucie polskiej nie przekroczyła równowartości 2 000 000 euro, • przychody netto ze sprzedaży produktów i towarów oraz operacji finansowych w walucie polskiej nie przekroczyły równowartości 4 000 000 euro może sporządzić sprawozdanie finansowe w formie uproszczonej, wykazując informacje w zakresie ustalonym w załączniku nr 1 literami i cyframi rzymskimi. Informację dodatkową sporządza się w odpowiednio uproszczonej formie. W przypadku, gdy informacje dotyczące poszczególnych pozycji sprawozdania finansowego nie wystąpiły w jednostce zarówno w roku obrotowym, jak i za rok poprzedzający rok obrotowy, to przy sporządzaniu sprawozdania finansowego pozycje te pomija się. Terminy sporządzania, zatwierdzania i publikacji sprawozdania finansowego organizacji pozarządowej: • Sporządzenie sprawozdania finansowego – najpóźniej w ciągu trzech miesięcy po dniu bilansowym, czyli do 31 marca roku następnego, • Zatwierdzenie rocznego sprawozdania przez uprawniony organ (walne zgromadzenie) – nie później niż do 30 czerwca roku następnego po badanym, • Złożenie sprawozdania finansowego wraz z uchwałą zatwierdzającą do urzędu skarbowego i KRS – po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za dany rok w ciągu 10 dni do urzędu skarbowego i 15 dniu do KRS. Informacja dodatkowa stanowi załącznik do bilansu i rachunku wyników (zysków i strat jeśli organizacja prowadzi działalność gospodarczą) za dany rok obrotowy i powinna być opracowana na podstawie: Rozporządzenia Ministra Finansów z 15 listopada 2001 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi, nieprowadzących działalności gospodarczej, Dz. U. Nr 137, poz.1539 z 2001 r. Informacja dodatkowa powinna zawierać następujące informacje: objaśnienia stosowanych metod wyceny aktywów i pasywów oraz przyczyn ewentualnych ich zmian w stosunku do roku poprzedniego; uzupełniające dane o aktywach i pasywach; informacje o strukturze zrealizowanych przychodów ze wskazaniem ich źródeł, w tym przychodów określonych statutem; informacje o strukturze kosztów stanowiących świadczenia pieniężne i niepieniężne określone statutem oraz o strukturze kosztów administracyjnych; dane o źródłach zwiększenia i sposobie wykorzystania funduszu statutowego; dane dotyczące udzielonych gwarancji, poręczeń i innych zobowiązań związanych z działalnością statutową; informacje o tendencjach zmian w przychodach i kosztach oraz składnikach majątku i źródła ich finansowania. Tak więc oprócz informacji księgowych (np. o środkach trwałych, umorzeniach, itd.), informacja dodatkowa zawiera bardzo cenne, szczególnie dla Zarządu organizacji, informacje szczegółowe o strukturze przychodów statutowych i poniesionych kosztów statutowych i administracyjnych. W informacji dodatkowej można również pokazać szczegółowo wynik finansowy z podziałem na poszczególne programy: suma tych "szczegółowych wyników finansowych" znajduje się w rachunku zysków i strat jako jeden wynik finansowy. Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Wzór informacji dodatkowej można dostosować do specyfiki działalności organizacji, pamiętając o zawarciu podstawowych informacji, o których mówi wymienione Rozporządzenie. Podstawa prawna Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 listopada 2001 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi, nieprowadzących działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 137, poz. 1539) DOCHODY PRZEZNACZONE NA CELE STATUTOWE Zgodnie z przepisem art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wolne od podatku dochodowego są dochody podatników, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego – w części przeznaczonej na te cele. Aby skorzystać ze zwolnienia podatkowego, dochody muszą zostać przeznaczone na cele statutowe. W orzecznictwie