Zmiana studium uwarunkowań i kierunków
advertisement
STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY TARCZYN TOM I UWARUNKOWANIA Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XXXIV/200/12 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 28 listopada 2012 r. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn SKŁAD ZESPOŁU AUTORSKIEGO: mgr inż. PIOTR ULRICH członek Okręgowej Izby Urbanistów z/s w Warszawie - WA-263 mgr inż. arch. ŁUKASZ NITECKI członek Okręgowej Izby Urbanistów z/s w Warszawie - WA-401 mgr inż. arch. PAWEŁ SKURPEL mgr MAGDALENA SALWA mgr SYLWIA ADAMKIEWICZ mgr MARCIN STRĄKOWSKI Strona | 2 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Spis treści I Wprowadzenie .................................................................................................................................. 5 1. Podstawa i zakres opracowania .................................................................................... 5 2. Rola studium w systemie planowania przestrzennego .................................................. 6 3. Materiały wejściowe ....................................................................................................... 7 II Uwarunkowania Zagospodarowania Przestrzennego ............................................................ 9 1. Położenie i powiązania zewnętrzne ............................................................................... 9 2. Struktura funkcjonalno-przestrzenna ........................................................................... 11 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. Struktura zagospodarowania ....................................................................................... 11 Stan prawny gruntów ................................................................................................... 13 Stan ładu przestrzennego ............................................................................................ 13 Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego ................................................. 14 Zasoby i stan środowiska przyrodniczego ................................................................... 16 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6. 3.7. 3.8. 3.9. 3.10. Położenie fizycznogeograficzne i rzeźba terenu ......................................................... 16 Budowa geologiczna .................................................................................................... 21 Udokumentowane złoża kopalin .................................................................................. 23 Tereny górnicze ........................................................................................................... 25 Warunki hydrogeologiczne .......................................................................................... 26 Sieć hydrograficzna ..................................................................................................... 28 Gleby ............................................................................................................................ 29 Warunki klimatu lokalnego ........................................................................................... 31 Środowisko przyrodnicze ............................................................................................. 32 Obszary i obiekty objęte ochroną ................................................................................ 34 3.10.a. Chojnowski Park Krajobrazowy wraz z otuliną ............................................. 34 3.10.b. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu .............................................. 35 3.10.c. Pomniki przyrody .......................................................................................... 36 Antropogeniczne zagrożenia środowiska .................................................................... 37 3.11.a. Zagrożenia atmosfery ................................................................................... 37 3.11.b. Zagrożenia wód powierzchniowych i podziemnych ...................................... 41 3.11.c. Przekształcenie rzeźby terenu oraz pokrywy glebowej ................................ 45 3.11.d. Osuwanie się mas ziemnych ........................................................................ 46 3.11.e. Zagrożenia środowiska powodowane przez hałas ....................................... 46 3.11.f. Zagrożenia powodowane oddziaływaniem elektromagnetycznym ............... 48 Naturalne zagrożenia środowiska ................................................................................ 48 Stan dziedzictwa kulturowego ..................................................................................... 48 3. 3.11. 3.12. 4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. Rys historyczny ............................................................................................................ 48 Środowisko kulturowe .................................................................................................. 50 Gminna Ewidencja Zabytków ...................................................................................... 51 Obszary i obiekty objęte ochroną ................................................................................ 60 Uwarunkowania społeczno-demograficzne ................................................................. 62 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6. 5.7. 5.8. Rozwój, ruch naturalny i migracje ludności.................................................................. 62 Struktura demograficzna ludności ............................................................................... 64 Bezrobocie ................................................................................................................... 66 Warunki życia i poziom zamożności społeczeństwa ................................................... 67 Ochrona zdrowia i opieka społeczna ........................................................................... 68 Oświata ........................................................................................................................ 68 Kultura, sport, turystyka i rekreacja ............................................................................. 69 Bezpieczeństwo publiczne ........................................................................................... 70 Uwarunkowania gospodarcze ...................................................................................... 71 6.1. 6.2. Rynek pracy ................................................................................................................. 71 Rolnicza przestrzeń produkcyjna ................................................................................. 72 5. 6. Strona | 3 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 6.3. Leśna przestrzeń produkcyjna ..................................................................................... 74 Stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej .............................................. 75 7.1. 8. Układ komunikacyjny ................................................................................................... 75 7.1.a. Komunikacja kołowa ..................................................................................... 75 7.1.b. Komunikacja kolejowa .................................................................................. 76 7.1.c. Komunikacja zbiorowa .................................................................................. 77 Infrastruktura techniczna ............................................................................................. 77 7.2.a. Zaopatrzenie w wodę .................................................................................... 77 7.2.b. Kanalizacja sanitarna .................................................................................... 77 7.2.c. Kanalizacja deszczowa ................................................................................. 78 7.2.d. Zaopatrzenie w energię elektryczną ............................................................. 78 7.2.e. Zaopatrzenie w gaz ....................................................................................... 79 7.2.f. Zaopatrzenie w ciepło ................................................................................... 79 7.2.g. Gospodarka odpadami.................................................................................. 80 7.2.h. Telekomunikacja ........................................................................................... 80 Potrzeby i możliwości rozwoju gminy .......................................................................... 81 9. Zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych ................................... 82 7. 7.2. III Podsumowanie ......................................................................................................................... 83 IV Rysunki ..................................................................................................................................... 87 Rys. Nr 1 – Istniejące zagospodarowanie Rys. Nr 2 – Uwarunkowania polityki planistycznej Rys. Nr 3 – Uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe Rys. Nr 4 – Uwarunkowania infrastrukturalne i komunikacyjne Rys. Nr 5 – Wnioski do Studium Strona | 4 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn I Wprowadzenie 1. Podstawa i zakres opracowania Podstawą formalną do opracowania studium jest Uchwała Nr XLIX/313/06 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 15 lutego 2006 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Tarczyn. Celem jest aktualizacja Zagospodarowania ustaleń Przestrzennego Studium Gminy Uwarunkowań Tarczyn i przyjętego Kierunków Uchwałą Nr XVI/139/2000 Rady Gminy Tarczyn z dnia 15 marca 2000 r. wynikająca z przeprowadzonej w 2005 r. oceny aktualności jego zapisów. Zapisy i sposób ich przedstawienia na rysunku obowiązującego Studium nie odpowiadają wymogom, jakie ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003r., Nr 80, poz. 717 z późn. zmianami) stawia przed Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego. Przeprowadzona analiza aktualności studium wskazała ponadto, iż „posiadane Studium w obecnej formie, o częściowo zdezaktualizowanej zawartości merytorycznej może stać się dokumentem hamującym rozwój pewnych obszarów Gminy”. Zakres i tryb opracowania określają przepisy ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80 poz. 717, z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118, poz. 1233). Sporządzającym studium jest Burmistrz, natomiast zatwierdzanie następuje w formie uchwały Rady Miejskiej. Studium składa się z części tekstowej, zawierającej dwa tomy: tom I Uwarunkowania i tom II Kierunki zagospodarowania przestrzennego oraz z części graficznej w postaci dwóch plansz w skali 1:10000. Strona | 5 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 2. Rola studium w systemie planowania przestrzennego Studium jest narzędziem kształtowania polityki przestrzennej Samorządu. Jest ono wyrazem jego poglądów i postanowień związanych z rozwojem gminy. Głównym zadaniem studium jest określenie polityki przestrzennej gminy wpisanej w politykę przestrzenną państwa oraz ogólnych kierunków i zasad zagospodarowania przestrzennego gminy. Studium ma także za zadanie sformułowanie lokalnych uwarunkowań, celów i programów rozwoju, dzięki czemu staje się ono dokumentem wytyczającym ogólną politykę przestrzenną gminy. Jednocześnie posiada ono charakter wytycznych do sporządzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Określona w studium polityka przestrzenna jest zgodna z zasadami ustanowionymi przepisami prawa i uwzględnia w zagospodarowaniu gminy: dotychczasowe przeznaczenie, zagospodarowanie i uzbrojenie terenu, stan ładu przestrzennego i wymogi jego ochrony, walory krajobrazowe, stan środowiska przyrodniczego oraz wymagania jego ochrony, warunki i jakość życia, ochronę zdrowia oraz bezpieczeństwo ludności i mienia, potrzeby i możliwości rozwoju gminy, stan prawny gruntów, występowanie obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odrębnych, występowanie udokumentowanych złóż kopalin oraz zasobów wód podziemnych, występowanie terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odrębnych, stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopień uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami, zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych, wymagania dziedzictwa kulturowego i dóbr kultury, walory ekonomiczne przestrzeni i prawo własności, potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa. Uchwalone przez Radę Miejską studium nie jest aktem prawa miejscowego, ale zawarte w nim zasady polityki przestrzennej winny być wiążące dla Burmistrza Strona | 6 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn i wszystkich jednostek organizacyjnych działających na terenie gminy. Jest to więc ważny akt władczy, w którym Rada Miejska bezpośrednio wpływa na działania całego swojego aparatu wykonawczego. 3. Materiały wejściowe Przy sporządzaniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Tarczyn wykorzystano następujące dokumenty i opracowania: - Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju – Polska 2000 Plus, - Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego Uchwała Nr 65/2004 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 7 czerwca 2004 r. - Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego na lata 2007 – 2020 r., Uchwała Nr 78/06 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 29 maja 2006 r. - Program małej retencji dla Województwa Mazowieckiego Uchwała Nr 75/08 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 21 kwietnia 2008 r. - Program ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami położonych wzdłuż drogi krajowej nr 7 i drogi ekspresowej nr S7 na terenie województwa mazowieckiego Uchwała Nr 141/09 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 7 września 2009 r. - Master plan dla transportu kolejowego w Polsce do 2030 roku, - Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn, Uchwała XVI/139/2000 Rady Gminy Tarczyn z dnia 15 marca 2000 r. - Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn wraz z Prognozami oddziaływania na środowisko, - Ocena aktualności Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Tarczyn oraz Planów Miejscowych Gminy Tarczyn, - Opracowanie ekofizjograficzne gminy Tarczyn, - Gminny Program Ochrony Środowiska na lata 2004-2007 z uwzględnieniem lat 2008-2015, którego część stanowi Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Tarczyn na lata 2004-2007 z uwzględnieniem lat 2008-2015, Uchwała XXXIII/205/04 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 28 września 2004 r. - Gminna Ewidencja Zabytków, - Plan Rozwoju Lokalnego gminy Tarczyn na lata 2004-2013, Uchwała XXXVII/231/04 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 29 grudnia 2004 r. Strona | 7 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn - Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Tarczyn na lata 2009-2015 Uchwała XXXVIII/204/09 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 28 maja 2009 r. - Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce, wg stanu na 31 XII 2010 r. Strona | 8 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn II Uwarunkowania Zagospodarowania Przestrzennego 1. Położenie i powiązania zewnętrzne Gmina Tarczyn położona jest w południowej części województwa mazowieckiego, w powiecie piaseczyńskim. Powierzchnia gminy wynosi 114,16 km2, co stanowi 18,4% powierzchni powiatu. Do 1 stycznia 2003 r. gmina znajdowała się w granicach powiatu grójeckiego, ale wraz z uzyskaniem praw miejskich w dniu 1 stycznia 2003 r. weszła w skład powiatu piaseczyńskiego. Graniczy z gminami: Żabia Wola (powiat grodziski), Nadarzyn (powiat pruszkowski), Lesznowola, Piaseczno, Prażmów (powiat piaseczyński) oraz Grójec i Pniewy (powiat grójecki). Położenie gminy Tarczyn Źródło. Program ochrony środowiska dla gminy Tarczyn W gminie znajduje się 35 sołectw: 1. sołectwo Borowiec, 2. sołectwo Bystrzanów, Strona | 9 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 3. sołectwo Gąski, 4. sołectwo Gładków, 5. sołectwo Grzędy, 6. sołectwo Janówek, 7. sołectwo Jeziorzany, 8. sołectwo Jeżewice, 9. sołectwo Józefowice, 10. sołectwo Kawęczyn, 11. sołectwo Kolonia Prace Duże, 12. sołectwo Kolonia Woli Przypkowskiej, 13. sołectwo Komorniki, 14. sołectwo Kopana, 15. sołectwo Korzeniówka-Marylka, 16. sołectwo Kotorydz, 17. sołectwo Księżak, 18. sołectwo Many, 19. sołectwo Marianka, 20. sołectwo Nosy, 21. sołectwo Pawłowice, 22. sołectwo Prace Duże, 23. sołectwo Prace Małe, 24. sołectwo Przypki, 25. sołectwo Racibory, 26. sołectwo Rembertów, 27. sołectwo Ruda, 28. sołectwo Stefanówka, 29. sołectwo Suchodół, 30. sołectwo Suchostruga, 31. sołectwo Świetochów, 32. sołectwo Werdun, 33. sołectwo Wola Przypkowska, 34. sołectwo Wólka Jeżewska, 35. sołectwo Wylezin. Strona | 10 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 2. Struktura funkcjonalno-przestrzenna 2.1. Struktura zagospodarowania Gmina ma charakter rolniczy, z dominującą specjalizacją sadowniczą oraz uprawą warzyw, które w znacznej mierze przetwarzane są w znajdujących