Królik R., Ruta R.

Acta entomologica silesiana
Vol. 24 (online 007): 1–8
ISSN 1230-7777, ISSN 2353-1703 (online)
Bytom, March 22, 2016
Ropalodontus novorossicus Reitter, 1901 – nowy w faunie Polski
gatunek chrząszcza oraz uwagi o rozsiedleniu w Polsce gatunków
z rodzaju Ropalodontus Mellié, 1847 (Coleoptera: Ciidae)
Roman Królik1, Rafał Ruta2
2
1
Ligota Zamecka 56a, 46-200 Kluczbork, e-mail: [email protected]
Katedra Bioróżnorodności i Taksonomii Ewolucyjnej, Uniwersytet Wrocławski, Przybyszewskiego
63/77, 51-148 Wrocław, e-mail: [email protected]
ABSTRACT. Ropalodontus novorossicus Reitter, 1901 – a species of beetle new to the Polish fauna and
new data on the occurrence of Ropalodontus Mellié, 1847 (Coleoptera: Ciidae).
Ropalodontus novorossicus is recorded from Poland for the first time from a riparian forest in the River Odra
valley near Krapkowice. New localities of Polish Ropalodontus species are presented. An identification key
and biological comments are given.
KEY WORDS: Tenebrionoidea, Ropalodontus baudueri, Ropalodontus novorossicus, Ropalodontus
perforatus, Ropalodontus strandi, Trametes gallica, new records, faunistics, key.
WSTĘP
Ropalodontus Mellié, 1847 (Ryc. 1-4) to niewielki rodzaj, liczący tylko 11 gatunków,
z czego 8 znanych jest z Zachodniej Palearktyki. W Europie występuje 5 gatunków,
z których 3 wykazano do tej pory z Polski: Ropalodontus perforatus (Gyllenhal, 1813),
Ropalodontus baudueri Abeille de Perrin, 1874 oraz Ropalodontus strandi Lohse, 1969
(Kubisz et al. 2015). W 2014 roku udało się odkryć w Polsce stanowisko kolejnego,
czwartego gatunku: Ropalodontus novorossicus Reitter, 1901.
Wobec braku w polskiej literaturze klucza do oznaczania Ciidae, umieszczono
w niniejszej pracy klucz umożliwiający oznaczenie krajowych przedstawicieli rodzaju.
O ile nie zaznaczono inaczej, okazy dowodowe znajdują się w kolekcjach autorów.
Następujące skróty oznaczają: coll. – kolekcja; ex., exx. – okaz, okazy; IBL – Zakład
Ochrony Lasu, Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie Starym; KBTE – Katedra
Bioróżnorodności i Taksonomii Ewolucyjnej, Uniwersytet Wrocławski; leg.– odłowił;
MIZ – Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa; P. N. – park narodowy; rez.
– rezerwat; RK – R. Królik; RR – R. Ruta, USMB – Muzeum Górnośląskie w Bytomiu.
CZĘŚĆ FAUNISTYCZNA
Ropalodontus baudueri Abeille de Perrin, 1874
Bardzo rzadko spotykany gatunek o słabo poznanej bionomii i ekologii. Notowany
poza Polską z Austrii, Danii, Francji, Grecji, Niemiec, Rosji, Rumunii, Słowacji,
Ukrainy i Węgier (Drogvalenko; Jelínek 2008). W Polsce znany do tej pory jedynie
z pojedynczych znalezisk w trzech krainach: Nizina Mazowiecka – okazy chwytane były
pod koniec XIX wieku na suchej topoli (Królik 2008), Góry Świętokrzyskie (Borowski
2007) oraz Roztocze – okaz pozyskano z drobnej huby rosnącej na silnie wysuszonej
kłodzie sosnowej (Borowiec 1991).
1
Acta ent. siles. 24 (online 007)
Bytom, March 22, 2016
Nowe stanowiska:
Góry Świętokrzyskie: rez. Chełmowa Góra [EB03], 19.09.2010, 4♂, 1♀ na owocniku
hubiaka pospolitego – Fomes fomentarius (L.) Fr. przy pniu buka – Fagus sylvatica L.,
w towarzystwie R. perforatus i R. strandi, leg. RK.
