Uwzględniając funkcję

Organelle komórkowe
mgr Zofia Ostrowska
1. Wyróżniamy dwa typy komórek
2. Eucaryota
Matura 2006 p.r.
 Zadanie 34. (2 pkt)
 Komórki żywych organizmów są bardzo różnorodne.
Poniższe rysunki przedstawiają komórkę bakteryjną
(A) oraz roślinną (B).
 Podaj nazwy dwóch widocznych na rysunkach
struktur wspólnych dla obu komórek i zaznacz je na
rysunkach.
Poprawne odpowiedzi
1
1
2
2
1. ściana komórkowa
2. cytoplazma
3. Jak powstały kompartmenty w komórce
Eukariotycznej
 Endosymbioza - wyjaśnia pochodzenie
mitochondriów i chloroplastów
 Inwaginacja błony komórkowek wytworzyła
wewnętrzny system membran
Matura 2010 p.r.
 Zadanie 53. (2 pkt)
 Teoria endosymbiozy zakłada, że mitochondria
i plastydy są przekształconymi w procesie ewolucji
mikroorganizmami, które dostały się do wnętrza
komórki praeukariotycznej drogą fagocytozy, przy
czym nie uległy strawieniu, lecz przekształciły się
w wymienione wcześniej organella.
Spośród podanych niżej zdań zaznacz dwa, które stanowią
argumenty przemawiające za teorią endosymbiozy.
 1. Plastydy są spotykane w komórkach roślinnych i bakteryjnych.
 2. Mitochondria są spotykane we wszystkich komórkach oddychających
tlenowo.
 3. Mitochondria i plastydy zawierają własną informację genetyczną w postaci
DNA.
 4. Jedynie mitochondria zawierają enzymy umożliwiające przeprowadzanie
oddychania tlenowego.
 5. Komórka eukariotyczna potrafi sama wytwarzać nowe mitochondria na
drodze syntez potrzebnych składników.
 6. Niektóre formy plastydów mogą być bezbarwne.
 7. Analiza sekwencyjna białek mitochondrialnych i plastydowych wskazuje
na ich bliskie pokrewieństwo z prokariontami.
4. Organelle zawierające DNA
 Jądro komórkowe zawiera
większość komórkowego
DNA. Kontroluje ono
przebieg całego
metabolizmu
komórkowego,
a także wzrost, podział
i różnicowanie komórek.
Matura 2011 p.r.
 Zadanie 4. (1 pkt)
 Jądro komórkowe zawiera jąderko, którego funkcją jest
synteza rRNA i formowanie podjednostek tworzących
rybosomy. Dojrzałe plemniki mają haploidalne jądro
komórkowe, bez jąderka, z silnie skondensowaną
chromatyną.
 Uwzględniając funkcję plemników, wyjaśnij, dlaczego
w ich jądrach komórkowych nie występują jąderka.
Przykłady poprawnej odpowiedzi
 Funkcją plemników jest przeniesienie materiału
genetycznego i dlatego w jądrach komórkowych
dojrzałych plemników nie ma jąderek, w obrębie których
są wytwarzane rybosomy, na których zachodzi
synteza białka.
 Funkcją plemników jest zapłodnienie
i dlatego w jądrach komórkowych dojrzałych
plemników nie są potrzebne jąderka, w obrębie których
zachodzi synteza rRNA, i nie są
tworzone rybosomy potrzebne do
syntezy białka.
4. Organelle zawierające DNA
 Otoczone podwójną błoną
białkowo-lipidową
organellum komórkowe
występujące u roślin
i glonów eukariotycznych.
 Są rodzajem plastydów.
 Zawierają zielone barwniki
chlorofile pochłaniające
energię światła słonecznego
potrzebną do fotosyntezy.
4. Organelle zawierające DNA
 Genom mitochondrialny
jest nieduży – koduje
tylko od kilkunastu do
kilkudziesięciu białek
z kilkuset białek
niezbędnych do
funkcjonowania
mitochondrium.
 Wykazuje on
podobieństwo do genomu
bakterii.
Matura 2009 p.r.
 Zadanie 4.
 Mitochondrium otoczone jest dwiema błonami. Błona
wewnętrzna jest pofałdowana i tworzy grzebienie.
Liczba grzebieni i ich rozmiary zwiększają się
w mitochondriach występujących w komórkach
narządów o intensywnym metabolizmie. Na
rysunkach przedstawiono schematycznie mitochondria
pochodzące z dwóch różnych narządów.
 Podaj, który schemat przedstawia mitochondrium
pochodzące najprawdopodobniej z mięśnia szkieletowego.
Wybór uzasadnij jednym argumentem, uwzględniając
funkcję mięśni i mitochondriów.
Poprawna odpowiedź:
 B - mięśnie umożliwiają ruch, który z kolei wymaga dostarczenia energii.
Energia ta w postaci ATP wytwarzana jest w mitochondriach w procesie
oddychania komórkowego.
Matura 2006 p.r.
 Zadanie 31. (2 pkt)
 Poniższy rysunek przedstawia schematycznie
budowę mitochondrium, w którym zachodzi
m.in. proces oddychania wewnątrzkomórkowego.
 Podaj nazwy struktur oznaczonych na
schemacie jako X oraz Y i podaj, jakie etapy
oddychania komórkowego zachodzą w ich
obrębie.
Poprawne odpowiedzi
X . Struktura
Proces
Y. Struktura
Proces
grzebień mitochondrialny
łańcuch oddechowy
Matrix mitochondrialna
cykl Krebsa
Matura 2011 p.r.
 Zadanie 11. (2 pkt)
 Na uproszczonym schemacie przedstawiono struktury A i B
występujące w komórce roślinnej oraz procesy zachodzące
w tych strukturach.
 Podaj nazwy tych struktur oraz nazwy procesów, które
nich zachodzą.
 Poprawne odpowiedzi
 A. Struktura – chloroplast
Proces – fotosynteza
 B. Struktura – mitochondrium
Proces – oddychanie tlenowe
5. System Gerl
 System GERL - zespół bezpośrednio zależnych od





