Tekst Deklaracji Changwon

Deklaracja Changwon
o dobrobycie człowieka i obszarach wodno-błotnych
DLACZEGO POWINNO SIĘ PRZECZYTAĆ I PRZYJĄĆ TĘ
DEKLARACJĘ?
Obszary wodno-błotne są źródłem żywności, magazynują dwutlenek węgla i energię,
regulują przepływ wód, a także mają kluczowe znaczenie dla utrzymania różnorodności
biologicznej. Pożyteczność tych obszarów dla ludzi ma znaczenie dla przyszłego
bezpieczeństwa ludzkości. Ochrona i racjonalne wykorzystanie obszarów wodnobłotnych są istotne dla życia ludzi, zwłaszcza ubogich.
Dobrobyt człowieka zależy od wielu korzyści związanych z ekosystemem, z których
część dotyczy obszarów wodno-błotnych. Dziedziny takie jak polityka, planowanie,
podejmowanie decyzji czy zarządzanie w wielu sektorach, na wszystkich poziomach, od
lokalnego do międzynarodowego, mogą czerpać korzyści z globalnego wkładu jaki
wnosi Konwencja Ramsarska. Składa się na niego określenie znaczenia obszarów
wodno-błotnych, znaczenia ich ochrony i racjonalnego wykorzystania oraz zapewnienia
korzyści jakie przynoszą obszary wodno-błotne, w postaci wody, zmagazynowanego
dwutlenku węgla, żywności, energii, różnorodności biologicznej i warunkach bytowych.
Należy do niego również wiedza specjalistyczna, wytyczne, modele i sieci wsparcia dla
praktycznego wykorzystania tej wiedzy.
Deklaracja Changwon zawiera przegląd działań priorytetowych, które mówią o
sposobach realizacji najważniejszych celów ochrony środowiska.
Deklaracja Changwon jest oświadczeniem i wezwaniem do działania z 10. Konferencji
Stron Konwencji Ramsarskiej, która odbyła się w Changwon, RepublikaKorei, w dniach
od 28 października do 4 listopada 2008
Deklaracja Changwon ma znaczenie dla nas wszystkich, we wszystkich zakątkach
świata, którzy troszczą się o przyszłość naszego środowiska.
Jeśli zajmujesz się planowaniem, tworzeniem polityki, podejmowaniem decyzji, jesteś
przedstawicielem społeczeństwa wybranym w drodze wyborów lub zarządzasz sektorem
ochrony środowiska, gruntów i wykorzystania zasobów, lub zajmujesz się edukacją i
komunikacją, zdrowiem, ekonomią lub warunkami życia ludzi, Deklaracja ta skierowana
jest właśnie do Ciebie. Twoje działania wpływają na przyszłość obszarów wodnobłotnych.
Jakie są podstawy niniejszej Deklaracji?
Konwencja Ramsarska jest światowym porozumieniem międzyrządowym dotyczącym ochrony i
racjonalnego wykorzystania obszarów wodno-błotnych na całym świecie. Została ona
sporządzona w Ramsarze w Islamskiej Republice Iranu dnia 2 lutego 1971.
Misja Konwencji Ramsarskiej brzmi (Ramsar, Iran, 1971)1:
Ramsar COP10 Rezolucja X.3, strona 2
“ochrona i racjonalne wykorzystanie2 wszystkich obszarów wodno-błotnych3
dzięki lokalnym i krajowym działaniom oraz współpracy międzynarodowej w dążeniu do
osiągnięcia zrównoważonego rozwoju na całym świecie".
Konwencja Ramsarska istnieje już prawie cztery dekady, ale w dalszym ciągu się rozwija i
koncentruje swój plan działania na najważniejszych kwestiach ochrony środowiska na poziomie
globalnym, krajowym i lokalnym. 10. Konferencja Stron Konwencji odbyła się w Changwon, w
Republice Korei, w dniach od 28 października do 4 listopada 2008. Tematem konferencji były
“Zdrowe mokradła, zdrowi ludzie”4. Konferencja koncentrowała się na związku dobrobytu
człowieka z funkcją jaką pełnią obszary wodno-błotne oraz na określeniu pozytywnych działań
w tym zakresie.
Kto powinien przyjąć tę Deklarację?