stwierdzono, że nie można utożsamiać samego funkcjonowania podmiotu (i działań zmierzających do poprawy tego funkcjonowania) z jego celami statutowymi. Zatem na przykład wydatki na szkolenia i konferencje dla członków Rady Fundatorów nie są wydatkami na cele statutowe podmiotu – sentencja wyroku z 26 października 2005 r., III SA/Wa 2262/05. Jak stwierdził NSA w wyroku z 8 lutego 1994 r., SA/Lu 1321/93: „Cele fundacji, będące jednym z warunków do wyłączenia dochodu fundacji od podatku dochodowego od osób prawnych, (...) muszą wynikać wprost ze statutu fundacji”. W tym samym wyroku podkreślono, że cele statutowe nie mogą być ustalane przez organy podatkowe w drodze wykładni, do której organy te nie są uprawnione. Wiele problemów w praktyce sprawia interpretacja sformułowania „dochodów przeznaczonych na te cele”. Przeznaczenie nie jest bowiem równoznaczne wydatkowaniu, a przynajmniej nie musi następować równocześnie. Jak podkreślano w piśmiennictwie, do zwolnienia uprawnia tylko samo zadeklarowanie chęci wydatkowania dochodu na cele statutowe. Samo przeznaczenie księgowe (czyli zapis w księgach rachunkowych) albo – mówiąc inaczej – sama deklaracja przeznaczenia dochodu na określony cel pociąga za sobą jego zwolnienie od podatku dochodowego na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z 1992 r. UOPDP. Efektywne wydatkowanie nie jest ograniczone żadnym terminem. Niemniej jednak, jeśli zadeklarowany dochód nie zostanie wydatkowany na cele statutowe, to wówczas powstanie obowiązek zapłaty od niego podatku. Zwolnienie podatkowe przysługuje tylko podatnikom, których celem statutowym jest „działalność”. Jednakże nie oznacza to wymogu samodzielnego i bezpośredniego prowadzenia danego rodzaju działalności. Jak stwierdzono bowiem w piśmie Ministerstwa Finansów z 27 marca 1995 r. (komunikat bez sygnatury): przez pojęcie „których celem statutowym jest działalność” należy rozumieć nie tylko bezpośrednie prowadzenie przez daną jednostkę organizacyjną np. placówki oświatowej czy kulturalnej, lecz także wspieranie takiej działalności, o ile wynika to wprost z zatwierdzonego statutu. Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Przepływy finansowe i rzeczowe między działalnością gospodarczą a statutową W przeszłości najwięcej problemów związanych było z kwestią, czy do zwolnienia podatkowego uprawnia tylko bezpośrednie wydatkowanie dochodów na działalność statutową, czy również przeznaczenie dochodów na inwestycje pomnażające dochód, który następnie będzie przeznaczony na cele statutowe. Zwolennicy tego drugiego stanowiska – krytykując punkt widzenia organów podatkowych i niektórych sądów, który był zbieżny z pierwszym poglądem – zasadnie podkreślali, że nie można utożsamiać przeznaczenia z bezpośrednim wydatkowaniem. Wskazywano również, że: „W przypadku fundacji i innych organizacji działających na zasadach non-profit, których zadaniem jest wspieranie i finansowanie określonych, społecznie użytecznych działań, a nie ich bezpośrednia realizacja – lokowanie środków finansowych w papiery wartościowe lub na lokatach terminowych, a następnie przeznaczanie tak pomnożonych pieniędzy na cele statutowe tych organizacji jest de facto jednym działaniem (tj. ciągiem czynności faktycznych i prawnych), zmierzającym do wypełnienia (realizacji) celu statutowego”. Istniejące wątpliwości w praktyce przesądziła uchwała Sądu Najwyższego z 13 marca 2002 r., III ZP 21/01, w której SN stwierdził, że: Dochód fundacji, której cel statutowy stanowi wspieranie działalności naukowej, jest w części wykorzystanej na lokatę kapitału przez nabycie papierów wartościowych, wolny od podatku dochodowego na podstawie art.17 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 17 ust. 1a pkt 2 i art. 17 ust. 1b ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. UOPDP (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.). Dochodami objętymi zwolnieniem mogą być także nieodpłatne świadczenia, jeśli zostały one wykorzystane w działalności, bądź przekazane na działalność statutową (tak też NSA w wyroku z dnia 30 czerwca 2004 r., FSK 188/04, ONSAiWSA 2004 r., nr 3, s. 65). Ponadto należy zauważyć, że zgodnie z przepisem art. 17 ust. 1b UOPDP zwolnienie podatkowe dotyczące podatników przeznaczających dochody na cele statutowe lub inne cele określone w tym przepisie ma zastosowanie, jeżeli dochód Jest przeznaczony i – bez względu na termin – wydatkowany na cele określone w tym przepisie, w tym także na nabycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych służących bezpośrednio realizacji tych celów oraz na opłacenie podatków niestanowiących kosztu uzyskania przychodów. Ponieważ ustawa wprowadza pojęcie dochody z odpłatnej działalności pożytku publicznego, to moim zdaniem nieplanowany dochód – chociażby wynikający z niedokładnej kalkulacji kosztów bezpośrednich – jest dopuszczalny. Na podstawie art. 20 pkt 4 ww. ustawy organizacją pożytku publicznego może być organizacja pozarządowa spełniająca m.in. wymóg nieprowadzenia działalności gospodarczej albo prowadzenia działalności gospodarczej w rozmiarach służących realizacji celów statutowych. Warunkiem jest, aby prowadzona działalność gospodarcza służyła realizacji celów statutowych oraz była zachowana odpowiednia proporcja pomiędzy tymi dwoma sferami działalności. Jeśli odpłatna działalność pożytku publicznego, która została uznana za działalność gospodarczą, będzie jedynie marginalną działalnością organizacji – nie powinno być kłopotów związanych ze statusem pożytku publicznego. Jeżeli natomiast odpłatna działalność pożytku publicznego byłaby głównym przedmiotem działalności organizacji i została zakwalifikowana do prowadzonej działalności gospodarczej, to mielibyśmy do czynienia z zachwianiem proporcji, co byłoby sprzeczne z ideą statusu organizacji pożytku publicznego. Stąd, jeżeli działalność odpłatna zostanie uznana za działalność gospodarczą oraz dochód będzie przeznaczony na nieodpłatną działalność statutową, Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich wtedy osiągnięty dochód będzie mógł korzystać ze zwolnienia na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 UOPDP. Jeżeli dochód ten byłby przeznaczony np. na odpłatną działalność pożytku publicznego za wynagrodzeniem, to taki dochód nie mógłby korzystać z tego zwolnienia. Kiedy i od jakich wydatków należy odprowadzić podatek Organizacje korzystają ze zwolnienia z podatku dochodowego, jeśli ich celem statutowym jest któraś z działalności wymienionych w art. 17 ust. 1 pkt 4 UPDOP, np. oświatowa, kulturalna, pomocy społecznej, w części przeznaczonej na te cele. Dodatkowo organizacje pożytku publicznego korzystają ze zwolnienia w części przeznaczonej na cele statutowe, z wyłączeniem działalności gospodarczej (art. 17 ust.1 pkt 6). Jeśli organizacja poniosła koszty, które nie są uwzględnione w statucie, wówczas nie może skorzystać ze zwolnienia podatkowego i musi zapłacić podatek dochodowy od dochodu przeznaczonego na pokrycie tych kosztów. Przykład 13 Fundacja chce udzielić pomocy finansowej osobie fizycznej (z przeznaczeniem na zakup wyprawki szkolnej dla dzieci), choć jej statut nie uwzględnia takiej formy realizacji celów statutowych. W efekcie organizacja będzie musiała odprowadzić podatek dochodowy od kwoty dochodu przeznaczonego na ten zakup. Zdecydowanie zachęcamy jednak do takiego formułowania zapisów w statucie, żeby działania, które chcemy prowadzić mieściły się w naszych celach statutowych. Innym przykładem kosztów powodujących konieczność odprowadzenia podatku dochodowego