się na jej terenie zakładach przetwórstwa rolno-spożywczego. Korzystne połączenie komunikacyjne i bliskie sąsiedztwo Warszawy sprawia, że obszar gminy jest atrakcyjny dla rozwoju funkcji mieszkaniowej oraz jest dogodnym miejscem lokalizacji zakładów produkcyjnych, składów handlowych oraz punktów usługowych dla rozwijającego się biznesu. Istniejącą strukturę zagospodarowania gminy Tarczyn przedstawia poniższa tabela. Grupa użytków gruntowych użytki rolne grunty leśne oraz zadrzewienia i zakrzewienia grunty pod wodami grunty zabudowane i zurbanizowane nieużytki tereny różne SUMA Rodzaj użytku gruntowego grunty orne sady łąki pastwiska użytki rolne zabudowane grunty pod stawami, rowy, lasy, grunty leśne zabudowane, grunty zadrzewione i zakrzewione grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi i stojącymi tereny zabudowane tereny zurbanizowane niezabudowane tereny rekreacyjno wypoczynkowe drogi tereny kolejowe nieużytki tereny różne Powierzchnia (ha) 5578,7 1594,3 369,6 763,8 294,3 105,8 1973,5 26,5 254,8 0,8 1,9 294,7 70,7 79,9 6,7 11416 Źródło. Dane ewidencyjne uzyskane z Urzędu Miejskiego w Tarczynie, stan na 01.11.2011 r. Według form użytkowania dominującymi są użytki rolne (ok. 76%) oraz grunty leśne, zadrzewione i zakrzewione (ok. 17%). Lesistość gminy jest niższa niż średnia w województwie mazowieckim (22,7% w 2010 r. wg danych GUS) i powiecie piaseczyńskim (18,3% w 2010 r. wg danych GUS). Powierzchnia gruntów leśnych będących własnością Skarbu Państwa jest porównywalna z powierzchnią gruntów Strona | 11 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn leśnych stanowiących własność prywatną. Cechą charakterystyczną dla gminy Tarczyn jest duży udział powierzchni sadów w ogólnej powierzchni użytków rolnych (18,3% wg danych Urzędu Miejskiego w Tarczynie), przy 15,7% udziale w skali powiatu (wg danych GUS). Inne grunty (zurbanizowane i zabudowane, wody, nieużytki) stanowią ok. 7,0% ogółu powierzchni gminy. Zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna zlokalizowana jest przede wszystkim w Tarczynie. W środkowej jego części występuje w formie zwartej zabudowy okalającej centrum miejscowości, przekształcając się wraz ze wzrostem odległości od centrum w formę bardziej rozproszoną. Obszary zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie lub niedalekiej odległości od miasta charakteryzują się układem właściwym dla osiedli, będącym swoistym przedłużeniem tkanki miejskiej. Poza Tarczynem największe osiedla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej znajdują się w miejscowościach Prace Duże, Prace Małe, Korzeniówka, Przypki. W pozostałych miejscowościach gminy budynki mieszkalne występują przede wszystkim w zabudowie zagrodowej w gospodarstwach rolnych, odpowiadając bardziej strukturze wiejskiej, gdzie główny trzon zabudowy lokalizowany jest pasmowo wzdłuż tras komunikacyjnych. Pozostała część siedlisk rozproszona jest wśród pól i łąk w postaci pojedynczych zagród. Zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna jest reprezentowana przez osiedla w Tarczynie zlokalizowane we środkowej i południowej części miasta oraz pojedyncze budynki wielorodzinne w zachodniej części miasta. Poza Tarczynem zabudowa wielorodzinna występuje w postaci pojedynczych budynków wielorodzinnych znajdujących się we wsiach: Janówek, Wola Przypkowska, Pawłowice, Księżowola, Racibory. Tereny zabudowy usługowej koncentrują się głównie w Tarczynie, będącym centrum administracyjno-usługowym gminy. Miasto o znacznym dorobku historycznym skupia większość urzędów i instytucji publicznych gminy. Centralna część miasta stanowi główne miejsce lokalizacji usług, przede wszystkim handlu. Osiedla zabudowy mieszkaniowej jedno- i wielorodzinnej wyposażone są w uzupełniającą funkcję usługową, zarówno komercyjną, jak i usług publicznych, w tym oświaty. Funkcja usługowa w innych miejscowościach występuje najczęściej w towarzystwie zabudowy mieszkaniowej. Największy jej udział jest widoczny wzdłuż dróg: krajowej w miejscowościach Kopana i Grzędy oraz wojewódzkiej w Strona | 12 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn miejscowościach Józefowice, Ruda, Prace Małe i Prace Duże. W gminie nie ma obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m 2. W strukturze przestrzennej gminy wyróżniającym się elementem są tereny produkcyjne i magazynowe. Największe zakłady produkcyjne znajdują się w południowej części Tarczyna, w bezpośrednim sąsiedztwie linii kolejowej, w Rembertowie, Kotorydzu oraz Grzędach w sąsiedztwie drogi krajowej. Pomimo zmian w sposobie użytkowania, dominującą funkcją w gminie jest rolnictwo. Tereny rolne przeważają w zachodniej, środkowej i południowej części gminy. Największy udział w powierzchni gruntów rolnych mają sady. Funkcja sadownicza występuje przede wszystkim w zachodniej i południowej części gminy. Odmienny charakter, określony przez wysoki udział lasów, stanowiący przeciwwagę dla intensywnie zurbanizowanego centrum i wschodu gminy, posiada północno-zachodnia, środkowo-zachodnia i wschodnia część gminy. Zwarte kompleksy leśne pełnią funkcje rekreacyjną dla gminy i miasta. 2.2. Stan prawny gruntów Z ogólnej powierzchni gminy wynoszącej 114,16 km2 własnością osób fizycznych jest ponad 79,5% obszaru. Skarb Państwa jest właścicielem 14,6%, zaś pozostałe 5,9% to grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego, wspólnot gruntowych, spółdzielni oraz parafii. 2.3. Stan ładu przestrzennego Ład przestrzenny zgodnie z ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym to: „takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno – gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno – estetyczne”. Do czynników wpływających na jego prawidłowe kształtowanie należy: właściwe rozmieszczenie funkcji dające jak najwięcej korzyści, bezkonfliktowe sąsiedztwo oraz odpowiednio ukształtowana struktura pionowa (w tym: zachowanie proporcji wysokości, występowanie dominanty) i pozioma (przez którą rozumiemy harmonijną strukturę użytkowania gruntu, odpowiedni kształt i wielkość działek, właściwe usytuowanie względem podmiotów gospodarczych). Strona | 13 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Obszar gminy Tarczyn charakteryzuje się dużą dynamiką zmian w zagospodarowaniu, o czym świadczy ilość wydawanych pozwoleń na budowę w oparciu o obowiązujący plan miejscowy. Z roku na rok postępuje zmiana charakteru gminy z rolniczej na miejską ze znacznymi obszarami przeznaczonymi na zabudowę mieszkaniową oraz działalność gospodarczą. Najszybciej rozwija się segment budownictwa mieszkaniowego jednorodzinnego w środkowej i wschodniej części gminy. Główny wpływ na to ma przebieg najważniejszego ciągu komunikacyjnego – drogi krajowej Nr 7 oraz, w przypadku wschodniej części gminy, sąsiedztwo zainwestowanych terenów gminy Piaseczno. Pokrycie blisko 99% powierzchni gminy planem miejscowym, dzięki jasno określonym terenom inwestycyjnym oraz wskazaniem kierunku rozwoju zabudowy, pozwoliło na uniknięcie procesu niekontrolowanej urbanizacji terenów wiejskich, do którego dochodzi przy braku planu miejscowego. Słabą stroną w zagospodarowaniu przestrzennym jest brak czytelnych struktur przestrzennych wsi, duże zróżnicowanie form zabudowy oraz duże nagromadzenie nośników reklamowych różnego rodzaju i gabarytów. W przyszłych planach miejscowych wskazane byłoby wyznaczanie na nowych osiedlach lokalnych centrów z funkcjami usługowymi pełniących funkcję przestrzeni publicznych. 2.4. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Narzędziem umożliwiającym kreacje przestrzeni i tworzenie zharmonizowanego otoczenia w skali gminy jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Powierzchnia gminy, dla której sposób zagospodarowania określony został w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego wynosi 112,5 km 2, co stanowi blisko 99% powierzchni gminy. Poniżej przedstawiono wykaz obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na terenie Gminy Tarczyn, natomiast zasięg terytorialny obszaru objętego planem miejscowym określono na załączniku Nr 2. Obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego na terenie gminy Tarczyn Lp. Uchwała 1. Nr XXIII/197/2000 Rady Gminy w Tarczynie z dnia 25 października 2000 r. w sprawie zmiany miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego wsi Tarczyn Strona | 14 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 2. 3. 4. 5. 6. 7. Nr XX/147/03 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 30 grudnia 2003 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Tarczyn, pow. Piaseczno, woj. mazowieckie Nr IX/47/07 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 5 czerwca 2007 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru obejmującego działki nr ew. 307/11, 307/15, 307/17, 308/3 obręb Tarczyn Nr XIII/79/07 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 18 września 2007 r. w sprawie uchwalenia zmiany Miejscowego Planu Zagospodarowania przestrzennego gminy Tarczyn, powiat Piaseczno, woj. mazowieckie uchwalonego Uchwałą Nr XX/147/03 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 30 grudnia 2003r. oraz Uchwałą Nr XXVI/175/04 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 15 marca 2004r. Nr XXIII/134/08 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 18 czerwca 2008 r. w sprawie uchwalenia zmiany Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego wsi Tarczyn dla części obrębu Tarczyn i Drozdy Nr XXXIV/186/09 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 5 marca 2009 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Centrum Tarczyna Nr LIX/318/10 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 4 listopada 2010 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla działek o nr ew. 173/2, 174/2, 175/1, 173/1, 174/1, 174/3, 175/2 oraz części działek o nr ew. 121, 183, 176 położonych we wsi Świętochów Największy udział w przeznaczeniu terenów, poza terenami rolnymi i lasami, mają tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej – około 13,4 %. Znaczący jest udział terenów zabudowy produkcyjno-usługowej i mieszkaniowo-usługowej – odpowiednio około 3,7% i 3,6%. Tereny przeznaczone na zabudowę zagrodową stanowią około 2,6% co wskazuje, że funkcja ta ma ciągle duże znaczenie w strukturze funkcjonalnej gminy. Analiza rozmieszczenia poszczególnych funkcji w planach miejscowych pokazuje, że za główne ośrodki mieszkaniowe wskazane zostały Tarczyn, Prace Duże, Korzeniówka, Wola Przypkowska, Janówek, Przypki i Grzędy, czyli centralna, północna i wschodnia część gminy. Sposób rozmieszczenia terenów zabudowy Strona | 15 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn mieszkaniowej wyznaczonych w planie może jednak wymagać korekty. Sytuacja ta dotyczy miejscowości Prace Duże, Wola Przypkowska, Przypki i Janówek, gdzie pozostawienie użytkowania rolniczego pomiędzy terenami przeznaczonymi na zabudowę może stwarzać problemy przy zapewnieniu właściwej obsługi komunikacyjnej czy zaopatrzeniu w niezbędną infrastrukturę. Wskazane byłoby uzupełnienie oraz stworzenie bardziej zwartych terenów zabudowy, umożliwiających zaprojektowanie bezpiecznego i wygodnego układu komunikacyjnego, wytworzenie lokalnych centrów wzbogaconych o funkcje usługowe, podnosząc dodatkowo atrakcyjność wskazanych terenów. W zachodniej części gminy zabudowa mieszkaniowa wyznaczona została jako element składowy zabudowy zagrodowej i stanowi kontynuację oraz uzupełnienie dotychczasowego zagospodarowania. Jako tereny przewidziane na inwestycje wskazany został pas wzdłuż drogi krajowej Nr 7. Poszczególne miejscowości mają wyznaczone tereny lokalizacji usług, jednak biorąc pod uwagę powierzchnie terenów przeznaczonych w planie na zabudowę mieszkaniową, tereny usługowe mogą okazać się niewystarczające do właściwej obsługi mieszkańców gminy. 3. Zasoby i stan środowiska przyrodniczego 3.1. Położenie fizycznogeograficzne i rzeźba terenu Według regionalizacji Jerzego Kondrackiego gmina Tarczyn położona jest na pograniczu dwóch makroregionów: Wzniesień Południowomazowieckich (318.8) oraz Niziny Środkowomazowieckiej (318.7) w obrębie trzech mezoregionów: Wysoczyzna Rawska (318.83) Równina Warszawska (318.76) Równina Łowicko-Błońska (318.72). Wyżej wymienione mezaregiony i makroregiony należą do podprowincji Niziny Środkowopolskie (318), stanowiącej część prowincji Niż Środkowoeuropejski (31). Granicę pomiędzy Wysoczyzną Rawską i Równinami stanowi zdenudowana skarpa wysoczyzny, ciągnąca się po wschodniej stronie drogi krajowej nr 7 (w okolicach miejscowości Kopana i Tarczyn), która następnie skręca w kierunku północnozachodnim w sąsiedztwie wsi Duki. Równina Łowicko-Błońska przechodzi na wschodzie łagodnie w Równinę Warszawską, a słabo zaznaczająca się w terenie granica przebiega na wysokości Woli Przypkowskiej i Grząd w kierunku północnym i Strona | 16 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn dalej poza obszarem gminy, wzdłuż rzeki Utraty. Regionalizacja fizycznogeograficzna według podziału Jerzego Kondrackiego Źródło. Program ochrony środowiska dla gminy Tarczyn Obszar gminy Tarczyn, której powierzchnia pochylona jest w kierunku północno-wschodnim, znajduje się w całości w strefie recesji zlodowacenia środkowopolskiego. Zasadnicze elementy rzeźby, tworzącej dzisiejszą powierzchnię terenu, zostały ukształtowane w czasie stadiału Warty, kiedy po raz ostatni rejon ten w całości przykrył lodowiec, a także podczas recesji zlodowacenia północnopolskiego, kiedy istotną rolę odgrywały procesy erozyjno-denudacyjne. Na terenie gminy można wydzielić następujące formy rzeźby terenu będące wynikiem działania różnych procesów, w tym: 1. formy pochodzenia lodowcowego, do których zaliczyć należy: wysoczyznę polodowcową (o zróżnicowanym ukształtowaniu) – jest ona położona na wysokościach około 150-180 m n.p.m. Zajmuje ona znaczne powierzchnie terenu zwłaszcza w południowej i zachodniej części gminy. wysoczyznę polodowcową (wytopiskową) – położona jest ona przede wszystkim we wschodniej części gminy, na wysokości około 110 – 125 m n.p.m. Równinna powierzchnia wysoczyzny łagodnie bez długich stoków przechodzi w różnego rodzaju obniżenia, przeważnie wytopiskowe, pagórki akumulacji szczelinowej i moren martwego lodu – ciągną się one pasmem z południowego-wschodu (gdzie znajdują się w okolicach miejscowości Kopana) po północny-zachód (gdzie występują w rejonie Strona | 17 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn miejscowości Drozdy, Suchodół). Pojedyncze pagóry kumulacji szczelinowej można również spotkać w sąsiedztwie Woli Przypkowskiej i Kotorydza; 2. formy pochodzenia wodnolodowcowego i wytopiskowego: równiny akumulacji wodnolodowcowej budujące wysoczyznę – wyodrębnienie ich jest oparte bardziej na podstawach genetycznych niż na ich formie. Powierzchnia tych równin występuje we wschodniej części gminy, gdzie towarzyszy dolinie rzeki Jeziorki oraz pomiędzy Świętochowem a Suchodołem, tam częściowo związana jest ona z doliną rzeki Tarczynki. Równina jest położona nieznacznie niżej od wysoczyzny wytopiskowej na wysokości około 110 – 120 m n.p.m., równiny akumulacji wodnolodowcowej sandrowe i wytopiskowe – podobnie jak poprzednie występują na wysoczyźnie. Nie uzupełniają jednak jej równinnej powierzchni, a budują nieznaczne wzniesienia lub wypełniają ciągi obniżeń, tworząc pokrywy sandrowe na glinie zwałowej. Występują one w północnej części gminy pomiędzy Kotorydzem, Wolą Przypkowską a Przypkami oraz w okolicach miejscowości Gąski-Stefanówka, niecki wytopiskowe – są one charakterystycznym elementem rzeźby wschodniej części gminy i ciągną się pomiędzy Kotorydzem, Pracami Małymi, Gąskami i Wylezinem. Niecki te występują w obrębie mało urozmaiconej wysoczyzny. Wyróżniają się one nieznacznymi zaklęsłościami i płaskim dnem, które leży na wysokości około 125-128 m n.p.m., kemy – na terenie gminy zaliczono do nich jedynie niewielkie wzgórza o wysokości względnej od kilku do 10 m, leżące na północ od miejscowości Przypki, drobne zagłębienia po martwym lodzie – występują głównie w regionie wytopiskowym i leżą przede wszystkim w obrębie niecek. Są to najczęściej niewielkie zagłębienia bezodpływowe lub o słabo wyrażonym odpływie. Okresowo są one podmokłe lub stale zabagnione. W większych rozmiarach zespół tych form występuje w okolicy Pawłowic, drobne zagłębienia różnej genezy – są podobne do w/w form jednak nie są związane z występowaniem brył martwego lodu. Występują one głównie w zachodniej części gminy. Są płytkie, małych rozmiarów i zagłębione o parę metrów w stosunku do wysoczyzny; 3. formy pochodzenia eolicznego: Strona | 18 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn wydmy i równiny piasków przewianych – formy te na terenie gminy nie są zbyt liczne. Można spotkać je w okolicy miejscowości: Nosy-Folwark, na północny-wschód od Grząd oraz na południowy-wschód od Prac Dużych. Występują one głównie na obszarach występowania piasków wodnolodowcowych, z których też pochodzi materiał wydmowy. Formy te nie są rozwinięte w klasycznych kształtach, a ich wysokości względne wynoszą do kilku metrów. zagłębienia deflacyjne – występują sporadycznie głównie na obszarach wydm i piasków przewianych. Są one niewielkich rozmiarów (do kilkudziesięciu metrów szerokości). Większość z nich przynajmniej okresowo jest podmokłych. 