publikacja w formacie doc - Wojewódzki Urząd Pracy w Białymstoku
advertisement
Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W BIAŁYMSTOKU Poradnik dla osób pracujących, chcących znaleźć pracę lub założyć działalność gospodarczą w Irlandii Poradnik powstał po wizycie szkoleniowo – studyjnej pracowników Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Irlandii, dotyczącej rynku pracy, wspierania przedsiębiorczości oraz wdrażania EFS, w dniach 13-18.07.2008 r. Spis treści: I. 1. 2. 3. 4. II. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. III. 1. 2. 3. 4. IV. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. V. 1. 2. 3. 4. 5. VI. Wstęp, czyli… co warto wiedzieć, czego spróbować, co przeżyć w Irlandii WARTO WIEDZIEĆ… Informacje ogólne o Irlandii WARTO SPRÓBOWAĆ… Tradycyjna kuchnia irlandzka WARTO ZOBACZYĆ… Irlandia turystycznie WARTO PRZEŻYĆ… Irlandia kulturalnie Jak to się robi w Irlandii, czyli… Kowalski szuka i znajduje pracę na Zielonej Wyspie Co warto zrobić na początek – informacje wstępne Dobre CV i list motywacyjny – połowa sukcesu w znalezieniu pracy Jak szukać zatrudnienia poprzez irlandzkie urzędy pracy Umowa o pracę w Irlandii Czas pracy Urlop Wynagrodzenie za pracę, czyli ile można zarobić Wypowiedzenie pracy Podatki, czyli PAYE – Pay As You Earn Świadczenia socjalne dla pracujących w Irlandii Pięć rad Ralpha Victory’ego, pierwszego sekretarza ambasady Irlandii w Polsce, dotyczących tego jak znaleźć pracę Jak to się robi w Irlandii, czyli… Jak działa publiczny urząd pracy FAS – Krajowy Urząd ds. Szkoleń i Zatrudnienia Wzrost gospodarczy kraju a szkolenia Szkolenia dla osób bezrobotnych i poszukujących pracy Zwiększenie nacisku na podnoszenie kwalifikacji przez osoby pracujące Jak to się robi w Irlandii… ,czyli Kowalski zakłada firmę Liczy się pomysł Identyfikacja nowego produktu czy usługi Badanie rynku Biznes plan Pomysł, badanie, biznesplan… i co dalej? Pierwsze kroki w biznesie Formy prawne działalności gospodarczej w Irlandii Rejestracja w Krajowym Rejestrze Spółek Rejestracja w Urzędzie Skarbowym Co to jest PAYE Wybór systemu rachunkowego Wybór rodzaju ubezpieczenia Otwarcie konta bankowego Podatki Formularze skarbowe/podatek VAT Podatek akcyzowy Pozwolenia i licencje Bezpieczeństwo i Higiena Pracy Safe pass Stawki branżowe Karta C2 Związki zawodowe Co zrobić w przypadku odmowy zarejestrowania firmy lub innych problemów Przydatne źródła informacji Jak to się robi w Irlandii… , czyli wsparcie małego biznesu na Zielonej Wyspie – Rady Przedsiębiorczości Mały biznes – wielka sprawa Wsparcie na starcie Doradca prawdę Ci powie Gotówka w zasięgu ręki Sprzymierzeńcy z sąsiedztwa Dodatek specjalny, czyli… Europejski Fundusz Społeczny wspomaga cud gospodarczy w Irlandii I. Wstęp, czyli… co warto wiedzieć, czego spróbować, co przeżyć w Irlandii 1. WARTO WIEDZIEĆ… Informacje ogólne o Irlandii Irlandia należy do archipelagu Wysp Brytyjskich, jest trzecią pod względem wielkości wyspą w Europie. Jej całkowita powierzchnia wynosi 84,4 tys. km², a jej niezwykle malownicza i urozmaicona linia brzegowa, z licznymi klifami, które stanowią wizytówkę Zielonej Wyspy, ma długość 32 589 km. Od północy i zachodu oblewają ją wody Oceanu Atlantyckiego, natomiast na wschodzie i południowym wschodzie oddziela ją od Wielkiej Brytanii Morze Irlandzkie, Kanał Świętego Jerzego i Kanał Północny. Klimat Irlandii określa się jako typ klimatu umiarkowanego morskiego wilgotnego. Średnie temperatury powietrza wahają się między 4 a 7ºC w styczniu i lutym, od 14 do 16ºC w lipcu i sierpniu. Wybierając się do Irlandii poważnie należy potraktować irlandzkie powiedzenie, że na Zielonej Wyspie deszcz czasami pada tylko 2 razy w tygodniu – raz przez trzy dni, a drugi raz przez cztery. Warto pamiętać o zabraniu ciepłej, przeciwdeszczowej odzieży. Słoneczny poranek nie gwarantuje ciepłego, bezdeszczowego popołudnia. Irlandzkie sklepy z pamiątkami wypełnione są dowcipnymi podobiznami owiec, stanowiących jeden z podstawowych symboli Irlandii, bowiem skalista ziemia nie nadaje się do uprawy. Na wyspie więc rozpowszechniła się hodowla owiec, będących typowym elementem wiejskiego krajobrazu. Niewątpliwą ciekawostką wyspy są torfowiska, lecz niestety ich liczba zmniejsza się z każdym rokiem. Ciągnące się przez wiele kilometrów brązowe połacie z pozoru płaskiej ziemi, usianej gdzieniegdzie kopczykami schnącego torfu, można spotkać zwłaszcza na zachodzie i północnym zachodzie. Torf, który dawniej był głównym źródłem energii, obecnie staje się elementem folkloru oraz atrakcją turystyczną. Pod względem politycznym wyspa podzielona jest na: Republikę Irlandii, zajmującą większą powierzchnię, składającą się z 26 hrabstw (ze stolicą w Dublinie) i Irlandię Północną (sześć hrabstw), która jest częścią Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej ze stolicą w Belfaście. Irlandia to niepodległa autonomiczna republika (na mocy proklamacji parlamentu z 1948r., która weszła w życie rok później). Republika jest demokracją parlamentarną (system wielopartyjny), opartą na konstytucji z 1937 roku, prawie Unii Europejskiej, ustawodawstwie parlamentarnym i prawie zwyczajowym. Konstytucja opisuje władzę i funkcje prezydenta, izb parlamentu oraz rządu wraz z jego formą. Ustawa zasadnicza ustala również strukturę i zakres władzy sądowniczej oraz prawa obywatelskie. Czynne prawo wyborcze mają obywatele, którzy ukończyli 18. rok życia. Prawo bierne nabywają oni w wieku 21 lat. Głową państwa jest prezydent (obecnie trwa druga kadencja Mary McAleese), wybierany w głosowaniu powszechnym i bezpośrednim co 7 lat. Rola prezydenta jest głównie reprezentacyjna – ma on stać na straży konstytucji i reprezentować naród irlandzki na arenie zarówno krajowej, jak i międzynarodowej. Rolę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy parlament (Oireachtas). Jego kadencja nie może trwać dłużej niż pięć lat. Skład izby niższej, zwanej Izbą Deputowanych (Dáil Eireann), ustalany jest w wyborach bezpośrednich, powszechnych i proporcjonalnych. Zasiada w niej 166 posłów. W izbie tej główną rolę sprawują partie: Fianna Fail i Progressive Democrats (tworzą rządową koalicję mniejszościową) oraz Fine Gael i Latour Party (Partia Pracy). Rolę senatu, czyli izby wyższej, sprawuje Seanad Eireann. W jego skład wchodzi 60 członków, z czego 46-ciu wybieranych jest w okręgach wyborczych, opierających się na określonych grupach społeczno-zawodowych. Premier mianuje kolejnych jedenastu, natomiast pozostała trójka wybierana jest przez środowiska akademickie. Irlandzki senat sprawuje głównie rolę doradczą. Władza wykonawcza jest sprawowana przez rząd z premierem (Taoiseach), jako jego zwierzchnikiem. Powoływany jest on przez prezydenta na wniosek izby niższej, przed którą rząd odpowiada. Od połowy 1997 roku premierem Irlandii jest Bertie Ahern. Samorząd lokalny odpowiada z kolei za: mieszkalnictwo i budownictwo, transport drogowy i bezpieczeństwo, kanalizację, inicjatywy dotyczące rozwoju i kontroli nad nimi, rekreację, ochronę środowiska, rolnictwo, edukację i pomoc społeczną. Samorząd jest finansowany częściowo przez rząd, a częściowo przez lokalne źródła, w tym lokalne podatki. Gospodarka Republiki Irlandii opiera się głównie na przemyśle i rolnictwie. Irlandia należy do najszybciej rozwijających się krajów w UE, co zawdzięcza silnym przemianom ekonomicznym, które rozpoczęły się pod koniec lat 80 - tych. Wtedy to wszedł w życie program uprzemysławiania kraju, który został oparty głównie na obcym kapitale w postaci zagranicznych inwestycji. Prędkość przemian w Irlandii doskonale oddają wskaźniki PKB – w roku 1973, kiedy to dołączyła do EWG, jej PKB wynosił 59% średniej UE. W roku 2002 wzrósł on do aż 121% średniej. W latach ’90 bezrobocie na Zielonej Wyspie wynosiło 14%, podczas gdy w roku 2000, dzięki licznym reformom, ograniczono je do zaledwie 4%. Dynamika wzrostu realnego PKB Irlandii oscyluje rokrocznie w okolicach 4,5%, co na daną chwilę stanowi tempo dwukrotnie wyższe, niż te, którym wykazują się stare kraje UE. Wartość Produktu Krajowego Brutto wytworzonego w Irlandii na 2002 rok wynosi ok. €130 miliardów. Około 8% jego wartości powstało w rolnictwie i przemyśle rolnospożywczym, 42% w przemyśle wytwórczym, a pozostałe 50% PKB przypada na sektor usług. Wartość irlandzkiego eksportu towarów i usług wyniosła w tym czasie ponad €121 mld (96% PKB), a importu ok. € 97 mld. Łączne obroty wyniosły € 218 mld, co daje zawrotne 168% PKB. Sama nadwyżka obrotów handlowych wyniosła € 24 mld, co świadczy o ogromnej otwartości tamtejszej gospodarki i jej wybitnie pro-eksportowym charakterze. Irlandzka gospodarka opiera się głównie na zaawansowanych gałęziach przemysłu, które stanowią sektory: informatyczny, elektroniczny, chemiczny i farmaceutyczny. Szybki rozwój przemysłu wysokich technologii zawdzięcza ona głównie inwestycjom USA, dzięki którym jest najszybciej rozwijającym się pod tym względem krajem w Europie. Główne skupiska przemysłowe Irlandii to Dublin, Corcaigh, Gaillimh, Lumineach i Port Lairge. Rynek usług na wyspie najprężniej działa w dziedzinach telekomunikacyjnych, IT, finansowych oraz handlu elektronicznego. W dziedzinie handlu i przemysłu oprócz Stanów Zjednoczonych największymi partnerami Irlandii są Wielka Brytania, Niemcy i Francja. Obecnie ponad 70% produkcji przemysłowej republiki wytwarzane jest przez firmy zagraniczne. Tak wysokie uzależnienie od kapitału zagranicznego, mimo oczywistych korzyści, czyni irlandzką gospodarkę szczególnie podatną na zawirowania w światowym handlu. Układ gospodarki wolnorynkowej w Irlandii jest dosyć nietypowy – państwo wspiera i promuje rozwój prywatnych inicjatyw biznesowych, jednocześnie utrzymując silną kontrolę nad podstawowymi usługami i gałęziami gospodarki, mającymi znaczenie strategiczne. Irlandia przed przemianami gospodarczymi z lat ’90 ubiegłego wieku była głównie krajem rolniczym, co jest zauważalne również współcześnie. Na Zielonej Wyspie rolnictwo wciąż jest jednym z ważniejszych sektorów gospodarki. Jednakże jego udział w wytwarzaniu irlandzkiego PKB ciągle spada, a zatrudnienie w rolnictwie stale się zmniejsza. Sektor rolnospożywczy w 2002 roku zatrudniał 9,5% siły roboczej Irlandii, a eksport produktów rolnospożywczych stanowił 7,1% eksportu całkowitego. Z całej powierzchni kraju, która wynosi 6,9 milionów hektarów, użytki rolne zajmują prawie 5 milionów hektarów (co stanowi 72,5%), z tego 91% to łąki i pastwiska, a 9% obejmują grunty orne. Rolnictwo Irlandii jest wysoko zmechanizowane; średnia powierzchnia gospodarstwa to 32 hektary. W 2002 roku działalność rolną prowadziło 136 500 farm, co daje około 240 tys. zatrudnionych. Olbrzymią większość w rolnictwie stanowią małe gospodarstwa rolne. Powierzchnia przeznaczona pod uprawy rolnicze jest niewielka, za to wysoce produktywna. W rolnictwie pracuje wciąż 1/8 zawodowo czynnej ludności Irlandii. Szybki rozwój Irlandia zawdzięcza mądrej polityce gospodarczej, pomocy Unii, długoletnim zwolnieniom podatkowym, a także stosunkowo taniej sile roboczej. Przyniosło to korzyści przede wszystkim ośrodkom regionalnym, gdzie przemysł oparty jest głównie na przetwórstwie płodów rolnych. Rozwinął się przemysł zbożowo-młynarski, mleczarski, browarnictwo oraz produkcja wysoko procentowych alkoholi. Należy podkreślić, że same członkostwo w UE, wbrew powszechnie panującym opiniom, nie przyczyniło się do sukcesu ekonomicznego Irlandii. Jest on wynikiem przede wszystkim inwestycji zagranicznych i reform, dzięki którym utrzymywany jest bardzo niski poziom deficytu budżetowego i długu publicznego, niskie podatki, inflacja na poziomie 3%, bezrobocie ok. 4% oraz trwała zdolność do przyciągania inwestycji z sektora wysokich technologii. Ludność wyspy liczy około 5 mln, z czego prawie 4,2 mln zamieszkuje obszar Republiki Irlandii. Większość ludzi żyje w miastach (największe miasta to: Dublin, Cork, Limerick, Galway i Waterford); wsie są również dość liczne – stanowią satelity większych ośrodków, bądź rozrzucone osady. Niemniej Irlandia jest wyspą ludzi młodych – w Republice prawie 40% populacji nie ukończyło 25 lat. Mieszkańcami Zielonej Wyspy są w większości Irlandczycy (93,5%). Od poł. XIX w. następował systematyczny spadek liczby ludności kraju wskutek dużej emigracji (gł. do USA i Wielkiej Brytanii) spowodowanej głodem po kilku latach katastrofalnych nieurodzajów (w 1841r. liczba ludności, w obecnych granicach państwa Irlandia, wynosiła 6,3 mln, natomiast w 1961r. - jedynie 2,8 mln; znaczniejszy przyrost ludności miał miejsce w latach `70). Obecnie poza granicami kraju, głównie w USA, mieszka 12–16 mln osób pochodzenia irlandzkiego. Przyrost naturalny zmalał z 12,2% w 1980 do 6,6% w 2006. Ludność zawodowo czynna w Irlandii stanowi 51% ogółu społeczeństwa (rolnictwo i leśnictwo zatrudnia 8% ogółu zatrudnionych, przemysł - 29%, zaś usługi - 64%). Dominującym wyznaniem w Irlandii jest katolicyzm (wyznaje go 94% społeczeństwa), który w Irlandii ma bardzo duży wpływ na życie publiczne (m.in. szkolnictwo). W Irlandii obowiązują dwa języki urzędowe: angielski i gaelicki (irlandzki), który jest, zgodnie z konstytucją Republiki Irlandii, jej pierwszym oficjalnym językiem. Wykształcił się on z języka celtyckiego, który przybył na wyspę wraz z osadnikami między II a IV w. p.n.e. Pierwszą książką w języku irlandzkim drukowaną w Irlandii był protestancki katechizm zawierający irlandzką wymowę fonetyczną. Pierwsza Biblia po irlandzku, której tłumaczenia dokonał biskup Kilmore William Bedell, ukazała się drukiem w 1603r. Normańska i anglonormańska kolonizacja we wczesnych wiekach średnich wprowadziła język angielski, niemniej na tym etapie język irlandzki pozostał i w dalszym ciągu zajmował pozycję dominującą. Dopiero XVI/XVII w. to okres, kiedy znaczenie języka irlandzkiego uległo zmniejszeniu. Obecnie językiem dominującym w Irlandii jest język angielski. Jedynie 5% populacji Zielonej Wyspy, przeważnie mieszkańcy zachodnich i południowo - zachodnich okolic kraju, posługuje się Gaelickim jako językiem nadrzędnym. W 1972r. powstało radio irlandzkie, a w 1996r. dwujęzyczna stacja telewizyjna Teilifis na Gaeilge (dziś kanał TG4). Wydawane są także w języku irlandzkim dwa dzienniki: „Foinse” w Connemarze oraz „Lá” w Belfaście (Irlandia Płn.). 