Pieniny: Krościenko nad Dunajcem, Szczawi Potok [DV57], 27.07.1949, 1 ex., leg. R.
Bielawski, coll. MIZ.
Gatunek nowy dla Pienin.
Ropalodontus novorossicus Reitter, 1901
Gatunek o niedostatecznie poznanym rozsiedleniu, podawany do tej pory z Austrii, Czech,
Francji, Grecji, Rosji, Szwajcarii, Ukrainy i Włoch (Drogvalenko, Reibnitz 1999, Callot
& Reibnitz 2008, Jelínek 2008). R. novorossicus rozwija się w owocnikach grzyba Trametes
(=Coriolopsis) gallica Fr., porastającego najczęściej drewno jesionu Fraxinus sp., rzadziej
inne gatunki liściaste (Reibnitz 1999). Jego owocniki o rozpostarto-odgiętym kształcie
w większych skupiskach porastają martwe drewno liściaste. Trametes gallica jest gatunkiem
dość rzadko spotykanym w Polsce, na Czerwonej liście grzybów wielkoowocnikowych
w Polsce (Wojewoda, Ławrynowicz 2006) posiada status: R – rzadki. R. novorossicus
został po raz pierwszy w Polsce znaleziony na poniższym stanowisku:
Górny Śląsk: Żywocice ad Krapkowice [YR19], Nadl. Prószków, oddz. 759g, koordynaty
stanowiska: 50.4585° N, 17.9965° E, 19.06.2014, 2♂, 2♀ z owocników hub porastających
leżącą na ziemi gałąź dębu – Quercus sp., leg. RK; 15.11.2014, 8 exx., z owocników
huby Trametes gallica Fr. porastających martwe gałęzie jesionu – Fraxinus excelsior
L., leg. RK i RR (Ryc. 5, 6). Z zebranych owocników huby uzyskano drogą hodowli
kilkadziesiąt kolejnych okazów (coll. USMB i KBTE). Stanowisko znajduje się w lesie
o charakterze przejściowym między łęgiem i grądem (Adamski et al. 2000) położonym
w dolinie Odry. Drzewostan składa się z dębów w wieku ok. 150 lat, jesionów
w wieku około 100 lat, a także olch i dębów w wieku 80 lat (dane za: Bank Danych
o Lasach, www.bdl.lasy.gov.pl). Dość licznie występują martwe gałęzie drzew, zwłaszcza
jesionów, które są miejscami obficie porośnięte przez Trametes gallica.
Ropalodontus perforatus (Gyllenhal, 1813)
Nierzadki gatunek, rozsiedlony prawie na całym kontynencie europejskim, na północy
sięga poza koło podbiegunowe, na południu zasiedla najczęściej tereny górskie,
podawany również z Kaukazu (Burakowski et al. 1987, Reibnitz 1999). Doniesienia
o występowaniu w europejskiej części Rosji, na Syberii i na Dalekim Wschodzie odnoszą
się prawdopodobnie do R. strandi (Nikitsky & Schigel 2004). Występowanie w Japonii
i północno-wschodnich Chinach (Jelínek 2008), w kontekście wcześniejszych rozważań
wymaga weryfikacji. W Polsce poławiany najczęściej na hubiaku pospolitym – F.
fomentarius, na buku F. sylvatica. Nie został podany jeszcze z kilku krain.
Nowe stanowiska:
Pojezierze Pomorskie: rez. Bielinek nad Odrą [VU46], 28.06.2010, 1 ex., leg. RR; Płociczno
SE [WV70], 10.07.2002, 1 ex. z owocnika F. fomentarius na starej brzozie, leg. RR; Tuczno
[WU79], z brzozy przy drodze nad jezioro Tuczno, 26.09.1998, 1 ex., leg. RR; Czapla vic.
[XV00], 3.06.2000, 3 exx., leg. RR; Bukowa Góra [XV10] ad Tarnowo, 3.06.2000, 1 ex.,
leg. RR; Piła vic., oddz. 172 [XU19], 19.09.2001, 1 ex., leg. RR.
