Historia Narodu żydowskiego

Żydzi, (dosł. 'chwalcy /Jahwe/' lub 'czciciele /Jahwe/'
z hebr. Jehudim, ,‫יהודים‬jid. Jidn, ,‫ייִדן‬ladino ‫ג׳ודיוס‬
Djudios) – naród semicki zamieszkujący w
starożytności Palestynę (określany wtedy jako
Hebrajczycy albo Izraelici), posługujący się wtedy
językiem hebrajskim, a w średniowieczu i czasach
nowożytnych mieszkający w diasporze (czyli
rozproszeniu) na całym świecie i posługujący się
wieloma różnymi językami. Żydzi nie stanowią
jednolitej grupy religijnej i etnicznej. Za Żydów uważa
się jednak wiele osób, które nie są żydami
ortodoksyjnymi.
Kto jest Żydem jest pytaniem, na które nie da się
jednoznacznie odpowiedzieć, gdyż może to być
identyfikacja kulturowa, etniczna lub religijna. Wiele
osób, które uważają się z jakichś powodów za
Żydów, nie są uznawane przez inne grupy lub
instytucje. Dotyczy to na przykład żydów
reformowanych, którzy nawet pomimo etnicznego
pochodzenia żydowskiego czasem nie są uznawani
przez żydów ortodoksyjnych. Według prawa
izraelskiego Żydem jest osoba, która ma
ortodoksyjną żydowską matkę, chociaż prawo do
obywatelstwa bez oficjalnego uznania takiej osoby
za Żyda ma każda osoba, która ma przynajmniej
jednego dziadka, który był ortodoksyjnym Żydem.
Stąd wielu Żydów mieszkających w Izraelu czy USA
nie ma według prawa tego kraju oficjalnego statusu
Żyda.
Hebrajczycy wchodzili prawdopodobnie w skład
grupy Habiru, którą w II tysiącleciu p.n.e. tworzyły
ludy przybyłe do Syropalestyny z obszarów
Mezopotamii. Uważa się, iż termin Hebrajczycy
pochodzi właśnie od nazwy Habiru. Podstawą
tożsamości narodu żydowskiego była religia
narodowa – judaizm – oraz kultura żydowska.
Nazwa i zapis
Żydzi zamieszkujący Izrael są nazywani Izraelczykami;
określenie to jednak oznacza także wszystkich
obywateli tego kraju (łącznie z Arabami), a czasem
także wszystkich mieszkańców Izraela.
Zgodnie z zasadami języka polskiego, w którym nazwy
narodowości zapisywane są dużą literą, a nazwy
wyznawców poszczególnych religii - małą, członków
narodu żydowskiego, niezależnie od ich wyznania,
nazywa się Żydami, natomiast wyznawców judaizmu –
żydami.
Istnieją zatem Żydzi niebędący żydami ze względów
religijnych. Sytuacja odwrotna nie zachodzi nigdy, gdyż
przyjęcie i praktykowanie judaizmu czyni każdego
pełnoprawnym członkiem społeczności żydowskiej,
zatem każdy żyd jest z definicji Żydem.
Źródłosłów
Określenie Żyd, Żydzi pochodzi od słów Juda,
Judejczyk – imienia jednego z 12 synów biblijnego
patriarchy Jakuba oraz późniejszej nazwy jednego
z 12 pokoleń Izraela. Plemiona Judy oraz
Symeona zamieszkały w południowej części
Palestyny, gdzie też znajdowała się Jerozolima,
późniejsza stolica całego Izraela, a następnie, po
podziale państwa Salomona, Królestwa Judy.
Judejczycy uważali się za bardziej godnych
potomków Izraela, gdyż posiadali starożytną
stolicę Dawida, świątynię Jahwe oraz w większym
stopniu niż ich pobratymcy z północy zachowywali
przepisy prawa mojżeszowego.
Pod koniec VIII wieku p.n.e. północne Królestwo
Izraela zostało rozbite przez Asyryjczyków, którzy
także uprowadzili ludność hebrajską sprowadzając
na jej miejsce inne narody. Wówczas Judejczycy
stali się jedynym pokoleniem Izraela
zamieszkującym tereny Ziemi Obiecanej oraz
jedynymi Izraelitami, którzy posiadali własne
państwo. Od tego momentu pozostałe pokolenia
Izraela znajdujące się w diasporze są już rzadko
wspominane przez Stary Testament, zaś
określenie Judejczyk zaczyna być tożsame ze
słowem Izraelita, Hebrajczyk. Także w VIII wieku
przed Chrystusem w annałach Tiglatpilesara III
pojawiają się najstarsze wzmianki o Judzie i
rządzących nim królach. O królestwie Judy mówią
także dokumenty Sanheriba, Asarhaddona,
Assurbanipala oraz Nabuchodonozora II.