4. formy pochodzenia rzecznego tarasy zalewowe i dna dolin bocznych – występują na terenie całej gminy, we wszystkich dolinach rzecznych i drobnych bocznych obniżeniach wzdłuż cieków włączonych w sieć rzeczną. Charakterystyczna jest zmienność tarasu zalewowego i den dolinnych, która w przypadku większych cieków może wynosić około 1-1,5 km (jak ma to miejsce w niektórych odcinkach doliny rzeki Jeziorki), po kilka metrów w dolinach mniejszych cieków. tarasy erozyjno-akumulacyjne – na terenie gminy występują jedynie w miejscu ujścia Tarczynki do Jeziorki. Ich wysokość względna jest różna, przy czym z reguły występują one około 2-5 m nad dnem doliny. Szerokość tarasu wynosi średnio 100-250 m. Są to tarasy rzeczne z dużym udziałem materiału deluwialnego z sąsiadujących zboczy. krawędzie erozyjne – towarzyszą dolinie rzeki Jeziorki. Krawędzie podcinają tam przeważnie równiny wodnolodowcowe i spadają do poziomu tarasu zalewowego, a wysokości ich dochodzą do 10-12 m. 5. formy pochodzenia denudacyjnego: grzbiety wypiętrzeń strukturalnych i równiny denudacyjne wokół wypiętrzeń – są to wypiętrzenia osadów trzeciorzędowych i starszego czwartorzędowego. W rzeźbie terenu odpowiednikiem ich są zdenudowane grzbiety. Na terenie gminy znajdują się one pomiędzy miejscowościami: Bystrzanów, Suchostruga, Parcele-Jeżewice i w znacznej części są one porośnięte lasem, stoki denudacyjne o założeniach strukturalnych – przez teren gminy przebiegają stoki denudacyjne, które stanowią granicę pomiędzy Strona | 19 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Wzniesieniami Południowomazowieckimi a Nizinami Środkowo- mazowieckimi. Ciągną się one po wschodniej stronie drogi krajowej nr 7 (w okolicach miejscowości Kopana i Tarczyn), a następnie skręcają w kierunku północno-zachodnim w sąsiedztwie wsi Duki. Ich wysokości względne wynoszą około 10-20 m, a lokalnie więcej jeśli pod stokiem zlokalizowane są obniżenia innej genezy. Przebieg ich nawiązuje do rozciągłości przedczwartorzędowych elementów tektoniczno-strukturalnych. Ukształtowanie powierzchni gminy Tarczyn Źródło. www.wrotamazowsza.pl W/w formy mają wpływ na urozmaicenie rzeźby terenu. Najwyżej wyniesiona powierzchnia znajduje się w południowo - zachodniej części gminy Tarczyn, w okolicach Wólki Jeżewskiej, gdzie rzędne terenu kształtują się na poziomie 203 m n.p.m. Najniżej usytuowany jest wschodni obszar znajdujący się w dolinie rzeki Jeziorki i jest on usytuowany na wysokości 111,8 m n.p.m. Różnica wysokości bezwzględnych w obrębie gminy wynosi 91,2 m. Lokalnie wysokości względne wahają się od kilku do kilkunastu metrów. Strona | 20 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 3.2. Budowa geologiczna Pod względem geologicznym obszar gminy znajduje się w środkowej części synklinorium brzeżnego – w południowo – zachodniej części niecki warszawskiej, wypełnionej osadami trzeciorzędowymi podścielonymi utworami kredy. Osady mezozoiczne Utwory mezozoiczne reprezentowane są przez różnego rodzaju wapienie, margle i gezy. Na przełomie mezozoiku i trzeciorzędu miała miejsce erozja powierzchni mezozoicznej, po której nastąpił okres akumulacji osadów. Osady trzeciorzędowe Osady trzeciorzędowe znajdujące się na terenie gminy złożone są w niecce warszawskiej, która została ukształtowana na przełomie mezozoiku i kenozoiku oraz we wczesnym trzeciorzędzie. Historia tego okresu jest wynikiem kolejnych obniżeń dna niecki, zalewów morskich oraz tworzenia się zbiorników śródlądowych. Osady trzeciorzędowe w zasadzie tworzą ciągłą pokrywę skał mezozoicznych. Miąższość ich jest zróżnicowana i ściśle związana z ukształtowaniem podłoża mezozoicznego. Utwory trzeciorzędu odsłaniają się na powierzchnię we wschodniej części obrębu Bystrzanów i razem ze znajdującymi się w ich bezpośrednim sąsiedztwie miejscami płytkiego występowania trzeciorzędu tworzą strefę, należącą do jednej ze stref wypiętrzeń strukturalnych o pierwotnych założeniach tektonicznych. Osady trzeciorzędowe reprezentowane są przez: oligoceńskie piaski ze żwirami, różno-, średnio-, drobnoziarniste piaski z przewarstwieniami pylastymi, często z glaukonitem, oraz mułki i iły w spągu zapiaszczone, mioceńskie piaski różno-, średnio-, drobnoziarniste i pylaste, często z pyłem węglowym, mułki, mułki piaszczyste i iły z wkładkami węgla brunatnego, plioceńskie iły pstre, mułki, mułki piaszczyste z wkładkami piasków, piaski. Osady czwartorzędowe Osady mezozoiczne i trzeciorzędowe na terenie gminy poza w/w wychodniami przykrywa zwarta powłoka utworów czwartorzędowych, które powstały na skutek cyklicznych zmian regionalnych i lokalnych warunków klimatycznych oraz zróżnicowanej akumulacji glacjalnej i procesów denudacyjno-erozyjnych, związanych z wielokrotnym nasuwaniem się i cofaniem mas lądolodu skandynawskiego. Różnorodność utworów czwartorzędowych to również wynik rozwoju głębokiej sieci Strona | 21 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn dolinnej, założonej w znacznej części w rynnach subglacjalnych. Spośród warunków regionalnych najważniejszy wpływ na przebieg procesów geologicznych i rzeźbotwórczych w czwartorzędzie miały cechy podłoża, takie jak: morfologia powierzchni podczwartorzędowej, tektonika oraz wykształcenie i własności litologiczne skał. Utwory czwartorzędowe, reprezentowane przez osady plejstoceńskie i holoceńskie, cechuje zróżnicowanie litologiczne, zarówno w rozprzestrzenieniu poziomym jak i pionowym. W podłożu geologicznym czwartorzędu przeważają plejstoceńskie wielokrotnie powtarzające się, naprzemianległe, osady facji: lodowcowej: gliny zwałowe, piaski, żwiry i głazy lodowcowe; wodnolodowcowej: piaski, żwiry, głazy, iły, mułki; zastoiskowej: iły, mułki, piaski mułkowate; pochodzące z okresów trzech zlodowaceń: południowopolskiego, środkowopolskiego i północnopolskiego (bałtyckiego). Na przeważającej powierzchni gminy Tarczyn, występują najmłodsze osady i formy rzeźby zlodowacenia środkowopolskiego. W obrębie terenów wysoczyznowych odsłaniają się gliny zwałowe, a także eluwia glin i piaski rezydualne. Utwory wodnolodowcowe - piaski z domieszką żwirów, występują wzdłuż doliny Tarczynki. Większe obszary ich występowania znajdują się również w okolicach Świętochowa, na wschód od Rembertowa i Prac Dużych oraz na północny zachód od Tarczyna. Od Księżaka przez Przypki do Woli Przypkowskiej utwory te budują równiny sandrowe. Na zachód od Tarczyna i Przypek oraz wzdłuż północnego brzegu doliny Tarczynki występują żwiry, piaski i mułki, stanowiące materiał budulcowy moren martwego lodu. Miejscami - w dolinkach bocznych oraz zagłębieniach bezodpływowych, powierzchnię terenu tworzą piaski humusowe. Pomiędzy Świętochowem a Jeżewicami oraz na południe od tych miejscowości, na powierzchni terenu odsłaniają się wypiętrzone iły plioceńskie. W okolicach Tarczyna, Rembertowa, Kawęczyna, Księżowoli, Jeżewic i Rudy oraz na zachód od Jeżewic występują iły i mułki zastoiskowe. Natomiast w rejonie Pawłowic, Gładkowa, Prac Małych i Gąsek występują piaski i mułki wytopiskowe. Koło Suchodołu i Jeżewic oraz na północ od miejscowości Przypki występują piaski i żwiry kemów. W dolinach współczesnych rzek, głównie Jeziorki, a także Tarczynki występują Strona | 22 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn holoceńskie osady rzeczne, reprezentowane przez piaski, żwiry i częściowo humusowe oraz namuły i mady. Niewielki udział w budowie geologicznej powierzchniowych partii czwartorzędu mają piaski eoliczne, z lokalnymi wydmami znajdującymi się w okolicy miejscowości: Nosy-Folwark, na północny-wschód od Grząd oraz na południowy-wschód od Prac Dużych. 3.3. Udokumentowane złoża kopalin Wyżej opisana budowa geologiczna przesądziła o zasobach surowcowych gminy. Na terenie gminy eksploatowane są wyłącznie złoża kruszyw naturalnych piaski ze żwirem. Kruszywo to może być stosowane w budownictwie i drogownictwie i posiada znaczenie lokalne. Złoża kruszyw występują w zachodniej części gminy w rejonie Jeżewic i Suchodołu. Na terenie gminy znajduje się następujące udokumentowane złoża kopalin: złoże Barbara B – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 224 tys. ton, złoże Barbara I – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 157 tys. ton, złoże Borowiec 4 - złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 291 tys. ton, złoże Borowiec -3 – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 65 tys. ton, złoże Jeżewice – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 10 981 tys. ton, złoże Jeżewice 159 – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 410 tys. ton, zasoby przemysłowe wynosiły 393 tys. ton, złoże Jeżewice II – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 5 668 tys. ton, złoże Jeżewice II (zarej.) – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 258 tys. ton, Strona | 23 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn złoże Jeżewice III – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 200 tys. ton, zasoby przemysłowe wynosiły 200 tys. ton, złoże Jeżewice IV – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 258 tys. ton, złoże Jeżewice XI – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 19 tys. ton, złoże Jeżewice dz. 180 – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 80 tys. ton, złoże Jeżewice dz.186 – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 333 tys. ton, złoże Many – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 96 tys. ton, złoże Many I – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 77 tys. ton, złoże Nosy – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 215 tys. ton, złoże Suchodół – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 232 tys. ton, złoże Suchodół 7a – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 64 tys. ton, złoże Suchodół 7b – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 257 tys. ton, zasoby przemysłowe wynosiły 257 tys. ton, złoże Suchodół II – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 91 tys. ton, złoże Suchodół III – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru, według stanu na koniec 2010 r. jego zasoby geologiczne bilansowe wynosiły 238 tys. ton. Wielkość zasobów udokumentowanych złóż określono na podstawie Bilansu zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na koniec 2010 r. Strona | 24 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 3.4. Tereny górnicze W granicach gminy Tarczyn występują tereny górnicze związane z eksploatacją złóż: Jeżewice 159 - koncesja WOŚ-VI/7412/29/98/00 z dnia 1 września 2000 r. na wydobywanie kruszywa naturalnego określająca granice obszaru i terenu górniczego „Jeżewice 159” wydana przez Wojewodę Mazowieckiego, zmieniona decyzją Marszałka Województwa Mazowieckiego nr 260/07/PŚ.G z dnia 5 października 2007 r. Termin ważności: 31 grudnia 2017 r. Jeżewice dz.180 - koncesja nr 215/09/PŚ.G, znak: PŚ.II./PS/7513-25/09 z dnia 3 września 2009 r. na wydobywanie kruszywa naturalnego określająca granice obszaru i terenu górniczego „Jeżewice dz. 180” wydana przez Marszałka Województwa Mazowieckiego. Termin ważności: 30 września 2019 r. Jeżewice dz. 186-1 - koncesja ŚRL.7510/9/08 z dnia 12 lutego 2009 r. na wydobywanie kruszywa naturalnego określająca granice obszaru i terenu górniczego Jeżewice dz. 186 wydana przez Starostę Piaseczyńskiego. Termin ważności: 31 grudnia 2018 r. Jeżewice IV - koncesja WŚR-VI-7412/9/2003 z dnia 24 lipca 2003 r. na wydobywanie kruszywa naturalnego określająca granice obszaru i terenu górniczego „Jeżewice IV” wydana przez Wojewodę Mazowieckiego, zmieniona decyzją Marszałka Województwa Mazowieckiego – decyzja nr 261/06/OŚ.G z dnia 25 października 2006 r. [OŚ.G.I.7513-30/06] oraz nr 141/08/PŚ.G [PŚ.II./ES/7513-40/08] z dnia 19 czerwca 2008 r. – zmiana terminu ważności koncesji. Termin ważności: 30 czerwca 2011 r. Jeżewice XI - koncesja 4K/98, znak: OSRL-VI-7512A/37/97 z dnia 24 marca 1998 r. na wydobywanie kruszywa naturalnego określająca granice obszaru i terenu górniczego „Jeżewice XI” wydana przez Wojewodę Warszawskiego. Termin ważności: 31 grudnia 2003 r. Many - koncesja nr 100/2004, znak: ŚRL.7510/4/04 z dnia 28 maja 2004 r. na Strona | 25 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn wydobywanie kruszywa naturalnego określająca granice obszaru i terenu górniczego „Many” wydana przez Starostę Piaseczyńskiego. Termin ważności: 31 grudnia 2013 r. Many I - koncesja nr 15/2007, znak: ŚRL.7510/11/06 z dnia 31 stycznia 2007 r. na wydobywanie kruszywa naturalnego określająca granice obszaru i terenu górniczego „Many I” wydana przez Starostę Piaseczyńskiego. Termin ważności: 31 grudnia 2011 r. Suchodół II - decyzja nr RS-751-5/02 z dnia 29 listopada 2002 r. określająca granice terenu górniczego „Suchodół II” wydana przez Starostę Grójeckiego. Termin ważności: 31 maja 2006 r. Suchodół III - decyzja nr 293/2007, znak: ŚRL.7510/7/07 z dnia 13 listopada 2007 r. określająca granice terenu górniczego „Suchodół III” wydana przez Starostę Powiatowego. Termin ważności: 31 grudnia 2021 r. Suchodół 7B-1 - decyzja WŚR-VI-7412/21/2003 z dnia 16 marca 2004 r. określająca granice terenu górniczego „Suchodół 7B-1” wydana przez Wojewodę Mazowieckiego. Termin ważności: 31 grudnia 2011 r. 3.5. Warunki hydrogeologiczne Rozpatrując warunki hydrogeologiczne na terenie gminy wyróżnić można dwa użytkowe piętra wodonośne: piętro wodonośne trzeciorzędu, piętro wodonośne czwartorzędu. Piętro wodonośne trzeciorzędu Występuje na przedmiotowym obszarze pod utworami czwartorzędowymi, jako podrzędne piętro wodonośne. Jedynie na niewielkim fragmencie gminy zlokalizowanym we wschodniej części obrębu Bystrzanów, gdzie występują miejsca płytkiego występowania trzeciorzędu, z powodu braku utworów wodonośnych w czwartorzędzie uzyskuje on rangę głównego poziomu wodonośnego. Trzeciorzędowe piętro wodonośne reprezentowane jest przez piaszczyste Strona | 26 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn osady oligocenu, miocenu, a lokalnie pliocenu. Poziom wodonośny w utworach pliocenu charakteryzuje się mało korzystnymi parametrami hydrogeologicznymi. Mała wydajność potencjalna, niewielka przewodność, zmienna miąższość utworów wodonośnych, nie czyni z niego poziomu użytkowego. Poziom mioceński stanowią piaski drobnoziarniste i pylaste z przewarstwieniami mułków węgla brunatnego o miąższości 20-30 m. Wody zawarte w tych osadach charakteryzują się podwyższonym stopem mineralizacji oraz żółto brunatnym zabarwieniem. Studnie ujmujące ten poziom osiągają wydajność rzędu 30-60 m3/h. Z uwagi na zabarwienie trudne do likwidacji, wody są rzadko użytkowane. Najkorzystniejszy w trzeciorzędzie jest poziom w osady piaszczysto-żwirowych oraz piaskach glaukonitowych oligocenu. Jest on dobrze izolowany od wyżej zalegającego poziomu mioceńskiego przez serie iłów i mułków. Wody tego poziomu wykazują stopień mineralizacji 0,3-0,1 g/l oraz dobrą jakością. Wydajność studni jest bardzo zróżnicowana od 30 do 100 m3/h. Poziom oligoceński występuje na głębokości 200-250 m i strop ich nie wykazuje większych deniwelacji. W okolicy Tarczyna sporadycznie stwierdzony poziom wodonośny w utworach trzeciorzędowych występuje na głębokości 170-200 m w utworach wodonośnych mioceńsko-oligoceńskich. Wydajności potencjalne są tu w granicach 10 – 30, niekiedy 50-70 m3/h, miąższość utworów wodonośnych powyżej 40 m, niekiedy mniej. Na północnym wschodzie od Tarczyna poziom wodonośny w utworach oligoceńskich występuje na głębokości poniżej 200 m i ma wydajność 45 m 3/h, przy depresji 14 m (otwór studzienny w Kotorydzu). Piętro wodonośne czwartorzędu Z uwagi na zróżnicowane warunki geologiczne i litologiczne występowanie poziomów wodonośnych w utworach czwartorzędowych jest bardzo nieregularne. Skomplikowany układ strukturalny utworów lodowcowych (glin zwałowych) i wodnolodowcowych, powoduje iż często w sąsiedztwie, blisko położonych wierceniach stwierdzić można istnienie mniej lub bardziej miąższach warstw wodonośnych lub ich brak. Piętro wodonośne czwartorzędu odgrywa zasadniczą rolę przy zaopatrzeniu w wodę pitną. Warstwę wodonośną tworzą osady piaszczysto-żwirowe występujące pomiędzy glinami zlodowacenia środkowopolskiego i południowopolskiego oraz w utworach piaszczystych zlodowacenia południowopolskiego. Najczęściej ujmowaną warstwą wodonośną jest warstwa leżąca na utworach ilastych pliocenu. Prawie na Strona | 27 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn całym obszarze gminy utwory wodonośne występują pod przykryciem od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów glin zwałowych, iłów, mułków zastoiskowych słabo lub dobrze izolujących poziom wodonośny od powierzchni. Wody te występują pod ciśnieniem (wyjątek stanowią warstwy wodonośne nie izolowane od powierzchni terenu znajdujące się w dolinach rzek, gdzie zwierciadło wody ma charakter swobodny). Główny poziom wodonośny występuje dość głęboko bo od około 30 do 100 m. Miąższość utworów wodonośnych jest zróżnicowana: w części południowowschodniej, środkowej i północnej wynosi poniżej 10 m, w części zachodniej (w okolicach miejscowości Suchostruga) mieści się w przedziale 20-40 m, w regionie północno-wschodnim (Kotorydz-Marylka) kształtuje się na poziomie 15-50 m. Wydajność potencjalna w północno – zachodniej części gminy wynosi 50-70 m3/h, na terenie miasta Tarczyn wzrasta nawet do wysokości 70-120 m3/h, na pozostałym obszarze kształtuje się na poziomie 10-30 m3/h. Pierwszy poziom wodonośny (wody przypowierzchniowe) jest w znacznej części odsłonięty i nie izolowany od powierzchni utworami nieprzepuszczalnymi zwierciadła wody, w zależności od ukształtowania i wyniesienia powierzchni terenu występuje na różnych głębokościach. W dolinie Tarczynki, dolinach bocznych cieków i zagłębieniach terenu wody występuje na ogół na głębokości płycej niż 1,5 m, na pozostałych obszarach od 2,0 do 7,0 m poniżej powierzchni terenu. Ujęcia wód powierzchniowych studniami kopanymi są niekorzystne z uwagi na możliwość zanieczyszczeń. Wody te wykazują różne stężenie azotanami, (spowodowane nawozami mineralnymi) oraz skażenie bakteriologiczne. Zgodnie z „Mapą obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony”, A.S. Kleczkowskiego, gmina Tarczyn położona jest w zasięgu trzeciorzędowego zbiornika porowego GZWP 215 – Subniecka Warszawska. 