2. WARTO SPRÓBOWAĆ… Tradycyjna kuchnia irlandzka Irlandia jest krajem w przeważającej części rolniczym, toteż sztuka kulinarna w znacznej mierze opiera się na niewyszukanej kuchni wiejskiej. Niemniej kuchnia irlandzka potrafi zaskakiwać – z jednej strony prostotą tradycyjnych dań (bardzo sycących, raczej ciężkostrawnych), z drugiej natomiast różnorodnością potraw, szczególnie na bazie ryb i owoców morza. Na śniadanie serwuje się porcję tradycyjnej owsianki lub smażony bekon, kiełbaski, jajka, placki ziemniaczane i kaszankę. W irlandzkich hotelach podawane jest lekkie śniadanie kontynentalne z dużą ilością i różnorodnością płatków śniadaniowych, tostów i dżemów lub tradycyjne irlandzkie śniadanie w postaci jajecznicy oraz smażonych kiełbasek wieprzowych i plastrów bekonu, z dodatkiem black lub white pudding, serwowane wraz z pieczonym pomidorem i smażonymi pieczarkami. Na Zielonej Wyspie, z wyjątkiem dużych miast, lunch stanowi główny posiłek dnia i zwykle składa się z trzech dań. Kolacja jest dość lekka, podaje się przeważnie wędliny. Natomiast w kwestii irlandzkich przysmaków należy zaznaczyć, iż, jak na wyspiarzy przystało, Irlandczycy korzystają z darów morza, rzek i jezior. Do miejscowych przysmaków należą makrela, łosoś, sola. Krewetki z Morza Irlandzkiego cieszą się sławą na całym świecie. Ostrygi, nota bene bardzo drogie, również znajdują się na rynku i w licznych przepisach kulinarnych, mimo iż nie pojawiały się kiedyś na stołach. Ponadto w Irlandii, na farmach położonych w centrum kraju, produkowany jest ser cheddar. W tradycyjnej kuchni irlandzkiej królują ziemniaki, przywiezione z Ameryki pod koniec XVI wieku. Obecnie ziemniaki spożywa się niemal przy każdym posiłku. Irlandczycy gotują je "w mundurkach". Wiele tradycyjnych irlandzkich potraw opiera się zatem na ziemniakach, często podawanych razem pod kilkoma postaciami. Na szczególną uwagę w irlandzkiej kuchni zasługują przede wszystkim placki ziemniaczane oraz zupa kartoflana. Chętnie serwowany przez Irlandczyków jest również gulasz. Składniki na irlandzki gulasz Irish Stew są różne, w zależności od regionu jest to mięso baranie lub jagnięce. Również długą tradycją szczyci się słodki chlebek korzenny z bakaliami, zwany barm brack. Klasycznym napojem, królującym w irlandzkim menu, jest piwo Guinness – charakterystyczne, typu stout, czyli ciemne, piwo górnej fermentacji, uzyskiwane ze skarmelizowanego słodu jęczmiennego z dodatkiem słodu pszenicznego, o ciężkim, słodkogorzkawym smaku z gęstą białą pianą. Jest to najpopularniejsze piwo produkowane w Irlandii w browarze Arthura Guinnessa St. James's Gate Brewery w Dublinie. Browar St. James's Gate z czasem stał się jedną z największych i najbardziej znanych firm piwowarskich na świecie. Browar Guinnessa, stanowiący niemalże symbol Dublina, przez ponad dwa wieki był największym pracodawcą miasta, zapewniającym nie tylko pracę, ale i nie spotykane w tamtych czasach warunki socjalne. Obecnie atrakcję turystyczną stanowi kilkupiętrowa ekspozycja poświęcona dziejom produkcji Guinnessa, utworzona w 2000r. w budynkach oryginalnego browaru przy ST. James`s Gate. Ekspozycja ukazuje tajniki produkcji słynnego stouta; uzupełnia ją film obrazujący proces ręcznego wytwarzania dębowych beczek, w których kiedyś było przechowywane piwo. Interesująca jest także wystawa poświęcona reklamie piwa z licznymi, często zabawnymi, gadżetami reklamowymi. Dodatkową atrakcją jest pub The Gravity znajdujący się na ostatnim – siódmym poziomie budynku. Jest to wspaniałe miejsce, z którego można podziwiać panoramę Dublina smakując gorycz słynnego piwa (jeden kufel w cenie biletu). Guinness produkowany jest ze słodu jęczmiennego (częściowo palonego), chmielu, drożdży i wody. Pinta guinnessa zawiera 190 kalorii - jest mniej kaloryczny niż piwo jasne (0,5 l jasnego piwa zawiera ok. 215 kalorii). Zawiera ono 4,2% alkoholu. Piwo to jest bardzo popularne w Anglii, jednak należy pamiętać, że w stosunku do guinnessa nie używa się określenia beer. Niemniej najlepszej jakości Guinness serwowany jest w Dublinie, gdzie jest warzony. Niektórzy smakosze Guinnessa oceniają jego jakość po charakterystycznej gęstej pianie. W irlandzkich pubach dostępne są również inne ciemne piwa, tzw. Stouty, to m.in. Beemish i Murphy`s. Irlandia jest także jednym z największych producentów whiskey. Locke`s Distillery Museum w Kilbeggan Tajemnicą jej wyjątkowej receptury jest trzykrotna destylacja (najstarsza licencjonowana destylarnia znajduje się w Irlandii Północnej, w miejscowości Bushmills), która sprawia, że irlandzka whiskey jest delikatniejsza w smaku; podczas gdy szkocka whisky jest filtrowana dwa razy, a amerykański Burbon tylko raz. Do najlepszych irlandzkich whiskey należą: Bushmills, Jamesom, Paddy`s i Tullamore Dew. Na niepogodę godna polecenia jest hot whiskey. 3. WARTO ZOBACZYĆ… Irlandia turystycznie Największym miastem Republiki Irlandii jest jej stolica – Dublin. Liczba jego mieszkańców wynosi ponad 1,5 mln i dzięki silnemu napływowi imigrantów stale rośnie. Dublin jest miastem multietnicznym, na ulicach którego, podobnie jak w Paryżu czy Londynie, można zobaczyć mieszankę różnorodnych grup etnicznych i usłyszeć kilkanaście języków. Dublin Dublin jest atrakcyjnym, pod względem turystycznym, miastem. Decyduje o tym m.in. jego specyficzna atmosfera. Stolica Irlandii jest doskonałym przykładem wymieszania współczesności z przeszłością, nowoczesnych pomysłów ze staroświeckimi rozwiązaniami oraz klimatu starych zadymionych pubów z nowoczesnymi klubami. Na zwiedzanie Dublina najlepiej przeznaczyć dużo czasu; powinno się ono odbywać bez nadmiernego pośpiechu, aby poczuć specyficzny klimat tej pełnej sprzeczności i nasyconej ciekawą historią europejskiej stolicy. Drzwi w Dublinie Zachowało się tutaj stosunkowo niewiele starszych zabytków (sprzed XVII wieku). Jednym z nich jest Zamek Dubliński, wybudowany przez Normanów na miejscu dawnej fortyfikacji wikingów w XIII wieku. Swój obecny wygląd zawdzięcza on jednak przebudowie z XVIII wieku. W pobliżu zamku, od zachodniej strony, znajduje się katedra Christchurch z 1172 roku. Powstała ona po wyburzeniu poprzedniej drewnianej katedry wzniesionej przez wikingów. W późniejszych wiekach popadała coraz bardziej w ruinę – dzisiejszy kształt to efekt kompleksowej renowacji i przebudowy z końca XIX wieku. Główną katedrą protestanckiego Kościoła Irlandii w Dublinie jest katedra św. Patryka (St. Patrick`s Cathedral). Legenda głosi, iż św. Patryk w czasie swojej wędrówki po Irlandii w V w. zatrzymał się w Dublinie. W miejscu, gdzie nawracał mieszkańców na chrześcijaństwo, został zbudowany niewielki drewniany kościół. Pierwszy biskup Dublina John Cumin wzniósł tam kościół z kamienia, który w 1219r. otrzymał status katedry. Budowano go w stylu angielskiego gotyku, a prace ostatecznie zakończono w 1284r. St. Patrick`s Cathedral W centrum miasta dominuje niewysoka, stosunkowo młoda zabudowa, w przeważającej mierze utrzymana w stylu gregoriańskim i neoklasycznym (XVIII w.). W kilku miejscach zachował się układ urbanistyczny z tego okresu z charakterystycznymi ceglanymi domami. Z epoki wiktoriańskiej pochodzą natomiast budynki Biblioteki Narodowej i Muzeum Narodowego na prawym brzegu Liffey. Na północ od nich, bliżej rzeki, znajduje się kompleks budynków należących do Trinity College, będącego najstarszym i cieszącym się największą renomą uniwersytetem irlandzkim. Został on założony przez królową Elżbietę I w 1592 roku. Rada Dublina przeznaczyła na ten cel zniszczone budynki oraz tereny byłego klasztoru Augustianów, położone ok. 400 m na południowy wschód od ówczesnych granic miasta. Trinity College – najstarszy i najbardziej renomowany uniwersytet w Irlandii Z Trinity College nieodłącznie związana jest historia rywalizacji religijnej w Irlandii. Uczelnia ta była przez wieki postrzegana jako protestancka, przez co popadała w liczne konflikty z kościołem katolickim. Dopiero pod koniec XVIII w. zaczęto przyjmować także studentów wyznania katolickiego, jednak aż do roku 1970 katolicy pragnący studiować w Trinity College musieli się ubiegać o specjalną zgodę od władz kościoła, bez otrzymania której groziła im ekskomunika. Kobiety otrzymały prawo do studiowania w Trinity College już w 1904r., wkrótce po czym Trinity College, jako pierwszy uniwersytet w Europie, rozpoczął nadawanie kobietom stopni naukowych (pierwszy tytuł profesorski został nadany w 1934r.). Wśród absolwentów uniwersytetu znajduje się wiele znakomitości, takich jak: dramatopisarz Olivier Goldsmith, wybitny mąż stanu i pisarz Edmund Burke, których posągi znajdują się przed gmachem uczelni, a także Oscar Wild, Samuel Beckett, Jonathan Swift, Bram Stoker. Pomimo iż campus uniwersytetu znajduje się w centrum miasta, zdołał zachować kameralny charakter, co było możliwe zapewne dzięki pełnym zieleni dziedzińcom, pokrytym kostką brukową i niewielkiej liczbie bram wejściowych. Kluczowe znaczenie ma też fakt, iż fronty budynków skierowane są do wewnątrz placu. Trinity College Na teren budynku najlepiej dostać się Główną Bramą (Front Gate). Po prawej stronie dziedzińca widać aulę (Public Theatre lub Examination Hall) wzniesioną w 1791r. wg projektu sir Williama Chambersa. Piękne ornamenty na sklepieniu budynku są dziełem Michaela Stapletonsa. Naprzeciwko auli znajduje się kaplica (Chapel) autorstwa Chambersa, zbudowana w 1798r., która służy wiernym wszystkich wyznań chrześcijańskich. Po środku dziedzińca, na wprost głównej bramy, znajduje się 30 – metrowa dzwonnica (Campanile) z 1853r., zaprojektowana przez sir Charlesa Lanyona. Jedną z największych atrakcji Trinity College jest uniwersytecka biblioteka (Old Library). Jest to najstarsza biblioteka naukowa w Irlandii, w której w niepowtarzalnej atmosferze (m.in. łukowe sklepienia) można podziwiać starannie utrzymane w zdobionych, Trinity College Library Dublin oszklonych, drewnianych gablotach tysiące XVIIIwiecznych książek, czy też bezcenne wczesnośredniowieczne manuskrypty, w tym słynną Księgą z Kells (Book of Kells). Wolumin, często określany jako najważniejsze osiągnięcie zachodniej kaligrafii i iluminacji, zawiera cztery Ewangelie spisane po łacinie. Liczący 680 stron, bogato zdobiony rękopis stworzony został przez irlandzkich mnichów ok. 800r. Jej nazwa pochodzi od klasztoru Kells w hrabstwie Meath, gdzie ewangeliarz był przechowywany przez większą część średniowiecza. Do Trinity College trafił on w XVII w. Dublin jako stolica kraju i ośrodek kulturalny szczyci się dużą liczbą muzeów i galerii sztuki (35 obiektów). Najważniejszymi z nich są oddziały Muzeum Narodowego gromadzące cenne zabytki i dzieła sztuki. W głównym gmachu wystawiane są przedmioty z epoki brązu i żelaza, a także średniowiecza. Natomiast w Aneksie Muzeum Narodowego znajdują się obiekty związane z obecnością wikingów na wyspie. Galerię Narodową tworzy kolekcja malarstwa irlandzkiego i europejskiego (obrazy Tycjana, Rembrandta, Caravaggia i in.). Licznie odwiedzane są również Muzeum Sztuki Nowoczesnej i Hugh Lane Gallery. Miasto słynie także z rozpościerających się terenów rekreacyjnych. Phoenix Park, znajdujący się na lewym brzegu rzeki, jest uważany za jeden z największych parków miejskich świata (ma prawie 8 km² powierzchni). W jego obrębie znajdują się tereny sportowe, miejskie zoo oraz rezydencja prezydenta kraju i rezydencja ambasadora Stanów Zjednoczonych. Region Dublina obejmuje nie tylko samo miasto, ale i jego okolice (w granicach hrabstwa). Wzdłuż wybrzeża Morza Irlandzkiego znajdują się kąpieliska: Dún Laoghaire (także przystań promowa), Dalkey, Dollymount Strand, Howth i in. Brzeg oraz wysepki Zatoki Dublińskiej są terenami, gdzie zimują gatunki ptactwa arktycznego; stanowią one cel przyjazdów miłośników obserwacji ptactwa. Jedną z największych atrakcji turystycznych Irlandii jest Glendalough (malownicza dolina dwóch jezior) - średniowieczna wieś w hrabstwie Wicklow w Irlandii, założona w VI wieku przez św. Kevina, księdza pustelnika; zniszczona w 1398 roku przez angielskie oddziały. Obecnie jest to rozległy kompleks ruin z klasztorem i typową dla Irlandii okrągłą wieżą, położony w dolinie dwóch jezior, dostępny dla zwiedzających. Kościółek zwany Kuchnią św. Kevina Największymi atrakcjami Glendalough są: wieża obserwacyjna, do której wchodziło się po spuszczanej z kilkunastu metrów sznurowej drabince oraz brama wejściowa z łukiem ułożonym bez zaprawy, na zasadzie dopasowania poszczególnych cegiełek. Ciekawym zabytkiem jest także mały kościółek, zwany Kuchnią św. Kevina – nazwę zawdzięcza charakterystycznej wieżyczce przypominającej komin. Na terenie cmentarza można zobaczyć wiele starszych i całkiem współczesnych nagrobków, najczęściej w kształcie krzyży celtyckich. Jednym z najstarszych jest krzyż św. Kevina, pochodzący z V w. Cmentarz w Glendalough Niecałe 2 km od centrum turystycznego Glendalough, gdzie można obejrzeć również interesującą wystawę, dokumentującą dzieje opactwa i prezentującą miejscową faunę i florę, zaczynają się tereny Parku Narodowego Gór Wicklow. Obejmuje on teren 20 tys. hektarów, w tym spory obszar górskich bagien, a także naturalny rezerwat leśny. Celem parku jest ochrona dzikiej przyrody i piękna gór Wicklow. Organizowane są tu liczne warsztaty, wycieczki i wykłady. 4. WARTO PRZEŻYĆ… Irlandia kulturalnie Irlandia oferuje każdemu żądnemu wrażeń turyście niewątpliwie znakomite atrakcje, na miarę jego zainteresowań oraz wewnętrznych potrzeb estetycznych. Zielona Wyspa przyciąga miłośników różnorodnych festiwali – znamienny jest szeroki wachlarz propozycji festiwali kulturalnych, z których najpopularniejsze to: Galway Arts Festival, Kilkenny Arts Festival, czy też słynny Festiwal Ostryg, odbywający się co roku w Galway. Niemniej świętem, które przyciąga największe rzesze miłośników Irlandii, jest Dzień św. Patryka, obchodzony 17 marca. Jest to irlandzkie święto narodowe, celebrowane w wielu irlandzkich miastach; organizowane są festyny i parady uliczne, w których dominuje kolor zielony - symbolizujący koniczynę, przypisywaną tradycyjnie świętemu Patrykowi. Św. Patryk nie był pierwszym misjonarzem krzewiącym chrześcijaństwo w Irlandii, jednak legendy o nim są żywe do dziś. Według podań, w początku V w., nastoletni wówczas Patryk został porwany przez piratów i wywieziony jako niewolnik na wyspy Irlandii, skąd udało mu się uciec i powrócić do rodzinnych stron w Brytanii. Niedługo potem, skłoniony proroczymi objawieniami, powrócił w celu chrystianizacji tego pogańskiego kraju. Z pomocą koniczyny tłumaczyć miał istnienie Trójcy Świętej, przez co stała się ona powszechnie uważana za symbol tego kraju. Według legend przywracał on wzrok ślepcom, ożywiał zmarłych, a kraj uwolnił od plagi węży, które symbolizowały zło. Pod koniec życia św. Patryk dokonał chrztu kraju. Niezwykle ciekawym wydarzeniem kulturalnym jest również dubliński Bloomsday, obchodzony 16 czerwca – święto Jamesa Joyce`a i jego najsłynniejszej powieści Ulisses. 16 czerwca (dzień 16 czerwca 1904r. to dzień, kiedy pisarz po raz pierwszy umówił się na randkę ze swoją przyszłą żoną, Norą Barnacle) miłośnicy twórczości pisarza ruszają śladami głównego bohatera powieści – Leopolda Blooma. Podczas obchodów święta mają miejsce m.in. sympozja akademickie, inscenizacje i czytanie Ulissesa oraz wędrówki po barach Dublina – entuzjastów Ulissesa często można napotkać przebranych w ubiory z początku dwudziestego wieku, przywołujących echa niepowtarzalnych obrazów z przeszłości bohaterów Joyce'a. Niewątpliwą atrakcją Zielonej Wyspy jest tradycyjna muzyka irlandzka, którą można usłyszeć niemalże w każdym pubie irlandzkim, a w szczególności w tym celu polecana jest wizyta na Temple Bar – dublińskiej dzielnicy rozrywki, jednego z największych centów kulturalnych miast. Ta tętniąca życiem dzielnica Dublina powstała w latach 60. XX w. Pierwotnie w tym miejscu miał powstać dworzec autobusowy, aczkolwiek mieszkańcy miasta sprzeciwili się temu projektowi, doprowadzając w rezultacie do rozwoju dzielnicy pełnej pubów, restauracji, kawiarenek, klubów, antykwariatów, pracowni artystycznych oraz galerii sztuki. Temple Bar dysponuje odrębnym punktem informacji turystycznej, wydaje mapy oraz przewodniki, które nie pozwolą się zgubić pośród licznych zatłoczonych pubów, w których można posłuchać tradycyjnej muzyki irlandzkiej oraz galerii, będących skarbnicą irlandzkiej sztuki współczesnej. Temple Bar to doskonałe miejsce na relaks w samym sercu irlandzkiej kultury i sztuki. Źródła: Strony internetowe: 1) www.irlandiaonline.pl 2) www.dublinek.net 3) www.dublinek24.net 4) http://pl.wikipedia.org/wiki/Irlandia. Publikacje: 1) Justyna Mazurek, Krzysztof Schramm, Irlandia. Przewodnik ilustrowany, Wydawnictwo Pascal, Bielsko – Biała 2007. II. Jak to się robi w Irlandii, czyli… Kowalski szuka i znajduje pracę na Zielonej Wyspie 1. Co warto zrobić na początek – informacje wstępne Irlandia, pomimo tego, iż ostatnio tamtejszy wzrost gospodarczy nieco wyhamował, stanowi w dalszym ciągu atrakcyjne miejsce do podjęcia zatrudnienia. Oferuje atrakcyjne wynagrodzenia i dobre warunki pracy, zwłaszcza osobom wykwalifikowanym w konkretnych zawodach i branżach. Dlatego ważne jest to, by każdy, kto tam właśnie planuje swoją zawodową przyszłość, zapoznał się z kilkoma podstawowymi kwestiami, dotyczącymi warunków poszukiwania pracy oraz samego zatrudnienia. Przed wyjazdem do Irlandii warto, jeszcze w Polsce, przetłumaczyć na język angielski wszystkie posiadane dokumenty, a więc dyplomy, świadectwa, zaświadczenia i certyfikaty ukończonych kursów języka angielskiego oraz przeszukać oferty pracy dostępne w internecie. Można znaleźć w ten sposób naprawdę dobrą posadę albo przynamniej "coś na początek", co pozwoli mieć pieniądze na start oraz pomoże w poszukiwaniu mieszkania i zagospodarowaniu się. Ciekawą pracę można dostać korzystając, na przykład, z systemu Europejskich Służb Zatrudnienia EURES (European Employment Services), powołanych przez Komisję Europejską w celu swobodnego przepływu pracowników. Służby te oferują dostęp do: - ponad 300 000 ofert pracy z całej Europy, w tym z Irlandii, - centralnej bazy danych z informacjami o warunkach życia i pracy w