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: rez. Buczyna Szprotawska [WT40], 19.05.2007, 2 exx.,
2
Acta ent. siles. 24 (online 007)
Bytom, March 22, 2016
leg. RR; OChK Dąbrowy Krotoszyńskie, rez. Buczyna Helenopol [XT62] ad Zduny,
3.06.2009, 2 exx., leg. A. Melke.
Sudety Zachodnie: Góry Bialskie, Góra Kowadło ad Bielice [XR46], 18.09.2014, 2♂
z owocnika F. fomentarius na buku – F. sylvatica, leg. RK.
Wyżyna Krakowsko-Wieluńska: Ojców [DA16], 19.05.2006, 1 ex., leg. RR; Ojcowski P. N.,
Chełmowa Góra [DA16], buki, 2.04.2006, 5 exx., leg. L. Buchholz i RR.
Gatunek nowy dla Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej i Sudetów Zachodnich.
Ropalodontus strandi Lohse, 1969
Gatunek stosunkowo niedawno wykazany z Polski (Królik 1999). W Europie znany z Finlandii
i Norwegii, skąd został opisany, Szwecji, Polski i obszarów położonych dalej na wschód
aż po Daleki Wschód (Jelínek 2008, Kubisz et al. 2015). Bionomia i grzyby żywicielskie
podobne jak u poprzedniego gatunku, często oba gatunki współwystępują w tych samych
owocnikach. Poniżej przedstawiono kolejne stanowiska w Polsce.
Nowe stanowiska:
Nizina Wielkopolsko-Kujawska: Biedrusko ad Poznań [XU32], 23.03.1998, 2 exx., w hubie
na pniaku, leg. Sz. Konwerski.
Podlasie: Biebrzański P. N., Gugny [FE01], 28.03.2010, 3 exx. z owocników F. fomentarius,
leg. C. Bystrowski, coll. IBL.
Puszcza Białowieska: przy drodze Hajnówka – Białowieża [FD84], 27.04.2002, 1 ex., leg.
RR; Białowieża [FD94], 27.04.2002, 1 ex., leg. RR; Browska Droga [FD94], 19.09.2004,
1 ex., leg. RR, 30.12. 2003, 4 exx., leg. RR.
Wzgórza Trzebnickie: Malin [XS47], park, 13.04.2008, 4 exx., leg. RR i K. Żuk.
Góry Świętokrzyskie: rez. Białe Ługi [DB82], 8.07.2007, 1 ex., leg. RR.
Bieszczady: Smerek ad Wetlina [FV04], 27.07.2002, 1♂ z owocnika huby na buku – F.
sylvatica, leg. RK.
Nowy dla Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej, Podlasia, Wzgórz Trzebnickich i Bieszczadów.
KLUCZ DO OZNACZANIA OWADÓW DOSKONAŁYCH
Chrząszcze z rodzaju Ropalodontus wyróżniają się od przedstawicieli pozostałych
krajowych rodzajów następującymi cechami: przedpiersie przed przednimi biodrami
zagłębione; wyrostek przedpiersia nie sięga dalej niż do środka bioder; tylny brzeg
przedpiersia pośrodku kątowato załamany z różnie ukształtowanym wierzchołkiem
(ważna cecha diagnostyczna); przednie biodra stożkowate, silnie wystają ponad
powierzchnię przedpiersia; golenie przednich nóg w części dystalnej z wyraźnym
rozszerzeniem, zaopatrzonym w wieniec kolców (Ryc. 7); pokrywy dość grubo, w miarę
równomiernie punktowane (zwykle mocniej niż przedplecze); górna powierzchnia ciała
z długim, odstającym owłosieniem; pierwszy widoczny sternit odwłoka u samców,
w przedniej części z płatowatym, trójkątnym wyrostkiem, skierowanym wierzchołkiem
do tyłu, częściowo zakrywającym owłosioną jamkę; na nadustku samców występują dwa
stożkowate ząbki; czułki 10-członowe, buławka 3-członowa.
U niektórych gatunków z rodzaju Ropalodontus samce posiadają na przednim brzegu
przedplecza różnie ukształtowane, często wywinięte ku górze parzyste wyrostki (spośród
krajowych gatunków takie wyrostki występują tylko u R. novorossicus). Pewne trudności
3
Bytom, March 22, 2016
Acta ent. siles. 24 (online 007)
w oznaczaniu gatunków może sprawiać fakt, że w rodzaju Ropalodontus (podobnie jak
u wielu innych przedstawicieli Ciidae) występuje duża zmienność samców, wyrażająca
się różnym stopniem wykształcenia cech dymorfizmu płciowego na przedpleczu
i nadustku w obrębie tego samego gatunku. W lokalnej populacji występują osobniki
o różnym stopniu wykształcenia wymienionych cech.