3.6. Sieć hydrograficzna Przeważająca część gminy leży w zlewni rzeki Jeziorki - prawobrzeżnego dopływu Wisły. Niewielki fragment terenu położony w północnej i północnozachodniej części gminy odwadniany jest przez bezimienny ciek stanowiący dopływ Utraty (zlewnia Bzury). Strona | 28 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Układ wodny zlewni Jeziorki tworzą: rzeka Tarczynka przecina obszar gminy z zachodu na wschód. Jej obszar źródłowy leży na wysokości 174,5 m (w rejonie wsi Werdun). Ujście do Jeziorki znajduje się w rejonie miejscowości Prace Duże, na granicy gminy i osiąga tam rzędną 113 m n.p.m. Całkowita długość praktycznie nie uregulowanej rzeki to 16,8 km, rzeka Głoskówka posiada obszar źródłowy na wysokości 150 m n.p.m., w rejonie wsi Przypki, do Strugi wpada już poza granicami gminy Tarczyn w okolicach wsi Głosków, gdzie rzędna terenu wynosi około 105 m n.p.m. Jest to rzeka IV rzędu, która odwadnia północną część gminy, rzeka Kraska – swój początek bierze ona w rejonie wsi Kopana, na wysokości 150 m n.p.m., skąd płynie w kierunku wschodnim do Jeziorki. Ujście Kraski znajduje się na wysokości ok. 120 m n.p.m. w okolicy wsi Nowe Racibory. Jest to rzeka III rzędu, odwadniającą południowo-wschodnią część gminy Tarczyn. Sieć hydrograficzną gminy uzupełniają ponadto liczne mniejsze strumienie i cieki, a także szereg zbiorników wodnych (stawy Tarczyńskie, stawy w Rembertowie, Pawłowicach, Janówku, Mariance) i drobnych zagłębień bezodpływowych - oczek wodnych. Zajmują one łącznie ok. 100 ha powierzchni gminy i są wykorzystywane głównie jako zbiorniki hodowlane. Na obszarach zatorfionych i terenach podmokłych, jak również w dolinach rzecznych, znajdują się liczne rowy melioracyjne. 3.7. Gleby Zróżnicowanie typologiczne i gatunkowe gleb jest uwarunkowane wieloma czynnikami, do których zaliczyć należy: rodzaj skały macierzystej, klimat (mikroklimat), rzeźbę terenu (mikrorzeźbę), hydrosferę, organizmy roślinne i zwierzęce, działalność człowieka oraz długość okresu, w którym ten proces przebiegał (wiek gleby). O jej przynależności typologicznej może decydować cały zespół wymienionych składników glebotwórczych lub tylko jeden. Rodzaj gleby uzależniony jest od genezy skały macierzystej, na której powstała (np. utwory fluwioglacjalne, eoliczne itd.), a o gatunku gleby – grupa granulometryczna (uziarnienie jaką wykazuje charakteryzowana gleba np.: piasek luźny, piasek gliniasty itd.). Biorąc pod uwagę w/w uwarunkowania na terenie gminy dominują gleby Strona | 29 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn autogeniczne z rzędu brunatnoziemnych - brunatne kwaśne i wyługowane, wytworzone z utworów gliniastych - glin zwałowych lekkich, pyłów zwykłych oraz piasków gliniastych lekkich, zawierających znaczne ilości frakcji ilastej, charakteryzujących się brakiem węglanu wapnia CaCO3 w całym profilu lub tylko w jego części. Gleby te charakteryzują się korzystnymi stosunkami wodno- powietrznymi, wysoką odpornością na degradację, a tym samym wysokimi walorami produkcyjnymi. Znaczne obszary na terenie gminy zajmują również gleby z rzędu bielicoziemnych - bielicowe i rdzawe, o dobrej kulturze, ale nieco gorszych wartościach produkcyjnych, wytworzone z glin piaszczystych, piasków słabogliniastych i piasków luźnych. W dolinach rzecznych (Jeziorki, Tarczynki) oraz w zagłębieniach bezodpływowych występują gleby hydrogeniczne z rzędu bagiennych torfowe, cechujące się czynnym procesem gromadzenia osadów organicznych oraz z rzędu pobagiennych - murszowo-torfowe, wykształcone z osadów mineralnych i organicznych, np. piasków słabogliniastych, w których nad akumulacją substancji organicznej przeważa proces jej ubywania wskutek mineralizacji. Z uwagi na trwałą lub okresową podmokłość, gleby te tworzą obecnie głównie użytki zielone. Z dolinami rzecznymi związane jest również występowanie gleb napływowych - aluwialnych mad, które rozwinęły się na utworach holoceńskich tarasów zalewowych w warunkach niesprzyjających procesowi torfotwórczemu. Użytki rolne zajmują 8706 ha powierzchni gminy Tarczyn. W strukturze użytkowania przeważają grunty orne oraz sady. Zarówno grunty orne jak i trwałe użytki zielone w większości należą do dobrych klas bonitacyjnych (grunty klas III i IV stanowią 49%, a grunty klas V i VI – 41% powierzchni użytków rolnych). W areale użytków rolnych dominują gleby żytnie. Gleby o najlepszych parametrach (III klasy) zajmują znaczne, zwarte powierzchnie w południowej i wschodniej części gminy (Kopana, Księżowola, Rembertów, Marianka, Drozdy, Jeziorzany, Wola Przypkowski, Przypki). W postaci mniejszych płatów występują również na północy i północnym wschodzie. Gleby o gorszych właściwościach (IV klasy) spotykane są praktycznie na terenie całej gminy, w szczególności w części północno-zachodniej. Największe powierzchnie gleb o stosunkowo najgorszych parametrach występują w centralnej i zachodniej części. Strona | 30 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Struktura użytków rolnych na terenie gminy Tarczyn Źródło. Dane ewidencyjne uzyskane z Urzędu Miejskiego w Tarczynie, stan na 1.11.2011 r. Grunty orne w granicach gminy reprezentują większość kompleksów przydatności rolniczej, przy czym zdecydowanie dominują kompleksy 3, 4, 5 i 6, czyli: pszenny wadliwy, żytni bardzo dobry, żytni dobry i żytni słaby, rozpowszechnione na całym jej obszarze. Niewielkie fragmenty na wschodzie i południu gminy zajmują gleby kompleksu żytniego najsłabszego (7). 3.8. Warunki klimatu lokalnego Gmina Tarczyn znajduje się w granicach wielkopolsko-mazowieckiego regionu klimatycznego. Klimat w tym rejonie należy do grupy umiarkowanie ciepłych i kształtowany jest przez ścierające się masy suchego powietrza kontynentalnego i wilgotnego powietrza atlantyckiego. Efektem tego jest zmienność stanów pogody w ciągu roku i w okresach wieloletnich. Poza warunkami ogólnocyrkulacyjnymi, klimat kształtowany jest przez lokalne czynniki, takie jak: ukształtowanie powierzchni, wysokość bezwzględną, pokrycie terenu, stopień zurbanizowania itp. Korzystne warunki klimatyczne tego regionu sprzyjają rozwojowi rolnictwagłównie sadownictwa. Termiczne lato trwa tu 90-100 dni, rozpoczyna się w ostatniej dekadzie maja i kończy w pierwszych dniach września. Umiarkowanie długa zima zaczyna się w pierwszej dekadzie grudnia. Okres wegetacyjny, tj. okres z temperaturą > 5C, trwa ok. 180 dni. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,5C, przy średnich temperaturach najcieplejszego miesiąca (lipca) wynoszących Strona | 31 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 18,0C, a najchłodniejszego stycznia oscylujących pomiędzy -3,0 a -2,5 C. Przez 110 - 130 dni występują dni z przymrozkami, a około 40 razy w roku są dni z mrozem, tj. z temperaturą maksymalną <0C. Sumy opadów są uzależnione od rzeźby podłoża, wzniesienia nad poziomem morza oraz odległości od dużych zbiorników wodnych. Średnia suma opadów z wielolecia w rejonie gminy Tarczyn jest niższa od średniej dla Polski - 600 mm i rzadko przekracza 550 mm. Najwyższe opady w tym rejonie notowane są w lecie w czerwcu i stanowią 26% sumy rocznej. Najniższe opady występują w grudniu i styczniu - ok. 9 %. Dni z burzami zdarzają się około 20 razy w roku. Warunki meteorologiczne w regionie gminy Tarczyn kształtowane są przez masy morskiego powietrza, napływające głównie z sektora zachodniego, tj. z kierunków: północno-zachodniego, zachodniego oraz południowo - zachodniego (ok. 64%). Znaczny udział mają również wiatry z południowego wschodu i wschodu (ok. 30 %), niosące masy powietrza kontynentalnego. Najrzadziej, bo przez ok. 15 dni w roku (4 %) napływa powietrze arktyczne z północy oraz powietrze zwrotnikowe z południa (ok. 2%). 3.9. Środowisko przyrodnicze Według podziału geobotanicznego Szafera obszar gminy należy do Krainy Mazowieckiej, która to znajduje się poza zasięgiem naturalnego występowania jodły, świerka, buka, jaworu. Charakterystyczne są bory mieszane, grądy dębowo-grabowe i łęgi jesionowo-olchowe. Największe powierzchnie zajmują bory z drzewostanem sosnowo-dębowym (sosna w wieku 40-100 lat), z domieszką brzozy i lipy. Na znacznym obszarze występują także grądy z dębem szypułkowym, grabem i sosną. W drzewostanie spotykane są ponadto: osika, klon i lipa. Najcenniejszymi kompleksami na terenie gminy Tarczyn pozostają zespoły leśne o charakterze łęgów, występujące w dolinach Jeziorki i Tarczynki, z panującą tam olszą z domieszką jesionów, wiązów szypułkowych, polnych oraz wierzby. Lesistość gminy Tarczyn wynosi ok. 17%, przy całkowitej powierzchni lasów i terenów zadrzewionych - 1 973 ha, co stawia gminę w środkowej części wśród gmin w powiecie. Około połowy (982 ha) stanowią lasy Skarbu Państwa, pozostające w zdecydowanej przewadze w zarządzie Lasów Państwowych (95%). Z dolinami rzecznymi - Tarczynki i Głoskówki związane jest występowanie łąk, Strona | 32 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn pastwisk i szuwarów z rzeżuchą łąkową, firletką krwawnicą, czy jaskrem ostrym. Śródleśne oczka wodne charakteryzuje występowanie specyficznej roślinności turzyc i kosaćców. Trwałe użytki zielone stanowią 13 % powierzchni gminy. Faunę gminy reprezentują gatunki, z których większość spotykana jest również w pozostałych częściach województwa i kraju. Poszczególne gatunki zwierząt związane są z określonym ekosystemem i krajobrazem, w tym: leśnym, dolinami rzecznymi, zbiornikami wodnymi (sztucznymi i naturalnymi) oraz krajobrazem wiejsko-rolniczym. W faunie borów, znaczny udział mają gatunki owadów związanych pokarmowo z sosną (przy czym wiele z nich to znane szkodniki lasów). Występują tu również typowe dla polski środkowej gatunki płazów (np. żaba trawna, ropucha szara) i gadów (w tym jaszczurka zwinka, która zasiedla suche i nasłonecznione okrajki borów). Dosyć bogata jest fauna ptaków leśnych przy czym dominującymi gatunkami są drobne ptaki z rzędu wróblowatych. Fauna ssaków jest bardzo zróżnicowana, występują tu bowiem zarówno duże parzystokopytne jak i drobne ssaki. Dość pospolicie spotyka się tu sarnę i dzika, jakkolwiek jego stan liczebny jest trudny do ustalenia. Z rzędu ssaków owadożernych występują: jeż wschodni, kret, ryjówka. Do pospolitych gryzoni zaliczyć należy: nornicę rudą, mysz leśną, myszą zaroślową i wiewiórkę rudą. Bogactwo fauny krajobrazu rolniczego zależy przede wszystkim od stopnia jego mozaikowatości oraz intensywności prowadzonej tam gospodarki. Spotkać tu można okazałe muchówki, np. bąka bydlęcego. Wśród motyli występuje paź królowej. Na obszarach rolniczych spotykamy ptaki pochodzące z różnych środowisk - leśnych i nieleśnych. Jak we wszystkich typach krajobrazów dominują tu gatunki leśne, które przystosowały się do śródpolnych i osiedlowych zadrzewień, sadów, żywopłotów, drzew rosnących wśród szlaków komunikacyjnych. Najliczniejszymi ssakami upraw rolnych są gryzonie, głównie norniki. Z gatunków łownych występują tu królik, zając i polna populacja sarny, które występują również na użytkach zielonych. Charakterystycznym gatunkiem dla ciepłych łąk ziołoroślowych jest chroniony pająk tygrzyk paskowany, a z innych pająków krzyżak łąkowy. W sąsiedztwie siedzib ludzkich występują gatunki charakterystyczne dla obszarów zurbanizowanych. Strona | 33 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 3.10. Obszary i obiekty objęte ochroną Na terenie gminy Tarczyn zlokalizowane są zarówno wielkoobszarowe jak i indywidualne formy ochrony przyrody, do których zaliczyć należy: Chojnowski Park Krajobrazowy, Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu oraz pomniki przyrody. Formy ochrony przyrody na terenie gminy Tarczyn 3.10.a. Chojnowski Park Krajobrazowy wraz z otuliną1 Obejmuje wschodnią części gminy. Wyznaczony na podstawie rozporządzenia Wojewody Warszawskiego z dnia 1 czerwca 1993 r. w sprawie utworzenia Chojnowskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. War. Nr 9, poz. 100 oraz Dz. U. Woj. Maz. z 2000 r. Nr 128, poz. 1226). Ustalenia dotyczące celów ochrony oraz wprowadzonych zakazów zawarte zostały w rozporządzeniu Nr 7 Wojewody Mazowieckiego z dnia 4 kwietnia 2005 r. (Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 75, poz. 1976). Utworzony na terenie 5 gmin: Piaseczno, Konstancin-Jeziorna, Góra Kalwaria, Prażmów i Tarczyn w celu ochrony cennego kompleksu Lasów Chojnowskich, doliny 1 Źródło: www.parkiotwock.pl Strona | 34 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn rzeki Jeziorki i doliny Wisły z malowniczą skarpą, parkiem oraz rezerwatami. Wraz z Mazowieckim Parkiem Krajobrazowym i Kampinoskim Parkiem Narodowym pełni ważną funkcję klimatotwórczą dla Warszawy. Położony na lewym brzegu Wisły ChPK zajmuje tereny płaskie, rzadko urozmaicone niewielkimi wzniesieniami pochodzenia wydmowego. Cennymi elementami krajobrazu tego terenu jest dolina rzeki Jeziorki wraz z dopływami: rzeką Zieloną i Tarczynką. Niestety znikają bagienne jeziorka, które wzbogacały krajobraz. Większość powierzchni Parku zajmują lasy w przeważającej części są to bory mieszane, z przewagą sosny i udziałem dębu, brzozy i lipy. Na żyźniejszych glebach występują grądy, z przewagą dębu szypułkowego, z domieszką grabu i sosny, czasem lipy i osiki. W zespołach tych często spotyka się leśne drzewa owocowe takie jak: jabłoń płonka, grusza polna i czeremcha. W dolinach rzek można spotkać fragmenty lasów łęgowych. W składzie gatunkowym lasów spotkać też można pojedyncze buki prawdopodobnie wprowadzone sztucznie. W dolinach rzek rosną olchy, jesiony, wiązy szypułkowe i polne. Wśród drzew iglastych dominuje sosna uzupełniana przez świerk pospolity i modrzew europejski. Ciekawostką botaniczną Parku jest stanowisko wiciokrzewu pomorskiego (objęte ochroną rezerwatową, rez. ,,Biele Chojnowskie”). Cennym elementem krajobrazu jest dolina rzeki Jeziorki, znajdujące się tam łąki i pastwiska ciągle użytkowane rolniczo stanowią dogodne miejsce dla zwierząt związanych z podmokłymi terenami. Nad Jeziorką można spotkać polujące zimorodki oraz wydrę, a w jej wodach żyje około 20 gatunków ryb, wśród nich pstrąg potokowy i miętus. 3.10.b. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu Obejmuje wschodnią, centralną i południowo-zachodnią część gminy oraz część obrębów geodezyjnych Suchodół, Nosy i Przypki. Wyznaczony rozporządzeniem Wojewody Warszawskiego z dnia 29 sierpnia 1997 r. w sprawie utworzenia obszaru chronionego krajobrazu na terenie województwa warszawskiego (Dz. Urz. Woj. Warsz. Nr 43 poz. 149 oraz. Dz. Urz. Woj. Maz. z 1999 r. Nr 10, poz. 92, z 2000 r. Nr 93, poz. 911, z 2001 r. Nr 161, poz. 2363, z 2002 r. Nr 188, poz. 4306, z 2003 r. Nr 38, poz. 1053 i Nr 47, poz. 1281). Rozporządzenie Nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 13 lutego 2007 r. w sprawie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Maz. z 2007 r. Nr 42, poz. 870) oraz Strona | 35 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn rozporządzenie Nr 56 Wojewody Mazowieckiego zmieniające rozporządzenie w sprawie Warszawskiego Obszar Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Maz. z 2008 r. Nr 185, poz. 6629) wprowadzają ustalenia dotyczące celów oraz zasad ochrony w granicach obszaru. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu to układ powiązanych ze sobą przestrzennie terenów w województwie mazowieckim, wyróżniających się pod względem krajobrazowym, o zróżnicowanych ekosystemach, cennych ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem lub stanowiących istniejące albo odtwarzane korytarze i ciągi ekologiczne. Wiąże on te tereny z krajowym systemem obszarów chronionych. Obejmuje tereny dolin rzecznych: Wisły i Narwi wraz z dopływami oraz towarzyszącymi im kompleksami lasów. Tworzy otulinę dla terenów objętych wyższą formą ochrony - parków krajobrazowych, parku narodowego, rezerwatów (zatwierdzonych i projektowanych) oraz powiązanie między nimi, obejmuje też obszary pomników przyrody, zabytkowych parków podworskich, a także zorganizowanych terenów wypoczynkowych, zabudowy letniskowej i podmiejskich ogródków działkowych. Pełni rolę systemu korytarzy ekologicznych, pozwalających na swobodne przemieszczanie się wielu gatunków zwierząt. Zajmuje on znaczną powierzchnię gminy Tarczyn, obejmując głównie użytki rolne, oraz tereny leśne i wody. 3.10.c. Pomniki przyrody Na terenie gminy Tarczyn za pomniki przyrody uznano 13 drzew: jesion wyniosły w Rembertowie w pobliżu kościoła, wiąz szypułkowy w Rembertowie w pobliżu kościoła, buk zwyczajny na terenie zabytkowego parku w Drozdach, dąb szypułkowy w Michrowie, dąb szypułkowy w Michrowie, buk zwyczajny na terenie zabytkowego parku w Jeżewicach, dąb szypułkowy w Jeżewicach, dąb szypułkowy w Manach, lipa szerokolistna w Stefanówce, topola biała w Stefanówce, dąb szypułkowy w Pawłowicach, Strona | 36 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn kasztanowiec zwyczajny w Tarczynie (przy ul. Górnej), topola biała na terenie zabytkowego parku w Pracach Dużych. 