każdym z tych krajów oraz - usług specjalnie przeszkolonych doradców EURES w urzędach pracy, którzy udzielają porad w zakresie podejmowania zatrudnienia w innych krajach. W Polsce, usługi EURES świadczone są na terenie poszczególnych województw przez doradców i asystentów EURES w Wojewódzkich Urzędach Pracy (np. w województwie podlaskim doradcy EURES pracują w Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Białymstoku) oraz przez powiatowych asystentów EURES w Powiatowych Urzędach Pracy, którzy realizują międzynarodowe pośrednictwo pracy (pozyskiwanie ofert od zagranicznych doradców EURES, przeprowadzanie rekrutacji międzynarodowych), a także dostarczają informacji na temat warunków życia i zatrudnienia w innych krajach Unii Europejskiej. W Irlandii, system EURES działa w ramach FAS – irlandzkiego Urzędu ds. Szkoleń i Zatrudnienia (dostęp do zasobów EURES można uzyskać pod adresem europa.eu.int/eures lub w lokalnym urzędzie pracy). Po przyjeździe na Zieloną Wyspę, chociaż pozwolenie na pracę nie jest w tym kraju wymagane, każda osoba, która chce podjąć zatrudnienie, musi uzyskać irlandzki Osobisty Numer Usług Publicznych (PPS – Personal Public Service Number). Jest to numer referencyjny, który umożliwia dostęp do pomocy socjalnej, świadczeń zdrowotnych oraz informacji pochodzących z instytucji użytku publicznego w Irlandii, takich jak Ministerstwo Spraw Socjalnych i Rodzinnych, Urząd Skarbowy lub Zarząd Opieki Zdrowotnej. Numer PPS będzie także potrzebny przyszłemu pracodawcy, by opłacić za nas podatek oraz składki na ubezpieczenie społeczne. Aby uzyskać numer PPS, należy osobiście skontaktować się lokalnym biurem Ministerstwa Spraw Socjalnych i Rodzinnych (Department of Social and Family Affairs) oraz złożyć odpowiednio wypełniony wniosek o wydanie przedmiotowego numeru. Należy jednocześnie przygotować potrzebne dokumenty, tj.: - dokument tożsamości (paszport lub dowód osobisty), - potwierdzenie zamieszkania w Irlandii (np. rachunki za telefon, gaz, prąd itp., umowa najmu, list potwierdzający od właściciela tymczasowo wynajmowanej nieruchomości). W przypadku pytań bądź wątpliwości w kwestii numeru PPS, można również kontaktować się z Ministerstwem Spraw Socjalnych i Rodzinnych telefonicznie (pod nr tel. w Irlandii: 01 874 8444) lub też skorzystać ze strony internetowej www.welfare.ie/topics/ppsn/apply.html 2. Dobre CV i list motywacyjny – połowa sukcesu w znalezieniu pracy Popularnym sposobem poszukiwania pracy w Irlandii jest samodzielne roznoszenie CV i składanie ofert tam, gdzie chcielibyśmy pracować. Jest to szczególnie ważne dla osób chcących pracować w lokalach gastronomicznych, pubach lub hotelarstwie. Pamiętajmy jednak o tym, że pracodawcy szczególną uwagę zwracają na to, czy CV napisane jest profesjonalnie, czyli m.in. bardzo dobrym angielskim. Ponadto, pisząc CV zawsze postawmy się w pozycji osoby, która je czyta – zwykle jest ona ograniczona czasowo, dlatego przede wszystkim szuka tam informacji o tym dlaczego to właśnie nas powinna zaprosić na rozmowę kwalifikacyjną. Z tego względu CV powinno być przejrzyste, czytelne, zwięzłe i odpowiadające podstawowym wymogom stawianym przez przyszłego pracodawcę. Irlandczycy zwykle nie dołączają do CV zdjęć, ale przy aplikowaniu o niektóre posady – chodzi przede wszystkim o pracę w banku czy restauracji, może to być wskazane. Pamiętajmy jednak, by zawsze dołączać tylko i wyłącznie zdjęcia paszportowe. Poniżej znajduje się kilka wskazówek, które warto wykorzystać podczas pisania CV: Objętość i styl Standardowe CV nie powinno być dłuższe niż 2 strony A4. Informacje w nim zawarte, powinniśmy podzielić na przejrzyste akapity z wyraźnymi nagłówkami, a doświadczenie wypunktować w formie listy. Unikajmy długich zdań - starajmy się pisać krótko i rzeczowo. Błędy są niedopuszczalne! Dane osobowe/profil W odpowiednim miejscu wskażmy nasz pełny adres, telefon, e-mail, datę urodzenia, narodowość, itp. Dobrze jest też umieścić w CV swój profil, tj. opisać jednym zdaniem, jakim typem osoby jesteśmy i jakiego stanowiska szukamy lub czego oczekujemy od przyszłej pracy. Doświadczenie zawodowe Doświadczenie powinniśmy umieścić zaraz za danymi osobowymi. Powinno być ono napisane chronologicznie, ale w odwrotnej kolejności, dzięki czemu pracodawca od razu pozna ostatnią wykonywaną przez nas pracę. Skoncentrujmy się przy tym na najważniejszych etapach naszej kariery, nie opisujmy drobnych wakacyjnych prac, chyba że są one absolutnie istotne z punktu widzenia pracy, o którą się ubiegamy. Wpiszmy daty, nazwę i rodzaj firmy oraz stanowisko jakie zajmowaliśmy, a następnie w formie punktów opiszmy, co robiliśmy. Edukacja Jeśli mamy wyższe wykształcenie, zazwyczaj wystarczy podać nazwę i rodzaj szkoły wyższej bez podawania informacji o szkole średniej. Polskie nazwy szkół niewiele powiedzą irlandzkiemu pracodawcy. Mimo wszystko, możemy jednak przetłumaczyć nazwę szkoły, ale upewnijmy się, że zrobiliśmy to dobrze. Zamiast tłumaczenia polskiej nazwy, lepiej jest podać typ szkoły i kwalifikacje, jakie tam uzyskaliśmy. Mając wyższe wykształcenie, warto ponadto pamiętać, by jeszcze w kraju zorientować się co do możliwości nostryfikowania dyplomu w Irlandii. Dodatkowe informacje/umiejętności Wymieńmy języki, które znamy, opiszmy w jakim stopniu, wskażmy najważniejsze kursy i szkolenia, jakie odbyliśmy. Jeśli chodzi o referencje, napiszmy: „dostępne na życzenie” lub dołączmy je, oczywiście profesjonalnie przetłumaczone. Najczęściej popełniane błędy podczas pisania CV: - zbyt obszerna forma lub nieczytelność CV, - błędy (np. w nazwach) i przesadzone ozdoby, - zbyt długie zdania i opisy, - nadmierna skromność w ocenie własnej osoby lub odwrotnie, przesada w samoocenie. Dobrze jest, po napisaniu całego CV, poprosić kogoś, by je przeczytał pod kątem ewentualnych błędów lub niejasności, a najlepiej będzie, jeśli zainwestujemy w zawodowego tłumacza. Jeśli bowiem nie znamy języka angielskiego wystarczająco dobrze, a mimo wszystko zdecydujemy się na samodzielne pisanie bądź tłumaczenie CV, może się okazać, iż pojawi się w nim wiele błędów. Sporządzenie listu motywacyjnego, czyli Cover Letter (CL), zwanego też Letter of Motivation, jest kolejnym krokiem, jaki musimy wykonać, by objąć odpowiadającą nam posadę. Pisząc list motywacyjny (po angielsku) pamiętajmy, że musimy się w nim jak najlepiej przedstawić, zaprezentować tak, by przyszły pracodawca odnalazł to, czego aktualnie szuka i czego będzie wymagał. Pamiętajmy, by w liście motywacyjnym nie powtarzać informacji z CV. Starajmy się natomiast, by był on jego uzupełnieniem. Wskażmy, dlaczego zależy nam na tej pracy, co możemy wnieść do firmy i dlaczego warto nas zatrudnić. Cover Letter musi również posiadać odpowiednią strukturę i tak jak w każdym liście, musi być w nim wskazana data i miejsce jego napisania, nasze dane oraz dane osoby lub instytucji, do której list jest kierowany, zaś na końcu musi widnieć nasz własnoręczny podpis. Piszmy, podobnie jak CV, krótko, treściwie i przejrzyście. Każdy list motywacyjny składa się zazwyczaj z trzech części: przedstawienie swojej osoby - kim jesteśmy i dlaczego ubiegamy się o dane stanowisko, opisanie swojej wiedzy i umiejętności, które predystynują nas do wybranej pracy, uprzejma prośba o rozpatrzenie naszej kandydatury w procesie rekrutacyjnym i odesłanie do CV po szczegółowe informacje. 3. Jak szukać zatrudnienia poprzez irlandzkie urzędy pracy Publiczny urząd pracy w Irlandii nosi nazwę Urząd ds. Szkoleń i Zatrudnienia (FAS – Training and Employment Authority). Jego biura rozsiane są po całym kraju. W każdej nieco większej miejscowości można uzyskać, choćby pytając na ulicy, informację o jego lokalizacji, a później dostrzec z daleka widoczny, czerwony napis „FAS”. Fot. FAS Employment Services w Athlone Rejestracja w urzędzie, jak i korzystanie z jego usług oraz zasobów jest bezpłatne, dlatego z całą pewnością warto się zarejestrować. Aby stać się klientem FAS-u, musimy wcześniej umówić się na spotkanie (choć wydaje się, że przychodząc bezpośrednio, nie powinniśmy zostać odesłani „z kwitkiem”), na które zabierzmy ze sobą dokument tożsamości ze zdjęciem. Następnie, już na miejscu, otrzymamy do wypełnienia odpowiedni wniosek, a potem odbędziemy rozmowę z doradcą zawodowym (trwającą około pół godziny), który oceni naszą znajomość języka angielskiego, sprawdzi, jakie mamy kwalifikacje (wykształcenie, doświadczenie zawodowe), zainteresowania oraz udzieli wskazówek odnośnie przygotowania CV i informacji, jak może wyglądać rozmowa z przyszłym pracodawcą. Po wypełnieniu kilku formularzy, otrzymamy hasło, dzięki któremu będziemy mieli dostęp do baz danych i wszelkich informacji, jakimi dysponuje FAS. Co ważne, w większych miastach istnieje również możliwość umówienia się z polskim doradcą i przeprowadzenia całej rozmowy po polsku. Dlatego należy zawsze o taką ewentualność zapytać. Będąc już klientem FAS i mając odpowiednie hasło, możemy następnie zapoznać się z ogłoszeniami o pracę, korzystając z umiejscowionego w każdym urzędzie, funkcjonalnego i prostego w obsłudze, urządzenia wyposażonego w ekran dotykowy. Poszukiwanie odpowiedniej oferty pracy na ekranie rozpoczyna się od wybrania opcji „jobseeker”. Ogłoszenia można następnie przeglądać według wybranych przez użytkownika, następujących kryteriów: słowo kluczowe, data zamieszczenia ogłoszenia, stanowisko, lokalizacja, praca na pół lub na cały etat, typ pracy (praktykant, prace społeczne, programy zatrudnienia, FAS). Każde ogłoszenie zawiera informacje opisujące rodzaj pracy, wymagane kwalifikacje, proponowane zarobki, czas pracy, a także sposób kontaktowania się z ewentualnym pracodawcą. Po odnalezieniu oferty spełniającej nasze oczekiwania, poprzez jedno naciśnięcie monitora, drukujemy ogłoszenie. Następnie, w zależności od tego, w jaki sposób pracodawca chce, by się z nim kontaktowano, możemy zadzwonić (korzystając ze specjalnie do tego przeznaczonych, bezpłatnych telefonów), wysłać faks lub e-mail. Fot. Monitory dotykowe – FAS w Athlone Ponadto, na stolikach w każdym oddziale FAS dostępne są codzienne gazety, w których znaleźć możemy ogłoszenia z lokalnymi ofertami pracy. Można w tym miejscu nadmienić, że najwięcej ogłoszeń ukazuje się około środy, w takich gazetach jak: The Irish Times, The Irish Examiner, The Evening Herald lub The Irish Independent. Ci zaś, którzy mają dostęp do Internetu w domu, mogą szybko, poprzez stronę www.fas.ie , przejrzeć bazę danych FAS, zarejestrować się, zamieścić swoje CV lub zapoznać się z listą kursów. Publiczne urzędy pracy mogą zaoferować również szkolenia zawodowe i kursy językowe, i to zarówno dla osób bezrobotnych, jak i pracujących. Do tych pierwszych skierowane są przede wszystkim kursy dzienne, trwające czasem nawet pół roku. Osoba uczęszczająca na taki kurs, otrzymuje co tydzień wynagrodzenie, wynoszące zazwyczaj ok. 200 euro. Ci zaś, którzy pracują, mają możliwość skorzystania z kursów wieczorowych, ale te z reguły są płatne. Inną propozycją urzędu pracy jest e-College. W tym przypadku nauka odbywa się on-line, co oznacza, że lekcje mogą być pobierane w domu, w dowolnym czasie i tempie. Kursy te są płatne, a egzamin końcowy zdaje się w jednym z centrów szkoleniowych. W Irlandii, pracy możemy poszukiwać również poprzez prywatne biura pośrednictwa pracy (recruitment agency). Za swoją podstawową usługę, jaką jest rejestracja w ich bazie danych, nie mogą one pobierać żadnej opłaty, a my możemy (a nawet powinniśmy) zarejestrować się w kilku tego typu instytucjach. Ponadto, nawet w chwili otrzymania pracy za pośrednictwem agencji, nie jesteśmy obciążani żadnymi kosztami z tym związanymi, gdyż wszelkie rozliczenia dokonują się pomiędzy pracodawcą a pośrednikiem. Kiedy zarejestrujemy się w agencji pośrednictwa pracy, to właśnie ona zajmuje się wyszukiwaniem odpowiadających nam ofert, umawianiem na rozmowy kwalifikacyjne i pośredniczy w podpisywaniu wszelkich dokumentów i załatwianiu formalności. Należy jednak przy tym zauważyć, że uzyskując pracę w ten sposób, jesteśmy często zatrudniani właśnie przez agencję, a nie bezpośrednio przez firmę, w której pracujemy. Wiąże się to z faktem, że otrzymywane przez nas wynagrodzenie może być niestety zdecydowanie niższe w porównaniu do wynagrodzenia, jakie wypłacałby nam bezpośrednio pracodawca. Zazwyczaj dopiero po około trzech miesiącach następuje podpisanie umowy z właściwym pracodawcą, a co za tym idzie – otrzymywane przez nas wynagrodzenie zdecydowanie wzrasta. Prywatne biura pośrednictwa pracy, by działać legalnie, muszą posiadać odpowiednie zezwolenie wydane przez Ministerstwo Przedsiębiorczości, Handlu i Pracy, a wykazy licencjonowanych biur dostępne są: - w Wydziale ds. Biur Pośrednictwa Pracy Ministerstwa Przedsiębiorczości, Handlu i Pracy (również pod numerem tel. 01 631 2121 lub na stronie internetowej www.entemp.ie ), - w książce telefonicznej Golden Pages pod hasłem „Employment Agencies” lub pod adresem www.goldenpages.ie, lub też: - w stowarzyszeniu biur pośrednictwa pracy – Narodowej Federacji Rekrutacyjnej (National Recruitment Federation) pod adresem www.nrf.ie . 4. Umowa o pracę w Irlandii Kiedy już pomyślnie przejdziemy proces rekrutacyjny i dostaniemy pracę, o którą się ubiegaliśmy, warto poznać irlandzkie prawo pracy. Wymaga ono, aby pracodawca zawarł z każdym pracownikiem umowę o pracę. Niezależnie od tego, czy taka umowa została spisana, czy nie, każdy kto przyjął ofertę zatrudnienia, związał się ze swoim pracodawcą umową, irlandzkim kodeksem pracy i innymi przepisami krajowymi oraz międzynarodowymi. W ciągu dwóch miesięcy od rozpoczęcia pracy w Irlandii, nasz pracodawca musi nam przedstawić pisemną umowę o pracę. Nie może ona zawierać warunków mniej korzystnych niż te przewidziane w Kodeksie Pracy. Na mocy Ustawy o Warunkach Zatrudnienia (The Terms of Employment Information Acts), umowa musi zawierać następujące elementy: imię i nazwisko pracownika nazwę i adres pracodawcy miejsce pracy nazwę i charakterystykę posady, na której zostajesz zatrudniony datę rozpoczęcia pracy w przypadku pracy na czas określony, termin upłynięcia tego czasu stawkę wynagrodzenia, sposób jej naliczania i terminy wypłat czas pracy, łącznie z nadgodzinami, przerwami i urlopami, w tym informacje o płatnym urlopie postanowienia odnośnie chorobowego i ubezpieczeń socjalnych (w tym postanowienia, które z nich pokrywa pracownik informacje o emeryturze i funduszach emerytalnych zobowiązanie pracodawcy do przekazania na wniosek pracownika informacji dotyczących wynagrodzeń z ostatnich 12 miesięcy informacje na temat układów zbiorowych pomiędzy pracodawcą, a związkami zawodowymi w jego przedsiębiorstwie, o ile takowe istnieją sprecyzowane dane odnośnie wypowiedzenia obowiązującego zarówno pracodawcę jak i pracownika umowa może zawierać klauzulę dotyczącą okresu próbnego, w czasie którego możesz zostać zwolniony Jeśli któregoś z tych postanowień nie ma w umowie, powinna ona odsyłać do konkretnych przepisów prawa irlandzkiego. Pracodawca zobowiązany jest również do przedstawienia nam szczegółowych wyliczeń, na podstawie których określana jest nasza pensja. Nazywa się to pay slip, czyli popularny odcinek wypłaty. 5. Czas pracy Maksymalny tydzień pracy w Irlandii wynosi 48 godzin. Nie wlicza się do tego urlopów, przerw spowodowanych chorobą, innych przerw itp., które miały miejsce w ciągu ostatnich czterech miesięcy. Przerwy w pracy regulowane są Ustawą o organizacji pracy (The Organisation of Working Time Act). I tak: po przepracowaniu pierwszych czterech i pół godziny, mamy prawo do pierwszej, bezpłatnej przerwy w pracy, która trwa 15 minut. Kolejna bezpłatna przerwa, o tym samym wymiarze czasowym, przysługuje nam po przepracowaniu sześciu godzin. Jeśli zrezygnowaliśmy z pierwszej przerwy, drugą możemy wydłużyć do pół godziny. Każdemu pracownikowi przysługuje jedenaście godzin odpoczynku pomiędzy zmianami (w czasie doby roboczej). W ciągu tygodnia przysługuje mu również jeden dzień wolny od pracy, następujący po owym jedenastogodzinnym odpoczynku. Jeżeli pracodawca nie zapewni choć raz jedenastogodzinnej przerwy, to w ramach rekompensaty, na życzenie pracownika, musi mu zapewnić w tym tygodniu dodatkową dobę wolną od pracy. Ponadto, w ciągu roku jest dziewięć dni wolnych od pracy. Są to: Nowy Rok, Dzień św. Patryka, dwa dni Bożego Narodzenia, Wielkanocny Poniedziałek, pierwszy poniedziałek maja, czerwca, sierpnia i ostatni października. Jeżeli w czasie tych świąt jesteśmy zmuszeni przyjść do pracy, pracodawca musi zapewnić nam: dodatkowy, płatny dzień wolny od pracy, w ciągu 30 dni od święta, dodatkowy dzień urlopu wypoczynkowego, dodatkowe wynagrodzenie w wysokości wynagrodzenia za jeden dzień pracy, dzień wolnego w najbliższe święto kościelne. 