1. Przedpiersie przed przednimi biodrami znacznie krótsze niż szerokość buławki czułków (Ryc.
8, 9); przedplecze błyszczące, bez wyraźnej mikrorzeźby między punktowaniem, niekiedy
„tłusto” opalizujące; w pełni wybarwione chrząszcze ciemnobrązowe z jaśniejszymi odnóżami
i czułkami; przedni brzeg przedplecza u samców regularnie zaokrąglony ............................. 2
–. Przedpiersie przed przednimi biodrami relatywnie dłuższe, niemalże równe szerokości buławki
czułków (Ryc. 10, 11); przedplecze bez wyraźnego połysku, z mniej lub bardziej widoczną
mikrorzeźbą między punktowaniem, przynajmniej na jego bokach; przedni brzeg przedplecza
u samców czasem zaopatrzony w parę wyrostków (Ryc. 3) lub tylko delikatnie wykrojony
na przednim brzegu; chrząszcze jaśniej ubarwione lub przynajmniej tylna część pokryw
jaśniejsza od przedplecza …………................................…………………………………… 3
2. Powierzchnia przedplecza i pokryw grubo i gęsto punktowana; na przedpleczu przestrzenie
między punktami wyraźnie mniejsze od średnicy punktów (Ryc. 2); wyrostek tylnego brzegu
przedpiersia przed przednimi biodrami słabo zaznaczony, jego boki tworzą kąt rozwarty (Ryc.
9); ciało smuklejsze, ponad 2,2 razy dłuższe od szerokości; przeciętnie mniejszy: 1,2 – 2,0
mm ................................................................................. baudueri Abeille de Perrin, 1874
–. Powierzchnia przedplecza i pokryw delikatniej i rzadziej punktowana; na przedpleczu
przestrzenie między punktami większe od średnicy punktów (Ryc. 1); tylny brzeg przedpiersia
wyciągnięty w ostry szpic (Ryc. 8); bardziej krępy, ciało co najwyżej 2,2 razy dłuższe od swej
szerokości; przeciętnie większy: 1,8 – 2,2 mm ………….... perforatus (Gyllenhal, 1813)
3. Przedplecze matowe, z wyraźną mikrorzeźbą między punktowaniem; przedni brzeg przedplecza
samca z dwoma, lekko wywiniętymi do góry wyrostkami (Ryc. 3), które u niektórych,
przeciętnie mniejszych samców mogą zanikać; boki wyrostka na tylnym brzegu przedpiersia,
przed przednimi biodrami tworzą kąt rozwarty (Ryc. 10); owłosienie pokryw krótkie, długość
włosków niewiele większa od odległości między punktami na pokrywach; przedplecze zwykle
ciemniej ubarwione od wierzchołka pokryw; buławka czułków przyciemniona; długość ciała:
1,7 – 2,2 mm ............................................................................ novorossicus Reitter, 1901
–. Przedplecze z delikatną mikrorzeźbą, dobrze widoczną na jego bokach; jego przedni brzeg
u samca bez wyrostków (Ryc. 4), sporadycznie przedplecze delikatnie wykrojone na przednim
brzegu; boki wyrostka na tylnym brzegu przedpiersia tworzą w przybliżeniu kąt prosty;
owłosienie pokryw dłuższe; ubarwienie górnej powierzchni ciała jednolicie rdzawobrązowe;
czułki jednobarwne, żółte; długość ciała: 1,7 – 2,2 mm ......................... strandi Lohse, 1969
PODSUMOWANIE
Spośród czterech znanych obecnie z Polski przedstawicieli rodzaju Ropalodontus,
najszerzej rozsiedlony jest R. perforatus, znany z licznych stanowisk w całej Polsce,
żerujący na hubiaku pospolitym Fomes fomentarius. Ropalodonus strandi, podobnie jak
R. perforatus rozwija się na hubiaku F. fomentarius. Uważany jest za gatunek rzadko
w Polsce spotykany, choć przytoczone w pracy stanowiska wskazują na jego szerokie
4
Acta ent. siles. 24 (online 007)
Bytom, March 22, 2016
rozmieszczenie. Znacznie rzadziej spotykanym gatunkiem jest R. baudueri, który
stwierdzony był w Polsce zaledwie kilkukrotnie. Niewiele wiadomo o jego preferencjach
pokarmowych, choć współczesne obserwacje z Gór Świętokrzyskich wskazują, że
podobnie jak dwa wcześniej omówione gatunki, może rozwijać się na hubiaku pospolitym.