Konferencja kieruje niniejszą Deklarację do wszystkich interesariuszy w sektorze zarządzania
środowiskiem, w szczególności do stron wyższego szczebla, zarówno na poziomie globalnym, w
tym szefów rządów, jaki również do tych bezpośrednio zaangażowanych na poziomie lokalnym i
dorzecza.
Dlaczego nie jest to po prostu "kolejna Deklaracja"?
Deklaracje zostały wydane przez wiele międzynarodowych konferencji ochrony środowiska.
Deklaracja Changwon nie ma na celu omówienia “standardowych” zagadnień, ale wyróżnia się
poprzez:



skierowanie Deklaracji przede wszystkim do odbiorców poza Konwencją Ramsarską
oraz stworzenie możliwości działania;
oferowanie pozytywnych i praktycznych kroków działania; oraz
określenie sposobów, dzięki którym możliwym będzie podkreślenie znaczenia
założeń Deklaracji.
Czego dotyczy niniejsza Deklaracja?
Deklaracja podkreśla pozytywne działania dla zapewnienia dobrobytu człowieka i
bezpieczeństwa w przyszłości. Podzielono je na pięć priorytetowych działów tematycznych wraz
z dwoma kluczowymi obszarami przekrojowych mechanizmów ich realizacji.
Co to oznacza w praktyce?
Woda i obszary wodno-błotne
Degradacja i utrata obszarów wodno-błotnych postępuje szybciej niż w innych ekosystemach, a
tendencja ta ciągle się zwiększa. Taki stan rzeczy wiąże się ze zmianami użytkowania gruntów,
zmianami kierunku wody i rozwojem infrastruktury. Dostęp do wody zmniejsza się dla 1-2 mld
ludzi na całym świecie, a to z kolei negatywnie wpływa na produkcję żywności, zdrowie ludzi i
rozwój gospodarczy, a także może spowodować wzrost społecznych konfliktów.
Ramsar COP10 Rezolucja X.3, strona 3
Istnieje pilna potrzeba poprawy gospodarki wodnej. Zamiast przyjmować podejście oparte
na zapotrzebowaniu, co wiąże się z nadmiernym przydziałem wody, gospodarka wodna powinna
traktować obszary wodno-błotne jako “naturalną infrastrukturę wodną”, zintegrowaną z
zarządzaniem zasobami wodnymi na poziomie dorzecza. Kontynuacja podejścia, że są to
“zwykłe, codzienne sprawy” nie jest w tym przypadku rozwiązaniem.
Rosnące zapotrzebowanie na wodę oraz jej nadmierne zużycie zagraża
dobrobytowi człowieka i środowisku. Dostęp do bezpiecznej wody, zdrowie człowieka,
produkcja żywności, rozwój gospodarczy i stabilność geopolityczna są zagrożone w
obliczu degradacji obszarów wodno-błotnych powodowanej szybko rosnącą różnicą
między zapotrzebowaniem na wodę a jej podażą.
Bardzo często ilość dostępnej wody nie wystarcza na zaspokojenie podstawowych
potrzeb człowieka oraz na utrzymanie, tak potrzebnych, obszarów wodnobłotnych. Nawet przy obecnych próbach utrzymania przepływu wody do ekosystemów,
zdolność obszarów wodno-błotnych do przynoszenia korzyści ludziom i utrzymania
różnorodności biologicznej, włączając niezawodne dostawy czystej wody, zmniejsza się.
Działania wspierające przydział wody dla ekosystemów, takie jak przepływy wody w
środowisku, które wprowadzają górną granicę przydziałów wody (limity na wodę) oraz
nowe przepisy gospodarki wodnej, muszą zostać wzmocnione.
Aby zniwelować tę "wodną różnicę" należy:




efektywnie wykorzystywać dostępną wodę;
zatrzymać degradację i utratę obszarów wodno-błotnych – w oparciu o
założenie, że wszyscy jesteśmy zależni od obszarów wodno-błotnych ze względu na
bezpieczeństwo wody, oraz że korzyści związane z tymi obszarami zanikają znacznie
szybciej niż w innych ekosystemach;
przywrócić obszary wodno-błotne, które uległy degradacji - dzięki czemu powstaną
skuteczne i opłacalne sposoby magazynowania wód powierzchniowych i gruntowych,
poprawy jakości wody, utrzymania rolnictwa i rybołówstwa, a także ochrony
różnorodności biologicznej.
rozważnie zarządzać i chronić obszary wodno-błotne - przez zapewnienie, że ilość
wody na tych terenach jest wystarczająca, aby stanowiły one źródło dobrej jakości
wody w ilości odpowiedniej do produkcji żywności, źródło wody pitnej i dla
urządzeń sanitarnych. Jeśli nie uda się tego dokonać, problemy z wodą znacznie się
pogorszą, ponieważ obszary wodno-błotne są jedynym łatwo dostępnym
źródłem wody.