6. Urlop Każdemu etatowemu pracownikowi w Irlandii przysługują minimum cztery tygodnie płatnego urlopu w ciągu roku. Prawo do pełnego urlopu nabywa się po przepracowaniu u tego samego pracodawcy 1365 godzin. Jeżeli jednak ktoś pracuje krócej, przysługuje mu jeden tydzień urlopu za każde trzy przepracowane miesiące. Każdemu zaś, kto przepracował 8 miesięcy, przysługuje nieprzerwany urlop w wymiarze 14 dni. Zupełnie inaczej nalicza się jednak urlop pracownikowi zatrudnionemu na pół etatu. W takim wypadku ma on prawo do corocznego płatnego urlopu w wymiarze 8 proc. wszystkich przepracowanych przez niego godzin. Jednak jego urlop nie może przekroczyć czterech tygodni w ciągu roku. 7. Wynagrodzenie za pracę, czyli ile można zarobić Zgodnie z Ustawą o minimalnym wynagrodzeniu (The Minimum Wage Act), najniższe wynagrodzenie godzinowe w Irlandii wynosi 7,65 euro brutto i dotyczy tylko osób pełnoletnich. Nieletni zarobić mogą minimalnie 5,36 euro brutto w ciągu pierwszego roku pracy. W ciągu lat następnych wzrasta ono stopniowo, aby osiągnąć ustawowe minimum. Od tego wynagrodzenia należy odjąć jeszcze podatki i inne obciążenia wynikające z irlandzkiego prawa pracy i prawa podatkowego. Stawki dla specjalistów czy osób z wyższym wykształceniem nigdy nie spadają poniżej 10 euro. Minimalna płaca miesięczna to 1073 euro, podlegające rewaloryzacjom o poziom inflacji. Za pracę w dni wolne, czyli niedziele i święta, pracownikowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie. Podobnie jest z godzinami nadliczbowymi. Prawo nie reguluje wysokości dodatkowej płacy, ale w zdecydowanej większości przypadków jest to 1,5 zasadniczej stawki godzinowej. Wypłaty odbywają się w systemie tygodniowym i są wypłacane w formie czeku lub przelewem na konto. Przykładowa lista płac w Irlandii - stawki tygodniowe brutto: 7,65 pensja minimalna brutto za godzinę 80-150 euro opiekunka do dziecka. Wyżywienie i zakwaterowanie za darmo, dobra znajomość angielskiego 225 euro praktykant na budowie 320 euro pomocnik na budowie, angielski podstawowy 360 euro blacharz - mechanik w serwisie samochodowym, angielski podstawowy (w przypadku lepszej znajomości angielskiego zarobki wyższe o 100 euro tygodniowo) 367 euro sprzątacz w Burger Kingu lub McDonald's. Pierwsza pensja 370-400 euro pracownik myjni samochodowej 384 euro ekspedientka w sklepie z polskim jedzeniem (w pierwszym roku pracy) 300-400 euro początkujący ochroniarz stojący w sklepie „na zastępstwa" 430 euro operator wózka widłowego, ukończony kurs „safepass" (irlandzki kurs BHP); angielski podstawowy – 500 euro 500 - 600 euro ochroniarz po roku-dwóch latach pracy 500 euro informatyk w czołowej na świecie firmie produkującej podzespoły, bardzo dobry angielski 550 euro hydraulik w firmie budowlanej (zna angielski) 600 euro kierowca ciężarówki w firmie przewozowej 606 euro praktykant na budowie 620 euro menedżer w dużym biurze ubezpieczeniowym 650 euro opiekunka w prywatnym domu pogodnej starości, plus ok. 250 euro jako masażystka, angielski komunikatywny. 674 euro rzemieślnik początkująca pomoc w barze drugi kucharz w dużej restauracji; angielski komunikatywny w firmach ubezpieczeniowych po dwóch-trzech latach pracy pracownik budowlany, techniczny 720 euro doświadczony operator dźwigu na budowie w centrum Dublina 1200 euro tłumacz podczas szkoleń „safe-pass" dla Polaków, Litwinów, Łotyszy i Estończyków (zna rosyjski) 8. Wypowiedzenie pracy Jeżeli z jakichś powodów musimy złożyć wypowiedzenie lub też pracodawca chce nas zwolnić, ważne jest, by wiedzieć jak się to odbywa. Wszelkie związane z tym prawa i obowiązki reguluje Ustawa o Nieprawnych Zwolnieniach (The Unfair Dismissals Acts) i Ustawa o Minimalnym Okresie Wypowiedzenia (The Minimum Notice Acts). Zgodnie z nimi, pracownik musi nieprzerwanie pracować u jednego pracodawcy minimum 12 miesięcy, aby być uprawnionym do złożenia skargi na nieprawne zwolnienie. Osoby skierowane do pracy przez agencję pośrednictwa pracy skargę składają na firmę, w której de facto pracują, a nie na agencję, w której są zatrudnieni. W czasie okresu próbnego, zapisanego w umowie o pracę, który trwa najczęściej trzy miesiące, pracodawca może nas zwolnić z dnia na dzień, bez ponoszenia żadnych konsekwencji tego faktu. Jednak po tym okresie zobowiązany jest on przestrzegać okresów wypowiedzenia ustalonych w prawie pracy i dotyczy to każdej osoby posiadającej umowę o pracę w Irlandii. W wyjątkowych sytuacjach czyni się odstępstwa od tej reguły. Są to przede wszystkim zwolnienia dyscyplinarne, które jednak muszą mieć poważne podstawy. Minimalny okres wypowiedzenia zależy od stażu pracy w danym zakładzie i kształtuje się następująco: Staż 3 miesiące - 2 lata, tydzień wypowiedzenia staż 2 - 5 lat, 2 tygodnie wypowiedzenia staż 5 - 10 lat, miesiąc wypowiedzenia staż 10-15 lat, 6 tygodni wypowiedzenia staż powyżej 15 lat, 2 miesiące wypowiedzenia W czasie okresu wypowiedzenia dostajemy normalną pensję za przepracowane godziny. Wypłacane nam pobory nie mogą być w żaden sposób zaniżone. Po zakończeniu pracy u danego pracodawcy ma on obowiązek wystawić nam formularz P45, zapewniający, że prawidłowo naliczał on podatek i PRSI (Pay Related Social Insurance, czyli składki na ubezpieczenia społeczne) od naszych dochodów. Bez tego dokumentu nie opuszczajmy biura pracodawcy. Formularz powinien zawierać: dochód brutto do momentu zakończenia pracy zapłacony podatek do momentu zakończenia pracy PRSI do momentu zakończenia pracy kwotę zarobków zwolnioną od podatku Z końcem roku powinniśmy też otrzymać formularz P60, dzięki któremu będziemy mogli dokonać rocznego rozliczenia podatku i otrzymać każdy nadpłacony w ciągu roku podatek. Oba te formularze muszą być dostarczone do irlandzkiego Urzędu Skarbowego (Revene). 9. Podatki, czyli PAYE – Pay As You Earn Podatek płacimy zwykle od momentu otrzymania pierwszego wynagrodzenia, a kwota podatku zależy od sumy naszego wynagrodzenia oraz od kwoty kredytów podatkowych (w Irlandii kredyt podatkowy to kwota wolna od podatku przydzielana poszczególnym osobom w systemie kredytów podatkowych). Na Zielonej Wyspie, dla osób rozliczających się samodzielnie, progi podatkowe wynoszą odpowiednio: - 20% od pierwszych 32 000,00 euro oraz - 42% od wszystkich zarobków powyżej 32 000,00 euro. W Irlandii większość pracowników płaci podatki poprzez system PAYE, co oznacza, że to pracodawca odlicza kwotę należnego podatku od naszej pensji i odprowadza ją bezpośrednio do urzędu skarbowego. Aby jednak móc korzystać z tego systemu, musimy wykonać 2 czynności: 1) podać pracodawcy swój numer PPS. Pracodawca powinien z kolei niezwłocznie powiadomić urząd skarbowy o rozpoczęciu przez nas pracy i poinformować urząd, że to właśnie on jest naszym pracodawcą, 2) złożyć podanie o wydanie certyfikatu kredytów podatkowych. W tym celu musimy wypełnić formularz 12 A dostępny w miejscowym urzędzie skarbowym lub też na stronie internetowej www.revenue.ie . Obie te czynności najlepiej jest wykonać od razu po przyjęciu oferty pracy, nawet jeśli jest to praca wakacyjna lub praca w niepełnym wymiarze godzin. Dzięki temu bowiem, zarówno pracodawca, jak i urząd skarbowy będą mieli odpowiednią ilość czasu na dopełnienie wszystkich formalności przed wypłaceniem pierwszego wynagrodzenia, a my będziemy spokojni, że nasz podatek będzie odprowadzany prawidłowo. Jeśli chodzi zaś o możliwość otrzymania zwrotu zapłaconego podatku, to istnieją ku temu 3 możliwości: 1) jeśli pracodawca nie otrzymał od nas naszego numeru PPS lub też nie przekazaliśmy mu naszych stawek kredytów podatkowych, wówczas pracodawca musi potrącić z naszej wypłaty kwotę podatku według stawki awaryjnej, tj. od wynagrodzenia potrąca on wyższy podatek, niż jest to niezbędne. Kiedy jednak otrzyma już od nas jeden ze wspomnianych dokumentów, wówczas powinien ponownie obliczyć prawidłową wartość podatku oraz zwrócić nam kwotę nadpłaconą; 2) po zakończeniu każdego roku podatkowego (tj. po 31 grudnia), możemy zwrócić się do urzędu skarbowego o sprawdzenie, czy nadpłaciliśmy podatek. W tym celu wypełniamy formularz 12, dostępny w urzędzie skarbowym lub na stronie www.revenue.ie ; 3) jeśli pozostawaliśmy bez pracy przez 4 tygodnie lub jeśli wyjeżdżamy z Irlandii, wówczas również możemy otrzymać zwrot podatku, wypełniając tym razem formularz P50. On również dostępny jest w lokalnych urzędach skarbowych lub na stronie www.revenue.ie . 10. Świadczenia socjalne dla pracujących w Irlandii Irlandzki system opieki społecznej przewiduje szereg możliwości uzyskania świadczeń i zasiłków. Świadczenia te skierowane są do osób w szczególnej sytuacji, np. do bezrobotnych, rodziców, niepełnosprawnych i ich opiekunów. Zasadniczo, system ten opiera się na trzech kategoriach świadczeń: świadczenia socjalne wynikające z opłacania składek przysługują tym osobom, które w okresie świadczenia pracy opłaciły określoną ilość składek na ubezpieczenia społeczne - PRSI. Uprawnienia do danej kategorii świadczenia zależą od tego, czy opłacona została wystarczająca liczba składek; świadczenia nie wynikające z faktu opłacania składek i ich ilości; są one jednak zależne od konkretnej sytuacji danej rodziny. Do przyznania świadczeń z tej grupy warunkiem jest spełnienie kryterium dochodowego oraz innych niezbędnych warunków, zależnych od konkretnego świadczenia; pozostałe świadczenia, które nie wiążą się z opłacaniem składek PRSI ani spełnieniem wymogów majątkowych. Dla uzyskania świadczeń z tej grupy należy spełnić określone warunki - np. ubiegając się o zasiłek na dziecko należy spełniać kryterium zamieszkania. Kryterium stałego zamieszkania (Habitual Residence) to warunek, od którego spełnienia zależy wiele świadczeń o charakterze socjalnym. Pojęcie to odnosi się do osób, które przebywają na terenie Irlandii wystarczająco długi okres, tj. 2 lata i dopiero po jego upływie nabywają rozszerzone uprawnienia do świadczeń socjalnych. Uprawnienia te dotyczą wszystkich wnioskodawców - bez względu na ich obywatelstwo. Pamiętajmy też, że każdy przypadek rozpatrywany jest indywidualnie. Dlatego, jeżeli na wspomnianym obszarze zamieszkiwaliśmy krócej niż przez wspomniany okres, jednakże zamierzamy osiedlić się w Irlandii na stałe i zdołamy to udowodnić (np. wykazując założenie rodziny, zakup nieruchomości), wówczas możemy zostać uznani za osoby spełniające warunek stałego zamieszkiwania na obszarze Irlandii i w razie potrzeby otrzymać odpowiednie świadczenia socjalne. Zasiłki, jakie możemy uzyskać w Irlandii to m.in: - macierzyński - dla matek karmiących piersią i kobiet w ciąży, narażonych na szkodliwe warunki pracy - dla bezrobotnych - z tytułu niezdolności do pracy - chorobowy - renta inwalidzka - renta z tytułu opłacanych składek dla osób, które ukończyły 66 rok życia - renta z tytułu śmierci małżonka - emerytura - zapomoga z tytułu śmierci członka rodziny - zapomoga dla opuszczonego lub osieroconego dziecka. Dodać należy, że w Irlandii składka na ubezpieczenie społeczne (PRSI) wynosi 6% i jest obowiązkowa dla każdego pracownika. 11. Pięć rad Ralpha Victory'ego, pierwszego sekretarza ambasady Irlandii w Polsce, dotyczących tego jak znaleźć pracę. Na koniec zaprezentujemy jeszcze pięć praktycznych rad odnośnie tego jak znaleźć pracę na Zielonej Wyspie, z punktu widzenia irlandzkiego dyplomaty: 1. Zdobądź „Know Before You Go" - broszurkę informacyjną zawierającą praktyczne rady dotyczące życia i pracy w Irlandii opracowane przez FAS, irlandzki Urząd ds. Szkoleń i Zatrudnienia. Broszurka jest dostępna w wojewódzkich urzędach pracy w całej Polsce, (w Białymstoku – w siedzibie WUP przy ul. Pogodnej 22), online pod adresem: http://www.fas.ie/services_to_jobseekers/Know_Before_you_go/jezykpolski/home.html i w ambasadzie Irlandii w Warszawie. 2. Zdobądź adres rodziny albo przyjaciół, Polaków lub Irlandczyków, u których będziesz mógł się zatrzymać od razu po przyjeździe. 3. Przyjedź do Irlandii przygotowany do rozmowy kwalifikacyjnej. Weź ze sobą kopie certyfikatów i zaświadczeń, najlepiej przetłumaczonych na angielski, a także kopie twojego CV po angielsku. 4. Dowiedz się, jakie są koszty życia w Irlandii, i weź ze sobą wystarczającą ilość pieniędzy, żeby pokryć koszty wyżywienia i zakwaterowania przez przynajmniej miesiąc. Sugerowana kwota to 1,5 tys. euro (właściciele mieszkań często wymagają kaucji równej miesięcznej stawce za wynajem płatnej z góry, przed wynajęciem mieszkania). 5. Po przyjeździe rozpocznij poszukiwania pracy w najbliższym lokalnym urzędzie FAS. Przydatne adresy dla szukających pracy: Portale irlandzkich służb zatrudnienia: www.fas.ie, www.irishjobs.ie Portale z ogłoszeniami o pracy: www.stepstone.ie, www.jobs.ie, www.monster.ie, www.topjobs.ie, www.recruitireland.ie, www.jobs4u.ie Pozostałe ważne adresy: Ambasada Polski w Irlandii: http://www.dublin.polemb.net/ Ambasada Irlandii w Polsce: http://www.irlandia.pl/ ENTEMP - Ministerstwo Przedsiębiorczości, Handlu i Zatrudnienia: http://www.entemp.ie/ Adres strony rządowej: http://www.oasis.gov.ie/ Słownik j. irlandzkiego: http://www.moderngaeli.ie/ FAS - Publiczne Usługi Zatrudnienia: http://www.fas.ie/ Informacje o podatkach w Irlandii: http://www.revenue.ie/pl/publications/leaflets/infolef7.htm Ask Ireland - poradnikowa strona Rządu Irlandii: http://www.askireland.com/ Serwisy polskiej społeczności w Irlandii: http://www.dublinek.net/, http://www.gazeta.ie/ http://www.justice.ie/ WZÓR CV PERSONAL INFORMATION Name Address Telephone E-mail Nationality Date of birth PROFILE WORK EXPERIENCE • Dates • Name and address of employer • Occupation • Main activities and responsibilities • Dates • Name and address of employer • Occupation • Main activities and responsibilities EDUCATION SKILLS / TRAINING LANGUAGES. MOTHER TONGUE OTHER LANGUAGES • Reading skills • Writing skills • Speaking skills [excellent, good, basic. ] [excellent, good, basic.] [ excellent, good, basic. ] DRIVERS LICENCE REFERENCES Available on request. Źródła: 1. Strony internetowe: - http://praca.wp.pl/kat,40674,title,Urzad-pelen-pracy,wid,8558440,wiadomosc.html?ticaid=1654b - http://www.irlandia.igns.pl/ - http://www.irelandjobs.pl/applicants/cv_advice.htm - http://www.twoja-firma.pl/artykuly/722,swiadczenia-socjalne-dla-pracujacych-w-irlandii.html - http://www.bankier.pl/wiadomosci/print_multi.html?article_id=1573690 - http://gazetapraca.pl/gazetapraca/1,68946,3599569.html?as=1&ias=4 - http://europass.cedefop.eu.int - http://irlandia.zachlebem.info/jak-szukac.html - http://www.up.podlasie.pl/default.aspx?docId=3891&mId1=1271&mId2=1279 - http://europa.eu.int/eures 2. broszury informacyjne: - „Irlandia - Twój Przewodnik na Nowy Początek” wydany przez FAS – Urząd ds. Szkoleń i Zatrudnienia (Training and Employment Authority), 27-33 Upper Baggot Street, Dublin 4, Irlandia - „Codzienne życie w Irlandii. Przewodnik dla nowoprzybyłych” wydany przez Emigrant Advice, 1 Cathedral Street, Dublin 1 - „Poland KNOW BEFORE YOU GO” wydana przez FAS – Urząd ds. i Zatrudnienia (Training and Employment Authority), 27-33 Upper Baggot Street, Dublin 4, Irlandia Szkoleń III. Jak to się robi w Irlandii, czyli... Jak działa publiczny urząd pracy 1. FAS - Krajowy Urząd ds. Szkoleń i Zatrudnienia Irlandzki publiczny Urząd ds. Szkoleń i Zatrudnienia (FAS – Training and Employment Authority) wypełnia zadania typowego urzędu pracy, a jego misją jest wzrost zatrudnienia i mobilności osób poszukujących pracy, wyposażenie ich w umiejętności, na które jest zapotrzebowanie na rynku, a co za tym idzie promowanie konkurencyjności przedsiębiorstw oraz zapobieganie wykluczeniu społecznemu. Główne zadania FAS to: 1. 2. 3. 4. 