Prawdopodobnie spektrum grzybów żywicielskich R. baudueri jest jednak szersze,
na co wskazują obserwacje Borowca (1991). Ropalodontus novorossicus różni się od
innych środkowoeuropejskich przedstawicieli rodzaju preferencjami pokarmowymi
– najprawdopodobniej jest monofagiem Trametes gallica, grzyba znanego w Polsce
z kilkunastu stanowisk (Wojewoda 2003). Trametes gallica występuje w nadrzecznych
lasach liściastych, ale także w parkach, na cmentarzach i drzewach przydrożnych, gdzie
rozwija się na żywych bądź martwych drzewach liściastych (klonach, olszach, bukach,
jesionach, topolach, wierzbach i wiązach) (Wojewoda 2003). Poszukiwania w podobnych
siedliskach z dużym prawdopodobieństwem pozwolą odnaleźć kolejne stanowiska R.
novorossicus w Polsce.
Ryc. 1–4. Ropalodontus, imagines (wg Borowiec 2015): 1 – R. perforatus, 2 – R. baudueri, 3 – R. novorossicus
samiec, 4 – R. strandi samiec.
Figs. 1–4. Ropalodontus, adults (by Borowiec 2015): 1 – R. perforatus, 2 – R. baudueri, 3 – R. novorossicus
male, 4 – R. strandi male.
Ryc. 5. Imago Ropalodontus novorossicus na Trametes gallica (Żywocice, 14.11.2014).
Fig. 5. An adult of Ropalodontus novorossicus on Trametes gallica (Żywocice, 14.11.2014).
5
Acta ent. siles. 24 (online 007)
Bytom, March 22, 2016
Ryc. 6. Stanowisko Ropalodontus novorossicus w Żywocicach, 14.11.2014: u góry – widok ogólny, na dole
– gałąź porośnięta przez T. gallica.
Fig. 6. Locality of Ropalodontus novorossicus in Żywocice, 14.11.2014: at the top – a general view, at the
bottom – a branch overgrown with T. gallica.
6
Acta ent. siles. 24 (online 007)
Bytom, March 22, 2016
Ryc. 7. Przednia noga Ropalodontus perforatus.
Fig. 7. Fore leg of Ropalodontus perforatus.
Ryc. 8–11. Ropalodontus, przedpiersie: 8 – R. perforatus, 9 – R. baudueri, 10 – R. novorossicus, 11 – R. strandi.
Figs. 8–11. Ropalodontus, prosternum: 8 – R. perforatus, 9 – R. baudueri, 10 – R. novorossicus, 11 – R. strandi.
7
Bytom, March 22, 2016
Acta ent. siles. 24 (online 007)
PODZIĘKOWANIA
Osobom i instytucjom wymienionym w tekście dziękujemy za udostępnienie okazów
i kolekcji. Prof. dr. hab. Lechowi Borowcowi (Katedra Bioróżnorodności i Taksonomii
Ewolucyjnej U. Wr.) dziękujemy za udostępnienie zdjęć spreparowanych imagines. Dr.
Markowi Halamie (Muzeum Przyrodnicze U. Wr.) dziękujemy za oznaczenie Trametes
gallica.