3.11. Antropogeniczne zagrożenia środowiska Na terenie gminy Tarczyn główne źródła zagrożenia środowiska są spowodowane jego zanieczyszczeniem (czyli wprowadzeniem do powietrza, wody, ziemi, substancji stałych, ciekłych lub gazowych albo energii w takich ilościach lub w takim składzie, który może ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę żywą, glebę, wodę lub spowodować inne zmiany w środowisku, w tym również kulturowym). Powstają one w wyniku postępującego procesu urbanizacji, który przekłada się na rozwój transportu, gospodarki komunalnej itp. Występujące na terenie gminy zagrożenia to przede wszystkim: 1. zagrożenia atmosfery, 2. zagrożenia wód powierzchniowych i podziemnych, 3. przekształcenia rzeźby terenu oraz pokrywy glebowej, 4. zagrożenia środowiska powodowane przez hałas, 5. zagrożenia powodowane oddziaływaniem elektromagnetycznym, 6. naturalne zagrożenia środowiska. 3.11.a. Zagrożenia atmosfery Antropogeniczne rodzaje źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza w gminie Tarczyn można podzielić na: 1. emisję punktową (zorganizowaną emisję z kominów zakładowych powstałą w wyniku energetycznego spalania paliw i przemysłowych procesów technologicznych), 2. emisję liniową (komunikacyjną, pochodzącą głównie z transportu samochodowego, kolejowego, w której poszczególne odcinki drogi rozpatrywane są jako emitory), 3. emisje powierzchniową (w skład której wchodzą zanieczyszczenia komunalne z: palenisk domowych, gromadzenia i utylizacji ścieków i odpadów). Na terenie gminy Tarczyn nie jest prowadzona stała kontrola zanieczyszczeń powietrza. Nie mniej jednak zakłada się, że wpływ na jego stan mają przede wszystkim procesy energetycznego spalania paliw związane z emisją powierzchniową oraz emisją punktową. Są one szczególnie uciążliwe w okresie Strona | 37 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn grzewczym wśród zwartej zabudowy, która utrudnia proces rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Procesy te pochodzą zarówno z niskich emitorów odprowadzających gazowe produkty spalania z palenisk domowych jak i lokalnych i zbiorczych kotłowni, w których często podstawowym nośnikiem grzewczym jest węgiel, niestety często złej jakości o dużej zawartości siarki. Dominującą rolę w systemie ciepłowniczym gminy, a zarazem największymi emitorami zanieczyszczeń, są zakładowe, komunalne i spółdzielcze kotłownie. Na obszarze gminy funkcjonuje ich około 20 i podłączone są do nich głównie zakłady produkcyjne i obiekty gminne. Zestawienie kotłowni pracujących na terenie gminy Tarczyn UŻYTKOWNIK Moc Lokalizacja Paliwo /zarządzający [MW] Przypki - budynek Urząd Miejski gaz wielorodzinny 2 kotłownie Suchostruga – Szk. P Urząd Miejski koks Kopana – Szk. P Urząd Miejski gaz Prace Małe– Szk. P Urząd Miejski węgiel Pawłowice - budynek Urząd Miejski gaz wielorodzinny Tarczyn– Szk. P Urząd Miejski koks Tarczyn– Szk. P Urząd Miejski gaz Tarczyn - Urząd Gminy Urząd Miejski koks Tarczyn - Ośrodek Urząd Miejski 2x0,25 gaz Zdrowia i budynek wielorodzinny Tarczyn Binder International Sp. z o.o. 3*10 węgiel Tarczyn SM „Jedność” 2x0,72 Tarczyn PPUCh 0,98 koks Tarczyn PPUCh 0,06 olej opałowy Tarczyn Ceramika Tarona 0,2 gaz Tarczyn Ceramika Tarona 3,0 gaz Kopana Niagara 0,04 koks Kotorydz Zielona Budka 0,068 gaz Suchodół MANA gaz Źródło. Program ochrony środowiska gminy Tarczyn Obiekty te powodują okresowy wzrost stężeń pyłu zawieszonego, a także dwutlenku siarki, które mogą się kumulować zwłaszcza w okresie grzewczym. Istotnym źródłem zanieczyszczenia są również arterie o dużym natężeniu ruchu, a zwłaszcza trasy tranzytowe (w tym przede wszystkim: droga krajowa, droga wojewódzka oraz powiatowe). Źródła emisji komunikacyjnej znajdują się nisko nad ziemią, co sprawia, że zanieczyszczenia emitowane z silników pojazdów kumulują się głównie w najbliższym otoczeniu dróg, a ich wpływ na jakość powietrza maleje wraz z odległością. Sektor ten, ma coraz większy wpływ na jakość i stan powietrza. Szkodliwe substancje pochodzące ze spalania paliw stanowią źródło zanieczyszczenia zarówno powietrza, jak i gleb, a w konsekwencji również wód Strona | 38 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn powierzchniowych i podziemnych na skutek wymywania zanieczyszczeń z powierzchni gruntu. Problem ten dotyczy przede wszystkim miasta Tarczyn, a także zabudowań usytuowanych w pobliżu drogi krajowej nr 7, która charakteryzuje się dużym natężeniem ruchu. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie, w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, dokonuje corocznej oceny jakości powietrza dla województwa mazowieckiego, celem uzyskania informacji o stężeniu zanieczyszczeń w powietrzu. Pod kątem ochrony zdrowia ludzi bada się stężenie w powietrzu następujących substancji: dwutlenku azotu (NO 2), dwutlenku siarki (SO2), benzenu (C6H6), ołowiu w pyle Pb(PM10), kadmu w pyle Cd(PM10) , arsenu w pyle As(PM10), niklu w pyle Ni(PM10), benzo(a)piranu w pyle B/a/P(PM10), tlenku węgla (CO), ozonu (O3), pyłu zawieszonego PM2.5 oraz pyłu PM10. Pod kątem ochrony roślin uwzględnia się: dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu (NOx), ozonu(O3) określonego współczynnikiem AOT40. Ocena i wynikające z niej działania, odnoszone są do obszarów nazywanych strefami, które stanowi: aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy miasto o liczbie mieszkańców powyżej 100 tysięcy, pozostały obszar województwa. Podstawą klasyfikacji stref w rocznej ocenie jakości powietrza są wartości poziomów: dopuszczalnego, dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji (PM2.5), docelowego i celu długoterminowego określone w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281) oraz w dyrektywie 2008/50/WE – CAFE. W wyniku klasyfikacji, w zależności od analizy stężeń w danej strefie można wydzielić następujące klasy stref: klasa A – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, klasa B – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, Strona | 39 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn klasa C – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe. oraz dla ozonu klasa D1 – stężenia ozonu nie przekraczają poziomu celu długoterminowego, klasa D2 – stężenia ozonu przekraczają poziom celu długoterminowego. Interpretując wyniki klasyfikacji należy pamiętać, że wynik taki nie powinien być utożsamiany ze stanem jakości powietrza na obszarze całej strefy. Klasa C może oznaczać bowiem np. lokalny problem związany z daną substancją. Teren gminy Tarczyn, znajduje się w strefie mazowieckiej. Klasyfikacja strefy mazowieckiej z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji NO2 SO2 CO C6H6 pył PM10 pył PM 2,5 BaP As Cd Ni Pb O3 A A A A C B C A A A A C Źródło. Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim, raport za rok 2010 W badanej strefie notuje się przekroczenia poziomu docelowego dla: benzo(a)piranu, pyłu PM 2,5 oraz pyłu PM10. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji zanieczyszczeń w strefie NOx SO2 O3 A A A Źródło. Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim, raport za rok 2010 Rezultatem końcowym oceny stref pod kątem ochrony roślin, podobnie jak pod kątem ochrony zdrowia, jest określenie klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszczeń w danej strefie. W efekcie oceny przeprowadzonej w 2010 roku wszystkim badanym substancjom, przypisano klasę A. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony roślin dla ozonu Nazwa strefy Symbol klasy dla ozonu wg Symbol klasy dla ozonu wg poziomu docelowego poziomu celu długoterminowego strefa mazowiecka A D2 Źródło. Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim, raport za rok 2010 Dla ozonu wartości współczynnika AOT40 określonego na podstawie pięcioletnich pomiarów (2006-2010) z okresu wegetacyjnego (maj-lipiec) w strefie mazowieckiej zostały dotrzymane. Współczynnik AOT40 obliczony jako średnia z Strona | 40 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn okresu pięciu lat na 4 stanowiskach pomiarowych mieścił się poniżej poziomu docelowego. W wyniku analiz przeprowadzonych w ramach rocznej oceny jakości powietrza za 2010 r. strefa mazowiecka otrzymała klasę A. Poziom celu długoterminowego dla kryterium ochrony roślin, który ma być osiągnięty do 2020 r. na wszystkich stanowiskach pomiarowych nie został dotrzymany, stąd cały obszar województwa z wyłączeniem miast nie spełnia ww. kryterium. Wyżej zaprezentowane informacje oparto na podstawie Rocznej oceny jakości powietrza w województwie mazowieckim za rok 2010. 3.11.b. Zagrożenia wód powierzchniowych i podziemnych Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie, w 2010 roku wykonywał badania monitoringiem w 50 operacyjnym, punktach pomiarowo-kontrolnych znajdujących się na obszarze (ppk) objętych województwa mazowieckiego. Ocena jakości wód powierzchniowych oparta została o wyniki uzyskane z punktu zlokalizowanego w miejscowości Prace Duże, na rzece Tarczynce (ujście do Jeziorki) oraz punktów usytuowanych poza granicą gminy, w miejscowościach: Skolinów (przy ul. Dworskiej), Głosków (na moście na drodze Piaseczno-Runów), dla rzeki Jeziorki i Głoskówki. Została ona wykonana zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008), a ocenie poddano, w przypadku cieków naturalnych, stan ekologiczny JCW 2, potencjał ekologiczny (w przypadku sztucznych jednolitych części wód i wód silnie zmienionych), stan chemiczny oraz stan jednolitych części wody. Stan ekologiczny JCW klasyfikuje się w oparciu o elementy hydromorfologiczne, biologiczne i fizykochemiczne (wspierające element biologiczny oraz specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne) do jednej z pięciu klas jakości: klasa I – oznacza stan ekologiczny bardzo dobry, klasa II – oznacza stan ekologiczny dobry, klasa III – oznacza stan ekologiczny umiarkowany, klasa IV – oznacza stan ekologiczny słaby, jednolite części wody rozumiane są jako oddzielne, znaczące elementy wód powierzchniowych, takich jak rzeka lub jej część, jezioro, inne zbiorniki wodne, itp., które dzielą się na naturalne, silnie zmienione i sztuczne 2 Strona | 41 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn klasa V – oznacza stan ekologiczny zły. Stan chemiczny JCW oceniany ze względu na występujące w wodach substancje szczególnie szkodliwe, w tym tzw. substancję priorytetowe, klasyfikuje się jako: dobry – stan dobry, psd – poniżej stanu dobrego. Stan jednolitej części wód – określa się biorąc pod uwagę klasyfikację jej stanu ekologicznego oraz chemicznego i określa się jako: dobry – w przypadku gdy dana JCW osiąga przynajmniej dobry stan ekologiczny i dobry stan chemiczny, zły – w każdym innym przypadku niż wymieniony powyżej. Dane o Jednolitej Części Wody nazwa JCW Jeziorka od Kraski do Rowu Jeziorki Tarczynka Głoskówka punkty pomiarowokontrolne Jeziorka Skolimów ul. Dworska Tarczynka – Prace Duże (ujście do Jeziorki) Głoskówka Głosków (most na drodze PiasecznoRunów) Ocena Jednolitej Części Wody ocena stanu ekologicznego ocena stanu chemicznego stan jednolitych części wody III dobry zły* III - - III - - *określony stan oparty jest o badania w zakresie jedynie wybranych wskaźników chemicznych Źródło. Zestawienie tabelaryczne danych do klasyfikacji stanu ekologicznego i chemicznego rzek w JCW monitoringu operacyjnego za 2010 Jak można zauważyć powyżej wszystkie badane jednolite części wody osiągnęły umiarkowany (III) stan ekologiczny. Poza wyżej opisaną oceną stanu ekologicznego JCW Tarczynki została poddana również ocenie stopnia eutrofizacji (czyli zjawisku wzbogacenia wody biogenami, w szczególności związkami azotu i fosforu, powodującymi przyśpieszony wzrost glonów oraz wyższych form życia roślinnego, w wyniku którego następuje niepożądane zakłócenie biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód). Wyniki kontrolowanych wskaźników (biologicznych, tlenowych i biogennych) wykazały iż przedmiotowa rzeka jest zagrożona eutrofizacją. Ocenę jakości wód płynących będących środowiskiem życia ryb w warunkach Strona | 42 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn naturalnych w województwie mazowieckim przeprowadzono w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. z 2002 roku Nr 176, poz. 1455). Ocena odbyła się w 22 punktach pomiarowych zlokalizowanych na 21 rzekach (w tym na rzece Tarczynce, przy jej ujściu do Jeziorki). Wykazała ona we wszystkich badanych stanowiskach nieprzydatność wód do bytowania ryb zarówno łososiowatych jak i karpiowatych. Parametrami decydującymi o takiej ocenie były przede wszystkim azotyny, fosfor ogólny, chlor całkowity pozostały, a w niektórych przypadkach także BZT5, azot amonowy i zbyt niska koncentracja tlenu. Mimo niekorzystnej oceny rzeka Tarczynka jest środowiskiem bytowania ryb. Na terenie gminy brak jest punktu ujętego w ramach sieci monitoringu wód podziemnych województwa mazowieckiego, w skład którego, w 2010 r. realizowane były badania: monitoringu diagnostycznego prowadzone w ramach sieci krajowej przez Państwowy Instytut Geologiczny (PIG), monitoringu operacyjnego w zagrożonych częściach wód podziemnych na terenie gminy Korytnica i zlewni rzek Sona oraz dopływu z Przedwojewa, prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, monitoringu badawczego w rejonie nieczynnego wylewiska osadów garbarskich na terenie Radomia prowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. Strona | 43 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Punkty pomiarowo – kontrolne wód podziemnych monitoringu diagnostycznego PIG, w 2010 r. na terenie województwa mazowieckiego Źródło. Stan środowiska w województwie mazowieckim w 2010 r. Oceny stanu chemicznego w jednolitych częściach wód podziemnych (JCWPd) i w poszczególnych punktach badawczych dokonano w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896), według której wody podziemne możemy zakwalifikować do 5 klas jakości: klasa I – wody bardzo dobrej jakości, klasa II – wody dobrej jakości, klasa III – wody zadowalającej jakości, klasa IV – wody niezadawalającej jakości, klasa V – wody złej jakości. Klasy I, II, III odznaczają się dobrym stanem chemicznym wód podziemnych, Strona | 44 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn IV i V słabym stanem chemicznym. Wszystkie badane jednolite części wód podziemnych zaliczono do wód o dobrym stanie chemicznym. Stężenia średnie elementów fizykochemicznych dla punktów pomiarowych leżących w jednej JCWPd 81 (w ramach której znajduje się gmina Tarczyn) mieściły się w granicach II-VI klasy, przy czym 65% z nich charakteryzowało się zadawalającą jakością wody (III klasa). Z tego powodu można przyjąć iż wody podziemne na terenie gminy Tarczyn również należą do tej klasy. Wyżej wymieniony stan jakości wód powierzchniowych i podziemnych jest spowodowany: 1. ściekami pochodzącymi z komunalnych i przyzakładowych oczyszczalni ścieków, 2. brakiem odpowiednio rozwiniętego systemu kanalizacji przy jednoczesnym wysokim wskaźniku zwodociągowania miejscowości, 3. spływami powierzchniowymi z pól uprawnych (na których stosowane są nawozy mineralne i chemiczne środki ochrony roślin), 4. spływami powierzchniowymi pochodzącymi z sieci drenarskiej, które trafiają do wód wraz z opadami, 5. obecnością dzikich wysypisk śmieci, 6. spływami powierzchniowymi z tras komunikacyjnych. 3.11.c. Przekształcenie rzeźby terenu oraz pokrywy glebowej Na terenie gminy Tarczyn do obszarów o przekształconej rzeźbie zaliczyć należy tereny związane z eksploatacją powierzchniową w ramach udokumentowanych złóż kopalin. Pozyskiwanie kruszyw powoduje lokalne zmiany powierzchni ziemi i wpływa na pogorszenie warunków glebowych w okolicach eksploatowany złóż kruszyw. Zagrożenie dla pokrywy glebowej na terenie gminy stanowią spływy powierzchniowe zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego, które są silnie obciążone związkami biogennymi (azotem, fosforem) oraz dzikie wysypiska śmieci, które są widoczne zwłaszcza w sąsiedztwie osiedli jednorodzinnych, w lasach. Odpady tam gromadzone pochodzą często z gospodarstw domowych i zawierają w swym składzie odpady niebezpieczne. Także rozbudowana sieć wodociągowa i słabo rozwinięta sieć kanalizacyjna stanowi potencjalne niebezpieczeństwo dla stanu sanitarnego gleb, zwłaszcza w przypadku występowania nieszczelnych szamb lub odprowadzania ścieków komunalnych bezpośrednio do ziemi. Strona | 45 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 3.11.d. Na Osuwanie się mas ziemnych terenie gminy Tarczyn nie występują obszary narażone na niebezpieczeństwo osuwania się mas ziemnych. 