5. szkolenia i przekwalifikowanie, staże, pośrednictwo pracy, pomoc grupom lokalnym, Fot. FAS w Athlone poradnictwo dla osób powracających do Irlandii oraz tych, którzy poszukują pracy w innych krajach Unii, 6. konsultacje i usługi związane z zasobami ludzkimi, na zasadach komercyjnych, poza krajem (poprzez Konsulting Międzynarodowy FAS). Do zadań statutowych Urzędu należy także zbieranie i publikowanie informacji związanych z rynkiem pracy oraz dostarczanie danych, raportów i innych niezbędnych informacji. FAS może również udzielić grantu na zrefundowanie kosztów przygotowania biznes planu. Wspomniany biznes plan musi określać rodzaj przedsięwzięcia, plan marketingowy oraz stwierdzenie, w jaki sposób wytworzony produkt lub świadczone usługi będą się wpisywać w lokalną strategię gospodarczą i społeczną. FAS podzielony jest na 8 regionów składających się z 20 centrów szkoleniowych i 62 urzędów zatrudnienia. W roku 2004 programy FAS ukończyło ok. 90,5 tys. bezrobotnych. Urząd udziela także wsparcia finansowego – udzielono go dla 2,1 tys. przedsiębiorców szkolących swoich pracowników w ramach Programu Szkoleniowego. W ciągu tego roku, zarejestrowanych w FAS było ok. 110 tys. osób, przy czym FAS dysponował 103 tys. ofert pracy. Działania FAS finansowane są przez Narodowy Fundusz Szkoleniowy i Unię Europejską. 2. Wzrost gospodarczy kraju a szkolenia Wzrost gospodarczy Irlandii w ostatnich latach spowodował ogromne zapotrzebowanie na nowych pracowników, z których większość potrzebna jest w sektorze usług. Z przeprowadzonych analiz wynika jednocześnie, że najwyższy wzrost nastąpi w dalszym ciągu w dziedzinach technicznych, wymagających wysokich kwalifikacji. Zgodnie, m.in. ze Strategią Lizbońską UE, polityka rządu Irlandii zmierza do wsparcia wykwalifikowanej siły roboczej i gospodarki opartej na wiedzy. Wymaga to edukacji na wysokim poziomie, stałego dokształcania się i podnoszenia kwalifikacji, co warunkuje odpowiednie priorytety szkoleniowe. Priorytety szkoleniowe FAS: Staże Staż jest idealnym modelem wstępnego szkolenia zawodowego. W ciągu ostatniej dekady nastąpił duży wzrost ilości staży oraz wzrosła ilość stażystów biorących udział w olimpiadach umiejętności. FAS, w ciągu najbliższych pięciu lat (od roku 2008), będzie wdrażał wielokierunkowe podejście do staży, poprzez: o zapewnienie, by programy kursów, proces oceny i mechanizmy wdrażania szkoleń w dotychczasowych zawodach były stale uaktualniane, o rozszerzenie systemu staży, podjęcie rozmów z zainteresowanymi stronami o wdrażaniu staży w innych dziedzinach. Równocześnie nastąpi zastosowanie „elastycznego” podejścia do szkoleń (zróżnicowanie okresu trwania, wynagrodzeń, i zmiana proporcji podziału czasu między szkolenia teoretyczne i praktyczne), podjęcie konsultacji z partnerami społecznymi na temat istniejących staży, w celu upewnienia się, że zaspokajają one potrzeby pracodawców i pracowników. 3. Szkolenia dla osób bezrobotnych i poszukujących pracy Szkolenia prowadzone przez FAS dla osób bezrobotnych i poszukujących pracy kierowane będą w przyszłości w stronę pomocy w zdobyciu pracy, poprzez udział w kursach ściśle powiązanych z określonym stanowiskiem. Program podstawowych szkoleń zawodowych będzie kładł duży nacisk na zachęcanie młodych ludzi do kontynuowania edukacji i zdobywania formalnych kwalifikacji. Stworzone mają zostać zachęty dla osób, które wcześnie zakończyły naukę w szkole, do dalszego zdobywania edukacji i szkoleń zawodowych. Uważa się przy tym, że połączenie szkoleń teoretycznych, lub przebiegających w ośrodkach szkoleniowych, ze szkoleniem bezpośrednio w pracy, daje najlepsze wyniki. Ważną rolą FAS jest zapewnienie szkoleń dla osób niepełnosprawnych, dzięki czemu osoby te będą miały możliwość podjęcia pracy. Należy jednocześnie zauważyć, że w Irlandii coraz większa część osób bezrobotnych ma problemy ze zdobyciem wykształcenia i zawodu. Są to problemy zdrowotne, psychiczne i fizyczne, a istniejące środki pomocy są niewystarczające. Pomoc tym klientom ma być zatem jednym z najważniejszych priorytetów planowanego działania. Tak dla przykładu - w roku 2004 FAS przeprowadził szkolenia o wartości 367 milionów euro, z czego większość z tych środków (171 milionów euro) zostało wypłaconych w formie zasiłków szkoleniowych. 4. Zwiększenie nacisku na podnoszenie kwalifikacji przez osoby pracujące W przyszłości, ze względu na wzrost gospodarczy i wzrost produktywności istniejącej siły roboczej, coraz większe środki FAS będą przeznaczone na podnoszenie kwalifikacji tych, którzy mają pracę oraz na ścisłą współpracę z pracodawcami i monitorowanie zmian zachodzących na rynku. Ważne będzie bezpośrednie odpowiadanie na potrzeby rynku. Biorąc jednocześnie pod uwagę wiedzę i doświadczenie w tym zakresie, FAS ma być liderem w tworzeniu irlandzkiego systemu szkoleń zawodowych oraz opracowywaniu strategii rozwoju kapitału ludzkiego. Stwierdzono, iż potrzebna będzie tutaj następująca aktywność: 1. Stworzenie odpowiedniej struktury działań szkoleniowych w kraju; 2. Pomoc przedsiębiorcom w lepszym zarządzaniu kapitałem ludzkim (określanie potrzeb co do szkoleń); 3. Zapewnienie selektywnego wsparcia finansowego celem zachęcenia pracowników do podnoszenia kwalifikacji; 4. Stworzenie mechanizmów, które pomogą pracownikowi zdobyć nowe umiejętności i kwalifikacje. W tym celu określono, iż wskazane będzie m.in.: Utrzymanie zwiększonego budżetu na szkolenie firm/pracowników, Wspieranie działań mających na celu podnoszenie kwalifikacji, szczególnie przez niskowykwalifikowanych czy starszych pracowników, które dadzą im certyfikowane, potrzebne na rynku umiejętności, Szybkie reagowanie na potrzeby szkoleniowe firm poprzez stały monitoring i współpracę z odpowiednimi organizacjami, dobre rozumienie trendów i potrzeb rynku, Dotarcie do pracowników wszystkich zawodów w produkcji, budownictwie i usługach, Wsparcie tanich, krótkich i elastycznych modułów szkoleniowych dla właścicieli lub dyrektorów małych i średnich przedsiębiorstw, Opracowanie nowych programów dla niskowykwalifikowanych pracowników - w szczególności płatne urlopy szkoleniowe, zwolnienia podatkowe dla osób uczęszczających na kursy i usługi informacyjne lub doradcze. W przypadku, gdy FAS będzie musiał pokryć koszt urlopów szkoleniowych, będzie to wymagało znacznych nakładów. Obliczono, że na program pilotażowy obejmujący 5 tys. osób, potrzebnych będzie ok. 13,9 mln euro. Źródło: 1. Christy Todd, „Funkcjonowanie i rola Regionalnych Ośrodków Szkoleniowych i Urzędów Zatrudnienia na przykładzie Regionu Midland i miasta Athlone” (wykład i prezentacja przedstawiona 15 lipca 2008r. w FAS Employment Services w Athlone dla pracowników powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy z Polski, podczas wizyty studyjno - szkoleniowej) IV. Jak to się robi w Irlandii… , czyli Kowalski zakłada firmę Każdy Polak przebywający w Irlandii, jako obywatel kraju należącego do Unii Europejskiej, w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej ma takie same prawa jak jej obywatele oraz przedstawiciele innych narodowości, należących do Wspólnoty Europejskiej. W krajach UE polscy przedsiębiorcy działają w ramach tzw. rynku wewnętrznego (Internal Market), który zapewnia swobodny przepływ towarów, kapitału, usług oraz pracowników. W praktyce oznacza to m.in. możliwość swobodnego przemieszczania się osób w obrębie UE, podejmowania zatrudnienia, prowadzenia działalności gospodarczej, świadczenia usług oraz wolnego handlu między krajami należącymi do Wspólnoty. 1. Liczy się pomysł Aby rozpocząć własną działalność gospodarczą należy oczywiście posiadać dobry pomysł, który będzie można rozbudowywać przez lata. Przedsiębiorcy nie czekają, aż ktoś inny wymyśli za nich pomysł na przedsięwzięcie. Znajdują go sami. Jednak konieczna jest świadoma identyfikacja odpowiedniego produktu czy usługi. Niektóre bardzo udane przedsięwzięcia oparte są na prostych pomysłach. Produkty lub usługi w małych firmach są często zwyczajne, ale pozwalają im egzystować i rozwijać się. Wiele nowych przedsiębiorstw dostarcza innowacyjnych produktów. Jednak są też małe podmioty bazujące na doświadczeniu innych, oferujące ulepszone wersje już istniejących produktów czy usług, na które jest lokalne zapotrzebowanie. 2. Identyfikacja nowego produktu czy usługi Potrzeba jest nie tylko matką wynalazków, ale też największym źródłem nowych okazji przedsiębiorczych. Potrzeba może być oczywista i prosta, np. rozwój osiedli mieszkaniowych na początku stwarza okazje dla specjalistów branży budowlanej, potem dla specjalistów wystroju wnętrz i firm meblarskich, następnie zaś – dla żłobków, restauracji, pralni, kiosków itp. Kolejną „kopalnią pomysłów” dla przedsiębiorcy są zmiany. Na przykład zmiana w sposobie życia przejawiająca się w większej dbałości o zdrowie powoduje, iż ludzie potrzebują zwiększonej ilości obiektów do aktywnego spędzania czasu wolnego, zróżnicowania ubiorów sportowych czy sprzętu, jak również produktów niskokalorycznych. 4. Badanie rynku Badanie rynku jest kolejnym krokiem w planowaniu każdego przedsięwzięcia. Podstawowym celem badania każdego, kto zamierza rozpocząć określoną działalność, jest stwierdzenie, czy istnieje rynek zbytu na dany produkt czy usługę. Po pierwsze należy poznać możliwości sektora, w którym będzie się działać, a także swoich potencjalnych klientów: ich liczbę, wiek czy częstotliwość, z jaką będą kupować dany produkt czy usługę. Nie można pominąć także swojej konkurencji: kto to jest, czy jest ona duża czy mała, jakie są jej mocne i słabe strony. Jeśli ktoś chce otworzyć sklep nie bez znaczenia jest położenie, przepływ ruchu drogowego czy pieszych, miejsca parkowania, itp. Warto poznać też ceny oraz dowiedzieć się, czy na danym rynku zbytu udziela się rabatów. Ponadto pomocne byłoby poznanie najlepszych sposobów promowania i reklamowania swojego produktu czy usługi, kanałów dystrybucji itp. 5. Biznes plan Rozważając możliwość założenia własnej firmy trzeba wziąć pod uwagę wiele czynników, m.in. zalecane jest przeprowadzenie studium wykonalności danego przedsięwzięcia (feasibility study), jak również opracowanie biznes planu (bussines plan). Biznes plan może stać się narzędziem, które pomoże prowadzić przedsięwzięcie i pracować na jego sukces. Dobrze opracowany biznes plan potwierdzi czy dany pomysł ma sens. Jest to też pierwsze narzędzie reklamowe, dzięki któremu można przekonać osoby trzecie (inwestorów, banki czy agencje rządowe) o potencjalnej dochodowości swojej firmy. W przypadku ubiegania się o dofinansowanie jest on wymagany przez różne instytucje. Jego głównym celem jest pełna prezentacja koncepcji biznesu oraz wykazanie, że zostały wykonane analizy rynku, które ekonomicznie uzasadniają rozpoczęcie danej działalności gospodarczej. Biznes plan powinien uwzględniać następujące zagadnienia: przedsiębiorca i ewentualni partnerzy, oferowany produkt / usługa, konkurencja, potencjalni klienci, rachunek ekonomiczny, finansowanie. 6. Pomysł, badanie, biznesplan… i co dalej? Jeśli przeprowadzone badanie rynku pokazuje potencjał, na którym można zbudować dochodowy interes, to następnym krokiem jest sprawdzenie niektórych aspektów praktycznych. Do rozpoczęcia własnej działalności gospodarczej w Irlandii niezbędny jest numer PPS (Personal Public Service Number). To irlandzki odpowiednik polskiego numeru PESEL (Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności). Jest on też konieczny do podjęcia legalnej pracy lub korzystania ze świadczeń socjalnych. Numer PPS nabywa się w irlandzkim Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (Social Welfare), przy czym trzeba osobiście skontaktować się z najbliższym oddziałem tego urzędu, podać swoje dane osobowe, przedstawić dokument tożsamości oraz dodatkowe dokumenty potwierdzające adres zamieszkania w Irlandii. Numer PPS jest umieszczany na wszelkich dokumentach i korespondencji z/do irlandzkiego Urzędu Skarbowego (Revenue Commissioners) oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (Social Welfare). Pierwsze kroki w biznesie Po podjęciu decyzji o rozpoczęciu własnej działalności gospodarczej należy rozstrzygnąć następujące kwestie: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. wybór formy prawnej, rejestracja w Krajowym Rejestrze Spółek (Companies Registration Office), rejestracja w Urzędzie Skarbowym (Revenue Commissioners), zapewnienie właściwej obsługi rachunkowej, ubezpieczenia, otwarcie konta bankowego, zapewnienie wszystkich wymaganych licencji, pozwoleń (standardy jakości). Formy prawne działalności gospodarczej w Irlandii Zasadniczo w Irlandii istnieją następujące formy prawne działalności gospodarczej: a) Jednoosobowa działalność gospodarcza (sole trader) Jednoosobowa działalność gospodarcza to najprostsza forma prowadzenia biznesu w Irlandii. Zalecana jest na początek większości małych przedsięwzięć. Jej założenie wiąże się z niskimi kosztami, a rejestracja jest prosta. Ta forma działalności nie posiada własnej osobowości prawnej. Zakładana jest ona na czas nieokreślony, a firmą zarządza się osobiście, przy czym ma się też nieograniczone prawo do jej sprzedaży. Rozliczenie działalności gospodarczej następuje raz do roku. b) Spółki osobowe: Spółka jawna ( partnership) Spółka komandytowa (limited partnership) Spółki osobowe powołuje się poprzez sporządzenie umowy spółki (Articles of association) oraz dopełnienie innych formalności. Szczegółowe regulacje dotyczące ich utworzenia znajdują się w Ustawie o spółkach osobowych (Partnership Act 1890). Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej. Ich szczególną cechą jest nieograniczona i solidarna odpowiedzialność wspólników, co w praktyce wymaga całkowitego zaufania do partnerów biznesowych. Spółką zarządzają wspólnicy. Zakładana jest ona na czas określony w umowie. W przypadku rezygnacji wspólnika może być rozwiązana. c) Spółki kapitałowe: Prywatna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (private limited company, Ltd.) Publiczna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna (public limited company, PLC, Corporation - SA) Spółki kapitałowe powołuje się poprzez sporządzenie aktu założycielskiego spółki (Memorandum of association), statutu spółki (Articles of association) oraz dopełnienie innych formalności. Szczegółowe regulacje dotyczące ich utworzenia znajdują się w Ustawie o spółkach kapitałowych (Companies Act 1963). Odpowiedzialność wspólników jest w nich ograniczona do wysokości udziałów/akcji. W praktyce, dostępną dla polskiego przedsiębiorcy jest prywatna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (Ltd). Spółka ta posiada własną osobowość prawną. Jej założenie oznacza, iż odpowiedzialność wspólników za wszelkie zobowiązania spółki jest ograniczona do wysokości posiadanych udziałów. Minimalna liczba wspólników to 1 osoba, jednak nie powinna ona przekraczać 50 osób. Zakładając prywatną spółkę z o.o. należy pamiętać, że w nazwie musi pojawić się słowo „Limited” lub jego skrót w postaci „Ltd”. Spółka z o.o. zobowiązana jest do publicznego ujawniania kont bankowych, a także do przekazywania sprawozdania rocznego do Krajowego Rejestru Spółek (Companies Registration Office, CRO). Posiada też swój statut i umowę. Umowa spółki powinna zawierać informacje dotyczące nazwy, przedmiotu działalności spółki, a także wielkości i rodzaju udziałów. Natomiast statut powinien obejmować informacje na temat wewnętrznej organizacji spółki. Spółka z o.o. powinna posiadać co najmniej 2 dyrektorów, a jeden z nich powinien być rezydentem podatkowym w Irlandii. Można tego uniknąć w momencie wykupienia ubezpieczenia, które zwalnia z wymogu bycia rezydentem. Ubezpieczenie to, tzw. „bond”, kosztuje ok. € 1600 i jest ważne 2 lata. Notarialnie potwierdzoną kopię ubezpieczenia należy złożyć w Krajowym Rejestrze Spółek (Companies Registration Office, CRO). Spółka ta powinna mieć również swojego sekretarza, który najczęściej jest jej dyrektorem. Poza tym jest ona zobligowana do dokonania rejestracji na potrzeby VAT. Dochody spółki są opodatkowane podatkiem od osób prawnych/spółek (Corporate Income Tax - CIT). Spółki kapitałowe ustają w wyniku likwidacji (upadłości) lub rozwiązania umowy. Rejestracja w Krajowym Rejestrze Spółek Każdy przedsiębiorca w zakresie zgłoszenia swojej działalności do irlandzkich instytucji jest