Zmiany klimatu i obszary wodno-błotne
Wiele rodzajów obszarów wodno-błotnych odgrywa ważną rolę w sekwestracji i magazynowaniu
dwutlenku węgla. Są one szczególnie narażone na skutki zmian klimatu, ponieważ ingerencja
człowieka w obszary wodno-błotne może spowodować ogromne emisje dwutlenku węgla.
Obszary wodno-błotne są ważną częścią naturalnej infrastruktury i należy je wziąć pod
uwagę w walce ze zmianami klimatu. Degradacja i utrata obszarów wodno-błotnych
pogarszają zmiany klimatyczne i narażają ludzi na skutki zmian klimatycznych, takie jak
powodzie, susze i głód. Polityka dotycząca zmian klimatycznych nawołuje do zwiększenia
Ramsar COP10 Rezolucja X.3, strona 4
zasobów wody oraz jej przepływów. Co więcej, generowanie energii, jeśli odbywa się w
nieodpowiedni sposób, może szkodliwie wpłynąć na obszary wodno-błotne.
Zmiany klimatu naruszają gospodarkę wodną i utrudniają zniwelowanie różnicy
pomiędzy zapotrzebowaniem na wodę a jej podażą. Skutki zmian klimatu będą coraz silniej
odczuwalne, w szczególności przez zmiany w dystrybucji i dostępności wody, zagrażając
obszarom wodno-błotnym. Przywrócenie obszarów wodno-błotnych i utrzymanie cyklów
hydrologicznych jest sprawą najwyższej wagi w przeciwdziałaniu zmianom klimatycznym,
łagodzeniu skutków powodzi, zaopatrzeniu w wodę, dostarczaniu żywności i ochronie
różnorodności biologicznej.
Przybrzeżne obszary wodno-błotne odgrywają istotną rolę w strategiach przyjętych dla
rozwiązywania problemów na obszarach przybrzeżnych spowodowanych podniesieniem
poziomu morza.
Rządy powinny zawrzeć w swoich strategiach dotyczących zmian klimatycznych, na
poziomie krajowym, kwestie zarządzania wodą i obszarami wodno-błotnymi. Decydenci
powinni traktować naturalną infrastrukturę obszarów wodno-błotnych jako ważny atut w walce
ze zmianami klimatycznymi i adaptacji do nich.
Woda i prawidłowo funkcjonujące obszary wodno-błotne odgrywają kluczową rolę w
reagowaniu na zmiany klimatyczne oraz w regulacji naturalnych procesów klimatycznych
(poprzez obieg wody, zachowanie różnorodności biologicznej, zmniejszenie emisji gazów
cieplarnianych i buforowanie skutków). Ochrona i racjonalne wykorzystanie obszarów
wodno-błotnych pozwalają ograniczyć negatywne gospodarcze, społeczne i ekologiczne
skutki, jakie mogą wystąpić.
Należy dążyć do współpracy z międzynarodowymi organami technicznymi zaangażowanymi w
działalność na rzecz zmian klimatycznych (np. Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu,
Naukowo-Techniczny Panel Ekspertów Ramsar), celem wymiany doświadczeń i harmonizacji
analiz, szczególnie w odniesieniu do związku obszarów wodno-błotnych, wody i klimatu.
Życie ludzi i obszary wodno-błotne
Kiedy polityki w różnych sektorach nie są zharmonizowane, wiele ważnych wydarzeń i
projektów infrastruktury mających na celu zmniejszenie ubóstwa, w rzeczywistości może
prowadzić do degradacji obszarów wodno-błotnych, podważając w ten sposób ich zdolność do
zapewnienia podstawowych usług dla lokalnej społeczności, a ostatecznie prowadząc do
dalszego pogłębiania się ubóstwa.
