ZSA Prawa człowieka- zagadnienia wstępne
advertisement
Prawa Człowieka i systemy ich ochrony Niestacjonarne Studia Administracji 2016/2017 semestr zimowy Prawa człowieka- geneza, podział, funkcje 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Prawo a wolność Definicja pojęcia praw człowieka Cechy szczególne praw człowieka Funkcje praw człowieka Obowiązywanie praw człowieka Podział praw człowieka Geneza Wpływ filozofii na rozwój praw człowieka Źródła praw człowieka Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Prawo Karta Praw Wirginii – 12 czerwca 1776 r. Article I That all men are by nature equally free and independent, and have certain inherent rights, of which, when they enter into a state of society, they cannot, by any compact, deprive or divest their posterity; namely, the enjoyment of life and liberty, with the means of acquiring and possessing property, and pursuing and obtaining happiness and safety. Artykuł I Wszyscy ludzie są z natury jednakowo wolni i niezależni oraz posiadają pewne przyrodzone prawa. Z chwilą powstania społeczeństwa niemożliwe jest odebranie tych praw przyszłym pokoleniom na podstawie jakiejkolwiek konwencji. Prawa te obejmują prawo do życia i wolności osobistej, do środków zdobywania i posiadania własności, oraz do dążenia i osiągania szczęścia i bezpieczeństwa. Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Wolność Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (26 sierpnia 1789 r.) Artykuł IV Wolność polega na możności czynienia wszystkiego, co nie szkodzi drugiemu; w ten sposób wykonywanie praw naturalnych każdego człowieka nie ma innych granic niż te, które zapewniają korzystanie z takich samych praw innym członkom społeczeństwa. Granice te może określać tylko ustawa. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (1948 r.) Artykuł 29 ust. 2 W korzystaniu ze swych praw i wolności każdy człowiek podlega jedynie takim ograniczeniom, które są ustalone przez prawo wyłącznie w celu zapewnienia odpowiedniego uznania i poszanowania praw i wolności innych i w celu uczynienia zadość słusznym wymogom moralności, porządku publicznego i powszechnego dobrobytu demokratycznego społeczeństwa. Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Prawo a wolność Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Prawa człowieka „Prawa człowieka to powszechne prawa moralne o charakterze podstawowym, przynależne każdej jednostce w jej kontaktach z państwem” W. Osiatyński „Wolności, środki ochrony oraz świadczenia, których respektowania właśnie jako praw, zgodnie ze współcześnie respektowanymi wolnościami, wszyscy ludzie powinni się móc domagać od społeczeństwa, w którym żyją” Encyclopedia of Public International Law Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Prawa człowieka „doniosłe prawa, które służą jednostce filozoficznej odnoszącej się do jej pozycji filozoficzna), czy też służą jej w międzynarodowego, wewnątrzkrajowego (płaszczyzna prawna)” według jakiejś koncepcji w państwie (płaszczyzna świetle norm prawa lub ponadnarodowego Z. Hołda Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Prawa człowieka Prawa człowieka opierają się na następujących tezach: 1. Każda władza jest ograniczona 2. Każda jednostka posiada sferę autonomii, do której nie ma dostępu żadna władza 3. Każda jednostka może domagać się od państwa ochrony jej praw Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Prawa Człowieka powszechne niepodzielne pierwotne przyrodzone niezbywalne Prawa człowieka chronią najwyższe wartości, do których możemy zaliczyć między innymi: wolność, równość, godność Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Prawa człowieka- funkcje 1. Ochrona wolności jednostki przed jej naruszeniem przez państwo 2. Konieczność stworzenia przez państwo możliwości realizacji praw jednostki 3. Ochrona przez państwo praw i wolności jednostki przed ich naruszeniem ze strony innych jednostek Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Prawa człowieka- płaszczyzna obowiązywania Wertykalne Horyzontalne Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Prawa człowieka - podział Prawa człowieka Materialne Zalicza się do nich wolności i prawa przysługujące człowiekowi, takie jak np. prawo do życia, nauki, wolność słowa, wyznania, Proceduralne Pozwalają jednostce wyegzekwować przestrzeganie jej praw i wolności np. prawo do sprawiedliwego procesu, prawo do rozpatrzenia sprawy bez zbędnej zwłoki, zakaz tortur Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Generacje praw człowieka Prawa człowieka - podział I generacja II generacja III generacja Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego I generacja – prawa obywatelskie i polityczne • Określa się je również jako prawa wolnościowe • Wywodzą się już z Oświecenia • Zalicza się do nich między innymi: prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego; zakaz dyskryminacji; zakaz niewolnictwa, poddaństwa oraz tortur; prawo do sądu; zakaz arbitralnego zatrzymania, aresztowania lub wygnania; ochronę życia prywatnego i rodzinnego; wolność poruszania się; prawo azylu; prawo do obywatelstwa; prawo do zawierania związku małżeńskiego i zakładania rodziny; prawo własności; prawo do wolności poglądów i wypowiedzi; prawa wyborcze; wolność stowarzyszania się i zgromadzeń, prawo dostępu do urzędów publicznych Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego II generacja – prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne • Po raz pierwszy pojawiły się w ustawodawstwie państw Europy Zachodniej w XIX wieku • Katalog praw drugiej generacji obejmuje m.in.: prawo do zabezpieczenia społecznego, do pracy i swobodnego wyboru zatrudnienia; prawo do korzystania ze słusznych i korzystnych warunków pracy, prawo do równej płacy za pracę jednakowej wartości; prawo do tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich; prawo do strajku, prawo do nauki, prawo do dostatecznego poziomu życia oraz prawo do swobodnego uczestnictwa w życiu kulturalnym wspólnoty, korzystania z osiągnięć postępu naukowego, prawo do ochrony twórczości naukowej, artystycznej i literackiej, wolność prowadzenia badań naukowych i działalności twórczej, a także rozwijania kontaktów i współpracy międzynarodowej w dziedzinie nauki i kultury. Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego III generacja – prawa kolektywne (solidarnościowe) • Najmłodsza generacja praw • Wielu badaczy poddaje w wątpliwość ich wyróżnienie • Zaliczamy do nich: prawo narodów do samostanowienia, prawo do pokoju, prawo do rozwoju, prawo do czystego środowiska naturalnego, prawo do komunikowania się, prawo do korzystania z dziedzictwa kulturowego. Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Rozwój praw człowieka Idealizacja Konceptualizacja Normatywizacja Konstytucjonalizacja Internacjonalizacja Realizacja Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Geneza praw człowieka • Starożytna Grecja- szczególna rola stoików i sofistów, wyróżnienie praw naturalnych i stanowionych • Średniowieczna filozofia chrześcijańska • Magna Charta Libertatum • Odrodzenie- szczególny rozwój w Anglii (Bill of rights, Habeas Corpus Act) • Oświecenie- umowa społeczna jako podstawa równości i wolności • 1776 – Deklaracja Niepodległości – uznanie praw naturalnych za niezbywalne, uzasadnienie prawa do oporu, • Poprawki do Konstytucji Stanów Zjednoczonych- pierwszy rozbudowany katalog praw człowiela Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Geneza praw człowieka • 1789- Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela „nieznajomość i lekceważenie praw człowieka są przyczynami nieszczęść i korupcji rządów, co zrodziło konieczność wyrażenia w uroczystej deklaracji naturalnych, niezbywalnych i świętych praw człowieka” • XIX wiek – odwrót od idei praw człowieka na rzecz utylitaryzmu i idealizmu • Rozwój ustawodawstwa socjalnego na przełomie wieków • Upadek praw człowieka w trakcie I i II wojny światowej • Rozwój idei praw człowieka po 1945 r. • 1948- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka • „druga rewolucja praw człowieka” – lata ’60 i ’70 Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Wpływ filozofii na rozwój praw człowieka • Stoicy i sofiści potrzeba odróżnienia naturalnych praw natury od praw stanowionych przez władzę równość obywateli oraz prawo do posiadania przez nich własnych poglądów człowiek jest istotą niezależną od państwa, człowiek nie może być właścicielem drugiego człowieka, wolność to władza do decydowania o sobie samym • Filozofia chrześcijańska „Wtem nadszedł ktoś i oznajmił im: «Ci ludzie, których wtrąciliście do więzienia, znajdują się w świątyni i nauczają lud». Wtedy dowódca straży poszedł ze sługami i przyprowadził ich (…). Przyprowadziwszy ich stawili przed Sanhedrynem, a arcykapłan zapytał: «Zakazaliśmy wam surowo, abyście nie nauczali w to imię, a oto napełniliście Jerozolimę waszą nauką i chcecie ściągnąć na nas krew tego Człowieka?» «Trzeba bardziej słuchać Boga niż ludzi» odpowiedział Piotr i Apostołowie.” (Dz 5, 25-29) Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Wpływ filozofii na rozwój praw człowieka • Liberałowie angielscy – J. Locke, T. Hobbes, J. Milton władza państwowa zostaje powołana przez jednostki i wywodzi się z umowy zawartej między równymi i wolnymi ludźmi, gotowymi zrzec się części swej naturalnej wolności w zamian za gwarancje wygody, bezpieczeństwa, pokojowego współżycia, ochrony własności prawa naturalne są nieodłącznie związane z istotą człowieczeństwa, a celem umowy społecznej jest ich wzmocnienie • J. J. Rousseau - celem umowy społecznej jest tworzenie prawa pozytywnego oraz gwarantowanie wolności i innych praw • I. Kant – pierwotność i nadrzędność prawa naturalnego nad prawem legalnym Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Wpływ filozofii na rozwój praw człowieka Formuła Radbrucha „Konflikt między sprawiedliwością i bezpieczeństwem prawnym należałoby rozwiązać w ten sposób, ażeby prawo pozytywne zagwarantowane przez ustawodawstwo i władzę państwową miało pierwszeństwo również wtedy, gdy treściowo jest niesprawiedliwe i niecelowe, chyba że sprzeczność z ustawy pozytywnej ze sprawiedliwością osiąga taki stopień, że ustawa jako prawo niesprawiedliwe powinna ustąpić sprawiedliwości.” (G. Radbruch, Ustawowe bezprawie i ponadustawowe prawo, przekład: J. Stelmach, [w:] K. Płeszka, J. Sarkowicz, J. Stelmach (oprac.), Współczesna teoria i filozofia prawa na Zachodzie Europy, Kraków 1985) Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Źródła praw człowieka 1. Umowy międzynarodowe a) Wielostronne Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych Konwencja o Prawach Dziecka b) Dwustronne Umowy bilateralne np. o wzajemnej pomocy prawnej, uznawaniu dyplomów itd. a) Uniwersalne System ONZ b) Regionalne System Rady Europy Unia Europejska Unia Afrykańska Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Źródła praw człowieka 2) Konstytucje państw Art. 31. Konstytucji RP 1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej. 2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. 3) Ustawy Ustawa o dostępie do informacji publicznej Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego Dominika Kuźnicka, Katedra Prawa Konstytucyjnego