są odsetki od niezapłaconych w terminie zobowiązań publiczno-prawnych, czyli składek ZUS lub podatku dochodowego od osób fizycznych. Należy też zwrócić uwagę na inne koszty, również powodujące w konsekwencji konieczność odprowadzenia podatku dochodowego: koszty reprezentacji, czyli np. koszt kolacji służbowej, który zgodnie z ustawą podatkową nie stanowi kosztu uzyskania przychodu i dochód przeznaczony na jego pokrycie powinien być opodatkowany. Stawka opodatkowania wynosi 19%. OPODATKOWANIE ORGANIZACJI PODATKIEM DOCHODOWYM OD OSÓB PRAWNYCH Otrzymane przez fundacje pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe, wartość otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, a także inne świadczenia, które zostały wymienione w art. 12 ust. 1 UOPDP., a które nie zostały wyłączone z grupy przychodów przez ustawodawcę, tj. wymienione w art. 12 ust. 4 UPDOP., stanowią jej przychód. Na podstawie przychodu obliczany jest dochód fundacji. Zgodnie bowiem z dyspozycją przepisu art. 7 ust. 2 UOPDP dochodem co do zasady jest nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. W przypadku, gdy koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą. Fundacja może korzystać m.in. z pewnych uproszczeń, zwolnień, jednak nie są to przywileje stricte podmiotowe, bo fundacja musi spełnić dodatkowe warunki, o czym poniżej. Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich Dla przykładu zwolnienie, z którego zazwyczaj korzystają fundacje, ma swoje źródło w art. 17 ust. 1 pkt 4 UOPDP Zgodnie z dyspozycją tego przepisu wolne od podatku są dochody podatników, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego – w części przeznaczonej na te cele. Należy w tym miejscu przypomnieć, że uznaje się, iż dochód przeznaczony jest na cele statutowe również wówczas, gdy dochód jest przeznaczony i – bez względu na termin – wydatkowany na cele określone w przepisie art. 17 ust. 1 pkt 4 UOPDP, na nabycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych służących bezpośrednio realizacji tych celów oraz na opłacenie podatków niestanowiących kosztu uzyskania przychodów. Istotne jest to, że dochód przeznaczony na cele statutowe nie musi być wydatkowany w określonym terminie – ustawodawca nie wprowadził żadnego ograniczenia czasowego. Fundacja, nawet jeżeli całość jej dochodów jest objęta zwolnieniem od podatku, musi ustalać dochód, tzn. określać przychód oraz koszty jego uzyskania i tak obliczony dochód podlega zwolnieniu. Jeżeli fundacja uzyskuje zarówno dochody zwolnione, jak i niekorzystające z takiego przywileju, musi oddzielić dochody zwolnione od opodatkowanych – oddzielane są również przychody i koszty, które oraz służą ustaleniu dochodu opodatkowanego i zwolnionego. W przypadku gdy dochód (jego część) zostanie przeznaczony przez fundację na inny cel niż statutowy, traci ona prawo do zwolnienia. Wraz z utratą zwolnienia fundacja zobowiązana jest do wpłacenia – bez wezwania – podatku dochodowego (do 20 dnia miesiąca następnego). Szczególną uwagę na celowość wydatków musi zwrócić fundacja, która w całości przeznacza dochód na cele statutowe, bowiem nawet najmniejszy wydatek na cele inne niż statutowe rodzi obowiązek zapłaty podatku. O wydatkowaniu dochodu na inny cel niż statutowy można mówić m.in. w przypadku, gdy fundacja zobowiązana jest do zapłaty odsetek od nieterminowego zapłacenia podatku, np. od umów zleceń, dodatkowego zobowiązania podatkowego. Pytanie 1 Czy amortyzacja środków trwałych darowanych lub zakupionych oraz używanych przez fundację na Cele statutowe jest kosztem uzyskania przychodów? Przychody oraz koszty ich uzyskania należy traktować zgodnie z przepisami UPDOP, a zatem przychodem podatkowym będzie między innymi wartość otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń (art. 12 ust. 1 pkt 2 UPDOP). Jeżeli wartość otrzymanych nieodpłatnie środków trwałych zostanie wykazana jako przychód, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 63 UPDOP. odpisy amortyzacyjne od ich wartości początkowej będą mogły być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów – bez względu na to, czy są używane dla celów działalności statutowej, czy gospodarczej. Dopiero różnica między przychodami a kosztami ich uzyskania, czyli dochód, podlegać będzie zwolnieniu z podatku dochodowego – w części przeznaczonej na działalność statutową. Art. 16 ust. 1 pkt 48 UPDOP stanowi, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonywanych od tej Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich części ich wartości, która odpowiada poniesionym wydatkom na nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie tych środków lub wartości niematerialnych i prawnych, odliczonym od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym albo zwróconym podatnikowi w jakiejkolwiek formie. Stąd możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów amortyzacji środków trwałych zakupionych przez organizację zależy od tego, z jakich środków dokonano zakupu. Jeśli zakup środka trwałego był dokonany z dochodu, który został przeznaczony na cele statutowe (art. 17 ust. 1 pkt 4 UPODP) i korzystał ze zwolnienia, to amortyzacja też nie będzie mogła obciążyć kosztów uzyskania przychodów organizacji. Pytanie 2 W nagrodę za dobrą pracę wolontariuszy zarząd fundacji postanowił opłacić czesne za ich studia. Czy kwota zapłaty za studia będzie kosztem uzyskania przychodu dla fundacji? Czy po stronie wolontariuszy powstanie przychód z tytułu nieodpłatnego świadczenia? Jaki PIT wystawić i w jakim terminie należy odprowadzić podatek i na kim ciąży ten obowiązek? W mojej ocenie wydatki powyższe nie mogą zostać uznane za koszt uzyskania przychodu fundacji. Świadczenie polegające na opłaceniu przez fundację czesnego za studia wolontariuszy generuje u tych wolontariuszy podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym przychód z innych źródeł (por. art. 10 ust. 1 pkt 9 UPDOF). Przychód ten nie korzysta ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 113 UPDOF. W konsekwencji wolontariusze obowiązani będą uwzględnić ten przychód w ramach zeznania rocznego za rok, w którym uzyskali przedmiotowe świadczenie, a więc za rok, w którym fundacja opłaciła za nich czesne za studia. Przychód ten zostanie faktycznie opodatkowany, jeśli dochód wolontariuszy uzyskany w ciągu całego roku przekroczy kwotę wolną od podatku. Kosztami uzyskania przychodów są wszelkie koszty ponoszone przez podatników w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych jako niestanowiące kosztów uzyskania przychodów (por. art. 15 ust. 1 UPDOP). Kosztami ponoszonymi w celu osiągnięcia przychodu są takie koszty, które bezpośrednio lub pośrednio służą osiąganiu przez podatnika przychodów, względnie, od 1 stycznia 2007 r., mają na celu zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów. Pytanie 3 Fundacja mająca status organizacji pożytku publicznego otrzymała w 2007 r. z Wydawnictwa X darowiznę książek ekonomicznych o wartości 10 000 zł z przeznaczeniem ich sprzedaży na aukcji organizowanej przez fundację w styczniu 2008 r. W księgach rachunkowych darowiznę ujęto po stronie „ma” na koncie Przychody przyszłych okresów. Czy w deklaracji CIT-8 za 2007 r. powyższą darowiznę należy uwzględnić w przychodach do opodatkowania? Zwolnienie od podatku dochodów uzyskiwanych przez fundacje nie wyłącza obowiązku wykazywania uzyskiwanych przez nich przychodów w zeznaniu CIT-8. Na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 UPDOP wolne od podatku są dochody, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej i Przywołany przepis zwalnia od podatku dochody fundacji, a nie ich przychody. W konsekwencji darowizna generuje przychód z otrzymanych nieodpłatnie rzeczy – por. art. 12 ust. 1 pkt 2 UPDOP, który nie jest wolny od podatku. Przychód ten w kwocie 10 000 zł winien być wykazany w deklaracji rocznej CIT-8 za 2007 r. Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich W 2008 r. powstanie również przychód na skutek sprzedaży tych książek na aukcji – przychód wynosi 15 000 zł. Kosztem uzyskania tego przychodu będzie przychód z tytułu nieodpłatnie otrzymanych książek (10 000 zł), o którym mowa powyżej(por. art. 15 ust. 1i UPDOP). Również ten przychód winien być wykazany w deklaracji rocznej CIT-8/2008. Wszystkie powyższe kwoty winny zostać uwzględnione przy ustalaniu dochodu w deklaracji CIT-8. Przychody zostały uzyskane w różnych latach, w jednym roku otrzymano nieodpłatnie darowiznę książek o wartości 10 000 zł, a w następnym, tj. 2008 r. – przychodów w kwocie 15 000zł z tytułu sprzedaży tych książek na aukcji. Przychód z tytułu nieodpłatnie otrzymanej książek wykazany winien zostać w zeznaniu CIT-8 za 2007 rok, zaś przychód ze sprzedaży w kwocie 15 000 zł oraz koszt jego uzyskania w wysokości przychodu z tytułu nieodpłatnie otrzymanych książek o wartości 10 000 zł – w zeznaniu CIT-8 za 2008 rok. Dopiero dochód w kwocie 5000 zł (15 000 – 10 000) będzie korzystał ze zwolnienia od podatku, jeśli zostanie przeznaczony na cele uprawniające do korzystania ze zwolnienia, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 UPDOP. Właściwy urząd skarbowy jest powiadamiany o decyzji zarządu fundacji poprzez wykazanie stosownych kwot w załącznika CIT-8/0 oraz deklaracji rocznej CIT-8/2008 r. składanych w odpowiednim czasie wraz z innymi dokumentami. Fundacja, która zgodnie ze statutem zajmuje się działalnością naukową, naukowo-techniczną, oświatową, w tym również polegającą na kształceniu studentów, kulturalną, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego może skorzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego. ORGANIZACJA A PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG Sponsoring Fundacje działają bardzo często w oparciu o społeczną ofiarność. Najczęściej jest to ofiarność bezwarunkowa (darowizny, wpłaty 1% podatku dochodowego do osób fizycznych). Czasem jednak ofiarność taka przybiera formy sponsoringu. Sponsoring jest umową odpłatną, na podstawie której sponsor w zamian za określone płatności czy w zamian za określone towary lub usługi uzyskuje korzyści w wymiarze medialnym. W ramach umowy sponsoringu fundacja świadczy odpłatnie usługi w różnym zakresie – od wynajmu powierzchni reklamowej w obiektach fundacji po prawo do umieszczenia m.in. swojego logo na stronie internetowej i imprezach organizowanych przez fundacje. Tak rozumiana współpraca nie stanowi darowizny czy innego nieodpłatnego przysporzenia na rzecz fundacji, ale stanowi w tym zakresie prowadzenie przez fundację działalności gospodarczej – w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz w rozumieniu ustawy o VAT. Fundacja zawierająca umowy sponsoringu i uzyskująca z tej umowy przychody w naturze lub w pieniądzu jest podatnikiem podatku od towarów i usług. Powyższe stanowisko w zakresie opodatkowania usług sponsoringu w stowarzyszeniu czy fundacji potwierdza Izba Skarbowa w Gdańsku w piśmie z 20 lipca 2004 r., PI/0051371/04/CIP/01. Od 1 stycznia 2008 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o podatku od towarów i usług. Dodano definicję wartości rynkowej. Przez to pojęcie będzie się rozumieć całkowitą kwotę, jaką, w celu uzyskania w danym momencie danych towarów lub usług, nabywca lub usługobiorca na takim samym etapie sprzedaży jak ten, na którym dokonywana jest dostawa