Konieczne jest podjęcie działań, które utrzymają korzyści związane z obszarami wodnobłotnymi dla rozwoju gospodarczego i życia ludzi, zwłaszcza ubogich. Inwestycje w
utrzymanie pożyteczności obszarów wodno-błotnych powinny być integralną częścią
dokumentów dotyczących strategii ograniczenia ubóstwa (Poverty Reduction Strategy Papers,
PRSP) oraz związanych z tym polityki i planów.
Racjonalne wykorzystanie, zarządzanie i odbudowa obszarów wodno-błotnych pozwoli
poprawić warunki życia ludzi, szczególnie tych zmarginalizowanych, narażonych i zależnych od
Ramsar COP10 Rezolucja X.3, strona 5
tych obszarów. Degradacja obszarów wodno-błotnych wpływa na życie ludzi i pogarsza rosnące
ubóstwo, w szczególności w zmarginalizowanych i zagrożonych grupach społecznych.
Związek obszarów wodno-błotnych i życia ludzi wymaga głębszej analizy i
odpowiedniego udokumentowania. Zdolność i partnerstwa powinny być promowane na
różnych poziomach celem wspierania edukacji, gromadzenia i wymiany wiedzy na temat tych
powiązań.
Zrównoważone zarządzanie obszarami wodno-błotnymi powinno opierać się na wiedzy
tradycyjnej i lokalnej, na tożsamości kulturowej związanej z tymi obszarami, zarządzaniu
stymulowanym przez bodźce gospodarcze i zróżnicowaniu źródeł utrzymania.
Zdrowie ludzi i obszary wodno-błotne
Obszary wodno-błotne przynoszą wiele korzyści zdrowotnych. Są to również miejsca godne
polecenia dla zwiedzających w celach edukacyjnych, rekreacyjnych, ekoturystycznych, oraz
zdobycia doświadczeń duchowych i kulturowych. Tereny te również pozwalają po prostu cieszyć
się naturalnym pięknem.
Związek ekosystemów obszarów wodno-błotnych i zdrowia ludzi powinien stanowić
kluczowy element polityki, planów i strategii krajowych, jaki i międzynarodowych.
Sektory rozwoju, włączając górnictwo, przemysł wydobywczy, rozwój infrastruktury, woda
i urządzenia sanitarne, energia, rolnictwo, transport mogą mieć bezpośredni lub pośredni
wpływ na obszary wodno-błotne. Wpływa to negatywnie na pożyteczność ekosystemu
obszarów wodno-błotnych względem zdrowia i dobrobytu człowieka. Zarządzający i
decydenci w sektorach rozwoju muszą być świadomi takich skutków i podjąć wszelkie
możliwe środki celem ich uniknięcia.
Sektory zdrowia i obszarów wodno-błotnych muszą wspólnie zarządzać powiązaniami
między ekologicznym charakterem obszarów wodno-błotnych a zdrowiem człowieka.5
Zarządzający obszarami wodno-błotnymi oraz wodą muszą określić i rozpocząć działania
sprzyjające mokradłom i zdrowiu człowieka.
Wiadomym jest, że presje wywierane na obszary wodno-błotne związane ze zdrowiem
człowieka mają swoje źródło w problemach związanych z wodą, na przykład przenoszenie
chorób i wektorów drogą wodną, malejące dostawy wody o odpowiedniej jakości dla
produkcji żywności i higieny oraz wody pitnej.
Zmiana sposobu użytkowania gruntów, różnorodność biologiczna i obszary
wodno-błotne
Wiedza i zrozumienie korzyści i kosztów związanych ze zmianami ekosystemów
obszarów wodno-błotnych sprzyjają podejmowaniu lepszych decyzji. Decyzje w sprawie
zmian sposobu użytkowania gruntów muszą opierać się na odpowiedniej wiedzy o pożyteczności
i wartościach jakie niosą ze sobą obszary wodno-błotne dla ludzi i różnorodności biologicznej.
Proces decyzyjny, jeśli to możliwe, powinien przyznać priorytet ochronie naturalnego
funkcjonowania obszarów wodno-błotnych oraz korzyściom jakie ze sobą niosą, w szczególności
Ramsar COP10 Rezolucja X.3, strona 6
poprzez zapewnienie stabilności ekosystemu, uznając jednocześnie, że systemy obszarów wodnobłotnych stworzone przez człowieka mogą także w znacznym stopniu wpłynąć na
bezpieczeństwo wody i żywności.