zobowiązany do wyboru i rejestracji nazwy firmy (w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej nadanie nazwy nie jest obowiązkowe). Nazwę należy zarejestrować w Krajowym Rejestrze Spółek (Companies Registration Office – CRO: www.cro.ie ). Odpowiedni formularz można wypełnić i wysłać, używając opcji online na www.core.ie lub przesłać tradycyjną pocztą. Aby wniosek o rejestrację nie został odrzucony, należy upewnić się poprzez sprawdzenie na stronie http://www.cro.ie/search/, czy nie istnieje już podmiot o tej samej nazwie. Od rodzaju rejestracyjnego: działalności gospodarczej zależy wybór właściwego formularza a) Jednoosobowa działalność gospodarcza (sole trader) Jeśli przedsiębiorca rozpoczynający jednoosobową działalność gospodarczą zdecydował się na nadanie nazwy swej firmie, w celu jej rejestracji powinien wypełnić i wysłać formularz RBN1 (Registration of Business Name 1) oraz uregulować należną opłatę. b) Spółki osobowe: Spółka jawna ( partnership) Spółka komandytowa (limited partnership) Jeśli przedsiębiorca zdecydował się na założenie spółki osobowej, aby dokonać jej rejestracji powinien wypełnić i wysłać formularz RBN1A (Registration of Business Name 1A) oraz uregulować należną opłatę. c) Spółki kapitałowe: Prywatna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (private limited company, Ltd.) Publiczna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna (public limited company, PLC, Corporation – SA) Jeśli natomiast przedsiębiorca zdecydował się na założenie spółki kapitałowej, to aby ją zarejestrować powinien wypełnić i wysłać formularz RBN1B (Registration of Business Name 1B) oraz uregulować należną opłatę. Rejestracja w Urzędzie Skarbowym Kolejną czynnością przedsiębiorcy rozpoczynającego własną działalność gospodarczą jest jej rejestracja w Urzędzie Skarbowym (Revenue Commisioners). W tym celu należy wypełnić tylko jeden formularz, który służy zarówno do rejestracji na potrzeby podatku dochodowego (PIT) lub CIT), podatku VAT (jeśli firma będzie go płacić), odprowadzenia zaliczek na podatek dochodowy (PAYE) i ubezpieczenie społeczne (PRSI) swoich pracowników. W przypadku branży budowlanej, przetwórstwa żywności oraz leśnictwa dodatkowo należy wziąć pod uwagę formularz RCT (Relevant Contract Tax). W zależności od formy prawnej, jaką przedsiębiorca wybierze, należy wypełnić i wysłać jeden z poniższych formularzy: formularz TR 1 (FORM TR1) w przypadku osób fizycznych i spółek osobowych, formularz TR 2 (FORM TR2) w przypadku spółek kapitałowych. Co to jest PAYE (Pay As You Earn – „płać, kiedy zarabiasz”) System PAYE został wprowadzony w 1960 roku i jest obowiązującym systemem podatku dochodowego. Dotyczy m.in. wypłat (pensji), emerytur czy bonusów. Rok PAYE trwa od 6 kwietnia do 5 kwietnia następnego roku. Każdy pracodawca płacący wynagrodzenia swoim pracownikom powyżej pewnego limitu ma obowiązek zarejestrować się w Komisji Skarbowej jako płatnik PAYE. Limity te są jednak niskie i w praktyce większość pracodawców musi się zarejestrować. Po rejestracji należy: Zbierać dowody płatności PAYE/PRSI (oficjalne druki skarbowe lub w inny zatwierdzony sposób). ii. Obliczać podatek i PRSI, stosując się do przepisów i zachować kopie rozliczeń. iii. Przedstawić Komisji Skarbowej (the Revenue Commissioners) część 1. druku P45 w momencie, w którym ustał stosunek pracy z pracownikiem. Części 2,3 i 4 tego druku należy przekazać pracownikowi. iv. Informować Komisję Skarbową, gdy pracownik rozpoczyna zatrudnienie (druk P46). v. Płacić podatek i obie części PRSI – pracownika i pracodawcy – miesięcznie (P30) albo rocznie do Generalnego Poborcy Podatkowego (the Collector General). vi. Składać w wyznaczonym terminie rozliczenia roczne (P35, P35L) do Generalnego Poborcy Podatkowego. vii. Przekazać każdemu zatrudnionemu pracownikowi w dniu 5 kwietnia pełny druk P60. i. Wybór systemu rachunkowego Przedsiębiorca musi także wybrać system rachunkowy, jaki będzie użyty do ewidencji operacji finansowych danej działalności gospodarczej (najlepiej po konsultacji z lokalnym księgowym). W przypadku niewielkiej skali przedsięwzięcia można samemu prowadzić na bieżąco swoje księgi. Jednak nawet wtedy warto skorzystać z pomocy wykwalifikowanego specjalisty, przynajmniej przed rozpoczęciem prowadzenia księgowości oraz na koniec roku obrachunkowego. Wybór rodzaju ubezpieczenia W zależności od rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej oraz struktury przedsięwzięcia należy wybrać odpowiedni rodzaj ubezpieczenia. Może to być: OC, pracownicze, szkody majątkowe / utracone korzyści, komunikacyjne, dodatkowe. W ich doborze pomocne www.enterpriseboards.ie mogą być informacje zamieszczone na stronie: Warto pamiętać iż: - Odpowiedzialność cywilna pracodawcy – ubezpieczenie pokrywa odpowiedzialność pracodawcy w przypadku, gdy pracownik uległ wypadkowi w firmie. - Odpowiedzialność publiczna - chroni firmę przed zażaleniami ze strony osób trzecich. Ubezpieczenie komunikacyjne - wymagane dla samochodów i 34 innych pojazdów, które muszą być zarejestrowane według Ustawy o ruchu drogowym. Ubezpieczenie od pożaru - pokrywa straty w budynkach, towarach, itp. spowodowanych pożarem. Odpowiedzialność za produkty - ubezpiecza wypłatę ewentualnych odszkodowań za straty spowodowane produktami czy usługami firmy. Ubezpieczenie osobowe- polisa wykupiona przez firmę w celu ubezpieczenia życia konkretnych pracowników. Otwarcie konta bankowego Bardzo ważnym elementem jest również założenie odrębnego firmowego konta bankowego. W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej bywa to często pomijane. Brak wydzielonego konta biznesowego znacznie utrudnia śledzenie przepływów gotówkowych firmy, co uniemożliwia bieżące analizowanie jej sytuacji ekonomicznej. Przy doborze banku warto prześledzić oferty dostępne na rynku. Irlandzkie banki prześcigają się w walce o klienta, niektóre oferują bardzo preferencyjne warunki otwarcia i utrzymania konta bankowego dla osób rozpoczynających biznes. Dodatkowym atutem może być dostępność obsługi online, która przyspiesza realizację płatności i przelewów oraz umożliwia całodobową kontrolę stanu własnego konta. Przykładowa procedura otwarcia konta bankowego w Bank of Ireland obejmuje: 1. Wypełnienie wniosku o otwarcie konta bankowego. 2. Określenie sygnatariuszy, złożenie podpisów na specjalnym formularzu. Dokumenty wymagane do wglądu: - Certyfikat rejestracji spółki (oryginał). Zezwolenie na otwarcie i prowadzenie konta firmowego podpisane przez dyrektora firmy. Potwierdzona lista dyrektorów i sekretarzy oraz adres centralnej siedziby firmy. Memorandum i artykuły spółki. Oryginał certyfikatu rejestracji nazwy firmy (jeśli dotyczy). Dowód tożsamości dyrektorów firmy, wszystkich upoważnionych do podpisywania (rozporządzenia kontem) oraz właścicieli firmy z ponad 25% udziałem. Podatki Zasadniczo w Irlandii mamy do czynienia z następującymi podatkami: podatek od dochodów osobistych (Personal Income Tax - PIT), podatek od dochodów spółek (Corporate Income Tax – CIT), podatek VAT (VAT Tax), podatek akcyzowy (Excise / Duty Tax). Podatek od dochodów spółek (Corporate Income Tax – CIT) Podatek ten wynosi 12,5 % - stawka standardowa (zawarta w Schedule D, Bases I i II). Dodatkowo mogą wystąpić stawki: 10% dla firm produkcyjnych, IFSC i z obszaru lotniska w Shannon, 20% niektóre zyski z tytułu posiadania ziemi, 25% dla dochodu, który nie pochodzi z handlu (zawarty w Schedule D, Bases III, IV i V). Podatek VAT (VAT Tax) - Podatek od Wartości Dodanej Value Added Tax (VAT) jest podatkiem pośrednim. Każdy przedsiębiorca biorący udział w łańcuchu produkcji obciążany jest podatkiem od wartości produktu/ usługi przez niego wytworzonej, pomniejszony o koszt zakupu półproduktów. Odjęcie kosztów od wartości końcowej na każdym etapie produkcji powoduje, że podatek naliczany jest od wartości dodanej. Końcowy konsument zwykle absorbuje ten podatek jako część ceny zakupu. Stawka podstawowa podatku VAT wynosi 21%. Ponadto w usługach stosuje się 13,5%, przy produkcji zwierząt hodowlanych – 4,3%, a na żywność – 0 %. VAT może być rozliczany na podstawie sprzedaży lub na podstawie gotówkowej. 1. „Podstawa sprzedażowa” - zwana również podstawą fakturową, jest najczęściej spotykanym sposobem rozliczenia się z VAT. Osoba zarejestrowana jest odpowiedzialna za odprowadzanie podatku VAT w odniesieniu do wystawionych przez nią faktur i rzeczywistej sprzedaży, niezależnie od tego czy zapłata została otrzymana. W Irlandii przyjęte jest rozliczanie się w oparciu o podstawę sprzedażową, chyba że otrzymało się pozwolenie na rozliczanie na podstawie gotówkowej. 2. „Podstawa gotówkowa”- w tym przypadku podatek VAT obliczany i odprowadzany jest na podstawie otrzymanej gotówki, a nie dokonanej, zafakturowanej sprzedaży. Zaletą takiego rozliczania się jest fakt, że nie trzeba płacić VAT Komisji Skarbowej (the Revenue Commissioners), dopóki nie otrzyma się zapłaty od klienta. Istnieją jednak określone warunki, które firma musi spełniać, aby kwalifikować się do rozliczenia na podstawie gotówkowej: a) co najmniej 90% sprzedaży trafia do osób nie odprowadzających podatku VAT (np. sklepy detaliczne, dostawcy do szkół, itp.) b) obrót jest niższy niż € 650,000. Część przedsiębiorstw posiada pozwolenie na składanie rocznych rozliczeń VAT. Wydaje je Generalny Poborca Podatkowy (the Collector General), zaś warunkiem jest bycie zarejestrowanym płatnikiem VAT przez ponad rok i czasowe wywiązywanie się z płatności w tym okresie. Formularze skarbowe/ podatek VAT 1. Formularz rejestracyjny: druk: VAT 1. Istnieją dwa różne formularze zgłoszeniowe: jeden dla dużych przedsiębiorstw, drugi dla pozostałych form działalności gospodarczej. Firma nie zostanie zarejestrowana jako płatnik VAT, jeśli wcześniej nie otrzyma numeru z Biura Rejestracji Firm (the Companies Registration Office). 2. Druk VAT 3: jest to formularz rozliczeniowy. Zazwyczaj wypełniany jest co dwa miesiące: w styczniu, marcu, maju, lipcu, wrześniu i listopadzie. Termin płatności podatku VAT upływa 19 dnia miesiąca po zakończeniu dwumiesięcznego okresu podatkowego. Bieżące rozliczenie wymaga wpisania jedynie szacowanej wielkości podatku VAT z tytułu zakupów i dostaw, ukazując tym samym podatek VAT netto do zapłaty lub zwrotu. Podatek akcyzowy (Excise / Duty Tax) Podatkiem tym objęte są: wyroby alkoholowe, tytoniowe, paliwa, oleje itp. Szczegóły dotyczące ww. podatków znajdują się na stronie Urzędu Skarbowego (Revenue Commisioners): www.revenue.ie Pozwolenia i licencje Niektóre rodzaje działalności gospodarczej wymagają szczególnych pozwoleń bądź licencji. Należą do nich m.in.: wybrana działalność importowa i eksportowa, usługi medyczne, sektor żywności, usługi finansowe i ubezpieczeniowe, agencje zatrudnienia, usługi turystyczne oraz inne. Przed rozpoczęciem własnej działalności należy się upewnić, czy nie wymaga ona uzyskania dodatkowych zezwoleń. Pomocne w tym mogą być informacje zamieszczone na stronie Urzędu ds. Krajowych Standardów (National Standards Authority of Ireland): www.nsai.ie Na przykład prowadząc działalność gospodarczą w branży budowlanej na terenie Irlandii należy wziąć pod uwagę m.in. stawki branżowe, związki zawodowe, OC. Bezpieczeństwo i Higiena Pracy Każdy przedsiębiorca ma obowiązek prawny stworzenia i zachowania zasad BHP. Właściciele firm o prostym środowisku operacyjnym zazwyczaj przygotowują dokumentację BHP sami. Natomiast w firmach, gdzie do procesu produkcji używa się pojazdów mechanicznych czy chemikaliów, taki dokument powinien być przygotowany przez specjalistę. Przepisy na temat BHP można znaleźć w Ustawie o bezpieczeństwie i zdrowiu w miejscu pracy z 1989 roku (Ustawa 7 1989) oraz Rozporządzeniu dotyczącym bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy (General Application) z 1993 roku (SI 44 1993). Główna siedziba Inspekcji Pracy mieści się w Dublinie. Istnieje również siedem biur regionalnych, w których inspektorzy udzielają porad w sprawach związanych z BHP. Safe pass To jednodniowe szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy potwierdzone imiennym zaświadczeniem, obowiązkowe dla wszystkich pracowników sektora budowlanego, mających styczność z placem budowy. Zgodnie z prawem pracodawca winien pokryć koszty tego szkolenia. Informacje na ten temat można znaleźć na stronie Urzędu ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Pracy (Health and Safety Authority – HSA): www.hsa.ie Stawki branżowe W sektorze budowlanym obowiązują stawki branżowe wynegocjowane w porozumieniach zawartych przez pracowników i pracodawców, które przez fakt rejestracji w Sądzie Pracy nabierają powszechnie obowiązującej mocy. Są to tzw. stawki REA (Registered Employment Agreements). Na przykład stawka robotnika budowlanego wynosi € 17,18 na godzinę, a rzemieślnika € 17,71. Szczegółowe informacje znajdują się na stronie Sądu Pracy (Labour Court): www.labourcourt.ie Karta C2 Będąc podwykonawcą w branży budowlanej należy uzyskać Certyfikat Autoryzacji Podwykonawcy (Subcontractors Certificate of Authorisation), czyli tzw. kartę C2. Wydaje ją Urząd Skarbowy (Revenue Commissioners). Bez karty C2 wykonawca przekazuje podwykonawcy jedynie 65% należnej mu kwoty z każdej faktury (35% zatrzymywane jest jako tzw. „podatek kontraktowy” - Relevant Contract Tax, RCT). Aby uzyskać kartę C2 trzeba wypełnić i złożyć formularze RCT5 oraz PC5a (o wydanie karty ze zdjęciem). Ponadto podwykonawca i wykonawca wypełniają formularz RCT1. Związki zawodowe Pomimo braku formalnego obowiązku w branży budowlanej, przynależność do związków zawodowych jest powszechna i wynika z zawartych umów. Do popularnych związków zawodowych należą: SIPTU, BATU itd. Opłaty związane z przynależnością do związków to tzw. wpisowe: ok. € 250 oraz opłata członkowska – ok. € 3 na tydzień. 7. Co zrobić w przypadku odmowy zarejestrowania firmy lub innych problemów Do rozwiązywania problemów związanych z funkcjonowaniem unijnego rynku wewnętrznego powołano instytucję o nazwie SOLVIT, zajmującą się konkretnymi sprawami, wynikającymi z nieprawidłowego stosowania prawa wspólnotowego przez organy administracji publicznej w państwach UE oraz w Islandii, Lichtensteinie i Norwegii (Europejski Obszar Gospodarczy). Jeżeli więc w związku z prowadzoną działalnością lub pobytem w Irlandii, lokalne władze administracyjne niewłaściwie zastosowały zasady prawa wspólnotowego bądź zanegowały prawo do osiedlenia się, podjęcia nauki, pracy czy prowadzenia działalności gospodarczej, w rozwiązaniu takiego sporu może pomóc właśnie SOLVIT. Aby uzyskać pomoc, należy skontaktować się z polskim Centrum SOLVIT Polska (www.solvit.gov.pl, adres: pl. Trzech Krzyży 3/5, 00-507 Warszawa, tel. (0-22) 6935360, faks 6934080), które przekazuje daną skargę do bliźniaczego Centrum Koordynacyjnego w Irlandii. Na podanej stronie internetowej znajdą się również odnośniki do adresów tej instytucji w pozostałych krajach Unii oraz do Centrów Euro-Info. Centrum potwierdza przyjęcie sprawy w ciągu tygodnia, a następnie – w oparciu o opinie ekspertów swojego kraju – przedstawia propozycję ostatecznego rozwiązania w ciągu 15 tygodni. Zaproponowane rozwiązanie nie jest jednak wiążące i nie istnieje możliwość jego formalnego zakwestionowania. SOLVIT nie zajmuje się sprawą, jeśli: nie ma ona charakteru „transgranicznego”, czyli dotyczy sytuacji czysto wewnętrznej (problem nie wyniknął z niewłaściwego stosowania prawa wspólnotowego przez organ administracji krajowej), problem pojawił się w relacjach: przedsiębiorca – przedsiębiorca, konsument – przedsiębiorca; w tym wypadku należy zwrócić się do właściwych organizacji, które pomogą rozwiązać problem o takim charakterze, zostało już wszczęte postępowanie sądowe. 