Dublowanie empatyczne

PSYCHODRAMA U DZIECI
Terapia grupowa
Wykład
Bernadetta Izydorczyk
Literatura
• Alfons Aichinger, Walter Holl: Psychodrama. Terapia grupowa z
dziećmi.Wyd.Jedność,Kielce,1999
Grupa rówieśnicza - ważna dla rozwoju dziecka
jak rodzina! Funkcje grupy
• daje możliwość aktywnego przeżycia konfliktów we wspólnym
działaniu (zabawie)
• pozwala na naukę nowych ról, które nie znają ograniczeń
związanych z wiekiem, płcią
• nauka i sprawdzenie obowiązujących norm społecznych
• Uczy komunikacji i współpracy – pozwala przezwyciężyć
dziecięcy egocentryzm
• Nowe w/w doświadczenia = zmiany rozwojowe w pojmowaniu
samego siebie ( = poznanie uczuć bycia jednym z wielu) = bycie
lubianym i współdziałanie w grupie
Moreno – psychodrama u dzieci
•
„Pod względem historycznym psychodrama wywodzi się z
początków zabawy (.....),która nabrała nowego znaczenia przed
wybuchem I wojny światowej, kiedy to zaczęliśmy bawić się z
dziećmi w ogrodach i na ulicach Wiednia. Zabawa jako zasada
samowyleczenia i terapii grupowej ,jako jedna z form
pierwotnych doświadczeń;(....) zabawa jako pozytywny czynnik
związany ze spontanicznością i kreatywnością. Podnieśliśmy
zabawę do rangi metodycznej, systematycznej
zasady”(moreno,1973)
Teoria ról i rozwoju i główne techniki
psychodramy – wywodzą się z doświadczeń w
pracy z dziećmi
Moreno: doświadczenia:
• 1917- 1919 - socjometryczne badania niemowląt i dzieci w
szpitalu w Mittendorf
• 1931- 1932 – w/w badania w przedszkolach i szkołach w
Nowym Yorku, trening spontaniczności i podziału na role w
Hudson – School (ośrodku wychowawczym dla dziewcząt z
trudnościami wychowawczymi)
Inni i doświadczenia pracy psychodramą z
dziećmi
- tradycja amerykańska
• USA – od lat 60 tych (Drabkova, Lockwood, Harr, Shearon,
Stockvis, Zacharias). Przedstawianie realnych sytuacji a pracy z
dziećmi
• Shearon - wykorzystywał klasyczny proces psychodramy w
terapii dzieci –
- z ograniczeniem czasowym fazy zabawy ( do kilku minut =
krótki czas koncentracji uwagi dziecka) –
- duże znaczenie dla fazy rozgrzewki
- nacisk na fazę powtórzeń (nowe role są ćwiczone i
wzmacniane)
- małe znaczenie katharsis
Inni i doświadczenia pracy psychodramą z
dziećmi
- tradycja francuska i niemiecka
• Psychodrama we Francji - analitycy Szkoły Paryskiej (Lebovici) –
psychodrama analityczna - technika leczenia analitycznego
• Psychologiczna Poradnia dla dzieci i młodzieży w Ulm – terapia
grupowa i psychodrama u dzieci – musi spełniać w/w
wymagania (w przeciwieństwie do dorosłych)
- szybkie przejście od wyobrażeń i uczuć do ich motorycznego
wyrażenia
- impulsywność i gwałtowność
- słabo ustrukturowana osobowość z minimalną tolerancją na
frustrację i śladowym sterowaniem, niedostatecznie wykształcone
sumienie
- niewerbalna komunikacja przy pomocy działania,
- potrzeba swobody ruchów i zabawy
W trakcie trwania zabawy dziecko przeżywa siebie
jako konstruktora własnego świata. Centralne
znaczenie symbolicznej zabawy!
•
•
Im młodsze dziecko tym częściej przestawia swoje wewnętrzne życie
w zabawie i działaniu
Im starsze tym więcej komunikacji werbalnej
•
Istotna rola zabawy symbolicznej – dzieci same tworzą konstelacje
wewnętrznych obrazów, aby znaleźć rozwiązanie swych konfliktów,
problemów, zadań
•
Zabawa - to kreatywna inscenizacja konfliktu, aktywne przełożenie i
akceptacja doświadczeń nad pokonywaniem problemów dziecka
•
Dziecko odkrywa w niej kreatywny wymiar i dystansuje się do
konkretnej rzeczywistości, sprowadzając ją do roli świata jednego z
wielu.