Należy podjąć więcej działań reagujących na podstawowe przyczyny utraty
bioróżnorodności oraz dążyć do odwrócenia tego stanu rzeczy poprzez spełnienie
ustalonych celów odbudowy, włączając cele, które zostaną przyjęte w następstwie "celów 2010"6,
które dotyczą znacznego zmniejszenia tempa spadku bioróżnorodności.
Jakiego rodzaju mechanizmy przekrojowe są najbardziej pomocne w
realizacji tych wszystkich założeń?
Planowanie, proces decyzyjny, finanse i ekonomia
Polityka i proces decyzyjny dotyczące każdego zagadnienia niniejszej Deklaracji, bardzo
często wymagają kompromisów w drodze wyznaczania różnych celów politycznych
przez wiele sektorów. Prawidłowy proces decyzyjny zależy od umiejętności wyważenia
uzasadnionych celów, które są ze sobą połączone, nawet jeśli pełne i szczegółowe informacje nie
są dostępne.
Skuteczne wykorzystanie szybkich i praktycznych narzędzi decyzyjnych (np. szybka ocena,
rozwiązywanie konfliktów, mediacja, drzewa decyzyjne oraz analiza kosztów) często
stanowią ogromną pomoc w określaniu zagadnień i możliwości przyjętej polityki.
Znaczenie obszarów wodno-błotnych powinno być w pełni ujęte w planowaniu
przestrzennym, szczególnie obszarów wodno-błotnych o znaczeniu międzynarodowym
(obszary Ramsar7), aby wartości, które reprezentują stały się częścią użytkowania gruntów i
priorytezowania inwestycji oraz przyjmowania niezbędnych środków bezpieczeństwa.
Analiza kosztów powinna być wyczerpująca, by najlepiej odzwierciedlić wartość gospodarczą
obszarów wodno-błotnych oraz fakt, że inwestowanie w utrzymanie ekologicznego charakteru
tych obszarów jest zazwyczaj o wiele bardziej opłacalne niż ich późniejsza odbudowa.
Odpowiednie i stałe finansowanie ochrony i racjonalnego wykorzystania obszarów wodnobłotnych jest niezbędne. Działalność finansowa może być wspomagana przez wykorzystanie
innowacyjnych instrumentów finansowych i zawieranie współpracy partnerskiej pomiędzy
sektorami i interesariuszami spoza Konwencji Ramsarskiej, którzy w przeszłości nie
współpracowali na rzecz obszarów wodno-błotnych. Działania związane z ochroną i
racjonalnym wykorzystaniem obszarów wodno-błotnych powinny dążyć do maksymalizacji
efektywnego wykorzystania dostępnych zasobów, zwłaszcza w przypadkach, gdy zasoby są
ograniczone.
Dzielenie się wiedzą i doświadczeniem
Podstawowe informacje o globalnym zasięgu i charakterystyce obszarów wodnobłotnych muszą zostać rozszerzone. Istnieje coraz więcej możliwości wykorzystania technik
obserwacji ziemi i innych technologii informacyjnych.
Ramsar COP10 Rezolucja X.3, strona 7
Organizacje, które dzielą się danymi, informacjami i wiedzą (w tym wiedzą tradycyjną i lokalną),
które dotyczą kwestii ujętych w niniejszej Deklaracji powinny zintensyfikować wysiłki na rzecz
poszukiwania wspólnych, zharmonizowanych i dostępnych rozwiązań tak, aby wiedza i
doświadczenie (na przykład dobre praktyki) mogły być efektywnie wykorzystane, również za
pomocą odpowiednich aplikacji technologii informatycznej.
Wezwanie do działania
Każdy z nas ma swój udział w założeniach wspieranych przez tę Deklarację.
Wiele grup na całym świecie już rozpoczęło działania na rzecz racjonalnego wykorzystania
obszarów wodno-błotnych w sposób określony przez niniejszą Deklarację. Dzielenie się cenną
wiedzą i doświadczeniem może pomóc w osiągnięciu realnych i widocznych postępów. Wyciągnij
dłoń, dołącz do nas, poczuj wodę!
