analiza ankiety „przemoc wobec dzieci” w ramach
advertisement
ANALIZA ANKIETY „PRZEMOC WOBEC DZIECI” W RAMACH PROJEKTU „CHROŃMY DZIECI PRZED PRZEMOCĄ „ Opracowała mgr Barbara Obertyn WSTĘP Jeszcze nie tak dawno świat dziecka wydawał się wszystkim beztroski, bezpieczny, wesoły i kolorowy. Dzieci należało uczyć ufności, wiary w dobre intencje drugiego człowieka. Dzisiaj poczucie strachu, lęku burzy ten świat i spokój. Niestety, dla dobra i bezpieczeństwa dzieci zaczynamy je "izolować" od świata. Szczęście mają te dzieci, którym dobro i piękno dzieciństwa zapewnia dom rodzinny, dom, który stara się ochronić je przed szerzącym się wokół złem. W niebezpiecznej sytuacji są te dzieci, które ze złem spotykają się również w swoim domu, w którym ból i cierpienie zadają najbliższe osoby - rodzice, opiekunowie. Dzieci, które były lub są ofiarami przemocy pozbawione są odpowiednich warunków do prawidłowego rozwoju. Wymagają one szczególnej opieki, gdyż są skazane na liczne problemy zdrowotne i psychiczne. W ostatnim czasie coraz częściej i więcej mówi się o przemocy wobec dzieci. Bez względu na jej rodzaj jest ona przejawem złego traktowania i krzywdzenia drugiego człowieka. Dochodzi do niej w różnym wieku jego życia. Mówi się nawet o przemocy w okresie płodowym. Do niedawna przemoc kojarzona była głównie ze środowiskiem patologicznym. Obecnie dzięki nagłaśnianiu tego typu zachowań dorosłych wobec dzieci wiadomo, że przemoc może wystąpić wszędzie, również w społecznościach z wyższym wykształceniem, o wysokim poziomie życia i kultury. Niepokojącym staje się fakt, że przemoc ujawnia się również u ludzi, do których wydawałoby się dziecko powinno mieć pełne zaufanie i może oczekiwać właśnie od nich w takiej sprawie pomocy. Według Józefy Brągiel dziecko krzywdzone to takie, które cierpi z powodu niewłaściwego zachowania innych osób - głównie rodziców i opiekunów - w stosunku do niego, a przy tym doznaje poczucia niesprawiedliwości i bezsilności. Proces ten to zarówno zamierzone, jak i nie zamierzone działanie osoby dorosłej, ujemnie wpływające na zdrowie, rozwój fizyczny lub psychospołeczny dziecka. Różne są przyczyny stosowania przemocy wobec dziecka w rodzinie. Generalnie wyróżnia się trzy grupy przyczyn występowania tego zjawiska. Mogą one tkwić w samych dzieciach, na przykład dzieci niechciane, upośledzone, trudne, przewlekle chore czy kalekie. Bardziej powszechne są jednak przyczyny tkwiące w rodzicach. Do takich w pierwszej kolejności należy zaliczyć ich niedojrzałość i młody wiek, brak wiedzy i umiejętności wychowawczych, doznanie maltretowania we własnym dzieciństwie, niski poziom wykształcenia, bezrobocie, wszelkiego rodzaju uzależnienia oraz socjopatia i choroba umysłowa, a także problemy emocjonalne, stres. W drugiej grupie natomiast należy wymienić izolację społeczną rodziny, kłopoty małżeńskie, zbyt duże wymagania stawiane dziecku, a także maltretowanie żony przez męża, gdyż zazwyczaj wiąże się to także ze znęcaniem się nad dzieckiem. Trzeba tu podkreślić również wpływ braku stabilności mogący wynikać z częstej zmiany miejsca zamieszkania oraz z życia w rodzinie, w której tylko jedno z rodziców jest rodzicem naturalnym. Współwystępowanie