Konstelacja „para terapeutów- kilkoro dzieci” –
podobieństwo do sytuacji rodzinnej
• Wyzwolony we wspólnej zabawie z terapeutami stosunek
„przekaz –kontra przekaz” to ważny element terapii
• Terapeuci – dzieci w zabawie – układ podobny jak w rodzinie
– można przebieg dzieciństwa przenieść na scenę =
odgrywać uwewnętrznione nastroje ,stany
• Działania w grupie dziecięcej można przyrównać do
ponownej inscenizacji specyficznych faz w rozwoju dziecka
w jego społecznym kontekście
• Podejście psychodynamiczne- w grupie reprodukowane są
z życia rodzinnego, jego podsystemów
• Podejście socjodynamiczne - grupa to społeczna
rzeczywistość, w której można wykształcić pewne
kompetencje i sposób posługiwania się językiem
Teoria osobowości Moreno (człowiek jako
społeczny atom) – wymaga terapii w grupach wyleczenie wypływa ze spotkania z innymi
• Pomoc w wyleczeniu wymaga współpracy i wzajemności w
działaniu w spotkaniu z innymi ludźmi
• Psychodrama nie ogranicza się do leczenia zaburzeń
• Psychodrama wspiera i rozwija spontaniczność i kreatywność
dziecka
• Tam gdzie natrafia na ograniczenia, zakazy – próbuje zbudzić je
do nowego życia( w symbolicznej zabawie)
Faza przygotowawcza do psychodramy dziecięcej
1/ Ustalenie wskazań dla każdego dziecka (problemy w relacjach z
rodziną, otoczeniem społecznym, szkolnym
2/ Przeciwwskazania do udziału w grupie
- dzieci, które w okresie wczesnego dzieciństwa doświadczyły
deficytów uczuciowych ,poczucia bezpieczeństwa i opieki
(traumy) – nie wykształciły „pierwotnego zaufania”, jak i
„śladowej autonomii i inicjatywy”
3/ Skład grupy
- dzieci w wieku 5-6 lat – do 4 w grupie (duże pragnienie bycia
widzianym i otoczonym opieką)
- dzieci w wieku od 8 r.ż – 6 w grupie (kreatywna różnorodność,
bez utraty z pola widzenia pojedynczych osób)
• Konstelacja składu zależy od osobowości każdego z dzieci
• Konstelacje trójkowe – niekorzystny wpływ (szczególnie gdy w
grupie jest 5 osób – ryzyko, że utworzy się para, jedno dziecko
zostanie samo)
• Dziewczęta– chłopcy ( dziewczęta - większe skłonności do
depresji i zahamowań tworzą przeciwwagę do chłopców –
bardziej agresywnych w fantazjach wielkościowych)
• Duże korzyści dla dzieci lękliwych, ruchliwych i agresywnych
• Różnica wieku między dziećmi – do 1roku,decyduje poziom
rozwoju dzieci
• Kontrakt - z dziećmi i rodzicami (powód zgłoszenia się
dziecka, zasady,konieczność wprowadzenia okresu próbnego
– 5 spotkań, czas trwania terapii –ok.1 rok)
Setting – układ (określone warunki zewnętrzne)
• Pomieszczenie - nie mniejsze niż 30 m kw; zbyt obszerne –
skłania do zachowań-zredukowanych tylko do motoryki i tracą
ekspresywny wymiar; zbyt małe – wpływa ujemnie na
spontaniczność – nasila napięcie –wybuchy gwałtownych emocji
• Pomoce – rekwizyty ( w tym duże kolorowe chusty); dzieci nie
przynoszą zabawek z domu (rozwijają konieczność poradzenia
sobie w życiu tylko z dostępnego materiału, prowadzenia
negocjacji, wspieranie komunikacji i współżycia w grupie
• Czas spotkania- 1 godzina, rozpoczynać grupę - dbając o nie
przerywanie zajęć (ferie, urlopy itp.) po upłynięciu 10 spotkań;2
trenerów
Fazy psychodramy – faza początkowa
• Faza początkowa – rozgrzewka – psychodrama symboliczna
(pytanie w co się dzieci chciałaby dzisiaj pobawić) – wspólnie
decydują o przestawianej historyjce
• 1 krok – wprowadzenie do zajęć grupowych i poszukiwanie tematu
- Werbalne startery (interwencja terapeuty na płaszczyźnie
werbalnej)
- Niewerbalne startery (interwencja terapeuty na płaszczyźnie
niewerbalnej)
2 krok – wybór ról przez dzieci (kim chcą być i krótki opis roli),
terapeuci pomagają w opisie roli
3 krok – urządzenie scenerii (tutaj nie ma widowni!! – nie ma
typowej sceny). Całe pomieszczenie to przestrzeń zabawy!
Faza zabawy
• Swoboda improwizacji; pierwsze opisy to wzór natomiast
dynamika interakcji prowadzi w większości do zmiany planu
przedstawienia
• W czasie zabawy powstaje korzystna przestrzeń dla rozwoju.
• W niej – dzieci mogą w coraz to nowej inscenizacji powtarzać ”złe
sceny”, które musiały przeżyć, oraz wprowadzać „wymarzone
sceny”. W inscenizacji dochodzi do rozładowania napięć, uczuć,
następuje uczucie ulgi, rozładowania psychicznych zakłóceń i
wykształcenie zdrowej akceptacji siebie samego.