siebie, jednobłonnych organelli komórkowych;
w komórkach eukariotycznych stanowi część
protoplastu złożoną z siateczki
wewnątrzplazmatycznej.
Na system GERL składają się:
Aparat Golgiego ( G )
Retikulum endoplazmatyczne ( ER )
Lizosom ( L )
Matura 2008 p.r.




Zadanie 2. (2 pkt)
W komórkach eukariotycznych występują następujące rodzaje błon:
I. błona otaczająca komórkę,
II. błony znajdujące się wewnątrz komórki.
 Podaj po jednej funkcji błony I i błon II.
 I. Oddziela wnętrze komórki od środowiska
zewnętrznego.
 II. Tworzą wewnątrz komórki przedziały
pełniące wyspecjalizowane funkcje np.
wnętrze cystern siateczki śródplazmatycznej
szorstkiej, jądro komórkowe itp
5. Aparat Golgiego
 Organellum występujące
niemal we wszystkich
komórkach (prócz bakterii),
służące chemicznym
modyfikacjom substancji
zużywanych przez komórkę,
bądź wydzielanych poza nią.
 W strukturach Golgiego odbywa
się:
* sortowanie i dojrzewanie
białek i lipidów;
* modyfikacje reszt cukrowych;
* synteza polisacharydów oraz
mukopolisacharydów:
glikozoaminoglikanów,
hemicelulozy, pektyny.
Matura 2009 p.r.
 Zadanie 5. Komórki nabłonka jelita szczura wytwarzają śluz (glikoproteinę).
Przeprowadzono następujące doświadczenie. Najpierw do komórek nabłonka jelita
szczura wprowadzono radioaktywnie oznakowane aminokwasy. Ustalono, że
zostały one wbudowane w białka, które pojawiały się najpierw w siateczce
wewnątrzplazmatycznej, a potem w cysternach aparatu Golgiego. Następnie do
tych samych komórek wprowadzono oznakowaną radioaktywnie glukozę
i zaobserwowano, że trafiała ona od razu do cystern aparatu Golgiego z
pominięciem siateczki wewnątrzplazmatycznej. Na koniec stwierdzono, że
wytwarzany przez badane komórki śluz jest radioaktywny.
Na podstawie opisu powyższego doświadczenia sformułuj wniosek dotyczący
funkcji aparatów Golgiego w komórkach nabłonkowych jelita szczura.
Odpowiedź:
 Aparat Golgiego - pakuje i przekazuje
związki chemiczne.
5. Retikulum endoplazmatyczne
 Błony retikulum
endoplazmatycznego (ER)
tworzą trójwymiarowy system
kanalików i pęcherzyków, dzięki
czemu zwiększona jest
powierzchnia wewnętrzna
komórki, a cytozol podzielony na
wiele przedziałów. W zależności od
budowy i pełnionej funkcji
retikulum endoplazmatyczne
dzieli się na szorstkie i gładkie.
 ER szorstkie pokryte jest
rybosomami, których brak jest w
ER gładkim.