wymienionych czynników i okoliczności zwiększa prawdopodobieństwo ryzyka występowania przestępczych zachowań rodziców wobec dzieci. Istnieje umowny podział przemocy ze względu na rodzaj stosowanego działania. I tak wyróżnia się zaniedbanie dziecka, które jest uważane czasem za najłagodniejszą formę przemocy, choć to niezaspokajanie potrzeb dziecka niezbędnych dla jego prawidłowego rozwoju obejmuje zarówno jego sferę psychiczną, jak i fizyczną. Kolejnymi klasami są: przemoc fizyczna, psychiczna (emocjonalna) oraz przemoc seksualna. Przemoc stała się dziś normą stosunków społecznych. Przemoc w rodzinie sposobem wychowywania. Doświadczanie przez dziecko przemocy fizycznej lub bycie jej 2 świadkiem może być przyczyną problemów emocjonalnych w dorosłym życiu. Nie mniej, a często jeszcze bardziej destrukcyjne działanie mogą wywierać wulgarne wyzwiska, poniżanie i groźby (straszenie przemocą). Postarajmy się zmniejszyć liczbę dramatów rozgrywających się w czterech ścianach mieszkań. Zareagujmy, gdy ojciec pobitego dziecka powie znów: "Straciłem nad sobą panowanie"... 1.OPIS BADAŃ Ankieta „przemoc wobec dzieci” została skonstruowana na potrzeby badań do projektu „Chrońmy dzieci przed przemocą” realizowanego przez Ośrodek Wspierania Inicjatyw Społecznych w Jaworznie. Ankieta zawiera 13 pytań skonstruowanych tak, aby odpowiedzi uwzględniały trzy płaszczyzny: a) wyobrażeń o zjawisku; b) doświadczeń rówieśników c) własnych doświadczeń. Celem przeprowadzenia ankiety było uzyskanie odpowiedzi na pytanie w jaki sposób dzieci spostrzegają i interpretują zjawisko przemocy wśród swoich rówieśników i samych siebie. Badaniem zostały objęte dzieci i młodzież ze szkół podstawowych i gimnazjów w miastach Jaworzno, Koziegłowy, Pińczyce, Lgota Górna, łącznie 365 dzieci (grupy badane przedstawia tab nr1). Badanie zostało przeprowadzone przez pedagogów szkolnych i wychowawców w klasach szkolnych. Ankieta była anonimowa. Tab1.osoby badane. szkoły podstawowe 95 ilość dziewcząt 80 ilość chłopców RAZEM 175 gimnazja razem 110 205 80 160 190 365 2.CO TO JEST PRZEMOC ? – DEFINICJE BADANYCH W badaniu ankietowym respondenci definiowali zjawisko przemocy. Ich zdaniem przemoc to głownie bicie kogoś. W swoich odpowiedziach ujmowali najczęściej dwie kategorie przemocy: dorosłych wobec nich oraz przemoc rówieśniczą. Uczniowie szkół podstawowych podając własne definicje przemocy pisali najczęściej, że przemoc jest wtedy kiedy dorosły bije, poniża, wyśmiewa, krzyczy lub rówieśnicy biją, wyłudzają pieniądze, przezywają. Badani zwracali uwagę na fakt iż przemoc może być związana z porwaniem dziecka. Jedna z definicji przemocy brzmiała: „przemoc to bić dzieci za byle co”. W większości badani intuicyjnie wyczuwają co to jest przemoc, mają jednak trudności ze stworzeniem szerszej definicji przemocy ograniczając się głównie do 3 przemocy fizycznej. Wśród odpowiedzi uczniów szkół podstawowych padały również takie, które świadczyły o utożsamianiu przemocy z karą za przewinienia np.: za złe oceny, niewłaściwe zachowanie, brak posłuszeństwa wobec dorosłych. Niektórzy badania twierdzili, że przemoc jest wtedy, gdy dwie osoby się pokłócą, ktoś kogoś nie lubi lub rodzic jest pijany. Wśród uczniów gimnazjów definicje również koncentrowały się na przemocy fizycznej, jednakże zaznaczano już w odpowiedziach , że jest to przemoc, której dziecko doświadcza bez powodu. Respondenci wskazywali również na aspekt nierównowagi sił, jaki występuje w sytuacji przemocy. Podobnie jak ich młodsi koledzy zwracali uwagę na przemoc występującą w środowisku rówieśniczym, która jest związana z szantażami, wyłudzaniem pieniędzy, biciem młodszych. Pisząc o przemocy podkreślali w definicji, że dzieje się ona pod wpływem używek alkoholu, narkotyków. Zwracali uwagę, że przemoc może dotyczyć wpływu grupy wobec jednej osoby. Ciekawa była interpretacja jednego z badanych- „..przemoc jest wtedy, gdy dziecko uzależni się od komputera i bije wszystkich bez powodu”. Podsumowując, można stwierdzić, że rozumienie przemocy przez dzieci ma charakter głównie intuicyjny i koncentruje się na przemocy fizycznej, starsi uczniowie dostrzegają już w definicji przemocy kolejne jej aspekty, komponentę nierównowagi sił i trudności ofiary w obronie siebie oraz przemocy psychicznej. 3.OBRAZ OFIARY I SPRAWCY OCZAMI RESPONDENTÓW. Na pytanie otwarte, zadane badanym: ”Kto Twoim zdaniem najczęściej zostaje ofiarą przemocy?” uzyskiwano najczęściej odpowiedź „dzieci” lub „małe dzieci”. Badani charakteryzowali ofiarę przez pryzmat rodziny, z której dziecko pochodzi podając, że są to głównie dzieci rodzin patologicznych, alkoholowych. W inny sposób charakteryzowali ofiarę poprzez uwypuklanie cech fizycznych i psychicznych. Osoby doświadczające przemocy są: niskie, ciche, nieśmiałe, bezbronne, zamknięte w sobie, boją się powiedzieć własne zdanie, spokojne, słabsze psychicznie, a także biedne, źle ubrane, głodne. Badani podawali, że ofiarami stają się dzieci, które źle się uczą, są nieposłuszne rodzicom, sprawiają problemy, mające zły charakter. Padały również odpowiedzi, że ofiarami przemocy zostają chłopcy, którzy „źle się biją”, „nie potrafią oddać”, są złośliwe. Najbardziej niepokojące z punktu widzenia ofiar były odpowiedzi respondentów, które charakteryzowały ofiary przemocy, jako osoby, które same prowokują do tego czynu sprawcę. Kilka raz wśród wszystkich odpowiedzi padło stwierdzenie poprawne w stu procentach, mówiące o tym, że badany ma wiedzę na temat zjawiska przemocy. Osoby badane stwierdziły, że „ofiarą przemocy może zostać każdy, chociaż najczęściej są to małe dzieci”. Sprawca zdaniem badanych to osoba starsza, najczęściej dorosły, rodzic lub nauczyciel w szkole, a także starsi koledzy w szkole. Najczęściej respondenci podkreślali, że sprawcy są osobami nadużywającymi alkoholu, narkotyków, mające problemy psychiczne lub wręcz osoby chore psychicznie, lub osoby, które są nerwowi i nie potrafią sobie poradzić z własną agresją. Wielu badanych zwracało uwagę na fakt, iż sprawcy to osoby, które najprawdopodobniej doświadczyli przemocy w dzieciństwie i teraz powielają wzorce, sprawując przemoc na innych. 4 Odpowiedzi wskazywały również na fakt, że sprawcami przemocy są rówieśnicy w szkole, którzy popsują się swoją siłą, chcą pokazać, że są ważniejsi, że wszystko im wolno, lekceważący wszystko. Podsumowując, warto zauważyć, iż w odpowiedziach badanych obraz ofiary i sprawcy to charakterystyka stereotypowa. Badani koncentrują się głównie na postrzeganiu ofiary, jako fizycznie i psychicznie słabszej od sprawcy takiej, która właśnie z tego względu nie potrafi się bronić. Sprawca natomiast fizycznie powinien mieć przewagę nad ofiarą oraz być osobą pod wpływem środków psychoaktywnych: alkoholu czy narkotyków. Niewielu uczniów zwróciło uwagę na fakt, że sprawca mógł sam w dzieciństwie doświadczać przemocy. Zwraca uwagę również brak wiedzy na temat zjawiska przemocy, jak już wcześniej wspomniano kilka osób z 365 badanych odpowiedziało całkowicie poprawnie, że w przemoc może być uwikłany każdy z nas bez względu na początkowe predyspozycje osobowe. 4.RODZAJE PRZEMOCY W DOŚWIADCZENIACH DZIECKA Badani w ankiecie mieli zadane pytania dotyczące doświadczanie przez siebie samych przemocy ze strony dorosłych. Pytania dotyczyły zarówno przemocy psychicznej, jak i fizycznej. Jedno z pytań dotyczyło doświadczenia bycia ofiarą przemocy, czyli sytuacji, w której osoba doznaje krzywdy i nie jest w stanie się obronić. Wyniki przedstawia tabela nr 2 Tab2. doświadczanie bycia ofiarą przemocy wśród osób badanych. płeć doświadczenie %badanych brak krzywdy doświadczenia krzywdy dziewczęta 6 199 3% chłopcy 31 119 20% % Badanych 97% 80% Z danych przedstawionych w tabeli można wnioskować, że większość badanych nie ma w swoim doświadczeniu przeżyć związanych z byciem ofiarą przemocy. Jednakże spośród badanych chłopców, aż 20% stwierdziło, że doświadczyło bycia w sytuacji ofiary przemocy. Kolejne pytanie dotyczyło doświadczenia przemocy fizycznej. Respondenci odpowiadali na pytanie czy rodzice biją ich w domu za drobne przewinienia. W tabeli 3 przedstawione są wyniki ankiety. Tab3. doświadczanie kar fizycznych. płeć doświadczenie %badanych kar fizycznych dziewczęta chłopcy 30 36 14,63% 22,5% brak doświadczenia kar fizycznych 175 124 %badanych 85,37% 77,5% Zdecydowana większość badanych stwierdził, że nie doświadcza nigdy kar fizycznych ze strony swoich rodziców. Wśród badanych14,63% dziewcząt i 22,5% chłopców było 5 karanych fizycznie za drobne przewinienia. Z danych uzyskanych w badaniu można by wyciągnąć wniosek, iż chłopcy częściej niż dziewczęta są karani fizycznie, a także jest większe prawdopodobieństwo, iż w wieku dorastania mogą zostać ofiarami przemocy. Najprawdopodobniej mówimy tutaj również o przemocy rówieśniczej. Jedno z pytań dotyczyło również innych rodzajów przemocy, jakich doświadczają osoby badane ze strony swoich rodziców. Wyniki przedstawia tabela 4. Tab4. rodzaje przemocy – dośw. badanych. rodzaje dziewczęta %badanych przemocy dziewcząt bicie 13 6,3% wyśmiewani 7 3,4% e niszczenie 2 1% rzeczy zamykanie 6 3% w pomieszcze niu poniżanie 16 7,8% „zły dotyk” 2 1% nie 143 69,7% doświadcza m przemocy inne formy 9 4,4% chłopcy 9 5 %badanych chłopców 5,6% 3% 4 2,5% 9 5,6% 3 16 92 2% 10% 57.5% 13 8% Dane przedstawione w tabeli wskazują, że tylko około połowa dzieci, które uczestniczyły w badaniu nie doświadcza przemocy ze strony swoich rodziców. Badani wskazywali na różne formy, których rodzice używają do dyscyplinowania swoich dzieci takie jak: bicie, wyśmiewanie, niszczenie rzeczy, zamykanie w pomieszczeniu, poniżanie, przemoc seksualną oraz szlabany, zakazy korzystania z komórek czy komputera itp. Podsumowując wyniki badań można stwierdzić, iż w grupie badanej 36% dzieci doświadcza przemocy ze strony najbliższych. Dane te nie są optymistyczne. Większość z tych dzieci ma świadomość doświadczania różnego rodzaju przemocy, uczą się przemocowych sposobów radzenia sobie z problemami w codziennym życiu. Warto również zwrócić uwagę na ten procent dzieci, które nie dały odpowiedzi na to pytanie oraz nie chcą wypowiadać się na temat doświadczania przemocy ze strony najbliższych. Wyniki wskazują, że częściej zachowań przemocowych doświadczają chłopcy niż dziewczęta. Najprawdopodobniej w myśl stereotypowego przekonania dorosłych, że chłopców należy trzymać krótko, a dziewczynki są grzeczniejsze. 6 5.DZIECKO JAKO ŚWIADEK PRZEMOCY. W badaniu ankietowym istotne było sprawdzenie czy dzieci i młodzież wiedzą, że ich kolegom i koleżankom może dziać się krzywda. Czy byli świadkami przemocy. Młodzi ludzie odpowiadali na te pytania udzielając odpowiedzi wprost: „czy kiedykolwiek byłeś świadkiem, jak osoba dorosła bije dziecko?” 61% badanych stwierdziło, że było świadkami przemocy wobec dzieci, 39% badanych nie zwróciło uwagi, bądź nie było świadkami przemocy wobec dzieci. Kolejno pytano o informacje dotyczące wiedzy badanych o tym, iż ich rówieśnicy doświadczają przemocy fizycznej. Tab.5 informacje rówieśników na temat przemocy fizycznej ze strony rodziców u ich kolegów płeć doświadczenie %badanych brak %badanych kar dziewcząt doświadczenia chłopców fizycznych krzywdy dziewczęta 25 12% 175 85,3% chłopcy 14 8,75% 146 91% Wyniki w tabeli sugerują, iż 12% wśród dziewcząt i 9% wśród chłopców ma informacje na temat tego, że ich koledzy doświadczają przemocy fizycznej. Jeśli wiedzą o przemocy, czy potrafią zareagować właściwie? Na pytanie: „czy masz kolegów lub koleżanki, o których wiesz, że regularnie doświadczają innych form przemocy ze strony rodziców” respondenci odpowiadali następująco- patrz tab6 Tab.6 rodzaje przemocy jakiej doświadczają rówieśnicy ze strony swoich rodziców. rodzaje dziewczęta %badanych chłopcy %badanych przemocy dziewcząt chłopców wyśmiewanie 36 17,5% 75 46,8% poniżanie 32 15,6% 33 20,6% „zły 7 3,4% 7 4,3% dotyk”(przemoc seksualna) zamykanie w 10 4,9% 17 10,6% pomieszczeniu inne formy 117 57% 81 50,6% Dane przedstawione w tabeli wskazują, że najbardziej „popularną „ formą przemocy w rodzinie, jaką obserwują dzieci i młodzież jest wyśmiewanie i poniżanie ich kolegów i koleżanek. 57% badanych dziewcząt i 50% zakreśliło jednak odpowiedź „inne” wyjaśniając, że nie znają lub nie mają w swoim otoczeniu rówieśników, o których wiedzieliby, że regularnie doświadczają przemocy w rodzinie. Zaskakującym może być zestawienie uzyskanych w tym punkcie wyników z danymi uzyskanymi w tabeli 4, gdzie zdecydowana większość badanych (70% dziewcząt i 57%chłopców wypowiedziało się, że nie doświadcza żadnej przemocy ze strony rodziców. Biorąc pod uwagę fakt, że badani stanowią zwarte środowisko szkolne i o swoich doświadczeniach najczęściej mówią sobie nawzajem. Wyniki uzyskane 7 w tabeli 4 można by z dużym prawdopodobieństwem uznać za zaniżone w stosunku do wyników uzyskanych w tabeli 6. Dzieci i młodzież uczestniczący w badaniu wypowiadali się również na temat, w jakich środowiskach najczęściej spotykają się z przemocą ze strony dorosłych. Wyniki zostały przedstawione w tabeli 7 Tab. 7 środowiska, w których najczęściej młodzi zachowania. środowiska dziewczęta %badanych dziewcząt szkoła 20 9,7 dom 19 9,2 telewizja 136 66 gry 44 21 komputerowe inne 20 9,7 ludzie dostrzegają przemocowe chłopcy 15 48 101 35 %badanych chłopców 9,3 30 63 21,8 24 15 Dane przedstawione w tabeli wskazują, że jednym z najbardziej przemococwych środowisk jest telewizja i gry komputerowe. Badani sugerowali, że oglądając programy telewizyjne czy korzystając z gier komputerowych najczęściej spotykają się z przemocą ze strony dorosłych wobec dzieci. Analizując te dane nasuwają się pytania: w jaki sposób można by zapobiegać temu niekorzystnemu zjawisku? Czy rodzice nie powinni zwracać baczniejszej uwagi na to co oglądają lub w co grają ich dzieci? Badani wskazywali także inne miejsca, gdzie spotykają się z przemocą w rodzinie, to jest podwórko, markety, sklepy. Są to miejsca, gdzie najczęściej przechodzi wiele osób i nie reaguje na spostrzeganą krzywdę dzieci. Podsumowując wyniki uzyskane w tym rozdziale można stwierdzić z dużym prawdopodobieństwem, że około połowa badanych zetknęła się z różnymi rodzajami przemocy wobec rówieśników, najczęściej obserwowanym typem przemocy jest przemoc psychiczna – poniżanie i wyśmiewanie. Badani nie wskazują na występowanie przemocy fizycznej ze strony rodziców wobec ich kolegów. Najczęściej badani spotykają się z obrazami przemocy dorosłych wobec dzieci w programach telewizyjnych i grach komputerowych. 6.SPOSOBY RADZENIA SOBIE Z SYTUACJĄ PRZEMOCY. Badani w ankiecie odpowiadali na pytanie: „Czy wiesz, gdzie zgłosić się po pomoc w sytuacji, kiedy dziecko (lub Ty sam) doświadczasz przemocy?” Wyniki badania ankietowego zamieszczono w tabeli nr 8. Tab.8 informacje na temat wiedzy dzieci o miejscach pomocy dla ofiar przemocy. płeć osoby %badanych osoby nie %badanych znające dziewcząt znające chłopców miejsca miejsc pomocy pomocy chłopcy 129 80% 31 20% dziewczęta 153 74% 52 26% 8 Wyniki ankiety wskazują, iż młodzi ludzie są dość dobrze poinformowani o miejscach, gdzie mogą znaleźć pomoc w sytuacji doświadczania przemocy lub bycia świadkiem przemocy. Jako miejsca, gdzie informowali by o przemocy wskazywali policję, pedagogów szkolnych, wychowawców. Z danych uzyskanych w tym punkcie można z dużym prawdopodobieństwem sądzić, że młody człowiek posiadając taką wiedzę może skutecznie bronić się przed przemocą informując o niej i prosząc o podjęcie stosownych działań. Mimo takiej świadomości i tak duży odsetek badanych (26% wśród dziewcząt i 20%wśród chłopców) stwierdził, że nie ma wiedzy na temat miejsc pomocy dla dzieci ofiar przemocy w rodzinie. Takie liczby niepokoją zwłaszcza kiedy na temat przemocy powinno mówić się na lekcjach wychowawczych lub w programach profilaktycznych przeprowadzanych w szkole. Przeprowadzając badania ważne było nie tylko czy badani wiedzą, gdzie mają udać się, gdy doświadczają przemocy lub są jej świadkami, ale także, kto jest osobą godną zaufania, do której powiedzieliby o swoich problemach. Odpowiedzi respondentów zamieszczono w tabeli nr 9. Tab.9 osoby godne zaufania dla ofiar przemocy osoby godne dziewczęta %badanych zaufania dziewcząt osoba z rodziny 71 35% nauczyciel w 18 8% szkole pedagog w 26 13% szkole policjant 12 6% lekarz 2 1% kolega lub 45 22% koleżanka nie powiedzą 29 14% nikomu, bo się boją inne 3 1,5% chłopcy 69 14 %badanych chłopców 43% 9% 27 17% 9 2 68 5% 1% 42% 77 48 % 15 9% Z badań wynika, że osobami godnymi zaufania są najbliżsi z rodziny (35% odpowiedzi wśród dziewcząt i 43%odpowiedzi wśród chłopców), koledzy lub koleżanki (22%odpowiedzi wśród dziewcząt i 42%odpowiedzi wśród chłopców). Odpowiedzi dziewcząt i chłopców różnią się jednak w istotny sposób. Chłopcy są przekonani, że ofiary przemocy nikomu nie powiedzą o swoich doświadczeniach, bo się boją. Dziewczęta są bardziej skłonne twierdzić, że osoby doświadczające przemocy będą rozmawiać o swoich problemach z zaufanymi. Z dużym prawdopodobieństwem można by twierdzić, że różnice te wynikają z różnic osobowych pomiędzy płciami. Kobiety od małego uczą się rozmawiać o swoich problemach, mają zaufane koleżanki, przyjaciółki. Młodzi chłopcy, mężczyźni są raczej powściągliwi w mówieniu o swoich problemach, zwłaszcza w tematach, które wskazywałyby na fakt, że są ofiarami przemocy. Drugim równie prawdopodobnym wytłumaczeniem zaistniałych różnic jest fakt, że w stereotypowy sposób wychowujemy dzieci, dziewczynki uczymy mówić o swoich problemach, chronimy je, natomiast chłopcy są uczeni samodzielnego radzenia sobie 9 z problemami. Warto zaznaczyć, że sporym zaufaniem w szkołach cieszy się pedagog szkolny 13% wśród dziewcząt i 17% wśród chłopców jest skłonnych rozmawiać o swoich problemach właśnie z pedagogiem w szkole. Jest to istotna informacja dla szkół ze względu na wagę problemu, jaką jest doświadczanie przemocy przez dzieci i trudności psychologicznych związanych z przełamaniem bariery i mówieniem o swojej krzywdzie. Podsumowując, można stwierdzić, że dzieci i młodzież są w większości poinformowani o miejscach, w których mogą uzyskać pomoc w sytuacji doświadczania przemocy. Niepokojący jest tylko fakt, iż mino wszystko spora grupa ankietowanych zwłaszcza chłopców (48% wśród chłopców) twierdzi, że dzieci, które doświadczają przemocy ze strony dorosłych, starszych czy silniejszych nie będą o swoich problemach opowiadać nikomu. Na zakończenie warto jeszcze zwrócić uwagę na to co badani pisali o przemocy, uważając za ważne. Badani określali przemoc, jako zło, wskazywali na potrzebę reagowania na sytuacje przemocowe. Niektórzy uczniowie sugerowali, że powinno być więcej osób, które douczą dzieci jak mają sobie radzić w sytuacji przemocy. Pojawiały się wśród wypowiedzi badanych jednostkowe apele dotyczące surowszych kar dla sprawców przemocy w rodzinie. Młodzi ludzie uważają, że człowiek znęcający się nad dziećmi traci swoje człowieczeństwo. Respondenci podawali również podpowiedzi, że do wychowania dzieci nie jest konieczne stosowanie kar fizycznych. Pojawił się tez pewnego rodzaju pesymizm w myśleniu o radzeniu sobie z problemem przemocy. Jeden z badanych napisał: ”te ankiety nie pomogą , bo nie da się zwalczyć przemocy..” Przykry to fakt, że młodzi ludzie już w tym wieku nie maja nadziei na możliwość poprawy sytuacji wśród swoich rówieśników. Ważne były również apele, jakie ankietowani wystosowali: „ z przemocą należy walczyć”, „powinno się pomagać tym dzieciom, namawiać dzieci do zgłoszenia informacji o przemocy, która się dzieje”. WNIOSKI 1. Przemoc zdaniem osób uczestniczących w ankiecie definiowana jest głównie przez pryzmat doświadczania krzywdy fizycznej. Uczniowie szkół gimnazjalnych rozszerzali ta definicję o aspekty przemocy psychicznej. Większość uczniów wskazywała na istotny w przemocy element nierównowagi sił pomiędzy ofiarą i sprawcą przemocy, 2. W definiowaniu przemocy uczniowie zwracali uwagę na przemoc rówieśniczą, która ich zdaniem jest równie ważnym i często występującym problemem. 3. Obraz ofiary i sprawcy przemocy postrzegany jest przez respondentów w sposób stereotypowy, Badani koncentrują się głównie na postrzeganiu ofiary, jako fizycznie i psychicznie słabszej od sprawcy, takiej, która właśnie z tego względu nie potrafi się bronić. Sprawca natomiast fizycznie powinien mieć przewagę nad ofiarą oraz być osobą pod wpływem środków psychoaktywnych: alkoholu czy narkotyków. 4. Wśród badanych14,63% dziewcząt i 22,5% chłopców było karanych fizycznie za drobne przewinienia. Chłopcy częściej niż dziewczęta są karani fizycznie, 5. W grupie badanej około30% dzieci doświadcza przemocy ze strony najbliższych. 10 6. Najbardziej „popularną „ formą przemocy” w rodzinie, jaką obserwują dzieci i młodzież jest wyśmiewanie i poniżanie ich kolegów i koleżanek. 7. Najczęściej badani spotykają się z obrazami przemocy dorosłych wobec dzieci w programach telewizyjnych i grach komputerowych. 8. Duży odsetek badanych (26% wśród dziewcząt i 20%wśród chłopców) stwierdził, że nie ma wiedzy na temat miejsc pomocy dla dzieci ofiar przemocy w rodzinie. 9. Godnymi zaufania są najbliżsi z rodziny (35% odpowiedzi wśród dziewcząt i 43%odpowiedzi wśród chłopców), koledzy lub koleżanki (22%odpowiedzi wśród dziewcząt i 42%odpowiedzi wśród chłopców) 10. Chłopcy są przekonani, że ofiary przemocy nikomu nie powiedzą o swoich doświadczeniach, bo się boją. 11. Dziewczęta są bardziej skłonne twierdzić, że osoby doświadczające przemocy będą rozmawiać o swoich problemach z zaufanymi 12. Sporym zaufaniem w szkołach cieszy się pedagog szkolny 13% wśród dziewcząt i 17% wśród chłopców jest skłonnych rozmawiać o swoich problemach właśnie z pedagogiem w szkole. 13. Dane uzyskane w badaniu ankietowym wskazują na ciągłą potrzebę edukowania dzieci i młodzieży w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej zwłaszcza w zakresie rozpoznawania i reagowania na przemoc, 14. Wyniki badań wskazały na fakt, iż osobami godnymi zaufania, do których zwracają się dzieci są pedagodzy szkolni. Ważne jest, by dbali o ciągły wzrost swoich kompetencji w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej, rozpoznawaniu sygnałów i sposobów radzenia sobie z tą problematyką wśród uczniów. Opracowanie powstało w ramach projektu pt. „Chrońmy dzieci przed przemocą” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu Środki Przejściowe PL 2005/017-488.01.01.01 11