Najstarsze dzieje Żydów
Podstawowym źródłem pisanym dla wczesnej
historii Żydów jest Biblia, która określa ich jako
naród wybrany przez Boga Jahwe. Żydzi mieli
pochodzić od Abrahama, który około 1800 r.
p.n.e. przywędrował z Ur w Mezopotamii do
ziemi Kanaan (obecnie Palestyna oraz
państwo Izrael). Podczas trójpokoleniowego
pobytu w Kanaanie Żydzi zaczęli posługiwać
się językiem starokananejskim (będącym
punktem wyjścia do języka hebrajskiego),
choć wg Biblii byli pierwotnie Aramejczykami.
W późniejszym okresie Żydzi przebywali w Egipcie do
1200 p.n.e., gdy pod wodzą Mojżesza powrócili podzieleni
na 12 plemion do ziemi Kanaan jako Ziemi Obiecanej
przez Boga. Około 1050 p.n.e. zjednoczeni przez króla
Saula pokonali plemiona filistyńskie. Za panowania królów
Dawida i Salomona królestwo przeżywało rozkwit
kulturalny i gospodarczy, stając się lokalnym
mocarstwem. Król Dawid zdobył Jerozolimę i ustanowił ją
stolicą królestwa (rok 1003 p.n.e.).
Po śmierci Salomona doszło do podziału państwa na
dwa królestwa: Judę ze stolicą w Jerozolimie i Izrael ze
stolicą w Samarii. Królestwa te istniały równolegle, aż do
podbicia Izraela przez Asyrię. W VI w. p.n.e. Judę zdobył
Babilon, a Żydzi zostali uprowadzeni w tzw. niewolę
babilońską. To wydarzenie zapoczątkowało rozproszenie
– żydowską diasporę. Do Judei wróciła bowiem tylko
niewielka część wysiedlonych Żydów, i to dopiero za króla
Persji Cyrusa II Wielkiego. Reszta pozostała nad
Eufratem, tworząc świetnie prosperującą społeczność.
Wielu uczonych uważa, iż nazwa Hebrajczycy
pochodzi od terminu Habiru, starożytnego
określenia wędrownych plemion semickich
przybyłych do Palestyny zza Eufratu, którzy za
czasów Amenhotepa IV spustoszyli miastapaństwa Kanaanu. Najstarszą inskrypcją
wymieniającą Izrael wśród narodów Kanaanu jest
Stela Merneptaha z XIII wieku p.n.e., zaś pierwsze
wzmianki o Izraelu jako państwie znajdują się na
Steli Meszy z IX wieku p.n.e.
Żydzi w II wojna światowa
W okresie II wojny światowej ówczesna
narodowo-socjalistyczna (nazistowska) III
Rzesza Niemiecka podjęła masową
eksterminację Żydów, zmierzając do ich
całkowitego wyniszczenia ("ostateczne
rozwiązanie kwestii żydowskiej", niem.
Endlösung der Judenfrage). W
(przymusowych tym razem) gettach, w
niemieckich obozach koncentracyjnych i
ośrodkach natychmiastowej zagłady i po
prostu na ulicach wymordowano ich ok. 6 mln
(holocaust, Szoah). Wydarzenia te nasiliły
emigrację żydowską do Palestyny.
# KL Auschwitz-Birkenau - zdjęcia historyczne
Powstanie współczesnego Izraela
W latach 1945-1948 w brytyjskiej wówczas
Palestynie doszło do wojny domowej między Żydami
z jednej, a Brytyjczykami i Arabami z drugiej strony.
Po wycofaniu się Brytyjczyków (wymuszonym
między innymi przez terroryzm bojówek żydowskich)
i utworzeniu państwa Izrael walka przekształciła się
w regularną wojnę między armią izraelską i armiami
arabskich państw ościennych. Wojna ta zakończyła
się izraelskim zwycięstwem i ukształtowaniem
państwa Izrael w granicach, które społeczność
międzynarodowa uznaje do dzisiaj. Po 1967 pod
kontrolą Izraela znajdują się też Jerozolima
Wschodnia, Zachodni Brzeg i Strefa Gazy.
Obecnie Izrael zamieszkuje ponad 5,5 mln Żydów
spośród żyjących na świecie około 17 mln.
Diaspory według wielkości

















Stany Zjednoczone: > 6 155 000 (więcej niż w samym Izraelu
ponad połowa nie należy do żadnej wspólnoty religijnej)
Rosja: 800 000
Francja: 606 561
Ukraina: 500 000
Kanada: 394 000
Argentyna: 300 000
Wielka Brytania: > 300 000
Niemcy: > 220 000
Brazylia: 130 000
Australia: 120 000
Republika Południowej Afryki: 106 000
Belgia: 52 000
Meksyk: 50 000
Włochy: 45 000
Iran: 40 000
Holandia: 40 000
Turcja: 30 000