Matura
przykładowe
pytania
Podaj nazwy widocznych na rysunku struktur oraz podaj jakie pełnią
funkcje w komórce.
B
A
C
 A. Struktura –
ER szorstkie
synteza białek w komórce, transport wewnątrzkomórkowy
pomiędzy tą ER a aparatami Golgiego
ER gładkie
 B. Struktura –
Proces –
detoksykacja, synteza lipidów
Proces –
C. Struktura – rybosomy
Proces – synteza białek w komórce
5. Lizosom
 Lizosomy - drobne




pęcherzyki zawierające
enzymy trawienne.
Rodzaje lizosomów:
Trawienne - rozkład
substancji
Magazynujące magazynują substancje
„Grabarze” –rozkład
obumarłych składników
cytoplazmy. Enzymy w
lizosomach są nieczynne
do momentu naruszenia
pęcherzyka.
Matura p.r. 2008
 Zadanie 4
 Na schemacie przedstawiono lizosom
 a) Wyjaśnij, na czym polega rola przedstawionego
tu lizosomu w komórce zwierzęcej.
 Lizosom ten prowadzi
wewnątrzkomórkowe trawienie
pobranego pokarmu, dzięki
zawartym w nim enzymom
hydrolitycznym, aktywnych
w środowisku kwaśnym.
 b) Określ, jaki mechanizm utrzymuje niskie pH
wewnątrz lizosomu.
 Jest to aktywny (przy udziale ATP)
transport jonów wodorowych z
cytozolu do wnętrza lizosomów.
Matura - przykładowe pytania
 Zadanie 4. (2 pkt)
 Każdej organelli komórkowej przyporządkuj jedną





pełnioną przez nią funkcję spośród wymienionych:
biosynteza białka, modyfikacja białek, oddychanie
komórkowe, trawienie, sterowanie metabolizmem
komórki
A. mitochondrium: oddychanie komórkowe
B. jądro: sterowanie metabolizmem komórki
C. rybosom: biosynteza białka
D. aparat Golgiego: modyfikacja białek
6. Rybosomy
 Struktury o średnicy 20 – 32 nm.
 Ich liczba w komórce wynosi od




kilku tysięcy do kilku milionów.
Rozmieszczone są w cytoplazmie.
Występują w stanie wolnym lub są
połączone nicią mRNA w
polirybosom (polisom), lub też są
osadzone na błonach ER.
W komórkach eukariotycznych
znajdują się także w plastydach
i mitochondriach.
Są zbudowane z rybosomowego
RNA i białek.
Matura 2012 p.r.
 Zadanie 5. (1 pkt)
 Poniższy tekst zawiera informacje dotyczące rybosomów, z których





część jest nieprawdziwa.
Dokonaj korekty przedstawionych informacji, wykreślając w każdej
z nich określenie nieprawdziwe.
1. Rybosomy to organelle otoczone pojedynczą błoną śródkomórkową / nie otoczone błoną
śródkomórkową.
2. Na rybosom składają się dwie podjednostki – mała i duża / dwie podjednostki jednakowej
wielkości.
3. Podjednostki rybosomów nie rozdzielają się po procesie translacji / rozdzielają się po
procesie translacji.
4. Podjednostki rybosomów nie łączą się w nowych konfiguracjach / łączą się w nowych
konfiguracjach.
7. System wakuolarny
 Wakuola jest przestrzenią
w cytoplazmie komórki
otoczoną pojedynczą błoną
komórkową zwaną
tonoplastem, zawierającą sok
komórkowy.
 Podstawowym składnikiem
soku komórkowego
(wakuolarnego) jest woda
w której rozpuszczone są
składniki mineralne
i organiczne, mogą się tam
znajdować ciała stałe kryształy szczawianu
wapnia. (Wyżej opisane
wakuole występują jedynie w
komórkach roślinnych).
Matura 2005 p.r.
 Zadanie 39. (1 pkt)
 Wodniczka pokarmowa i tętniąca to organelle komórkowe