• Prowadzący służą przykładem – muszą być w stanie przejąć
każdą rolę i wcielić się w nią kiedy zabawa wymaga stymulacji
• Terapeuci nadają strukturę, aby zabawa nie utknęła w ”martwym
punkcie”, nie była chaotyczna
Techniki
•
•
•
•
•
•
Zamiana ról
Lustro
Rozmowa z samym sobą
Dublowanie, sobowtóry –
Dublowanie
empatyczne, wspierające, eksploracyjne, ambiwalentne
Zamiana ról
• Dziecko zaznajamia się z rzeczywistością świata „TY”
• U dorosłych - protagonista zamienia rolę z antagonistą
• U dzieci – świadome, samoczynne dokonanie się zamiany w
dzieciach
• Dzieci aktualizując konflikty w nadawanych rolach, wprowadzają
je na scenę - przekraczając role, odwracając sytuacje,
zmieniając role bez zarządzania jej zamiany w czasie gry
• Rzutują na terapeutów cechy tych ról i zmuszają ich do
identyfikowania się z tymi cechami i odgrywania na scenie)
• Terapeuta na scenie wchodzi w rolę antagonisty, ale też
dostosowuje się do dodatkowych życzeń dziecka
Lustra
•
Sposób przekazu informacji o własnej osobie - zrozumienie własnego
JA
•
U dorosłych protagonista w odzwierciedleniu swojego zachowania
poprzez wspierające JA, które go naśladuje, jest konfrontowany – widzi
samego siebie w lustrze – jakby „oczyma widza”
•
U dzieci - aktywny udział terapeutów w zabawie pokazuje dziecku
odbicie jego sytuacji (np. dziecko w roli władczej, karzącej; terapeuta w
roli pasywnej, cierpiącej) – wspieranie empatii!
Rozmowa z samym sobą - u dorosłych to sformułowanie myśli, uczuć
,które w przeszłości nie zostały wyrażone; u dzieci - terapeuci w
zamianie roli otrzymują pozycje, na których znajdują się w
rzeczywistym życiu dzieci; Terapeuci w rolach werbalizują za dzieci
•
Dublowanie i sobowtóry
•
•
•
•
Dublowanie – krótkotrwałe działanie w roli
U dorosłych – prowadzący lub inny członek grupy występuje za
protagonistą jako jego sobowtór
U dzieci Sobowtór – towarzyszy dziecku dłużej (nawet przez całą zabawę),
udzielając mu wsparcia; Prowadzący przejmuje role
•
Dublowanie empatyczne - terapeuta wczuwa się w sytuację dziecka
poprzez narzuconą mu rolę i nawiązują z nim kontakt na wybranej
przez nie pozycji w zabawie (na płaszczyźnie symbolicznej)
•
Dublowanie wspierające i sobowtóry – wspieranie kreatywności
dziecka, poszerzania repertuaru jego ról i możliwości rozwojowych;
Prowadzący reprezentuje nie dostrzeżoną jeszcze przez dziecko
potrzebę, wzmacnia jego intencje
• Dublowanie eksploracyjne – terapeuta pozostając w swojej roli
głośno prowadzi monolog, lub oboje terapeuci prowadzą dialog
wyjaśniający np. dlaczego dziecko zachowuje się w taki sposób
w grupie, mogą się tutaj pojawić interpretujące komentarze
• Dublowanie ambiwalentne • U dorosłych - dwie osoby po lewej i prawej stronie protagonisty
pokazują jego przeciwstawne tendencje
• U dziecka - terapeuci w przyznanych im przez dzieci rolach,
prowadzą odpowiednią rozmowę, przy założeniu, że każdy z nich
reprezentuje przeciwstawną tendencję
• Interpretujące interwencje - w psychodramie u dzieci wgląd
dokonuje się przez działanie; Terapeuci poprzez odgrywanie ról
dostrzegają i czują jako obiekty narzuconego im postępowania =
otrzymują materiał do interpretowania procesów u dzieci; Udział
terapeuty w zabawie= interpretacja poczynionych obserwacji czasami też podczas zabawy
Faza końcowa
• Cel – to zamknięcie działania ,zakończenie zabawy i
umożliwienie krótkiej retrospekcji – odnoszącej się do wydarzeń
spotkania
• Fazę zabawy należy zakończyć na ok. 10 minut przed końcem
zajęć. Terapeuci mówią np. „Nasz czas dobiega końca ,nie
jesteśmy..... Zdejmują role stanowczo i do końca! Dzieci sprzątają
salę po grze
• Faza rozmowy po grze – krótka (inaczej niż u dorosłych) –
pobudzanie dzieci do informacji zwrotnych –feetback)
• Terapeuci pytają jak się czuły w zabawie, co się podobało, a co
nie
• Refleksja w fazie rozmowy wychodzi głównie od terapeutów.
Informacja zwrotna z ról –nie tak istotna jak u dorosłych - nie
wymagają tego od dzieci, ale sami terapeuci krótko opowiadają o
tym, jak czuli się w rolach
• Terapeuci nie interpretują działań dzieci