towarów lub świadczenie usług, musiałby, w Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich warunkach uczciwej konkurencji, zapłacić niezależnemu dostawcy lub usługodawcy na terytorium kraju. W przypadku gdy nie będzie można ustalić porównywalnej dostawy towarów lub świadczenia usług, przez wartość rynkową rozumieć się będzie: • w odniesieniu do towarów – kwotę nie mniejszą niż cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a w przypadku braku ceny nabycia koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy; • w odniesieniu do usług – kwotę nie mniejszą niż całkowity koszt poniesiony przez podatnika na wykonanie tych usług. Przekazanie żywności Podstawą opodatkowania w przypadku nieodpłatnej dostawy towarów będzie cena nabycia towarów, a gdy nie ma ceny nabycia, koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów. Jednak w sytuacji, kiedy przedmiotem tej dostawy będą produkty spożywcze i napoje, w szczególności: • pieczywo, wyroby piekarskie i ciastkarskie świeże (PKWiU 15.81), • czekolady i wyroby cukiernicze (PKWiU 15.84.2), • wody mineralne i napoje bezalkoholowe (PKWiU 15.98), na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej, podstawą opodatkowania będzie wartość rynkowa, o ile nie jest ona wyższa niż cena nabycia towarów, a gdy nie ma ceny nabycia, koszt wytworzenia, określony w momencie dostawy tych towarów. Jednak aby móc w ten sposób ustalać podstawę opodatkowania, dokonujący dostawy towarów musi prowadzić szczegółową dokumentację potwierdzającą dokonanie dostawy towarów na rzecz wyżej wymienionych organizacji. Otrzymane darowizny i dotacje a VAT Otrzymanie darowizny nie stanowi czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bez względu na charakter obdarowanego. Inaczej wygląda kwestia opodatkowania dotacji, subwencji i dopłat o podobnym charakterze. Zgodnie z art. 29 ust. 1 u.p.t.u. kwoty takie stanowią część obrotu z tytułu dostaw towarów i świadczenia usług, których ceny dotyczą. Opodatkowanie dotyczy jednak wyłącznie stowarzyszeń i fundacji, które są już podatnikami podatku od towarów i usług ze względu na odpłatne świadczenie towarów i usług. W przypadku, gdy stowarzyszenie lub fundacja dokonuje jedynie nieodpłatnych dostaw towarów i świadczy usługi nieodpłatnie, żadna dotacja, subwencja czy dopłata o podobnym charakterze nie będzie opodatkowana podatkiem od towarów i usług; nie uczyni ze stowarzyszenia czy fundacji podatnika podatku od towarów i usług VAT. Potwierdza to Urząd Skarbowy Warszaw Ursynów w piśmie z 30 grudnia 2004 r., US38/443/94/2004/ MK. Warto dodać, że przepisy rozporządzenia ministra finansów z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2004 r. Nr 97, poz. 970 z późn. zm.) w § 23 przewidują możliwość zwrotu podatku naliczonego zarejestrowanym podatnikom, którzy dokonują nabycia towarów i usług lub importu towarów za środki finansowe z bezzwrotnej pomocy zagranicznej. Jednak stowarzyszenie czy fundacja, które nie jest podatnikiem VAT, nawet zwolnionym podmiotowo czy wykonującym czynności zwolnione z VAT, nie może się o Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich taki zwrot ubiegać. Stanowisko takie wyraziła Izba Skarbowa w Bydgoszczy w piśmie z 12 maja 2005 r., PP-077/SIP/246/05. Reasumując, należy stwierdzić, że każde przekazanie towaru czy usługi, dla przykładu: za odpłatnością – nawet częściową, określaną jako zwrot części kosztów, uzyskaną w ramach barteru (wymiany) powoduje, że stowarzyszenie albo fundacja staje się podatnikiem podatku od towarów i usług, i to bez względu na to, czy prowadzi działalność gospodarczą czy też nie w rozumieniu ustawy Prawo o stowarzyszeniach lub ustawy o fundacjach. Szkolenie współfinansowane ze środków Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich
