Eschatologia – teologia dogmatyczna
advertisement
Eschatologia – nauka o rzeczach ostatecznych Skrypt na podstawie notatek z wykładów. Mogą być jakieś drobne nieścisłości, trzeba koniecznie przeczytać List Kongregacji Doktryny Wiary z 17 maja 1979 roku na temat eschatologii. I. Ogólne wiadomości dotyczące eschatologii w teologii. ESCHATOLOGIA – jest nauką o rzeczach ostatecznych. Jest to nauka o Bogu doprowadzająca w osobie i dziele Jezusa Chrystusa, człowieka i świat do właściwego wypełnienia (Wypełnienie może być rozumiane jako definitywne zakończenie.) Eschatos – ostateczny Logos – słowo Przedmiotem eschatologii jest: a) śmierć człowieka b) sąd Boży jednostkowy c) wejście w życie wieczne d) pozaziemska rzeczywistość e) odnowienie ziemi 1. Postulaty stawiane przez współczesną eschatologię. 1.1 wymiar personalistyczny – relacja Chrystusa i człowieka 1.2 wymiar chrystocentryczny – eschatonem jest Chrystus 1.3 wymiar charystologiczny – życie wieczne życiem w łasce 1.4 wymiar soteriologiczny – dar powszechnego zbawienia, Chrystus umarł za nas 1.5 wymiar pneumatyczny – możliwość działania Ducha Świętego 1.6 wymiar kreacyjny – przemiana ciała ludzkiego, ale nie całkowita inność 1.7 wymiar idealizacji – istnieje tajemniczość, niezgłębioność. 135 Przedmiotem eschatologii są wszystkie rzeczy ostateczne człowieka i świata, a z tym konieczność przygotowania się do życia wiekuistego przez życie ziemskie, kończące się ze śmiercią jednostek, następnie losu dusz w niebie, czyśćcu i piekle, przyjście Chrystusa na sąd powszechny i odnowienie świata, obcowanie świętych. 2. Dwa modele eschatologiczne: 2.1 Tradycyjny – stosowany jest w nauczaniu katechetycznym. Eschatologia w wymiarze społecznym Eschatologia w wymiarze indywidualnym - śmierć - paruzja (nowe przyjście Chrystusa - sąd szczegółowy - - czas pośredni (niebo, czyście, piekło ziemia, nowe niebo zmartwychwstanie umarłych (nowa - sąd ostateczny (otrzymanie nowego ciała) W Modelu Tradycyjnym wyróżnia się dwa sądy: szczegółowy (jednostkowy) oraz ostateczny (powszechny) 2.2 Nowa Eschatologia – śmierć jako paruzja tzn, w momencie śmierci spotka się z Eschatonem – sąd przemianą wszystkiego. Wieczne TERAZ. W momencie śmierci dokonuje się oczyszczenie. Ważna jest modlitwa za konających. Jeżeli ktoś umiera, a ja się modlę za niego, to wcześniej czy później moja modlitwa dociera do wiecznego TERAZ. Czyściec w momencie śmierci dokonuje się przez oczyszczanie w spotkaniu z Chrystusem. Stąd wniosek, że należy modlić się za konających. W czasie pogrzebu powinien być wątek zmartwychwstania. Powinno to być „radosne” głoszenie eschatologii. 3. Treść Listu Kongregacji Doktryny Wiary z 17 maja 1979 roku. List zawiera znaczące wiadomości na temat naszej wiary. Otóż List podkreśla, że Kościół wierzy w zmartwychwstanie umarłych. Zmartwychwstanie dotyczy całego człowieka to znaczy dusze i ciało. Nie można się sprzeciwiać kultowi za zmarłych. W odniesieniu do Matki Bożej podkreśla się nie czasowe, ale bytowe pierwszeństwo przy zmartwychwstaniu i wniebowzięciu. 136 II. Śmierć człowieka 1. Kara za grzech, powszechność, kres zasługi. O śmierci możemy wypowiadać się na dwa sposoby 1.1 życie człowieka jest drogą do śmierci (śmierć obecna w strukturze z ciała ludzkiego) 1.2 wypowiedzi zawarte w Piśmie świętym Śmierć biologiczna to śmierć absolutna. Medycyna określa to wydarzenie umieraniem mózgu. Ten proces jest procesem nieodwołalnym. Ustaje cały system nerwowy. Śmierć kliniczna przeżycia z pogranicza śmierci, ale nie ma doświadczenia samej śmierci. Chodzi tutaj o ostatnią fazę ziemskiego życia, ale nie o pierwszą na tamtym świecie. Śmierć i konanie należy to odróżnić. Śmierć to długi proces konania. Konanie zatem jest drogą, a śmierć kresem. Śmierć teologiczna – umiera człowiek jako osoba, nie ma zatem powrotu do ziemskiego życia. 2. Obraz człowieka w Starym Testamencie W Kościele przyjęła się powszechnie koncepcja śmierci uzależniona od obrazu człowieka w filozofii greckiej. Filozofia grecka mówi, że śmierć oddzielenie duszy od ciała, życie po śmierci to oddzielenie duszy od ciała. Grecki obraz człowieka jest dualistyczny (ostre przeciwstawienie się duszy i ciała)W Księga Starego testamentu obraz człowieka jest monistyczny (całościowy). Ciało, dusza, duch, serce – to terminy, które ujmują całego człowieka Ciało – to człowiek słaby, śmiertelny, nie boski. Oznacza wymiar społeczny, rodzinny, ludzki Dusza Duch Duchowa strona człowieka, która nie istnieje bez wymiaru cielesnego Serce 137 Dusza – żyje związana z uformowanym ciałem. Człowiek nie ma duszy on nią jest. Jeżeli nazywamy człowieka duchem, to wszelkie życie jest darem Bożym, który nim rozporządza. Serce – centrum człowieka, które jest otwarte na ludzi i na Boga. Służy do wyrażania decyzji człowieka oraz jego odpowiedzialności przed Bogiem. Człowiek zawsze jest cały ciałem i cały duchem. Nie ma bez ciała życia ani przed ani po śmierci (Rdz 2,7n). Człowiek jest z natury istotą śmiertelną. Uczyniony z prochu ziemi i tam musi wrócić. Na temat powszechności śmierci mówią teksty: Ps 89; 2 Sm 14,14; Rz; Hbr. Jawią się także teksty problemowe, które są trudne do wytłumaczenia np. czy Eliasz umarł? Kres zasługi na ten temat mówią teksty: Syr 4,28; Mt 25,20; 2Kor; Ga 6,7-10. na ten temat mówi także Orygenes. Moment śmierci rozumiany jest jako kres czasu oczekiwania. Rahner w śmierci widzi koniec „uwięzienia człowieka”. APOKATASTAZA – mówi, że nastanie kiedyś odnowienie kosmosu. Kara za grzech. Ujmowanie rzeczywistości śmierci możemy rozumieć śmierć jako coś ubocznego, jako kara za popełniony grzech pierworodny. Sobór Trydencki (1545) rozumie śmierć jako kara za grzechy, stąd każdy musi umrzeć. W Liście do rzymian 5,12 chodzi o przedstawienie obrazu śmierci, ale śmierci duchowej, która jest następstwem grzechu pierworodnego. Według najnowszego rozumowania eschatologii rozumienie kary za grzech pierworodny jest następujące: następstwem grzechu pierworodnego nie jest śmierć jako taka, jako zjawisko, ale jej przezywanie, tragizm, boleść. To powoduje, że nie przeżywamy naszej śmierci jako spokojnie i w radości od Pana, ale jako niepokój i bojaźń. Chrystus nie uwalnia nas od śmierci biologicznej, fizycznej, ale od śmierci duchowej. W śmierci Chrystusa wyraża się solidarność Boga z człowiekiem. 138 2. Sakramentalny wymiar śmierci, paschalny charakter śmierci, artykuł wiary „zstąpił do piekieł” personalizm śmierci. 2.1 Paschalny wymiar śmierci 2.1.1 Personalistyczne ujęcie śmierci. Relacyjny wymiar rzeczywistości śmierci, naszej wolności i obecności Boga domaga się wyboru ze strony człowieka. Śmierć w takim wymiarze ma być wolnym spotkaniem człowieka z Bogiem. Każdemu człowiekowi jest dane zbawienie (może je także człowiek odrzucić). Bóg nas miłuje, jest miłośnikiem człowieka dlatego też sędzią dla siebie będzie sam człowiek, który przed obliczem Boga zda sobie sprawę z życia. Przyjmując własną śmierć, przyjmujemy Chrystusa, podkreśla to naszą możliwość zbawienia, zbawienia przez zmartwychwstanie. Każdemu człowiekowi dane jest zbawienie, nie można mówic, że każdemu dane jest piekło, bo każdy człowiek przeznaczony jest do zbawienia. Chrystus umarł za wszystkich. W chrześcijaństwie każdy jest posłany na życie wieczne, istnieje jednak odrzucenie tego daru, bo każdy z nas jest wolny. Bóg dał wolna wolę. Śmierć nie może być rozumiana jako jakieś fatum, ale jako otwieranie się na spotkanie Chrystusa. Prawosławie sugeruje śmierć duszy, natomiast katolicyzm nie, bo umiera cały człowiek to też dlatego cały zmartwychwstaje. 2.1.2 Artykuł wiary „zstąpił do piekieł” Jest prawdę wiary przyjmowaną przez Kościół już od III wieku. W ujęciu tradycyjnym rozumiano, że po śmierci zmarli schodzą do szeolu, skąd nie ma już żadnego powrotu. Zatem gdzie zstąpił Chrystus? Zstąpił do otchłani, by tam ukazać swą chwałę wobec wszystkich potępionych, by tam ukazać wartość zbawienia, by umocnić tych, którzy są w czyśćcu. Zstąpił do piekieł rozumiane w wymiarze czysto ludzkim – naprawdę umarł. Jest to uwiarygodnienie znaczenia ofiary Chrystusa. 2.1.3 Sakramentalny wymiar śmierci W śmierci Chrystusa zatapia się każda inna śmierć, o tym świadczy Eucharystia. Charakter sakramentalny spotkania z Bogiem śmierć jest szczytowa sytuacja sakramentalna, tu spotkamy Chrystusa twarzą w twarz. Każda śmierć ma znamię chrztu świętego. Śmierć postrzegana jest jako Pascha, 139 przejście w inny świat, w świat Bożego życia. Podsumowując to wszystko śmierć to tajemnica. Jest to wydarzenie jednorazowe (w wymiarze śmierci teologicznej), niepowtarzalna, podlega jej cały człowiek. 2.1.4 Hipoteza ostatecznej decyzji (Borosa) człowiek jeszcze w momencie śmierci może się opowiedzieć za Chrystusem lub przeciw Niemu (jest to moment ostatecznego wyboru). Ratzinger mówi że Chrystus umarł smiercią naturalną. W momencie śmierci na człowieka czeka Chrystus, a nie szeol, człowiek może się opowiedzieć za Chrystusem. Congar mówi, że moment śmierci jest decydującym losem człowieka Mass mówi, że trzeba w życiu bardzo uważać, by tej prawdy nie odrzucić, nie unowocześnić, nie wolno się spieszyć. III. Nieśmiertelność człowieka 1. Ujęcie tradycyjne. Śmierć to wyzwolenie duszy od ciała. Nieśmiertelność wynika także ze Starego testamentu. Nieśmiertelność zawsze poruszała teologów. 1.1 Pismo święte. – w Starym Testamencie dusza schodziła do Szeolu, gdzie nie było wielbienia Boga. Dla żyda było to wielkie nieszczęście. Kto dotknął zmarłego musiał się oczyszczać przez tydzień. Żydzi chowają umarłych już po 1 godzinie. Pierwszy raz o nieśmiertelności mówi księga Mądrości. Uważa się, że jest to pojęcie żydowskie. Uwidacznia się tutaj przykład życia po śmierci jako szczególnej nagrody, wspomina o nieśmiertelności duszy. Oznaczeniami na określenie nieśmiertelności duszy są: łono Abrahama, raj, niebo. W Nowym testamencie Jezus uczy o nieśmiertelności w Ew Mt 10, 28; Łk 16, 19-31. teksty biblijne mówią o Łazarzu oraz o łotrze (scena na krzyżu). Istnieje odpowiedzialność pozagrobowa. Dusza po śmierci od razu otrzymuje nagrodę lub karę. Dusza nie czeka na Sąd Ostateczny. Dowody na życie wieczne: - odpowiedzialność pozagrobowa - dusza po śmierci otrzymuje karę lub nagrodę - niemożliwość przechodzenia z jednego stanu do innego uwzględniając w życiu wartości nieśmiertelne dokonujemy: 140 - nadanie sensu życia ludzkiemu - ożywienie w człowieku pragnienia by żyć wiecznie 1.2 Tradycja o nieśmiertelnośći duszy mówili: Atanazy, Efram, Augustyn. Uważano Boga za najwyższą doskonałość i dlatego opierali się na biblijnej nadziei zmartwychwstania. THENOPSYCHITYZNM - jest to pogląd islamu. Umiera cały człowiek. Bóg na nowo stwarza duszę i ciało. HIPNOPSYCHITYZM – pogląd prawosławia. Dokonuje się pewnego rodzaju uśpienie duszy, które trwa do czasu zmartwychwstania. ŚW. TOMASZ – mówi o nieśmiertelności substancji, stąd nieśmiertelność duszy wynika z jej natury. 1.3 Nauka Kościoła. Sobór w Viennie w 1312, Klemens V odrzuca pogląd jakoby dusza ludzka nie była formą ciała ludzkiego. Benedykt XII w 1336 roku ogłasza „Benedictus Deus” – dusza po śmierci podlega śmierci. 2. Ujęcie współczesne. 2.1 Ratzinger Josef broni tradycyjnych określeń. Sięga do antyku. U Platona nie ma dualizmu. Ratzinger mówi, że teologowie przez wieki się mylili. Jest to bardzo mocne zdanie. Teza jego opiera się na Nowym Testamencie. Opiera się na Chrystusie i jego życiu sięgając do tradycji hebrajskich. Każdego Bóg wzywa po imieniu, dlatego człowiek żyje ku wieczności. Człowiek i dusza to jedno. 2.2 Greshake mówi, że zmartwychwstanie dokonuje się w momencie śmierci. Moment śmierci wiąże się ze zmartwychwstaniem. Nie ma sądu ostatecznego. Całość życia pochodzi od Boga. Nieśmiertelność i zmartwychwstanie nie powinny się wykluczać. Nie można mówić, że śmierć jest oddzieleniem duszy od ciała. W Starym testamencie zmartwychwstanie oznaczało nieśmiertelność człowieka. 2.3 Lohfink dostrzega, że śmierć nie prowadzi po prostu w bezczas, lecz w nowy rodzaj czasowości, właściwej duchowi stworzonemu. 2. 4 Problem nieśmiertelności w teologii protestanckiej. Według protestantów człowiek całkowicie umiera by na nowo zostać stworzonym. Katolicy przyjmują rozumienie w sensie ciągłości życia. Jest to ten sam człowiek, w śmierci jednak zostaje 141 obdarowany życiem wiecznym w Bogu. Ciało, które jest przemienione nie jest już takie samo jak ciało ziemskie. Paruzja jest ostatecznym przyjściem Chrystusa. Wszyscy w dniu paruzji spotkamy się w tym samym momencie. Nowy człowiek to cały człowiek, zatopiony bez reszty w Chrystusa. IV. Sąd Szczegółowy 1. Ogólna nauka Kościoła i współczesne dopowiedzenia. Teologia katolicka w sensie losu duszy po śmierci stawia dwa twierdzenia: a) czas zasługi kończy się z chwilą śmierci b) człowiek umiera a potem sąd Nigdy nie należy myśleć o sądzie szczegółowym w znaczeniu ludzkim. Nie jest to sąd zbiorowy. W Nowym Testamencie wymaga to podwójnej perspektywy chrystologicznej: - Chrystus jako Sędzia - Odróżnienie Sądu jednostkowego od Ostatecznego Człowiek w swojej tożsamości podmiotowej transcendencji idzie na spotkanie z Bogiem, odnajduje siebie w absolutnej i odwiecznej Prawdzie w Bogu. Bóg w Sądzie szczegółowym objawia człowiekowi jego los. Człowiek w swoim ciele jest niejako pielgrzymem, który zmierza do kresu drogi. Sąd szczegółowy ma być intelektualnym oglądem człowieka dokonanym przez Chrystusa (intelektualnym nie na sposób ludzki!!!) Według Jana Pawła II „człowiek w swej podmiotowej transcendencji idzie na spotkanie Boga nieskończenie doskonałego. Zatrzymuje się na granicy sądu człowiek to rozumie, potrzebuje oczyszczenia do dna swej istoty wobec nieskończonej świętości”. 142 2. Teorie przeczące sądowi: APOKASTAZA – dobroć Boga przywróci wszystkie stworzenia rozumne do pierwotnego stanu szczęśliwości w podarowaniu winy i kary zbuntowanym. W 1545 roku oficjum ds. wiary potępiło termin, że szatan będzie zbawiony. MILENARYZM – powszechne zmartwychwstanie poprzedzone będzie zmartwychwstaniem sprawiedliwych. Będzie 1000 letnie królestwo. Doktryna zbudowana na Ap 20, 1-6. GNOZA – przyjmowanie istnienia naturalnego dualizmu, wiecznego dobra i zła. V. Stany Eschatyczne 1. Czyściec – Miłość oczyszczająca Czyściec jest określany jako miłość zadośćczyniąca, miłość oczyszczająca. Człowiek sam przyjmuje, aby stanąć przed Bogiem czysty. Jest to kara przyjęta przez człowieka, ale Bóg nie daje kary. Czyściec to przedbrama nieba. W czyśćcu człowiek już pewny jest zbawienia. W piśmie świętym nie ma mowy na temat czyśćca. Tekst podsuwający myśl na temat czyśćca to 2Mch 42, 41-45; Hbr 14,12; Dn12,2; Syr 7,33. wierzono w jakąś poprawę po śmierci. W Nowym testamencie 1 Kor 3,10-15 – symbol ognia (Boga). Przejście przez ogień to jak przejście przez czyściec. Na ten temat również mówi Mt 12, 32-35. te teksty mówią o jakimś długu, oczyszczeniu, o spłaceniu długu. Pismo Święte przypuszcza czyściec, ale nie ma tekstu bezpośredniego (non implicite – mariologia). W okresie patrystycznym niebo osiągają od razu dziewice oraz męczennicy. Przekazy św. Polikarpa mówiące o jałmużnie jako wybawiającej od śmierci. Jedyną ofiarą najdoskonalszą jest ofiara Jezusa Chrystusa. Kościół w XII w. używa terminu czyściec. W IX wieku Kościół podzielił się na Wschodni i Zachodni Kościół wschodni Kościół zachodni - sprzeciwiali się karze - dusze wspomagane przez modlitwę -oczyszczenie przez modlitwę oczyszczenie różni się od kary - oczyszczenie przez miłosierdzie 143 Protestanci nie przyjmują nauki o czyśćcu. Marcin Luter twierdził, że: 1. nie da się udowodnić tekstami Pisma Świętego 2. dusze po śmierci nie są pewne zbawienia, ciągle po śmierci grzeszą 3. nie ma pomocy dla zmarłych Sobór Trydencki mówi: czyściec to dogmat!!! Istnieje czyściec, dusze są wspomagane modlitwą zwłaszcza ofiara Mszy świętej. Sobór nakazał, aby odchodzono od zabobonów. Nie należy myśleć jak jest w czyśćcu i ile trwa. Czyściec to co innego niż kara piekielna. 1.2 Rodzaj kar w czyśćcu. Mają świadomość celu (dusze). Kara czyśćcowa nie jest karą wieczną, ulega zmniejszeniu. Koniec czyśćca to ostateczne przyjście Chrystusa – paruzja. Św. Tomasz pisze, że kary w czyśćcu nie są równe 1.3 Stan duchowy w czyśćcu. Zmarli w czyśćcu modlą się za siebie, są pewne zbawienia, wstawiają się za żyjącymi, uwielbiają Boga. Dzisiaj kładzie się nacisk na oczyszczenie duchowe, wyrzeczenie się tego co rodzi grzech. Człowiek chce wrócić do Boga. Człowiek chce zadośćuczynić, człowiek chce dojść do wieczności. Czyściec to bolesne dojrzewanie, oczyszczanie się. Cierpienia mistyków na ziemi są podobne do czyśćca (nie jest to dogmat). Boros mówi, że moment śmierci to czyściec 1.4 Dokumenty mówiące na temat czyśćca. Na ten temat mówi Dokument z 17 maja 1979 r, Encyklika Benedictus Deus, Encyklika Exurge Domine. Zawieraja one postanowienia, że istnieje czyściec, dusze zmarłych mogą być wspomagane poprzez modlitwę, oczyszczenie różni się od kary. 1.5 miejsce czyśćca. Nie wiemy gdzie się znajduje. Lepiej mówić o stanie czyśćca niż o miejscu. Chrystus jest czyśćcem (Baltazar). Moje spotkanie z Bogiem to czyściec (Boros). Trudno jest określić czasowość. Czasowość to jak intensywność. Na pewno czyściec traw jakiś czas. Czyściec to przedsionek nieba. Dlatego potrzeba czasu. Czyściec to nadzieja Bożego Miłosierdzia. Papież Paweł VI mówi że nawrócenie w sakramencie pokuty jest momentem oczyszczenia. Czyściec porównuje się również z sakramentem chorych. 1.6 Nowe ujęcie. Czyściec to dynamiczny charakter. To dojrzewanie człowieka. Musi być proces przemiany bytu. Jest to spotkanie człowieka z Chrystusem. Dereizacja – unikać wyobrażeń materialnych. Możemy mówić o procesie oczyszczenia. Odrzucać problem czasowy. 144 Charakter personalny spotkanie z Chrystusem. Chrystus będzie oczyszczający. Wymiar ekumeniczny - skuteczność modlitw za zmarłych. 2. Niebo – być z Chrystusem Jest to udział człowieka w szczęściu w Trójosobowego Boga. Miejsce i stan spotkania z Bogiem. Rzeczywistość nieba jest tajemnica wiary. Pismo święte mówi to jako nowe życie. Niebo ma charakter wspólnotowy. Drogą jest krzyż człowieka. Stary Testament nazywa to mieszkaniem Boga (psalmy, Izajasz 26,1; Rdz 26,11). Nowy Testament mówi o domu Ojca. Jest to miejsce wiecznego odpoczynku, wolność od trudów ziemskich. Niebo jest rzeczywistością całkiem inną niż ziemskie życie. Nowy testament mówi o dojściu do Chrystusa, to oglądanie Boga twarzą w twarz. Oznacza to bliskość Boga. Przymioty nieba. Nadprzyrodzoność, wieczność, stopniowanie (w szczęściu). Ojcowie Kościoła mówili o oglądaniu Boga na wieki. Szczęśliwość nieba. Szczęściem jest sam Bóg. Bóg w pełni jest światłości. Zasługi oparte na miłości. Sczęśliwością nieba będzie bezgrzeszność. Przeznaczenie nieba. Niebo przeznaczone jest dla wszystkich, którzy przyjęli chrzest. Są wybrani przez Boga na Jego łaskę (Mt 19,21). Niebo jest Chrystocentryczne. Będziemy oglądać Boga i nigdy się nam to nie znudzi. Człowiek będzie wiecznie tego pragnął. Chrzest jest konieczny do zbawienia. W niebie są święci i tam są już bawieni. Świętych należy czcić, ale nigdy nie należy ich do końca naśladować. Droga świętości jest bardzo różna. Świętość (nieba) zaczyna się na ziemi, poprzez chrzest święty. Niebo jest rzeczywistością osobową. Niebo to spotkanie ze stwórcą. Św. Paweł mówił Bóg wszystkim we wszystkich. Bycie z Chrystusem to bycie z innymi. Trudno określić niebo w przestrzeni. Trzeba mówić o świętych obcowaniu. Zbawienie będzie wtedy kiedy będzie zbawienie całego świata. W niebie będzie cały czas poznawanie Boga, nie będzie tam nudy!!!! (chociaż gdzieś) Będziemy ciągle chcieli poznać Boga. Wieczny odpoczynek to jedność z Bogiem, to proszenie o zbawienie. Ciągłe poznawanie Boga. Każdy na swa miarę będzie szczęśliwy w niebie. 3. Piekło – odrzucenie Boga. Piekło to inaczej odrzucenie Boga. Jest to wiekuisty i dobrowolny stan odejścia od Boga. Bóg nie stworzył piekła., tylko że je dopuścił. Bóg nie unicestwia buntowników. Zło ma swój koniec w piekle. Czy można być potępionym przez jeden grzech? Należy mówić o stanie grzechu. Chodzi o głębszy wymiar grzechu. Dogmatem jest wiekuiste odepchnięcie Boga. Nie ma dogmatu, że istnieje piekło. Kościół nie określa, że piekło istnieje, bo by musiał być tam ktoś. Nie jest to dogmatem, ale nauka teologiczną. Jeżeli jest zło, to musi być ktoś kto jest początkiem zła (szatan). Nauka o 145 piekle mówi o stałym nastawieniu, zatwardziałości człowieka. Kościół nie orzeka kto będzie w piekle. W Piśmie Świętym są gwaranty zbawienia a zarazem potępienia. Jest to zawsze ostrzeżenie. Jest wiele metafor wschodnich. Piekło jest utrata Boga. Piekła Pan Bóg nie stworzył. Człowiek sam go wybiera. Nowa teologia także mówi, że istnieją kary wieczne. Nie możemy podważać piekła. Dokumenty Kościoła. Sobór Laterański IV (1215) mówi, że