PIŚMIENNICTWO
Adamski A., Benz R., Borysiak J., Dister E., Dunajski A., Foral M., Günther-Diringer D., Hamplová V.,
Jarošek R., Jermaczek A., Kalisiński M., Korol R., Koutecká V., Krukowski M., Kusznierz J., Lojkásek
B., Neuschlová Š., Nieznański P., Obrdlík P., Pavelka K., Rast G., Schneider E., Smoczyk M., Świerkosz
K., Wróbel D. 2000. Atlas obszarów zalewowych Odry. WWF-Auen-Institut. (wersja on-line: http://atlas.
odra.pl/)
Borowiec L. 1991. Nowe i rzadkie dla Polski gatunki chrząszczy (Coleoptera). Wiadomości entomologiczne
10: 198–205.
Borowiec L. 2015. Rodzaj: Ropalodontus Mellié, 1847. Iconographia Coleopterorum Poloniae. Chrząszcze
Polski. Last modification 08 April 2015, accessed 29 February 2016. http://www.colpolon.biol.uni.wroc.
pl/ropalodontus.htm
Borowski J. 2007. Waloryzacja drzewostanów Gór Świętokrzyskich przy wykorzystaniu mycetobiontycznych
chrząszczy grzybów nadrzewnych. pp. 119–147, In: Borowski J., Mazur S. (Eds.), Waloryzacja
ekosystemów leśnych Gór Świętokrzyskich metodą zooindykacyjną. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1987. Chrząszcze . Coleoptera, Cucujoidea, część 3. Katalog
Fauny Polski, Warszawa, XXIII, 14: 1–309.
Callot H., Reibnitz J. 2008. Deux nouveaux Ciidae pour la faune de France: Ropalodontus novorossicus
Reitter, 1902 et Cis hanseni Strand, 1965. Confirmation de la présence de Cis fissicornis Mellié, 1848
en Alsace (Coleoptera Ciidae). L’ Entomologiste 64, 4: 229–231.
Drogvalenko A. [brak daty]. Check list Ciidae Ukraine. Accessed 03 January 2016. http://www.ciidae.
com/873/check-list-ciidae-ukraine
Jelínek J. 2008. Family Ciidae Leach, 1819. pp. 55-62, In: Löbl I., Smetana A. (Eds.), Catalogue of Palaearctic
Coleoptera. Vol. 5: Tenebrionoidea. Apollo Books, Stenstrup.
Kompantsev A.V. 2003. Preliminary list of the species of the family Ciidae of Russia. Last modification
January, 2003, accessed 03 January 2016. http://www.zin.ru/Animalia/Coleoptera/eng/ciid_ru.htm
Kubisz D., Iwan D., Tykarski P. 2015. Tenebrionoidea: Mycetophagidae, Ciidae, Mordellidae, Zopheridae,
Meloidae, Pyrochroidae, Salpingidae, Anthicidae. Critical checklist, distribution in Poland and metaanalysis. Coleoptera Poloniae, Vol. 3. University of Warsaw – Faculty of Biology & Natura optima dux
Foundation, Warszawa, 744 pp.
Królik R. 1999. Rhopalodontus strandi Lohse, 1969 i Cis hanseni Strand, 1965 – nowe dla fauny Polski
gatunki chrząszczy oraz nowe dane o rozmieszczeniu i ekologii kilkudziesięciu innych gatunków
z rodziny Ciidae (Coleoptera). Wiadomości entomologiczne 18: 69–76.
Królik R. 2008. Ciidae (Coleoptera) w kolekcji Wojciecha Mączyńskiego. Acta entomologica silesiana 16:
29–34.
Nikitsky N. B., Schigel D. S. 2004. Beetles in polypores of the Moscow region, Russia: checklist and ecological
notes. Entomologica Fennica 15: 6–22.
Reibnitz J. 1999. Verbreitung und Lebensräume der Baumschwammfresser Südwestdeutschlands (Coleoptera:
Cisidae). Mitteilungen Entomologischer Verein Stuttgart 34: 1–76.
Wojewoda W. 2003. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Różnorodność
biologiczna Polski, tom 7. Instytut Botaniki PAN, Kraków, 1–812.
Wojewoda W., Ławrynowicz M. 2006. Czerwona lista grzybów wielkoowocnikowych w Polsce In: Mirek Z.,
Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z. (Eds.), Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Polska Akademia
Nauk, Instytut Botaniki im. W. Szafera. Kraków: 1–99.
Accepted: 3 March 2016; published: 22 March 2016
Licensed under a Creative Commons Attribution License http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl
8