Zapewnienie wpływu
Wyznaczniki sukcesu niniejszej Deklaracji:




jest powszechnie znana, omawiana, tłumaczona i zapamiętywana;
jej przesłanie uwzględniane jest w planach i decyzjach procesów zarządzania na
poziomie lokalnym i dorzecza;
jej główne założenia są włączone do planów, decyzji i programów działania na
poziomie krajowym;
jej założenia są włączone do międzynarodowych założeń polityki (international
policy statements), decyzji i programów działania oraz dostarczane są delegacjom
rządowym przed odpowiednimi spotkaniami międzynarodowymi.
Uwagi:
1
Konwencja Ramsarska jest głównym międzyrządowym organem ds. obszarów wodnobłotnych i dąży do zapewnienia, że korzyści z obszarów dla wszystkich aspektów dobrobytu
człowieka są uznawane i wzmocniane we wszystkich sektorach i na wszystkich poziomach
społeczeństwa.
2
Racjonalne wykorzystanie" obszarów wodno-błotnych zostało określone w Konwencji jako
"zachowanie charakteru ekologicznego poprzez przyjęcie podejścia opartego na ekosystemie, w
kontekście zrównoważonego rozwoju". (Pod wyrażeniem "w kontekście zrównoważonego
rozwoju" rozumie się, że podczas gdy rozwój obszarów wodno-błotnych jest nieunikniony, oraz
że wiele z tych zmian przynosi istotne korzyści dla społeczeństwa, rozwój ten można usprawnić
w sposób zrównoważony przyjmując podejścia opracowane na podstawie Konwencji, i nie
należy zakładać, że "rozwój" jest celem dla każdego obszaru wodno-błotnego.)
Ramsar COP10 Rezolucja X.3, strona 8
3
“Obszary wodno-błotne” obejmują szerszy zakres ekosystemów niż jest to zwykle rozumiane.
Artykuł 1.1 Konwencji Ramsarskiej definiuje je jako "tereny bagien, błot i torfowisk lub zbiorniki
wodne, tak naturalne jak i sztuczne, stałe i okresowe, o wodach stojących lub płynących,
słodkich, słonawych lub słonych, łącznie z wodami morskimi, których głębokość podczas
odpływu nie przekracza sześciu metrów".
4
W ostatnich latach Konferencje Stron Konwencji Ramsarskiej (COP) otrzymały tematy
przewodnie odzwierciedlające priorytetowe kwestie dla danego momentu rozwoju Konwencji.
Poprzedni zakres tematyczny podkreślał różne aspekty związków między obszarami wodnobłotnymi a ludźmi. Tematem przewodnim COP10 są "Zdrowe mokradła, zdrowi ludzie".
Konwencja w ten sposób odnosi się do zrozumienia powiązań między obszarami wodnobłotnymi a zdrowiem człowieka oraz tworzy kontekst dla przyjęcia nowych decyzji w tej
dziedzinie.
5
"Ekologiczny charakter" obszarów wodno-błotnych jest kluczowym pojęciem w Konwencji
Ramsarskiej i oznacza "połączenie składników ekosystemu, procesów i korzyści/ usług, które
charakteryzują obszary wodno-błotne w danym momencie". (W tym kontekście, korzyści
ekosystemu są określone zgodnie z definicją Milenijnej Oceny Ekosystemów, czyli "korzyści,
jakie ludzie otrzymują od ekosystemów").
6
"Cel bioróżnorodności 2010" przyjęty przez Konwencję o Różnorodności Biologicznej
(CBD) i przez głowy państw podczas Światowego Szczytu ONZ w sprawie Zrównoważonego
Rozwoju (WSSD) w 2002 roku, dotyczy "znacznego zmniejszenia do roku 2010 tempa utraty
różnorodności biologicznej na poziomie globalnym, regionalnym i lokalnym jako wkład w
zmniejszanie ubóstwa oraz na rzecz całego życia na Ziemi. "
7
"Obszary Ramsar" (obszary wodno-błotne o znaczeniu międzynarodowym) są określane i
wyznaczone przez rządy na świecie, które są stronami Konwencji Ramsarskiej. Stanowią one
największą globalną sieć "obszarów chronionych", obecnie (stan na listopad 2008) obejmującą
168 milionów hektarów w ponad 1822 miejscach.