8. Przydatne źródła informacji: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Dublinie www.dublin.polishembassy.ie Ambasada RP w Dublinie: www.dublin.polemb.net Polskie Centrum Koordynacyjne SOLVIT: www.solvit.gov.pl Krajowy Rejestr Spółek (Companies Registration Office - CRO): www.cro.ie Urząd Skarbowy (Revenue Commisioners): www.revenue.ie (online: www.ros.ie) Irlandzki Zakład Ubezpieczeń Społecznych: www.welfare.ie Strona prezentująca irlandzkie instytucje państwowe: www.irlgov.ie Strona rządowa z informacjami dot. biznesu: www.basis.ie Ministerstwo Przedsiębiorczości, Handlu i Pracy: www.entemp.ie Ministerstwo Sprawiedliwości: www.justice.ie Sąd Pracy (Labour Court): www.labourcourt.ie Urząd ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Pracy (Health and Safety Authority–HSA): www.hsa.ie Zbiorcza strona Rad Przedsiębiorczości (Enterprise Boards): www.enterpriseboards.ie Rady Przedsiębiorczości w Dublinie: www.dceb.ie, www.fingalceb.ie, www.dlrceb.ie, www.sdenterprise.ie Przewodnik dot. założenia biznesu w Irlandii: www.startingabusinessinireland.com Centrum Przedsiębiorczości w Terenure: www.terenure-enterprise.ie Wszystkie akty prawne znajdują się na stronie internetowej: www.irishstatutebook.ie Źródła: 1. 2. Jerzy Bartosik, Założenie i prowadzenie działalności gospodarczej w Irlandii, [online], Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Dublinie, dostępny w Internecie: www.exporter.gov.pl Sean McGarry, Poradnik dla osób zakładających własną działalność gospodarczą, [online], Bank of Ireland, dostępny w Internecie: www.bankofireland.ie/html/gws/includes/business/pdfs/polish_startingyourownbusiness.pdf V. Jak to się robi w Irlandii… , czyli wsparcie małego biznesu na Zielonej Wyspie – Rady Przedsiębiorczości Irlandia, jeden z najbogatszych obecnie krajów UE, swój sukces zawdzięcza między innymi wprowadzeniu dogodnych warunków prowadzenia działalności gospodarczej, przy wsparciu wielu organizacji i agencji rządowych. Agencja Rozwoju Przemysłu odpowiedzialna jest na przykład za rozwijanie przemysłu i wykorzystanie kapitału zagranicznego, z kolei Enterprise Irland wspiera eksport w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 10 osób. 1. Mały biznes - wielka sprawa Szczególną troską państwa objęte są małe przedsiębiorstwa, traktowane jako ważny sektor irlandzkiej gospodarki, biorący udział we wzroście gospodarczym oraz tworzeniu miejsc pracy. Aby zapewnić wsparcie w tym sektorze, utworzono sieć Rad Przedsiębiorczości (County Enterprise Board – CEB). 35 Rad powstało w 1993 roku, czyli jeszcze w okresie, gdy Irlandia borykała się z wysoką stopą bezrobocia i nie istniała żadna instytucja, która wspierałaby małe przedsiębiorstwa. Rady skutecznie wypełniły tę lukę, pomagając firmom ze wszystkich sektorów, m.in. handlu, rzemiosła, usług czy produkcji żywności na obszarze danego regionu - hrabstwa. Rada Przedsiębiorczości stymuluje przedsięwzięcia gospodarcze i inwestycyjne oraz wspiera rozwój potencjału mikroprzedsiębiorstw, zatrudniających do 10 osób. Każda Rada funkcjonuje jako samodzielna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, prowadząca działalność na podstawie umowy o współpracy zawartej z Ministerstwem Przedsiębiorczości, Handlu i Zatrudnienia, przy czym jej działalność finansowana jest w większości przez Ministerstwo Finansów. W Radach najczęściej zasiadają przedstawiciele irlandzkiego Urzędu ds. Szkoleń i Zatrudnienia (FAS), rady danego miasta lub hrabstwa, organizacji rządowej Enterprise Ireland, Irlandzkiej Konfederacji Przedsiębiorców i Pracodawców (IBEC), organizacji turystycznych i związkowych oraz sektora prywatnego. Warto podkreślić, iż członkowie Rady pracują na jej rzecz dobrowolnie i nieodpłatnie. Jednym z ich głównych zadań jest podejmowanie decyzji o rodzaju i wielkości udzielanego wsparcia, w zależności od szans na powodzenie danego przedsięwzięcia. Prace każdej Rady wspiera Komitet Oceniający, który rekomenduje najwłaściwszą formę i wielkość wsparcia dla danego projektu. W jego skład wchodzą najczęściej lokalni eksperci w dziedzinach bankowości i rachunkowości, mający doświadczenie w analizie opłacalności przedsięwzięć i ze znajomością lokalnych uwarunkowań oraz potrzeb, które mogą mieć wpływ na sukces planowanej działalności. Również oni pracują dobrowolnie i bezpłatnie. Zazwyczaj Rada posiada prezesa oraz 3 lub 4 pracowników. Na przykład Rada Przedsiębiorczości Hrabstwa Westmeath liczy 6 osób. Prezes wraz ze swoimi pracownikami jest odpowiedzialny za utrzymanie dyscypliny budżetowej przy wydatkowaniu środków pomocowych. Swoje obowiązki w tym zakresie wykonuje zgodnie z ogólnymi zasadami i wytycznymi, zawartymi w umowie o współpracy, którą Rada podpisuje z Ministerstwem. Umowa ta wyznacza ogólne warunki funkcjonowania, cele, na jakie może przeznaczać środki, jak również sposób ich wydatkowania. Taka struktura Rady daje jej dużą swobodę działania oraz możliwość wykorzystywania lokalnych zasobów i potencjału. Efektem tego jest spójność pomiędzy strategicznymi planami, działaniami Rady a potrzebami lokalnej gospodarki. Ze wsparcia Rad Przedsiębiorczości mogą korzystać także polscy przedsiębiorcy, zainteresowani prowadzeniem działalności gospodarczej w Irlandii. Kluczowe znaczenie mają przy tym odpowiednie instrumenty wsparcia, które służą pomocą zarówno podmiotom rozpoczynającym, jak i rozwijającym swoją działalność gospodarczą. Rady świadczą usługi w zakresie doradztwa biznesowego, szkoleń dla przedsiębiorców, udzielania pomocy finansowej, informacji, promocji i rozwoju przedsiębiorczości w regionie. Konkretna i odpowiednio dostosowana pomoc, udzielana jest na każdym etapie działalności małego przedsiębiorstwa. 2. Wsparcie na starcie Usługa „Start your own Business” dostarcza informacji i oferuje porady dotyczące założenia przedsiębiorstwa. Osoby zainteresowane założeniem własnej firmy mają szansę dzięki temu posiąść wiedzę i umiejętności, ułatwiające ich start w świecie biznesu. Ogromne znaczenie ma tu dostosowanie informacji do indywidualnych potrzeb przedsiębiorców. Zakres oferowanej pomocy standardowo obejmuje programy szkoleń, warsztaty, seminaria oraz doradztwo. Wszystkie programy szkoleń mają charakter biznesowy i są formułowane w trakcie konsultacji z uczestnikami. Takie elastyczne podejście jest kluczowym elementem wsparcia. Programy obejmują tematycznie np. zakładanie własnej działalności gospodarczej, zarządzanie, sprzedaż i marketing, podstawy księgowości, prawo pracy oraz szkolenia w dziedzinie IT. Rozwijane są także różne inicjatywy w zakresie zwiększania obecności kobiet w biznesie. 3. Doradca prawdę Ci powie Znaczącym elementem wsparcia, oferowanego przez Rady Przedsiębiorczości, jest doradztwo. Zapewnia ono wykorzystanie wiedzy, kwalifikacji, spostrzeżeń i zdolności doświadczonych osób, które służą radą właścicielom małych przedsiębiorstw. Doradca przedstawia niezależne opinie, aby pomóc w procesie podejmowania decyzji, nie jest jednak zaangażowany w codzienne zarządzanie przedsiębiorstwem klienta. Zadania będące elementem programu są zazwyczaj krótkoterminowe, przy czym w kontrakcie zawieranym pomiędzy doradcą a klientem ustala się czas jego trwania, deklarację poufności, itp. Przedmiotem doradztwa są zazwyczaj: zarządzanie, struktury finansowe, planowanie produkcji, marketing, dystrybucja, organizacja firmy oraz planowanie strategiczne. 4. Gotówka w zasięgu ręki Rady Przedsiębiorczości oferują ponadto różne formy wsparcia finansowego, ułatwiające zakładanie lub rozwijanie małych przedsiębiorstw w sektorach produkcyjnych i usługowych. Granty mogą być udzielane na: zakup wyposażenia, budowę lub adaptację istniejących budynków – w wysokości do 50 % kosztów inwestycji, zatrudnienie pracowników – w wysokości 7,5 tys. euro na stworzenie nowego miejsca pracy, opracowywanie studium wykonalności/ opłacalności, analiz rynkowych itp. - w wysokości 6 tys. euro. Pomoc finansowa jest ściśle ukierunkowana. Każdy projekt musi spełnić określone kryteria. Podczas oceny wniosków brane są pod uwagę m.in. rozpoznanie rynku i zapotrzebowanie na proponowaną działalność, adekwatny wkład finansowy, biznes plan, sposób zarządzania, zaplecze techniczne, potencjał zatrudnienia, możliwość zaburzenia konkurencji w danym sektorze i regionie. Maksymalne wsparcie finansowe wynosi 75 tys. euro. Wkład własny przedsiębiorcy stanowi ok. ⅓ grantu. 5. Sprzymierzeńcy z sąsiedztwa Ważnym elementem działalności Rad jest stała współpraca z przedsiębiorcami. Na przykład Rada Przedsiębiorczości Hrabstwa Westmeath współpracuje z 4 tys. małych przedsiębiorstw w regionie. Wsparcie dla lokalnego biznesu oferowane jest np. poprzez Centrum Informacji Biznesowej, w którym przedsiębiorca może uzyskać informacje potrzebne mu do prowadzenia własnego interesu. Rada wydaje też różnorodne publikacje, dotyczące m.in. prezentacji firm z regionu, prawnych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstw, zakładania własnej firmy. Dodatkowymi inicjatywami Rady są: coroczne nagrody dla najlepszych przedsiębiorstw z terenu hrabstwa, programy biznesowe dla szkół, promocja sektorowa oraz promocja regionu. Źródła: Wspieramy rozwój lokalnej przedsiębiorczości, strona internetowa w języku polskim poświęcona Radom Przedsiębiorczości: www.polish.enterpriseboards.ie VI. Dodatek specjalny czyli…. Europejski Fundusz Społeczny wspomaga cud gospodarczy Republika Irlandii przez długi czas jawiła się jako kraj neutralny, który stał na uboczu wydarzeń na arenie międzynarodowej. Od odzyskania niepodległości w 1919 roku znajdowała się w cieniu swojego potężniejszego sąsiada - Wielkiej Brytanii i właściwie dopiero od chwili wstąpienia do ONZ w roku 1955 zaczęła przejawiać w sferze polityki międzynarodowej większą aktywność. Nowym priorytetom w polityce zagranicznej równocześnie zaczęły towarzyszyć kolosalne zmiany w ekonomii. Powoli następował przełom w filozofii gospodarczej Zielonej Wyspy – protekcjonizm zastąpiono otwartością i tworzeniem korzystnych warunków dla inwestycji zagranicznych. W 1961 roku Irlandia wystąpiła z wnioskiem o przyjęcie do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej - EWG (zwanej obecnie Wspólnotą Europejską). Członkiem Unii Europejskiej została jednak dopiero 1 stycznia 1973 r. Przystąpiła do Wspólnoty wraz z sąsiedzką Wielką Brytanią i skandynawską Danią. Członkostwo w Unii Europejskiej stworzyło wiele szans i możliwości. Jednak rozwój Irlandii w tamtym czasie był bardzo zróżnicowany i obejmował zarówno okresy wzrostu, jak i spadku efektywności gospodarki w poszczególnych etapach. W pierwszym okresie po wstąpieniu do UE, aż do roku 1988 roku, wystąpiło szereg trudności i zjawisk negatywnych. Zaraz po akcesji do struktur europejskich nastąpił okres poważnych kłopotów ekonomicznych. Wiele krajowych przedsiębiorstw w tym czasie zbankrutowało, gdyż nie potrafiły sobie poradzić na coraz to bardziej konkurencyjnym rynku, inne w sposób bardzo drastyczny ograniczyły zatrudnienie. Nastąpiło znaczące rozdrobnienie firm kapitału rodzimego, spowodowane zresztą w dużej mierze przez niewłaściwą politykę władz państwowych. Na początku lat 80-tych inflacja sięgnęła 20% w skali roku i odnotowano ujemny przyrost dochodu narodowego. W połowie dekady zadłużenie budżetu państwa wynosiło już 125% dochodu narodowego. Trudności ekonomiczne Irlandii pogłębiał dodatkowo ogólnoeuropejski kryzys gospodarczy, wywołany dwoma kryzysami światowymi na rynku paliw i energii, jak również pogorszenie sytuacji w Wielkiej Brytanii, z którą Dublin był bardzo silnie powiązany ekonomicznie. Rok 1987 był rokiem, w którym nastąpiło apogeum kryzysu gospodarczego, a bezrobocie wynosiło 17%. Na podstawie poniższych danych, obrazujących sytuację w latach 1987-2007 możemy zauważyć, jak głównie dzięki przeprowadzonym reformom gospodarczym i przy współudziale funduszy unijnych, celtycki tygrys podniósł się z kolan i wykonał swój olbrzymi skok do przodu. 1987 2007 Bezrobocie – 17% Bezrobocie – 4,6% Inflacja – 12% w 10 lat poprzedzających Inflacja – 4,7% 1987 Wysoka emigracja Imigracja (69,9 tys. w 2006r.) PKB < 75% średniej UE PKB o 40% wyższy niż średnia UE Wysoki dług publiczny %PKB = 125% Dług jako %PKB = 25% Spadek realnej (wynagrodzeń) wartości pieniądza Znaczny wzrost wynagrodzeń realnej wartości Irlandia od 1987 roku przeżywała okres trwałego i zrównoważonego rozwoju gospodarczego, przeobrażając się w jeden z najbogatszych i najbardziej rozwiniętych krajów zachodniej Europy, ale nie osiągnęła tego w sposób łatwy i bezproblemowy. Przełomem w podejściu do sytuacji gospodarczej okazało się powołanie w latach 90tych przez rząd Komisji ds. Przeglądu Polityki Przemysłowej. Praktycznie do tego momentu brak było jakiejkolwiek myśli strategicznej w rozwoju Irlandii. Zaproponowane reformy miały na celu zapewnić stabilizację gospodarczą oraz zmienić dotychczasową strukturę przemysłu na bardziej nowoczesną i konkurencyjną. Przyjęto nową politykę przemysłową, w której szczególną rolę wyznaczono bezpośrednim inwestycjom zagranicznym w rozwoju nowoczesnych sektorów przemysłu. Zmiany zaproponowane przez Komisję zmierzały w kilku kierunkach, m.in. poprzez: - sformułowanie na nowo strategii rozwoju gospodarczego, reformę systemu podatkowego, położenie nacisku na kształcenie techniczne i zawodowe. Ważnym elementem było też zwrócenie uwagi na specyficzne podejście do dotychczasowego wykorzystania środków pomocowych z funduszy strukturalnych UE. Skrytykowano brak wystarczającej uwagi ze strony sektora zarówno prywatnego, jak i państwowego dla możliwie najbardziej efektywnego wykorzystania środków unijnych. Obok bezpośrednich inwestycji zagranicznych i mądrej polityki gospodarczej, to właśnie środki finansowe pochodzące z funduszy strukturalnych, w tym z Europejskiego Funduszu Społecznego były i są ważnym źródłem, dzięki któremu Irlandia, w sposób niespotykany do tej pory na arenie europejskiej, przeobraziła się z kraju ubogiego w jednego z liderów przemian gospodarczych na Starym Kontynencie. Podstawowymi priorytetami polityki strukturalnej w Irlandii w latach 90-tych była przede wszystkim edukacja zawodowa (30% wszystkich wydatków) oraz budowa infrastruktury technicznej (sieć drogowa, telekomunikacja i sieć energetyczna – blisko 33% wydatków). W mniejszym stopniu pomoc była ukierunkowana na wsparcie rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz dopłaty do pensji w celu podtrzymania zatrudnienia. Szczególnie wysoki procent wydatków przeznaczony został na szkolnictwo zawodowe (w latach 1989-93 blisko 18% a w okresie 1994-99 około 10%). Było to połączone z olbrzymim wysiłkiem władz irlandzkich w celu podniesienia poziomu edukacji ogólnej, zwłaszcza szkolnictwa wyższego. I właśnie to uważane jest za jedno z głównych osiągnięć Irlandii w stworzeniu warunków dla rozwoju gospodarczego. Sukces Irlandii oparty był więc w dużej części na inwestowaniu w ludzi, ich rozwój, zaufanie i zwiększenie optymizmu, co dało w rezultacie wysoko wykwalifikowaną siłę roboczą i silne partnerstwo społeczne. Ludzie odczuli, że współuczestniczą w reformowaniu państwa i że zmiany nie odbywają się ponad ich głowami. W tym czasie prowadzono również politykę rządową, która obniżała podatki, przede wszystkim stawkę podatku dochodowego od osób fizycznych oraz podatku dochodowego od przedsiębiorstw, ograniczała poziom wydatków publicznych oraz wabiła zagraniczny kapitał ulgami inwestycyjnymi, relatywnie niskimi kosztami pracy i wysokimi kwalifikacjami siły roboczej. Kluczową rolę w ściąganiu inwestorów zagranicznych odegrała Agencja Rozwoju Przemysłowego (IDA), uznawana za najlepszą w takim działaniu instytucję rządowa na świecie. IDA nie tylko zajmowała się ściąganiem inwestorów ale przede wszystkim umiejętnie łączyła ich potrzeby z możliwościami, które dawały europejskie fundusze. Jeszcze zaś w latach 80-tych zawarto pakt pomiędzy rządem, pracownikami i pracodawcami, w którym każda ze stron podjęła zobowiązanie: rząd obniży podatki przedsiębiorcom, pracownicy zgodzą się na ograniczenie wzrostu płac w zamian za obietnicę lepszej przyszłości, zaś przedsiębiorcy pozyskają inwestorów i podniosą w przyszłości zatrudnienie. Układ ten nazwano Programem na rzecz Odnowy Kraju. Po dziesięciu latach od zapoczątkowania reform, dzięki przeprowadzonym reformom gospodarczym i napływowi środków z Unii Europejskiej, Irlandia uzyskała miano „Celtyckiego Tygrysa” i najbardziej dynamicznie rozwijającej się gospodarki europejskiej. Dzisiaj to państwo ulokowało się w dziesiątce najbogatszych krajów na świecie, mimo tego, że w ostatnich latach irlandzka gospodarka rosła wolniej. Wzrost ten był i tak szybszy niż średnia w Unii. Irlandia jest do tego modelowym przykładem kraju, który w sposób imponujący wykorzystał