3.11.e. Zagrożenia środowiska powodowane przez hałas Jednym z bardziej determinujących czynników jakości środowiska jest hałas rozumiany jako dźwięki niepożądane, uciążliwe, szkodliwe. Może wywierać on niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka, świat zwierzęcy i roślinny, a jego szkodliwość zależy od natężenia, częstotliwości, charakteru zmian w czasie, długotrwałości działania. Hałas występuje powszechnie zwłaszcza wzdłuż tras komunikacyjnych, obiektów przemysłowych i usługowych o charakterze wytwórczym. Do głównych źródłem hałasu na terenie gminy zaliczyć należy hałas komunikacyjny, w skład którego wchodzi: 1. hałas drogowy, uzależniony od wielu czynników, w tym m.in.: od układu drogowego, natężenia i struktury ruchu, średniej prędkości strumienia pojazdów, stanu technicznego nawierzchni, stanu technicznego pojazdów. Drogami generującymi największy ruch, a co za tym idzie również znaczny hałas jest droga krajowa i wojewódzka oraz w mniejszym stopniu, drogi powiatowe. Najistotniejszym źródłem hałasu w sąsiedztwie odcinków drogi krajowej nr 7 jest ruch samochodowy. Pozostałe źródła hałasu wynikające z funkcjonowania człowieka oraz prowadzonej działalności usługowej oddziałują na środowisko w znikomym stopniu, w porównaniu do hałasu drogowego. Stanowią one, w zdecydowanej większości przypadków, tło akustyczne dla hałasu samochodowego, który w głównej mierze decyduje o akustycznym klimacie na analizowanych terenach. Wykonane w 2007 roku przez Politechnikę Krakowską na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Mapy akustyczne dla dróg krajowych o natężeniu ruchu powyżej 16 400 pojazdów na dobę, w tym dla drogi krajowej nr 7, wykazały przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Zasięg terenów, w których wystąpiły przekroczenia zależny jest od zagospodarowania wzdłuż drogi i wahał się od kilkudziesięciu metrów dla terenów zwartej zabudowy do blisko 400 m dla terenów otwartych. Ponieważ wykonane mapy akustyczne wykazały Strona | 46 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn przekroczenia obowiązujących przepisami prawa norm akustycznych wystąpił obowiązek sporządzenia programu ochrony środowiska przed hałasem („Program ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami położonych wzdłuż odcinków drogi krajowej nr 7 i ekspresowej nr S 7 na terenie województwa mazowieckiego”), który został przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 7 września 2009 r. Ma on na celu poprawę i zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego środowiska na terenach zagrożonych ponadnormatywnym hałasem. 2. Hałas kolejowy – pod pojęciem którego rozumie się hałas powstający w wyniku eksploatacji linii kolejowych. Zagrożenie hałasem wynikające z eksploatacji szlaku kolejowego jest znacząco odczuwalne szczególnie w najbliższym otoczeniu torowisk. O poziomie hałasu na obszarach znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie linii kolejowych decydują takie czynniki jak: natężenie ruchu, ilość pociągów towarowych (w ogólnej liczbie składów pociągów), prędkość i płynność ruchu pociągów, położenie torów, stan techniczny taboru kolejowego oraz torowiska, ukształtowanie terenu, przez który przebiega linia kolejowa, odległość pierwszej linii zabudowy od skrajnego toru. Przez środkową część gminy przebiega linia kolejowa CE20 relacji Skierniewice - Łuków, przy czym obecnie jest ona wykorzystywana do ruchu towarowego, jako południowa obwodnica Warszawskiego Węzła Kolejowego. Ten rodzaj hałasu może być szczególnie uciążliwy jedynie dla osób mieszkających na terenie miejscowości sąsiadujących z linią. Przez obszar gminy z północy na południe przebiega również trasa kolejki wąskotorowej relacji Piaseczno-Grójec, która jednak jest obecnie nie użytkowana. Ponieważ na terenie gminy funkcjonuje kilka dużych zakładów produkcyjnych (w tym przede wszystkim przedsiębiorstwa związane z przetwórstwem rolnospożywczym), także hałas przemysłowy powstający w ramach poszczególnych procesów technologicznych, stanowi potencjalne źródło zagrożenia dla mieszkańców. Jego specyfiką jest jednak długotrwałość oraz lokalny charakter występowania. Strona | 47 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 3.11.f. Zagrożenia powodowane oddziaływaniem elektromagnetycznym Źródłem promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego są systemy wytwórcze i przesyłowe energii elektrycznej, stacje radiowe, telewizyjne i telefonii komórkowej, urządzenia diagnostyczne, terapeutyczne, urządzenia przemysłowe i urządzenia użytku domowego, słowem - promieniowanie to występuje powszechnie w środowisku. Ujemny wpływ na stan środowiska i zdrowie ludzi mają urządzenia, które emitują fale elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości w postaci radiofal o częstotliwości od 0,1 do 300 MHz i mikrofal od 300 do 300 000 MHz, umieszczone w środowisku naturalnym. W gminie Tarczyn do sztucznych źródeł emisji pól elektromagnetycznych stanowiących potencjalne zagrożenie dla środowiska należą: linie elektroenergetyczne o napięciu znamionowym 220 kV i 110 kV, stacja bazowa telefonii komórkowej, urządzenia emitujące pola elektromagnetyczne wykorzystywane w przemyśle, ośrodkach medycznych, policji, straży pożarnej. 3.12. Naturalne zagrożenia środowiska Na terenie gminy Tarczyn nie występują obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi. Okresowo, szczególnie w przypadku nawalnych opadów lub przyspieszonych roztopów, dochodzi jednak do lokalnych podtopień w dolinach istniejących cieków. 4. Stan dziedzictwa kulturowego 4.1. Rys historyczny3 Historia Tarczyna sięga wieku XIII, kiedy to nad niewielką rzeczką zwaną dziś Tarczynką zlokalizowano znane w okolicy targowisko. Od tejże funkcji wywodzi się właśnie nazwa osady: Targ, Tarczek, Tarczyn. Niektórzy historycy (m.in. Zdzisław Szeląg) uważają, że nazwa osady Tarczyn, wywodzi się prawdopodobnie od osobowej nazwy rodowej - Tarcz (Tarcza, Tarcze). W staropolskich dokumentach miejscowość wymieniana jest jako Tarczin (1284). Tarczyno (1303), Tarczyn (1353,1580), Tharczino (1355, 1241), Tarcynum (1634). 3 Źródło: serwis internetowy gminy Tarczyn, www.tarczyn.pl Strona | 48 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Pierwsze wzmianki o tej miejscowości pochodzą z 1259 roku. Jak się okazało, dogodne położenie tego miejsca usytuowanego na skrzyżowaniu szlaków handlowych wiodących z Radomia do Warszawy i Zakroczymia oraz z Lublina przez Łowicz do Poznania, spowodowało, że w roku 1353 książę mazowiecki Kazimierz I nadał osadzie prawa miejskie magdeburskie, a to dzięki staraniom proboszcza tarczyńskiego Jana, który to był równocześnie książęcym kapelanem. Tarczyn wraz z przyległościami stanowił oprócz Warszawy, dawną włość księcia Kazimierza (syna Trojdena ). Już wówczas był on ośrodkiem parafialnym i to dość rozwiniętym. Wraz z lokacją wydaną na ręce wspomnianego plebana, Książe ufundował tu kościół pod wezwaniem Św. Mikołaja. Wiedzieć również należy, że w tym miejscu istniał niewielki kościółek parafialny już w XII wieku. W wieku XV miasto miało już dwa kościoły, w tym jeden, pod wezwaniem Św. Doroty (1490), zlokalizowany był nieco poza jego granicami. Do dziś zachował się gotycki kościół pod wezwaniem Św. Mikołaja, zbudowany w początkach XVI wieku. Do fundacji przyczynili się zwłaszcza Jan Mrokowski – archidiakon warszawski i Marcin – kasztelan warszawski, oraz nieco później w związku z dobudowywanymi kaplicami: Abraham Chełchowski – proboszcz tarczyński będący jednocześnie sekretarzem książąt mazowieckich, Stanisława i Janusza. Godnym odnotowania jest fakt wizyty księcia Konrada II w Tarczynie w roku 1284. Tu bowiem wystawił Książe dokument dotyczący zamiany wsi Lechacice i Opożdżew na Warkę. Wielkim dobroczyńcą miasta był Gabriel Prowansjusz, zwany Władysławskim, który był wychowawcą synów Króla Władysława IV, oraz sekretarzem królewskim, prepozytorem warszawskim i scholastykiem płockim. On to, dokładając wielkich starań i ponosząc znaczne koszty, uposażył i przebudował kościół w latach 1623 – 1630 oraz dofinansował upadający już wówczas szpital dla ubogich, który to ufundował jeszcze w roku 1549 Wojciech Jeżowski (właściciel pobliskich Jeżewic), kasztelan warszawski. Szpital ten w okresie jego prosperity był wzorem dla budowanych później na Mazowszu. Wspomnieć należy, że w wieku XVI, Tarczyn był miastem powiatowym. Zniszczenia, jakiego doznały miasta polskie w czasie „potopu szwedzkiego" nie ominęły również Tarczyna. Z lustracji przeprowadzonej w 1676 r. dowiadujemy się, że w mieście zamieszkiwało tylko 200 osób. Poważnym zniszczeniom uległ także Tarczyn podczas pożaru w 1704 r. Strona | 49 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Po upadku Rzeczypospolitej Tarczyn znalazł się kilkanaście lat pod zaborem pruskim i wtedy właśnie przejęty został przez Skarb Państwa. Od tego czasu w miasteczku rządowym nastąpił znaczny wzrost liczby mieszkańców. Miasto niszczone wojnami i pożarami nie mogło normalnie się rozwinąć gospodarczo i ostatecznie, w 1869r., zostało zamienione na mocy ukazu carskiego na osadę wiejską. Pomimo tego rozwijało się jako prężny ośrodek rolniczorzemieślniczy. Dwie wojny światowe w pierwszym półwieczu XX stulecia nie ominęły również Tarczyna, przynosząc nowe straty w substancji tej osady. Po wojnie odbudowano częściowo stare domy i wystawiono nowe. W 1953 r. Tarczyn uzyskał połączenie koleją szerokotorową ze Skierniewicami i Pilawą, co miało szczególne znaczenie dla jego dalszego rozwoju. Między innymi dzięki temu wybudowano w 1966 r. Mazowieckie Zakłady Przetwórstwa OwocowoWarzywnego. Po reformie podziału administracyjnego kraju Tarczyn stał się siedzibą organów władzy i administracji. Położenie osady, jak przed wiekami jest korzystne, bo znajduje się na przecięciu wielu tras komunikacyjnych. Działa tu kilka liczących się zakładów mających istotne znaczenie dla gospodarki, jak też dalszego rozwoju Tarczyna. Z dniem 1 stycznia 2003 roku Tarczyn otrzymał status miasta. 4.2. Środowisko kulturowe Zachowane zasoby dziedzictwa kulturowego, obejmujące cenne zabytki wpisane do rejestru zabytków i gminnej ewidencji zabytków, historycznie ukształtowane układy urbanistyczne, miejsca koncentracji podziemnych warstw kultury (zabytków archeologicznych), a także tradycja regionu stanowią wartości podlegające ochronie prawnej i pozwalające na wyodrębnienie obszarów o znaczących walorach środowiska kulturowego. Środowisko kulturowe, na które składają się przekształcone przez człowieka twory przyrody oraz wytworzone wartości materialne i duchowe jest istotnym składnikiem jakości życia mieszkańców. Troska o środowisko kulturowe to nie tylko ochrona materialnych śladów naszej przeszłości, ale także ochrona tożsamości ludzi w jej najbardziej newralgicznym Strona | 50 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn aspekcie, bowiem straty w środowisku kulturowym, a szczególnie utracone dziedzictwo kulturowe, są nie do odtworzenia. Ochrona dóbr kultury materialnej i niematerialnej jest celem polityki przestrzennej, a kształtowanie środowiska kulturowego powinno generować rozwój innych dziedzin życia regionu (np. turystykę i rekreację, osadnictwo, leśnictwo, rolnictwo). Obiekty kultury materialnej winny być wykorzystane i użytkowane z zapewnieniem opieki konserwatorskiej, rewaloryzacji i nadania im odpowiednich funkcji użytkowych. Na obszarze gminy Tarczyn ochroną konserwatorską, w myśl przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, objęte zostały obszary i obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz obszary i obiekty, dla których ustalenia ochrony określone zostały w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. 4.3. Gminna Ewidencja Zabytków Zabytki nieruchome oraz zabytki archeologiczne (stanowiska archeologiczne) występujące na obszarze gminy Tarczyn wykazane zostały w Gminnej Ewidencji Zabytków. Na zabytki nieruchome składają się obiekty stanowiące wartość historyczną i kulturową, w tym zespoły dworsko-parkowe, parki, cmentarze, wiatraki oraz kapliczki. Lp. Obiekt 1. 2. dawna fabryka wag – budynek frontowy kamienica 3. dom 4. dom 5. zespół kościoła św. Mikołaja – kościół zespół kościoła św. Mikołaja – brama przy 6. Dane adresowe/ lokalizacja Tarczyn ul. Błońska 87-91 Tarczyn ul. Grójecka 3 Tarczyn ul. Grójecka 5 Tarczyn ul. Komornicka 3 Tarczyn ul. ks. Cz.Oszkiela 2 Nr ewid. działki Czas powstania 514/2 początek XX w. 296/1 początek XX w. początek XX w. koniec XIX w. Tarczyn ul. ks. Cz.Oszkiela 2 246 297/1 300 246 początek XVI w. 1840 r. (remont) połowa XIX w. Nr i data wpisu do rejestru zabytków Nr 1110/71 2.09.1957 r. Strona | 51 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 9. kościele zespół kościoła św. Mikołaja – dzwonnica zespół kościoła św. Mikołaja – ogrodzenie z furtą przy kościele plebania 10. dawny zajazd 11. dom 12. dom 13. dom 14. 17. zespół cmentarza – cmentarz parafialny zespół cmentarza – kaplica cmentarna zespół cmentarny – brama cmentarna dworzec PKP 18. dwór 19. park 20. dwór 21. park 22. obora 23. spichlerz 24. wiatrak typu holender wiatrak typu 7. 8. 15. 16. 25. Strona | 52 Tarczyn ul. ks. Cz.Oszkiela 2 246 1840-42 r. Tarczyn ul. ks. Cz.Oszkiela 2 246 połowa XIX w. Tarczyn ul. ks. Cz.Oszkiela 1b Tarczyn ul. Warszawska 1 Tarczyn ul. Rynek 9 Tarczyn ul. Rynek 14 Tarczyn ul. Rynek 37 Tarczyn ul. 1-go Maja 243 początek XX w. 212/7 1 połowa XIX w. 341 koniec XIX w. 337 koniec XIX w. 375 początek XX w. 1 połowa XIX w. Tarczyn ul. 1-go Maja 538 lata 20-te XX w. Tarczyn ul. 1-go Maja 538 koniec XIX w. Tarczyn ul. Kolejowa 11 Drozdy ul. Spacerowa 8 Drozdy ul. Spacerowa Jeżewice ul. Parkowa 2 Jeżewice ul. Parkowa Jeżewice ul. Kasztelana Jeżewskiego 1 Jeżewice ul. Kasztelana Jeżewskiego 1 Kawęczyn ul. Gościnna 20 Kawęczyn 844 5/1 lata 50-te XX w. połowa XIX w. koniec XIX w. 27/6 koniec XIX w. 27/5, 27/6 koniec XIX w. 27/7 XIX/XX w. 27/7 XIX/XX w. 56 1937 r. 56 1908 r. 538 5/1 Nr 1110/71 2.09.1957 r. Nr 767 26.09.1967 r. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 26. koźlak dwór 27. park 28. park podworski 29. szkoła wraz z parkiem 30. dwór 31. park 32. dworzec kolejowy Grójeckiej Kolei Dojazdowej – dworzec zespół dworski – dwór 33. 38. zespół dworski – oficyna zespół dworski – budynek gospodarczy, stajnia zespół dworski – budynek gospodarczy II, spichlerz zespół dworski – park dwór 39. park 40. dwór 41. park 42. zespół kościoła św. Jana Chrzciciela – kościół 34. 35. 36. 37. ul. Gościnna 20 Komorniki ul. Spacerowa 26 Komorniki ul. Spacerowa Księżowola ul. Parkowa Kopana ul. A. i W. Górskich 3 Kopana ul. A. i W. Górskich 29 Kopana ul. A. i W. Górskich Kopana – Stefanówka 140/5 1 ćw. XIX w. Nr 1426-A 20.08.1990 r. 140/5 początek XIX w. początek XX w. 1927-28 r. Nr 1426-A 20.08.1990 r. Nr 1468 17.07.1991 r. 1 połowa XIX w. 1901 r. 1 połowa XIX w. Nr 1490-A 17.07.1991 r. 16.03.1999 r. Nr 1490-A 17.07.1991 r. 16.03.1999 r. 1586-A 17.06.1994 r. 2/7 6 145/5 145/5 14/1 lata 20-te XX w. Many ul. Many 1 182 Many ul. Many 1 Many ul. Many 1 182 początek XIX w. / 1923 r. / 2006 r. 1923 r. 182 lata 20-te XX w. Nr 1450-A 5.12.1990 r. Nr 1450-A 5.12.1990 r. Many ul. Many 1 182 lata 20-te XX w. Nr 1450-A 5.12.1990 r. Many ul. Many SHRO Pawłowice ul. Topolowa 134 SHRO Pawłowice ul. Topolowa Prace Duże ul. Pałacowa 2 Prace Duże ul. Pałacowa Rembertów ul. Kościelna 6 182 XIX/XX w. Nr 1450-A 5.12.1990 r. 8/13 1 ćw. XX w. 64/2, 65/11, 8/5, 8/9 1 ćw. XX w. 621 lata 20-te XX w. początek XIX w. 1730-40 r. 1880 r. 621 132 Nr 1450-A 5.12.1990 r. Nr 956-A 14.11.1972 r. Nr 956-A 14.11.1972 r. Nr 1098/485/62 23.03.1962 r. Strona | 53 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 44. zespół kościoła św. Jana Chrzciciela – dzwonnica przykościelna dom 45. cmentarz 46. 51. zespół dworca kolejowego Grójeckiej Kolei Dojazdowej – dworzec zespół dworca kolejowego Grójeckiej Kolei Dojazdowej – wieża ciśnień zespół dworca kolejowego Grójeckiej Kolei Dojazdowej – magazyn kolei zespół dworca kolejowego Grójeckiej Kolei Dojazdowej – perony kapliczka ze św. Rochem krzyż 52. kapliczka 53. kapliczka 54. kapliczka 55. kapliczka 56. kapliczka 57. kapliczka 43. 47. 48. 49. 50. Strona | 54 Rembertów ul. Kościelna 6 132 1862 r. Rembertów ul. Kościelna 8 Rembertów ul. Akacjowa Ruda ul. Kolejowa 2 131 ok. 1750 r. 155 1795 r. 18/2 lata 20-te XX w. Nr 1586-A 17.06.1994 r. Ruda ul. Kolejowa 2 18/2 lata 20-te XX w. Nr 1586-A 17.06.1994 r. Ruda ul. Kolejowa 2 18/2 lata 30-te XX w. Nr 1586-A 17.06.1994 r. Ruda ul. Kolejowa 2 18/2 1914 r. lata 20-te XX w. Nr 1586-A 17.06.1994 r. Bystrzanów ul. Królewska Bystrzanów ul. Spacerowa róg ul. Kościelnej Drozdy ul. Spacerowa Jeziorzany ul. Spacerowa Jeżewice ul. Słoneczna Kawęczyn ul. Gościnna róg Południowej Marianka ul. 1 Maja SHRO Pawłowice ul. Topolowa 143 1930 r. 53 1925 r. 5/1 1898 r. 92 102 początek XX w. 1949 r. 46/1 1905 r. 22/1 początek XX w. początek XX w. 65/11 Nr 1098/485/62 23.03.1962 r. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 58. kapliczka 59. kapliczka Świetochów obręb Drozdy ul. M.Curie – Skłodowskiej Tarczyn ul. Pocztowa 38 1910 r. 164 początek XX w. Zgodnie z Gminną Ewidencją Zabytków na obszarze gminy Tarczyn NUMER PORZĄDKOWY STANOWISKA NUMER PORZĄDKOWY PUNKTU NAZWA MIEJSCOWOŚCI W EWIDENCJI zarejestrowano następujące stanowiska archeologiczne: NUMER AZP 1 1 Borowiec 62-63/11 I ślad osadnictwa 2 2 Borowiec 62-63/12 II ślad osadnictwa 3 3 Borowiec 62-63/14 III ślad osadnictwa 4 " Borowiec 62-63/14 III osada 5 " Borowiec 62-63/14 III ślad osadnictwa 6 4 Borowiec 62-63/15 IV osada 7 5 Borowiec 62-63/16 V 8 " Borowiec 62-63/16 V 9 " Borowiec 62-63/16 V 10 6 Borowiec 62-63/17 VI 11 7 Borowiec 62-63/18 VII ślad osadnictwa 12 " Borowiec 62-63/18 VII ślad osadnictwa 13 " Borowiec 62-63/18 VII osada 14 " Borowiec 62-63/18 VII 15 8 Borowiec 62-63/19 VIII 16 9 Borowiec 62-63/20 IX KULTURA NUMER W ARCHEOUWAGI / CHARAKTER CHRONOLOGIA MIEJSCOLOGICZNA BLIŻSZA STANOWISKA STANOWISKA WOŚCI (jeśli LOKALIZACJA określono) ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa późny laten / okres wpływów rzymskich pradzieje / wczesne średniowiecze wczesna epoka kultura brązu trzciniecka późny laten / okres wpływów rzymskich wczesne średniowiecze / średniowiecze okres wpływów rzymskich Czarnówka Olszowa Czarnówka Olszowa - - neolit - - okres wpływów rzymskich - - średniowiecze - - kultura łużycka kultura neolit pucharów lejkowatych kultura neolit amfor kulistych wczesna epoka kultura brązu trzciniecka epoka brązu - - pradzieje - - pradzieje - - neolit kultura pucharów lejkowatych - Strona | 55 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 17 " Borowiec 62-63/20 IX 18 " Borowiec 62-63/20 IX 19 10 Bystrzanów 62-63/22 I 20 " Bystrzanów 62-63/22 I 21 11 Drozdy 62-64/7 I ślad osadnictwa 22 12 Gąski 62-65/12 I ślad osadnictwa 23 " Gąski 62-65/12 I 24 " Gąski 62-65/12 I 25 13 Grzędy 61-65/61 I 26 " Grzędy 61-65/61 I 27 " Grzędy 61-65/61 I 28 14 Grzędy 61-65/62 II 29 " Grzędy 61-65/62 II ślad osadnictwa 30 " Grzędy 61-65/62 II ślad osadnictwa 31 " Grzędy 61-65/62 II osada 32 " Grzędy 61-65/62 II osada 33 " Grzędy 61-65/62 II 34 15 Jeziorzany 62-64/10 I 35 " Jeziorzany 62-64/10 I osada ślad osadnictwa ślad osadnictwa 36 16 Jeżewice 62-64/1 I osada 37 " Jeżewice 62-64/1 I ślad osadnictwa 38 17 Jeżewice 62-64/2 II ślad osadnictwa 39 " Jeżewice 62-64/2 II ślad osadnictwa 40 18 Julianów 62-63/23 I ślad osadnictwa 41 19 Kawęczyn 63-65/29 I ślad osadnictwa 42 20 Komorniki 62-65/1 I ślad osadnictwa Strona | 56 osada ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa wczesna epoka kultura brązu trzciniecka - epoka brązu - - pradzieje - - wczesne średniowiecze - - kultura pucharów lejkowatych kultura ceramiki późny neolit grzebykowo -dołkowej wczesna epoka kultura brązu trzciniecka neolit epoka brązu epoka kamienia / wczesna epoka brązu wczesna epoka brązu epoka brązu / halsztat mezolit epoka kamienia / wczesna epoka brązu wczesna epoka brązu epoka brązu / halsztat późny laten / okres wpływów rzymskich pradzieje wczesna epoka brązu wczesne średniowiecze okres wpływów rzymskich wczesne średniowiecze - - - - - - - - - - - - - - - - kultura łużycka - - - - - - - - - - - - - kultura amfor kulistych wczesna epoka kultura brązu trzciniecka neolit halsztat - kultura łużycka epoka kamienia / wczesna epoka brązu wczesna epoka kultura brązu trzciniecka Stara Wieś Stara Wieś dane archiwalne, bez lokalizacji - Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 43 " Komorniki 62-65/1 I ślad osadnictwa 44 21 Komorniki 62-65/2 II ślad osadnictwa 45 22 Kopana 63-65/35 bn (I ?) ślad osadnictwa 46 23 Kopana 63-65/36 bn (II?) 47 24 62-65/9 I 48 " 62-65/9 I 49 25 Korzeniówk 62-65/10 a II 50 26 Kotorydz 61-65/51 I 51 " Kotorydz 61-65/51 I 52 27 Kotorydz 61-65/52 II 53 " Kotorydz 61-65/52 II 54 28 Kotorydz 61-65/53 III 55 29 Kotorydz 61-65/54 IV 56 30 Kotorydz 61-65/55 V 57 31 Kotorydz 61-65/56 VI ślad osadnictwa 58 " Kotorydz 61-65/56 VI ślad osadnictwa 59 " Kotorydz 61-65/56 VI ślad osadnictwa 60 32 Kotorydz 61-65/57 VII 61 " Kotorydz 61-65/57 VII 62 33 Kotorydz 61-65/58 VIII ślad osadnictwa 63 34 Kotorydz 61-65/59 IX ślad osadnictwa 64 " Kotorydz 61-65/59 IX ślad osadnictwa 65 35 Kotorydz 61-65/60 X ślad osadnictwa 66 " Kotorydz 61-65/60 X 67 " Kotorydz 61-65/60 X 68 36 Kotorydz 62-65/3 I Korzeniówk a Korzeniówk a pradzieje / wczesne średniowiecze wczesna epoka brązu epoka kamienia / wczesna epoka brązu wczesna epoka brązu wczesna epoka brązu - - - - - - - - - - pradzieje - - osada neolit kultura pucharów lejkowatych - ślad osadnictwa epoka kamienia / wczesna epoka brązu wczesna epoka brązu - - - - epoka brązu - - wczesne średniowiecze - - epoka brązu kultura łużycka - epoka kamienia - - epoka brązu - - - - - - - - - - - - - - - - - - ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa cmentarzysko ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa epoka kamienia / wczesna epoka brązu wczesna epoka brązu wczesne średniowiecze / średniowiecze pradzieje wczesne średniowiecze wczesne średniowiecze / średniowiecze epoka kamienia / wczesna epoka brązu epoka brązu kultura ceramiki sznurowej wczesna epoka kultura brązu trzciniecka kultura epoka brązu łużycka wczesna epoka kultura brązu trzciniecka neolit - Strona | 57 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 69 37 Kotorydz 62-65/4 II ślad osadnictwa 70 " Kotorydz 62-65/4 II osada 71 38 Kotorydz 62-65/5 III 72 " Kotorydz 62-65/5 III 73 39 Kotorydz 62-65/6 IV ślad osadnictwa 74 " Kotorydz 62-65/6 IV ślad osadnictwa 75 40 Księżowola 63-64/1 I ślad osadnictwa 76 " Księżowola 63-64/1 I osada 77 41 78 42 79 " 80 " 81 43 82 I 62-64/6 I 62-64/6 I 62-64/6 I Marylka 62-65/7 I " Marylka 62-65/7 I 83 44 Nowe Racibory 62-65/28 I ślad osadnictwa 84 " Nowe Racibory 62-65/28 I ślad osadnictwa 85 " 62-65/28 I 86 " 62-65/28 I 87 45 62-65/29 II osada 88 46 62-65/30 III ślad osadnictwa 89 47 62-65/31 IV 90 48 62-65/32 V 91 " 62-65/32 V 92 49 62-65/33 VI 93 " 62-65/33 VI osada 94 50 63-65/31 VII ślad osadnictwa Marianka / Drozdy Marianka / Drozdy Marianka / Drozdy Nowe Racibory Nowe Racibory Nowe Racibory Nowe Racibory Nowe Racibory Nowe Racibory Nowe Racibory Nowe Racibory Nowe Racibory Nowe Racibory pradzieje osada ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa - późny neolit / kultura wczesna epoka ceramiki brązu sznurowej wczesna epoka brązu epoka kamienia / wczesna epoka brązu wczesna epoka brązu ślad osadnictwa pradzieje (cmentarzysko? ) ślad okres wpływów osadnictwa rzymskich ślad ? osadnictwa 62-63/13 Strona | 58 Many ślad osadnictwa ślad osadnictwa kultura późny neolit / ceramiki wczesna epoka grzebykowo brązu -dołkowej kultura epoka brązu łużycka kultura epoka brązu łużycka średniowiecze - - - - - - - - - wczesna epoka kultura brązu trzciniecka kultura epoka brązu łużycka epoka kamienia / wczesna epoka brązu kultura neolit pucharów lejkowatych wczesna epoka kultura brązu trzciniecka halsztat / laten - - - - - - Grabówek - Grabówek pradzieje - - wczesna epoka brązu - - epoka brązu - - okres wpływów rzymskich późny laten / okres wpływów rzymskich wczesna epoka brązu epoka brązu / halsztat - - kultura łużycka - pradzieje - - Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Nowe Racibory Parcela Przypki Parcela Wola Przypkows ka Parcela Wola Przypkows ka 63-65/31 VII osada średniowiecze - - 61-64/30 I ślad osadnictwa pradzieje - - 61-64/29 I ślad osadnictwa pradzieje - - 61-64/29 II ślad osadnictwa pradzieje - - 63-65/37 I ślad osadnictwa epoka kamienia / wczesna epoka brązu - - 63-65/30 I ślad osadnictwa pradzieje - - 63-65/30 I osada - - 55 Prace Duże 62-65/15 I ślad osadnictwa - - 103 56 Prace Duże 62-65/23 II osada epoka brązu kultura łużycka Jadwisin 104 " Prace Duże 62-65/23 II osada późny laten / okres wpływów rzymskich - Jadwisin 105 57 Prace Duże 62-65/34 III 106 58 Prace Małe 62-65/8 I 107 59 Prace Małe 62-65/13 II 108 60 Przypki 61-64/33 I 109 61 Rembertów 62-64/8 I 110 " Rembertów 62-64/8 I 111 " Rembertów 62-64/8 I 112 " Rembertów 62-64/8 I 113 62 Rembertów 62-64/9 II 114 " Rembertów 62-64/9 II 115 63 Rembertów 62-65/11 I 116 64 Ruda 62-65/14 I 117 " Ruda 62-65/14 I 118 " Ruda 62-65/14 I 119 65 Tarczyn 62-64/3 I osada 120 66 Tarczyn 62-64/4 II osada 95 " 96 51 97 52 98 " 99 53 100 54 101 " 102 Pawłowice Pawłowice (SHRO) Pawłowice (SHRO) ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa wczesne średniowiecze późny neolit / wczesna epoka brązu późny neolit / wczesna epoka brązu kultura łużycka kultura łużycka kultura ceramiki sznurowej pradzieje - - mezolit - - epoka brązu - - laten - - - - - - - - halsztat kultura łużycka - późny neolit - Gładków epoka brązu epoka brązu wczesne średniowiecze okres wpływów rzymskich wczesne średniowiecze wczesna epoka kultura brązu trzciniecka późny laten wczesne średniowiecze późny okres wpływów rzymskich Gładków Gładków - Gładków - - - - Strona | 59 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 121 " Tarczyn 62-64/4 II osada wczesne średniowiecze 122 67 Tarczyn 62-64/5 III ślad osadnictwa epoka brązu 123 68 Tarczyn 62-64/11 IV ślad osadnictwa neolit 124 69 Werdun 62-63/21 I 125 " Werdun 62-63/21 I 126 " Werdun 62-63/21 I 127 70 128 71 129 72 Wylezin 130 " 131 Wola Morokowsk 61-65/64 a Wola Przypkows 61-64/34 ka ślad osadnictwa ślad osadnictwa ślad osadnictwa okres wpływów rzymskich wczesne średniowiecze - - kultura łużycka kultura dane amfor archiwalne, bez kulistych lokalizacji - Suchostruga - Suchostruga średniowiecze - Suchostruga II ślad osadnictwa pradzieje - Parcela Wola Przypkowska I ślad osadnictwa pradzieje - - 63-65/32 I ślad osadnictwa epoka kamienia / wczesna epoka brązu - - Wylezin 63-65/32 I ślad osadnictwa neolit kultura pucharów lejkowatych - " Wylezin 63-65/32 I ślad osadnictwa 132 " Wylezin 63-65/32 I ślad osadnictwa 133 " Wylezin 63-65/32 I ślad osadnictwa 4.4. późny neolit / kultury wczesna epoka strefy leśnej brązu późny laten / okres wpływów rzymskich wczesne średniowiecze - - Obszary i obiekty objęte ochroną Prawną formą ochrony objęte zostały obszary i obiekty wpisane do rejestru zabytków oraz strefy ochrony konserwatorskiej, dla których ustalenia ochrony określone zostały w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Lp. 1. 2. 3. 4. 5. Obiekty wpisane do rejestru zabytków na terenie gminy Tarczyn Nr i data wpisu Czas Obiekt Lokalizacja do rejestru powstania zabytków zespół kościoła św. Tarczyn początek Nr 1110/71 Mikołaja – kościół ul. ks. Cz.Oszkiela 2 XVI w. 2.09.1957 r. 1840 r. (remont) zespół kościoła św. Tarczyn 1840-42 r. Nr 1110/71 Mikołaja – dzwonnica ul. ks. Cz.Oszkiela 2 2.09.1957 r. dawny zajazd Tarczyn 1 połowa Nr 767 ul. Warszawska 1 XIX w. 26.09.1967 r. dwór Komorniki 1 ćw. XIX w. Nr 1426-A ul. Spacerowa 26 20.08.1990 r. park Komorniki początek Nr 1426-A ul. Spacerowa XIX w. 20.08.1990 r. Strona | 60 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Księżowola ul. Parkowa Kopana ul. A. i W. Górskich 29 początek XX w. 1 połowa XIX w. 1901 r. 1 połowa XIX w. 6. park podworski 7. dwór 8. park Kopana ul. A. i W. Górskich 9. dworzec kolejowy Grójeckiej Kolei Dojazdowej – dworzec zespół dworski – dwór Kopana – Stefanówka lata 20-te XX w. Many ul. Many 1 Many ul. Many 1 Many ul. Many 1 14. zespół dworski – oficyna zespół dworski – budynek gospodarczy, stajnia zespół dworski – budynek gospodarczy II, spichlerz zespół dworski – park początek XIX w. / 1923 r. / 2006 r. 1923 r. 15. dwór 16. zespół kościoła św. Jana Chrzciciela – kościół zespół kościoła św. Jana Chrzciciela – dzwonnica przykościelna zespół dworca kolejowego Grójeckiej Kolei Dojazdowej – dworzec zespół dworca kolejowego Grójeckiej Kolei Dojazdowej – wieża ciśnień zespół dworca kolejowego Grójeckiej Kolei Dojazdowej – magazyn kolei zespół dworca kolejowego Grójeckiej Kolei Dojazdowej – perony 10. 11. 12. 13. 17. 18. 19. 20. 21. Miejscowy plan Nr 1468 17.07.1991 r. Nr 1490-A 17.07.1991 r. 16.03.1999 r. Nr 1490-A 17.07.1991 r. 16.03.1999 r. 1586-A 17.06.1994 r. Nr 1450-A 5.12.1990 r. lata 20-te XX w. Nr 1450-A 5.12.1990 r. Nr 1450-A 5.12.1990 r. Many ul. Many 1 lata 20-te XX w. Nr 1450-A 5.12.1990 r. Many ul. Many Prace Duże ul. Pałacowa 2 Rembertów ul. Kościelna 6 XIX/XX w. Nr 1450-A 5.12.1990 r. Nr 956-A 14.11.1972 r. Nr 1098/485/62 23.03.1962 r. Rembertów ul. Kościelna 6 1862 r. Nr 1098/485/62 23.03.1962 r. Ruda ul. Kolejowa 2 lata 20-te XX w. Nr 1586-A 17.06.1994 r. Ruda ul. Kolejowa 2 lata 20-te XX w. Nr 1586-A 17.06.1994 r. Ruda ul. Kolejowa 2 lata 30-te XX w. Nr 1586-A 17.06.1994 r. Ruda ul. Kolejowa 2 1914 r. lata 20-te XX w. Nr 1586-A 17.06.1994 r. zagospodarowania lata 20-te XX w. 1730-40 r. 1880 r. przestrzennego Centrum Tarczyna uchwalony uchwałą Nr XXXIV/186/09 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 5 marca 2009 r. wprowadził szczegółowe ustalenia dotyczące ochrony zabytkowego układu Strona | 61 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn urbanistycznego Tarczyna oraz wskazanych w planie obiektów. Ochroną zostały objęte: historyczny układ rynku i ulic wylotowych, zachowane pierzeje ulic i linia zabudowy wyznaczona zabudową z okresu międzywojennego, skala i charakter zabudowy, ekspozycja widokowa na kościół p.w. Świętego Mikołaja, stanowiący dominantę architektoniczną, formy dachów – kształt i kat nachylenia, historyczna kompozycja przestrzenna, cmentarz przykościelny z nagrobkami z XIX w., ogrodzenie murowane z XIX w., budynek mieszkalny: Rynek nr 9, budynek mieszkalny: Rynek nr 14, miejsca pamięci narodowej: obelisk ku czci żołnierzy wojny 1920 roku w Rynku, kamień upamiętniający żołnierzy Armii Krajowej na cmentarzu przykościelnym, tablica upamiętniająca radiotelegrafistów Armii Krajowej, wmurowana w Banku Spółdzielczym. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego dla gminy Tarczyn uchwalonym uchwałą Nr XX/147/03 Rady Miejskiej w Tarczynie z dnia 30 grudnia 2003 r. wyznaczone zostały konserwatorskie strefy archeologiczne. Plan szczegółowo określił sposób i zakres zagospodarowania terenów znajdujących się w zasięgu wyznaczonych stref. 5. Uwarunkowania społeczno-demograficzne 5.1. Rozwój, ruch naturalny i migracje ludności Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego liczba ludności w gminie Tarczyn wg miejsca zamieszkania wynosiła: Stan ludności Ogółem 10826 Mężczyźni 5263 Stan na dzień 31 XII 2010 r. Strona | 62 Kobiety 5563 na 1 km² 95 Kobiety na 100 mężczyzn 106 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Procesy urbanizacyjne, powodują stały wzrost zaludnienia gminy, który na przestrzeni lat kształtował się następująco: R oz wój lic z by ludnoś c i 10900 10826 10800 10668 10700 10702 10603 10600 10500 10558 10485 10400 10300 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Rozwój liczby ludności zależy od trzech czynników: przyrostu naturalnego (czyli różnicy między liczbą urodzeń i zgonów), salda migracji (a więc różnicy między napływem na dany teren i odpływem z niego) oraz zmian w zasięgu terytorialnym. W badanym okresie, tj. od 2005 r. na obszarze gminy Tarczyn utrzymuje się stały dodatni przyrost naturalny. Największy wystąpił w 2010 r. kiedy to kształtował się na poziomie + 62 osoby, co wynikało ze wzrostu liczby urodzeń oraz z niższej liczby zgonów. Rok 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Urodzenia 112 135 127 131 110 147 Zgony 106 98 102 108 96 85 Przyrost naturalny +6 +37 +25 +23 +16 +62 Żródło: GUS, www.stat.gov.pl Drugim ważnym czynnikiem, po przyroście naturalnym, mającym wpływ na liczbę ludności mają migracje. Ludzie osiedlają się na terenach, których perspektywy rozwojowe postrzegają z optymizmem, natomiast spontaniczna emigracja z danego terenu jest zawsze sygnałem zagrożenia, zapaścią rozwojową. Odpływ Rok 2005 2006 2007 91 199 210 Napływ 171 236 271 Saldo migracji +80 +37 +61 Strona | 63 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 2008 2009 2010 140 122 134 165 140 196 +25 +18 +62 Żródło: GUS, www.stat.gov.pl W przeciągu kilku ostatnich lat obserwuje się dodatnie saldo migracji kształtujące się (według danych GUS) na poziomie kilkudziesięciu osób. Ta korzystna sytuacja jest spowodowana przede wszystkim korzystnym położeniem gminy w stosunku do aglomeracji warszawskiej oraz dogodnym połączeniem komunikacyjnym ze stolicą. Zwiększanie się liczby ludności w gminie średnio o kilkadziesiąt osób na rok, a także prognozowany wzrost liczby mieszkańców powiatu (wg danych GUS wzrost o blisko 40% do roku 2030 w stosunku do roku 2010) powoduje konieczność inwestycji w sektory poprawiające jakość życia mieszkańców. Obok wyznaczenia nowych terenów osadniczych wymagany jest proporcjonalny rozwój terenów inwestycyjnych umożliwiających powstanie nowych miejsc pracy dla mieszkańców oraz infrastruktury społecznej, w postaci usług publicznych i komercyjnych. Działania taki winny być prowadzone równolegle z uruchamianiem nowych terenów zabudowy, jako element prawidłowej polityki przestrzennej. 