występujące między innymi u pierwotniaków.
Które z wymienionych poniżej zdań prawidłowo określa ich
funkcje.
A. Wodniczka pokarmowa i tętniąca pełnią te same funkcje w komórce pierwotniaka.
B. Wodniczka pokarmowa trawi pokarm, a wodniczka tętniąca usuwa niestrawione resztki
pokarmu.
C. W wodniczce pokarmowej odbywa się trawienie pokarmu, a wodniczka tętniąca usuwa
produkty przemiany materii.
D. Wodniczka pokarmowa usuwa niestrawione resztki pokarmu, a w wodniczce tętniącej
trawiony jest pokarm.
Matura 2012 p.r.
 Zadanie 6. (2 pkt)
 Wakuola komórek roślinnych to struktura otoczona błoną
cytoplazmatyczną – tonoplastem, wypełniona sokiem
komórkowym. W skład soku komórkowego wchodzą: woda,
jony oraz rozpuszczalne i nierozpuszczalne związki
mineralne i organiczne. Stwierdzono też obecność w nim
różnych enzymów hydrolitycznych, np. peptydaz,
glikozydaz.
 Na podstawie tekstu podaj dwie funkcje wakuoli.
 1. Funkcja magazynująca
 2. Funkcja trawienna
Matura 2012 p.r.
 Zadanie 4. (2 pkt)
 Przy użyciu mikroskopu świetlnego przeprowadzono obserwacje przyżyciowe
dwóch preparatów mikroskopowych w celu zaobserwowania zjawiska
plazmolizy. Na szkiełku podstawowym umieszczono fragment skórki liścia
spichrzowego cebuli, dodano kilka kropli wody i całość nakryto szkiełkiem
nakrywkowym. Preparat umieszczono pod mikroskopem i wynik obserwacji
jednej z komórek przedstawiono na rysunku 1. Następnie wykonano podobny
preparat, ale zamiast wody użyto 10% roztworu chlorku sodu. Zaobserwowane
zmiany przedstawiono na rysunku 2.
 Wybierz literę (A–E), którą oznaczono zdanie opisujące prawidłowy:
Wybierz literę (A–E), którą oznaczono zdanie
opisujące prawidłowy:
 a) problem badawczy do przeprowadzonych obserwacji
 b) opis wyników przeprowadzonych obserwacji
 A. Plazmoliza w komórkach skórki liścia cebuli następuje zawsze na skutek odwodnienia jej




protoplastu.
B. Czy pod wpływem 10% roztworu chlorku sodu nastąpi plazmoliza w komórkach skórki liścia
spichrzowego cebuli?
C. W jaki sposób różne stężenia roztworu chlorku sodu wpływają na protoplasty komórek skórki
liścia spichrzowego cebuli?
D. Plazmoliza jest to zjawisko odstawania protoplastu od ściany komórkowej w komórce roślinnej
pod wpływem roztworu hipertonicznego.
E. Protoplasty komórek skórki liścia spichrzowego cebuli skurczyły się po ich umieszczeniu
w 10% roztworze chlorku sodu, a więc nastąpiła w nich plazmoliza.
Zdjęcia pobrano ze stron
 http://www.google.pl/imgres?q=retikulum+endoplazmatyczne+szorstkie
 http://mojabiologia.blogspot.com/2012/11/retikulum-endplazmatycznesiateczka.html
 http://biol-chem-maturalnie.blogspot.com/2012/05/budowa-komorki.html
 http://www.komorkabio.republika.pl/html/ER.html
 http://www.szkolnictwo.pl
 http://www.interklasa.pl/meteo/komorka/struktury/aparat_golgiego.htm
 http://www.ch-podrecznik.pun.pl/viewprintable.php?id=43
 http://www.womkat.edu.pl/files/standaryzacja/grupa20/Izabela%20Lara/kom
orka/aparat_golgiego.html
 http://www2.arnes.si/~okosanapo1/celicna_biologija/SLIKE/
 http://www.komorkabio.republika.pl/html/lizosom.html
 http://nauka.katalogi.pl/%5BB%5D_Biosynteza_bia%C5%82ka-t204-s5.html