zagraniczne środki finansowe i fundusze strukturalne UE. Już w latach 60-tych zainteresowano się w Irlandii inwestowaniem w kapitał ludzki, poprzez podwyższanie jego kwalifikacji. To wówczas szczególny nacisk położono na wykształcenie. Po pewnym czasie zauważono jednak, że nie ma bezpośredniego przełożenia między wyższą edukacją techniczną a zapotrzebowaniem przemysłu. W związku z tym w latach 70-tych założono Regionalne Szkoły Techniczne, które w bezpośredni sposób były odpowiedzią na zapotrzebowanie przemysłu. Utworzono też Urząd ds. Szkoleń i Zatrudnienia (FAS), który w połowie lat 80-tych przekształcił się w publiczne służby zatrudnienia. W 1990 roku powołano też specjalną grupę ekspercką ds. przyszłego zapotrzebowania na kwalifikacje. Wszystkie podejmowane działania skupiały się przy tym na gospodarce opartej na wiedzy. Wydawano znaczne sumy na badania naukowe i na poprawę systemu edukacji. Gospodarka irlandzka stała się jedną z najbardziej nowoczesnych i "naukochłonnych" w Europie. Irlandczycy nauczyli się też sprawnie pozyskiwać środki unijne i efektywnie je wykorzystywać, między innymi w nowoczesnych dziedzinach gospodarki. W tym miejscu należy trochę miejsca poświęcić Europejskiemu Funduszowi Społecznemu. Jest on najstarszym z funduszy strukturalnych, został utworzony w 1957 roku i jest głównym instrumentem finansowym Unii Europejskiej w inwestowaniu w ludzi i rynek pracy. Wspiera zatrudnienie i pomaga ludziom w podnoszeniu wykształcenia i umiejętności, co wpływa na poprawę ich sytuacji na rynku pracy. Należy przy tym zaznaczyć, że państwa członkowskie UE przygotowują własne Programy Operacyjne wspierane z Europejskiego Funduszu Społecznego, aby reagować na realne potrzeby danego regionu. Oto pięć priorytetów, które są finansowane z EFS na poziomie unijnym: Pomoc dla pracowników i przedsiębiorstw w adaptacji do zmieniającej się sytuacji w gospodarce, Zwiększanie dostępu do zatrudnienia i uczestnictwa w rynku pracy, Zwiększenie i poprawa inwestycji w kapitał ludzki poprzez poprawę systemów edukacyjnych i szkoleniowych, Promocja partnerstwa pomiędzy pracodawcami, związkami zawodowymi i organizacjami pozarządowymi, aby dokonać reformy na polu zatrudnienia i dostosowania się do rynku pracy, Zwiększanie integracji społecznej przez zwalczanie dyskryminacji i ułatwianie dostępu do rynku pracy dla osób w niekorzystnej sytuacji. W niektórych państwach członkowskich i regionach, EFS wspiera również działania zmierzające do wzmocnienia zdolności instytucjonalnej i skuteczności administracji publicznej i służb publicznych. Europejski Fundusz Społeczny to nie tylko ogromny wkład w rozwój gospodarczy Irlandii, ale przede wszystkim ogromny wkład w podniesienie kwalifikacji irlandzkiej siły roboczej. Od 1973 roku Irlandia otrzymała 5 mld euro wsparcia z EFS. Stanowiło to 33% wszystkich środków funduszy strukturalnych, jakie uzyskała. To z kolei stanowiło około 5 % całkowitych inwestycji w edukację i szkolenia w tym okresie. Irlandia główny nacisk położyła przy tym na politykę, według której najpierw tworzono odpowiednie struktury, a dopiero potem przystępowano, za pomocą tychże struktur, do wydatkowania środków. Z EFS wspierano następujące działania: 1) 2) 3) 4) 5) programy na rzecz zatrudnienia, granty na zatrudnienie, szkolenia dla bezrobotnych, szkolenia dla osób niepełnosprawnych, kształcenie i szkolenie młodzieży zbyt wcześnie kończącej edukację (problemem było tu wczesne opuszczanie szkoły przez ludzi młodych), 6) szkolenia dla pracowników i przedsiębiorstw. W perspektywie finansowej 1994-1999, Irlandia szczególny nacisk położyła na usunięcie najważniejszych problemów strukturalnych, tj. długotrwałego bezrobocia oraz niekorzystnego zjawiska, jakim była młodzież przedwcześnie opuszczająca szkoły. Gdy przystąpiono zaś do wdrażania programów w latach 2000-2006, priorytetowe stały się już zupełnie inne działania. Skoncentrowano się na zarządzaniu sukcesem oraz zapobieganiu negatywnym zjawiskom towarzyszącym rozwojowi. Głównie dotyczyło to długotrwałego bezrobocia i kształcenia ustawicznego. W latach 2000-2006 Europejski Fundusz Społeczny wspierał w Irlandii 5 programów: Program Operacyjny Zatrudnienie i Rozwój Zasobów Ludzkich dwa Regionalne Programy Operacyjne Program Operacyjny Pokój EQUAL Program Operacyjny Zatrudnienie i Rozwój Zasobów Ludzkich był największym programem operacyjnym finansowanym z EFS w Irlandii. Jego budżet wynosił 892 mln €. Swoimi działaniami wspierał: publiczne służby zatrudnienia, szkolenia dla bezrobotnych i grupowo zwalnianych oraz grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, kształcenie i szkolenia dla młodzieży przedwcześnie opuszczającej szkoły, strategie zwalczania analfabetyzmu, dostęp do wyższego wykształcenia, szkolenia dla pracowników i przedsiębiorstw. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSRO) przygotowane przez irlandzkie władze na kolejny okres programowania 2007-2013 prezentują, w jaki sposób będą inwestowane fundusze UE o wartości 750,7 miliona euro w ciągu kolejnych siedmiu lat w celu zwiększenia wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy, a także zapewnienia zrównoważonego i harmonijnego rozwoju oraz zmniejszenia rozbieżności między regionami Irlandii. NSRO określają następujące priorytety tematyczne i terytorialne: 1. Promowanie inwestycji w kapitał ludzki poprzez podnoszenie kwalifikacji siły roboczej, zwiększanie zatrudnienia i aktywizowanie grup znajdujących się poza rynkiem pracy. Założeniem tego priorytetu jest poprawa sytuacji kobiet, osób niepełnosprawnych, rodziców samotnie wychowujących dzieci, społeczności podróżniczych (Romowie) i osób z przeszłością kryminalną. Przewidziano tu specjalny program skierowany na potrzeby imigrantów, jako że wnoszą oni znaczący wkład do gospodarki. 2. Wspieranie innowacji, wiedzy i przedsiębiorczości w regionach. Celem jest pobudzenie badań i rozwoju (R&D) w dziedzinach i w instytucjach (głównie instytuty technologiczne), w których wcześniej brakowało takich zdolności. Planuje się podwojenie liczby absolwentów studiów doktoranckich w okresie programowania. Irlandia będzie również kontynuować rozwój bezpośrednich inwestycji zagranicznych, które stanowią jedną z charakterystycznych cech konkurencyjności gospodarki. 3. Wzmocnienie konkurencyjności, atrakcyjności i łączności w ramach, zdefiniowanej przez rząd, narodowej strategii przestrzennej. Ma to poprawić dostęp do wysokiej jakości infrastruktury, komunikację między miastami oraz promować zrównoważony rozwój uwzględniający potrzeby środowiska naturalnego. Specjalny nacisk zostanie położony na transport publiczny i innowacyjne rozwiązania w zakresie środowiska naturalnego. Szerokie cele ramowe są sprecyzowane w trzech programach operacyjnych: jednym dla regionu Południowo-Wschodniego (wspieranym przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego – EFRR), jednym dla regionu Border-Midlands-West (EFRR) i jednym skierowanym na wzmocnienie zasobów ludzkich (Europejski Fundusz Społeczny – EFS). Szczególną troską państwa objęte są mikroprzedsiębiorstwa, stąd też w ramach każdego regionu przewidziano priorytet przeznaczony na finansowanie zakładania, rozbudowy oraz tworzenia nowych miejsc pracy przez mikroprzedsiębiorców. Dodatkowo, ze względu na trudności tej grupy przedsiębiorców w pozyskiwaniu zewnętrznych źródeł finansowania, wprowadzono możliwości otrzymywania zaliczek na poczet realizacji inwestycji. Niemniej jednak ogólna wartość zaliczek może zostać ograniczona procentowo do wartości wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem. Na Zielonej Wyspie, w nowym okresie programowania 2007-2013, Europejski Fundusz Społeczny wspiera tylko jeden program – Program Operacyjny Inwestycje w Kapitał Ludzki 2007-2013, którego budżet wynosi 1,36 mld €, w tym udział EFS – 375 mln €. Przedmiotowy program swoje działania koncentruje na problemach gospodarki: potrzebie podniesienia produktywności pracowników poprzez zwiększanie ich kwalifikacji oraz potrzebie podniesienia zatrudnienia wśród grup o jego niskim wskaźniku. Priorytety EFS w Irlandii swoje działania koncentrują na dwóch kluczowych obszarach: pomocy pracownikom w doskonaleniu ich kwalifikacji i umiejętności oraz udzielaniu pomocy grupom wykluczonym społecznie. Środki EFS są zatem inwestowane w przedsięwzięcia dotyczące edukacji i rynku pracy, pomocy przedsiębiorstwom i pracownikom w adaptacji do zmieniających się potrzeb przemysłu i gospodarki. Jest to działanie niezbędne dla zapewnienia długoterminowej konkurencyjności kraju na rynku globalnym. Irlandia dąży także do usunięcia barier na rynku pracy dla grup zmarginalizowanych. Takie działania mają pomóc ludziom – bez względu na rasę, płeć czy wiek – zdać sobie sprawę z ich potencjału, zapewnić im lepszy dostęp do ustawicznego kształcenia oraz stworzyć, dopasowane do indywidualnych potrzeb, programy szkoleniowe. Powyższe przedsięwzięcia adresowane są do osób wcześnie opuszczających szkoły, pracowników, kobiet, osób niepełnosprawnych, a także dążą do społecznej integracji imigrantów na rynku pracy. Program Operacyjny Inwestycje w Kapitał Ludzki obejmuje dwa priorytety: Podniesienie kwalifikacji siły roboczej, Aktywizacja i integracja grup wykluczonych społecznie. Pierwszy z priorytetów swoje działania koncentruje na trzech obszarach: 1) finansowaniu szkoleń dla przedsiębiorstw i pracowników, aby zwiększyć liczbę wykwalifikowanych osób, podnieść ich zdolność do zatrudnienia, a także wpływać na wydajność i konkurencyjność przedsiębiorstwa, 2) zwracaniu uwagi na inne braki w gospodarce, takie jak rosnące zapotrzebowanie na absolwentów w sektorze zaawansowanych technologii, 3) finansowaniu akredytowanych programów zawodowych: dostarczaniu poszukującym pracy umiejętności, jakich potrzebują, aby uzyskać odpowiednie zatrudnienie, być wydajnym w pracy i rozwijać się do zdobycia lepszego zatrudnienia. Drugi z priorytetów dotyczy: 1) oferowania specjalnych kursów dla grup będących w niekorzystnej sytuacji: osób niepełnosprawnych i młodocianych, 2) zagwarantowania dla osób nisko wykształconych lub z niskimi kwalifikacjami, takich jak osoby wcześnie opuszczające szkoły, dostępu do podstawowych szkoleń oraz aktywizacji grup znajdujących się poza rynkiem, 3) łączenia edukacji z poprawą umiejętności i projektami umożliwiającymi znalezienie pracy, 4) wprowadzenia równości szans, aby zachęcić więcej kobiet do pracy. Poniżej, w tabelach, zawarto plan wdrożeniowy Programu Operacyjnego Inwestycje w Kapitał Ludzki 2007 – 2013 w podziale na działania oraz jego plan finansowy. Plan działań wdrożeniowych Program Operacyjny 2007-2013 Inwestycje w Kapitał Ludzki Numer działania PODNIESIENIE KWALIFIKACJI SIŁY ROBOCZEJ Specjalistyczne szkolenia 1.1 Szkolenia w miejscu pracy 1.2 Powrót do inicjatyw edukacyjnych 1.3 Kwalifikacje dla osób ze średnim wykształceniem 1.4 AKTYWIZACJA WYKLUCZONYCH I INTEGRACJA GRUP Szkolenia dla niepełnosprawnych 2.1 Wsparcie dla osób niepełnosprawnych 2.2 Walka z analfabetyzmem wśród osób dorosłych 2.3 Dostęp do wyższego wykształcenia 2.4 Młodzież przedwcześnie opuszczająca szkoły i osoby bez stałego 2.5 miejsca zamieszkania Policyjny Program dla młodzieży po raz pierwszy dokonującej 2.6 wykroczeń – umiejętności komputerowe/własny rozwój Policyjny Program dla młodzieży po raz pierwszy dokonującej 2.7 wykroczeń – dodatkowi pracownicy Pozytywne działania w dziedzinie promowania równości szans 2.8 mężczyzn i kobiet Równość w dostępie do zatrudnienia 2.9 Integracja imigrantów w społeczeństwie i na rynku pracy 2.10 Program Operacyjny 2007-2013 Inwestycje w Kapitał Ludzki POMOC TECHNICZNA Pomoc techniczna EFS 3 Plan finansowy, 2007-2013 (w euro) Oś priorytetowa Finansowanie ogółem Finansowanie unijne Wkład krajowy 146 389 818 455 535 336 601 925 154 225 972 552 Aktywizacja i integracja grup wykluczonych 526 222 627 752 195 179 3 000 000 3 000 000 6 000 000 375 362 370 984 757 994 Podniesienie kwalifikacji siły roboczej Pomoc techniczna Suma 1 360 120 333 Dobre planowanie i zarządzanie Europejskim Funduszem Społecznym wymaga przede wszystkim stosowania właściwych polityk i programów odpowiadających na potrzeby rynku pracy i będących w zgodzie z przepisami unijnymi. Ponadto niezbędne są struktury i systemy pomagające w zarządzaniu programami oraz technologie informatyczne. Do tego dochodzą jasno zdefiniowane podległości służbowe, posiadająca odpowiednie środki administracja oraz dobrze wyszkoleni pracownicy. Niewątpliwie dość istotną sprawą jest również zachowanie dobrych relacji z Komisją Europejską i innymi kluczowymi partnerami. W strukturze zarządzania Europejskim Funduszem Społecznym w Irlandii najważniejszą jednostką wdrożeniową jest Ministerstwo Przedsiębiorczości Handlu i Zatrudnienia, w ramach którego funkcjonują: Instytucja Płatnicza Instytucja Zarządzająca Instytucja Zarządzająca EQUAL. Do zadań Instytucji Zarządzającej należy: 1. 2. 3. 4. nadzór nad wdrażaniem programów, zbieranie raportów od Komitetów Monitorujących, przeprowadzanie kontroli finansowych, zapewnienie zgodności działań z polityką unijną. Instytucja Płatnicza jest osobnym ciałem z pracownikami do wypełniania następujących obowiązków: 1. 2. 3. 4. odpowiednio przygotowanymi sprawdzanie i składanie wniosków płatniczych w Brukseli, zapewnianie zgodności z zasadami unijnymi, tworzenie wytycznych systemów zarządzania finansowego i systemów kontroli, otrzymywanie opinii od audytorów i/albo Komisji Europejskiej. Powyższa struktura działa od 2004 roku i wynika z rekomendacji unijnych. Chodzi w niej głównie o rozdzielenie kompetencji i działań między Instytucją Zarządzającą a Instytucją Płatniczą. Podsumowując, sprawny system, członkostwo w UE i bezpośrednie inwestycje zagraniczne przyniosły Irlandii wysoki, oparty na eksporcie, wzrost gospodarczy, wzrost miejsc pracy, zmniejszenie bezrobocia, zanik emigracji, powstanie infrastruktury technicznej i prawnej sprzyjającej rozwojowi biznesu i wysokokwalifikowanych kadr. Do kraju wróciły dziesiątki tysięcy emigrantów zarobkowych, a młodzi Irlandczycy nie chcą już wyjeżdżać. Na tym tle należy zwrócić uwagę na to, że możliwe to było między innymi właściwemu wykorzystaniu środków z Europejskiego Funduszu Społecznego, w tym prawidłowemu określeniu priorytetów, stworzeniu odpowiedniej struktury zarządzania oraz powiązaniu inwestycji w kapitał ludzki z rzeczywistymi potrzebami rozwijającej się gospodarki. Źródła: Prezentacja „Witamy w EFS po irlandzku”, przedstawiona przez przedstawiciela Ministerstwa Przedsiębiorczości, Handlu i Zatrudnienia w dniu 16 lipca 2008r. dla pracowników powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy z Polski, podczas wizyty studyjno - szkoleniowej). Strony internetowe: 1) Agnieszka Talacha „O jakie fundusze mogą ubiegać się przedsiębiorcy w Irlandii”, http://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/, 2) Tomasz Grosse „Irlandia - pretekst do namysłu nad Polską”, http://ceo.cxo.pl/artykuly/, 3) Artykuł „Polityka spójności na lata 2007-2013: Komisja zatwierdza narodową strategię i priorytety Irlandii”, http://ec.europa.eu, 4) Dorota Łysik, Paulina Panyszak, Magdalena Piekarska - Prezentacja „Droga do sukcesu gospodarczego Irlandii”, http://ekonom.univ.gda.pl, 5) http://www.esf.ie, 6) Kacper Żuk „Irlandia, czyli od kraju problemowego do najszybciej rozwijającej się gospodarki UE”, http://www.dotacjeue.org.pl, 7) Jakub Wojciechowski Co z tą Irlandią?, http://www.psz.pl/tekst-7757/Jakub-Wojciechowski-Co-z-ta-Irlandia, 8) Krzysztof Kaba „Z których doświadczeń krajów należących do Unii Gospodarczej i Walutowej powinna korzystać Polska”, http://www.nbportal.pl/r/pee_edukacja/pracapisemna2008/Krzysztof_Kaba.doc, 9) Artykuł „Irlandia w Unii Europejskiej”, http://www.2gim.zory.pl/euroszkola/iupl.php, 10) Artykuł „Gospodarka Irlandii, Źródła awansu gospodarczego Irlandii”, http://www.dublin.polishembassy.ie/gospodarka.htm, 11) Artykuł „Członkostwo w UE szansą na rozwój społeczny i gospodarczy Polski – doświadczenia Grecji, Hiszpanii, Finlandii i Irlandii”, http://www.euroinfo.org.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=132&Itemid=103, 12) Witold Gadomski „Czy możemy być drugą Irlandią?”, http://wyborcza.pl/1,77072,3619670.html,