diabeł jest przeciwnikiem Boga. Benedictus Deus mówi, że męki piekielne są dostępne zaraz po śmierci. Kary piekielne. - Kara pozbawienia szczęścia brak dobra nadprzyrodzonego, wewnętrzna rozpacz dusz - Kara zmysłowa miał być tu ogień. Jest tutaj czynnik materialny. Nie ma równości kar w piekle. Z potępieniem wiąże się kara. Trzeba strzec dogmatu, bo inaczej można by rzecz, że nie ma piekła. Piekło nie ma miejsca jest to stan. Ratzinger Josef mówi o rzeczywistości piekła. Bóg rezpektuje wolność człowieka. Piekło to nie groźba, ale wyzwanie. Nadzieje pokładamy w Chrystusie. Bardziej kładzie na duchowe piekło. Schmanus (czyt. Sznałs) piekło jest tajemnicą, przestrogą, ostrzeżeniem. Człowiek zostaje rozdarty wewnętrznie. Congar piekło istnieje naprawdę, ale bez diabłów rogatych. Chrynkiewicz wskazuje na Stary Testament, gdzie Nowy testament bazuje na Starym. Niebo i piekło nie są równoważne. Piekło jest czymś niechcianym przez Boga. Jest apel Boga do wolności. Piekło jest symbolem samozniszczenia. Piekło to nie przejście miłości. Nie straszyć innych piekłem. Kto starszy piekłem ma grzech przeciw miłości. Piekło nie jest gwarantem wolności. Kara ma mieć charakter leczniczy, doprowadzający do zbawienia. 146 VI Paruzja i zmartwychwstanie ciał Paruzja to potoczne określenie na oznaczenie przyjścia uroczystego, wejścia władcy. Określa się to do ostatecznego przyjścia Chrystusa. Znaki poprzedzające paruzję. W Nowym testamencie w dziejach św. Pawła jest mowa na temat rcyhłego przyjścia Chrystusa, paruzja jako bliski czas (Tes 5,2; 1 Kor 1,8). Ewangelia Mateusza mówi o godzinie przyjścia, której nikt nie zna. Zna ją tylko Ojciec. Atrybutami paruzji maja być: trąba oraz inne znaki które określają moc Boga. Znakami poprzedzającymi natomiast ma być nawrócenie żydów, głoszenie ewangelii na całym świecie. Znaki, które powstrzymują koniec świata np. Michał Archanioł. Paruzja jest czasem, który wzywa do czujności. Dla każdego z nas paruzja dokonuje się w chwili śmierci. Zmartwychwstanie ciał według: Św. Tomasz mówi o zmartwychwstaniu ciał, że będą nieśmiertelne, będzie różnica płci, każdy zmartwychwstanie w wieku młodzieńczym Klasyczna eschatologia mówi o inności ciała zmartwychwstałego, które nie da się porównać do ciała obecnego, ziemskiego. Pillot mówi, że do tożsamości ciała zmartwychwstałego wystarczy złączenie jakiejkolwiek materii z duszą nieśmiertelną VII Sąd powszechny i odnowienie świata Według klasycznej eschatologii będzie to jakby powtórny sąd po sądzie szczegółowym. Ewangelia Mateusza mówi, że Chrystus zasiądzie na tronie i rozdzieli dobrych od złych, tak jak rozdziela się kozły od owiec. Natomiast nowa teologia mówi, że po sądzie szczegółowym nie jest potrzebny drugi sąd. Tak więc, sąd powszechny nastąpi, ale nie jako sądzenie. Będzie to ujawnienie chwały Chrystusa i uświadomienie sobie przez ludzi pewnych zakrytych dróg bożych, uwarunkowań społecznych i historycznych. 147 Nowe sugestie odnośnie przemiany wszechświata. Oczekujemy odnowienia świata. Zaznacza się ciągłość miedzy tym, a przyszłym światem (nasz świat ulegnie przemianie, a nie całkowitemu zniszczeniu). Przemiana ta dokonuje się także przez nasze ręce – już teraz. Nastanie „nowe niebo i nowa ziemia”. Tak ja z momentem Wcielenia rozpoczęły się czasy ostateczne, tak z momentem zmartwychwstania Chrystusa rozpoczęła się odmiana tego świata. Eucharystia jest znakiem odmiany. W tym momencie odmienia się świat materialny. 148