5.2. Struktura demograficzna ludności Struktura demograficzna to obraz aktualnego stanu społeczeństwa, którą najlepiej charakteryzuje poniższa struktura płci i wieku mieszkańców gminy Tarczyn. Strona | 64 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Na terenie gminy można zauważyć niewielką nadwyżkę kobiet nad mężczyznami. Współczynnik feminizacji dla populacji wynosił na koniec 2010 r. 106%, co stanowi wartość niższą niż dla powiatu piaseczyńskiego oraz całego województwa mazowieckiego, dla których to wartość współczynnika wynosiła 109%. W strukturze wieku i płci zauważalna jest nadwyżka mężczyzn zwłaszcza pomiędzy 10 a 45 rokiem życia, podczas gdy przewaga kobiet występuje w prawie wszystkich pozostałych grupowych wiekowych, z największą nadwyżką widoczną od 50 do 90 roku życia, co jest uwarunkowane większą długością życia kobiet. Według podziału ekonomicznego ludność możemy podzielić na trzy grupy wiekowe, które są istotne z punktu widzenia rynku pracy i zasobów siły roboczej: przedprodukcyjny, osoby w wieku od 0 do 17 lat, produkcyjnym, kobiety od 18 do 59 lat i mężczyźni od 18 do 64 lat, poprodukcyjnym, kobiety od 60 lat i więcej, a mężczyźni od 65 lat i więcej. Podział ten jest kształtowany przez rodność, umieralność i ruchy migracyjne. ogółem 10826 Struktura ludności wg podziału ekonomicznego wg stanu na dzień 31.12.2010 r. w wieku w wieku w wieku ludność w wieku przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku w tym w tym w tym razem razem razem produkcyjnym kobiet kobiet kobiet (%) 2120 1060 6952 3307 1754 1196 55,7 Żródło: GUS, www.stat.gov.pl Udział pierwszej grupy (osoby w wieku przedprodukcyjnym) wynosi 19,6 % i jest niższy niż dla powiatu, kształtującego się na poziomie 20,7%, ale wyższy niż dla województwa – 18,6%. Udział osób w wieku produkcyjnym – 64,2% jest bardzo zbliżony do poziomu powiatowego, gdzie oscyluje on na wysokości 64,7%, jednocześnie będąc wyższym od poziomu wojewódzkiego (63,6%). Osób w wieku poprodukcyjnym (16,2%) zamieszkujących gminę jest więcej niż w powiecie (14,6%) zaś mniej niż w województwie (17,8%). Wyżej wymienione wielkości zależą od wielu czynników nie tylko czysto demograficznych ale przede wszystkim związanych z rozmieszczeniem i wielkością rynków pracy. Ze strukturą wieku i płci ludności jest powiązany również wskaźnik obciążenia ekonomicznego ludności czyli stosunek liczby ludności w wieku nieprodukcyjnym (tj. Strona | 65 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn ludność w wieku przedprodukcyjnym 0-17 lat oraz ludność w wieku poprodukcyjnym 60/65+ lat) do 100 osób w wieku produkcyjnym (jest on wyrażony w procentach). Współczynnik ten może świadczyć o starzeniu się ludności i zwiększeniu obciążenia grupy w wieku produkcyjnym grupami w wieku nieprodukcyjnym. Dla gminy Tarczyn wskaźnik ten wynosi 55,7% i jest wyższy niż w powiecie, gdzie wynosi on 54,6%, ale korzystniejszy niż dla województwa, gdzie kształtuje się na poziomie 57,2%. Im przedmiotowy wskaźnik jest wyższy, tym sytuacja demograficzna obszaru z punktu widzenia ekonomicznego jest gorsza, zwłaszcza wówczas, gdy decyduje o tym wysoki udział osób w wieku poprodukcyjnym (stare społeczeństwo). Systematyczny przyrost osób w wieku poprodukcyjnym powoduje silną presję na system emerytalny (zapewnienie emerytur dla coraz liczniejszej populacji osób, które zakończyły aktywność zawodową) oraz na system opieki zdrowotnej (zapewnienie specjalistycznej opieki ludziom w podeszłym wieku). W gminie Tarczyn większy wpływ na wartość wskaźnika obciążenia ekonomicznego ludności ma jednak liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym. Ludzie ci w perspektywie kilku- czy kilkunastu lat rozpoczną aktywność zawodową co może się przyczynić do zmniejszenia obciążenia ludności w wieku produkcyjnym. 5.3. Bezrobocie Bezrobocie stanowi jeden z najtrudniejszych problemów społeczno- gospodarczych. Rozmiar bezrobocia zależy od systemu gospodarczego i aktualnie prowadzonej polityki krajowego rynku pracy. Związane jest zwykle z poziomem nowych inwestycji i trwałym zatrudnianiem pracowników w nowopowstałych i nowoczesnych zakładach pracy sektora publicznego lub prywatnego. Liczba bezrobotnych w gminie zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Piasecznie na koniec drugiego półrocza 2011 r. wynosiła 383 osoby. Wskaźnik feminizacji bezrobotnych wynosił 46,2% i jest on niższy od udziału bezrobotnych kobiet w ogólnej liczbie zarejestrowanych w powiecie piaseczyńskim. ogółem 383 Bezrobotni na terenie gminy Tarczyn w tym kobiety osoby niepełnosprawne 177 43 Dane PUP w Piasecznie, wg stanu na dzień 30.12.2011 r. W celu zmniejszenia liczby osób bezrobotnych Powiatowy Urząd Pracy w Strona | 66 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Piasecznie podjął szereg działań mających na celu wsparcie finansowe przedsiębiorców i instytucji zatrudniających osoby bezrobotne, przygotowanie osób bezrobotnych do podjęcia zatrudnienia poprzez finansowanie szkolenia, staże i przygotowanie zawodowe. 5.4. Warunki życia i poziom zamożności społeczeństwa Zasoby mieszkaniowe i ich wyposażenie to jeden z podstawowych warunków poziomu i jakości życia mieszkańców. W roku 2010 w gminie Tarczyn zlokalizowanych było 4274 mieszkań, o łącznej powierzchni użytkowej 326 214 m2. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania wynosi 76,3 m2, a na 1 osobę przypada 30,1 m2. Zasoby mieszkaniowe na terenie gminy Tarczyn rok liczba mieszkań powierzchnia użytkowa mieszkań przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania 2008 4062 2009 4124 2010 4274 299 690 m2 308 618 m2 326 214 m2 73,8 m2 74,8 m2 76,3 m2 Źródło. GUS, www.stat.gov.pl Gmina Tarczyn jest atrakcyjnym miejscem do osiedlania się, co można wywnioskować z analizy danych dotyczących liczby mieszkań w gminie. Wskazuje ona na systematyczny i stały wzrost, odpowiadający wzrastającej w ostatnich latach liczbie ludności. Stan wyposażenia mieszkań w instalacje techniczno – sanitarne na przełomie ostatnich lat systematycznie się poprawia. Stan wyposażenia mieszkań w instalacje techniczno – sanitarne rok wodociąg ustęp spłukiwany łazienka centralne ogrzewanie gaz sieciowy 2008 3546 3161 3145 2009 3608 3240 3207 2010 3758 3390 3357 2893 2955 3105 2197 2345 2495 Źródło. GUS, www.stat.gov.pl Przedstawione w powyższej tabeli zestawienie wskazuje, iż z każdym rokiem poprawia się komfort zamieszkiwania. Nowe budownictwo jest w pełni wyposażone w Strona | 67 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn standardowe instalacje techniczno-sanitarne, natomiast budynki stare są sukcesywnie modernizowane w celu uzyskania wyższego komfortu. 5.5. Ochrona zdrowia i opieka społeczna Na obszarze gminy Tarczyn usługi z zakresu ochrony zdrowia realizuje Tarczyńskie Centrum Medyczne – Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Obiekt ten, zlokalizowany w Tarczynie, w 2010 r. przeszedł gruntowną modernizację i rozbudowę dzięki czemu możliwe stało się otwarcie nowych poradni specjalistycznych oraz diagnostycznych. Obecnie mieszkańcy gminy mogą korzystać z większości usług medycznych bez konieczności dojeżdżania do ośrodków znajdujących się poza granicami gminy. Główną instytucją świadczącą pomoc społeczną tutejszej ludności jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Tarczynie. Jego zadaniem jest przede wszystkim zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych osobom wymagającym pomocy w codziennym życiu, w tym: bezrobotnym, niepełnosprawnym, ludziom starszym, dzieciom i młodzież, bezdomnym, rodzinom i osobom dotkniętym problemem alkoholowym, osobom opuszczającym zakłady karne, ofiarą klęsk żywiołowych oraz rodzinom zagrożonym demoralizacją i patologią. Zakres i formy pomocy są zróżnicowane – zależą one od sytuacji życiowej osób wymagających pomocy. 5.6. Oświata Na terenie gminy działają następujace placówki oświatowe: Zespół Szkół w Tarczynie, w skład którego wchodzi gimnazjum i liceum, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Tarczynie, Zespół Szkół w Pamiątce ze szkołą podstawową i gimnazjum oraz trzy szkoły podstawowe z siedzibami w miejscowościach Tarczyn, Prace Małe i Suchostruga. W 2010 r. do szkół podstawowych uczęszczało 632 uczniów, do gimnazjów – 342 zaś do szkół ponadgimnazjalnych - 257. Obiekty oświatowe uzupełnia przedszkole w Tarczynie oraz oddziały przedszkolne przy Szkole Podstawowej w Tarczynie i Szkole Podstawowej w Pamiątce, do których w 2010 r. uczęszczało 207 dzieci (przy liczbie miejsc wolnych wynoszącej 217). W ciągu ostatnich lat gmina poczyniła szereg inwestycji w zakresie rozbudowy, modernizacji i poszerzania oferty oświatowej. W każdej ze szkół realizowane były inwestycje poprawiające komfort pracy uczniów i personelu, a także Strona | 68 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn pozwalające utrzymać szkolne obiekty w dobrej kondycji i estetyce. Spośród najważniejszych inwestycji zakończonych w latach 2007-2011 należą: rozbudowa i modernizacja przedszkola w Tarczynie, modernizacja szkoły w Pamiątce, remont i modernizacja szkół w Suchostrudze oraz Pracach Małych. W chwili obecnej do dyspozycji dzieci i młodzieży oddane są placówki bogato wyposażone w pomoce dydaktyczne oraz posiadające bogate zaplecze rekreacyjno-sportowe. 5.7. Kultura, sport, turystyka i rekreacja Głównym ośrodkiem pełniącym funkcję kreatora i propagatora kultury jest Gminny Ośrodek Kultury w Tarczynie. Do podstawowych zadań Gminnego Ośrodka Kultury w Tarczynie należą: rozpoznawanie i rozbudzanie zainteresowań oraz potrzeb kulturalnych wychowanie przez sztukę - edukacja kulturalna, gromadzenie, dokumentowanie , tworzenie, ochrona i udostępnienie dóbr kultury, tworzenie warunków dla rozwoju amatorskiego ruchu artystycznego oraz zainteresowania sztuką, wspieranie profesjonalnej i amatorskiej działalności artystycznej, upowszechnianie wiedzy o teatrze, filmie, fotografii, tańcu, plastyce, organizowanie działalności środowiskowej w kołach i klubach zainteresowań. Wielokierunkowa działalność ośrodka prowadzona jest na podstawie własnego programu, adresowanego do całej społeczności lokalnej bez względu na wiek. Oferta Gminnego Ośrodka Kultury obejmuje organizację wystaw, kiermaszów, festynów, imprez estradowych. W pozostałych miejscowościach gminnych podobną funkcję pełnią szkoły (Pamiątka, Prace Małe, Suchostruga). Do obiektów kultury zaliczyć można również obiekty sakralne – kościoły i kaplice, zlokalizowane w poszczególnych miejscowościach. W gminie funkcjonują dwie placówki biblioteczne: Gminna Biblioteka Publiczna w Tarczynie oraz jej filia w Woli Przypkowskiej. Stan księgozbiorów w obu placówkach wynosił na koniec 2010 roku 23 431 książek. Biblioteka nieustannie uzupełnia swoje zbiory nowymi pozycjami i w 2010 roku pozyskała do obu swoich siedzib 527 książek. Na terenie gminy działa sześć klubów sportowych. Poza najpopularniejszą piłką nożną – cztery kluby w Taczynie, Suchostrudze, Pracach Małych i Kotorydzu, Strona | 69 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn działa również sekcja kickboxingu – klub w Tarczynie oraz jeździecki klub sportowy w Świętochowie. Kluby te korzystają z własnego zaplecza infrastrukturalnego w postaci boisk, w tym ze stadionu miejskiego w Tarczynie, hali sportowej, stajni, placu do jazdy, hali jeździeckiej oraz padoków. Gmina Tarczyn posiada perspektywy dla rozwoju ruchu turystycznego na swoim obszarze. Dogodne położenie na mapie województwa, potencjał przyrodniczy i kulturowy to nie jedyne z atrakcji oferowanych przez gminę. Wartość turystyczną podnosi przebiegająca przez obszar gminy trasa Piaseczyńskiej Kolei Wąskotorowej, wpisanej do rejestru zabytków i realizującej komercyjne przejazdy turystyczne. Zaplecze noclegowe w gminie Tarczyn stanowią: Gościniec Wiecha w Kawęczynie oferujący szerokie zaplecze dla obsługi turystyki w postaci restauracji, pensjonatu z miejscami noclegowymi, skansenem, zapleczem dla organizacji imprez okolicznościowych i plenerowych, a także czynnym wypoczynkiem na świeżym powietrzu, Rancho pod Bocianem w Przypkach, będące obiektem o funkcji hotelowokonferencyjnej oferuje gościom restaurację i hotel wraz z przylegającym do nich terenem, oferujące organizację imprez zarówno dla firm jak i klientów indywidualnych, również plenerowych, zajazd i restauracja Maluch w Tarczynie i Zajazd Banderoza w Woli Przypkowskiej świadczące usługi hotelowe oraz zajmujące się organizacją imprez okolicznościowych i konferencji. Ofertę dla obsługi ruchu turystycznego uzupełnia baza gastronomiczna w postaci restauracji i barów znajdujących się w Tarczynie. 5.8. Bezpieczeństwo publiczne Do lokalnych jednostek służących potrzebom tutejszej ludności zaliczyć można komisariat policji w Tarczynie, wskazany jako niezbędny na cele obronności i bezpieczeństwa państwa, straż miejską w Tarczynie, a także jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej, mające swoje siedziby w Tarczynie, Kotorydzu, Pracach Małych i Suchodole. Strona | 70 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 6. Uwarunkowania gospodarcze 6.1. Rynek pracy Jednostki gospodarcze (tzn. wyodrębnione prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie jednostki, prowadzące działalność gospodarczą) zarejestrowane według sekcji PKD z 2007 r. na terenie gminy Tarczyn to według danych GUS (stan na 31.12.2010 r.): rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo, rybołówstwo (sekcja A), 34 górnictwo i wydobywanie (sekcja B) 5 przetwórstwo przemysłowe (sekcja C) 77 dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją (sekcja E) 7 budownictwo (sekcja F) 132 handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (sekcja G) 435 transport i gospodarka magazynowa (sekcja H) 189 działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (sekcja I), 36 informacja i komunikacja (sekcja J) 25 działalność finansowa i ubezpieczeniowa (sekcja K) 25 działalność związana z obsługą rynku nieruchomości (sekcja L) 33 działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (sekcja M) 77 działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca (sekcja N) 21 administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe zabezpieczenia społeczne (sekcja O) 7 edukacja (sekcja P) 29 opieka zdrowotna i pomoc społeczna (sekcja Q) 24 działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją (sekcja R) 17 pozostała działalność usługowa (sekcja S) 75 W strukturze podmiotów gospodarczych według rodzaju prowadzonej działalności najliczniejszą grupę stanowią firmy zajmujące się handlem hurtowym i detalicznym, naprawami pojazdów samochodowych włączając motocykle, których Strona | 71 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn udział kształtuje się na poziomie około 35 % z ogółu podmiotów. Również znaczący jest udział firm zajmujących się transportem i gospodarką magazynową (15%) i budownictwem (10%). Cechą charakterystyczną działalności gospodarczej na terenie gminy jest jej znaczne rozdrobnienie. Wśród funkcjonujących podmiotów w 2010 r. 96% stanowiły podmioty małe zatrudniające od 0 do 9 osób, 3% jednostki zatrudniające od 10 do 49 osób. Większość z nich to firmy rodzinne prowadzące działalność na własny rachunek, w różnych gałęziach przemysłu i usług. Pozostałą grupę stanowią zakłady duże o znaczeniu ponadlokalnym, w tym: 4 firmy zatrudniające pomiędzy 50 a 249 osób oraz jedno przedsiębiorstwo, w których pracowało więcej niż 250 osób. Do największych z nich zaliczyć należy: Binder International Warszawa Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Produkcji Urządzeń Chłodniczych Tarczyn Sp. z o.o., Zielona Budka Sp. z o.o. w Kotorydzu. 6.2. Rolnicza przestrzeń produkcyjna Zgodnie z ewidencją gruntów blisko 75% powierzchni gminy Tarczyn stanowią użytki rolne. Według danych z „Szacunku plonów i zbiorów głównych ziemiopłodów w gospodarstwach indywidualnych” za rok 2011 największy udział mają grunty obsiane i obsadzone, a także uprawy trwałe w postaci sadów i plantacji krzewów owocowych. Grunty ugorowane stanowią trzecią co do wartości pozycję w strukturze użytków rolnych. Wskazany podział ilustruje poniższy wykres: Strona | 72 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Użytki rolne powierzchnia zasiana i zasadzona grunty ugorowane 8% 5% 1% 32% uprawy trwałe łącznie z sadami i szkółkami drzew i krzewów owocowych łąki trwałe 31% pastwiska trwałe 23% pozostałe Porównanie danych dotyczących powierzchni użytków rolnych w ewidencji gruntów oraz w szacunku plonów i zbiorów głównych ziemiopłodów w gospodarstwach indywidualnych wykazało duży udział odłogów. Jest to sygnałem na stopniowe zanikanie produkcji rolnej na terenie gminy. Według informacji uzyskanych z Urzędu Miejskiego w Tarczynie struktura zasiewów zbóż oraz uprawy innych roślin w 2011 r. kształtowała tu następująco: Struktura zasiewów oraz uprawy innych roślin pozostałe 16% pszenica ozima i jara 4% pszenica ozima i jara żyto 26% żyto jęczmień jary owies pszenżyto ozime pszenżyto jare mieszanki zbożowe ziemniaki ziemniaki 28% jęczmień jary 1% pozostałe mieszanki zbożowe 1% pszenżyto jare 3% owies 15% pszenżyto ozime 6% Strona | 73 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Źródło. Szacunek plonów i zbiorów głównych ziemiopłodów w gospodarstwach indywidualnych, 2011 r. Na przestrzeni ostatnich lat można zaobserwować zmniejszanie się areału upraw zbożowych i wzrost areału upraw pozostałych, głównie warzyw. Wskaźniki hodowli bydła i trzody chlewnej w gminie Tarczyn odbiegają znacznie od średniej dla województwa mazowieckiego i średniej krajowej. Znaczenie hodowli w gospodarce gminnej jest marginalne. Ponad 88% powierzchni użytków rolnych jest własnością rolników indywidualnych. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi około 3,8 ha. Na terenie gminy znajduje się ponad dwa tysiące działek o powierzchni mniejszej niż 1 ha. Dominujące aktualnie kierunki oraz malejąca opłacalność produkcji rolnej mobilizuje rolników do szukania nowych form działalności, szczególnie w zakresie przetwórstwa, agroturystyki czy też rolnictwa ekologicznego. 6.3. Leśna przestrzeń produkcyjna Lasy i grunty leśne zajmują 1973,5 ha, co stanowi około 17% powierzchni ogólnej gminy i zlokalizowane są w trzech kompleksach: przy wschodniej granicy gminy (z gminą Prażmów) nad rzeką Jeziorką, przy południowej granicy gminy (z gminą Pniewy) nad rzeką Tarczynką oraz w sołectwie Księżak – północno-zachodnia część gminy. Około połowy powierzchni ogólnej lasów (942 ha) stanowią lasy prywatne. Największe powierzchnie lasów prywatnych znajdują się w obrębach: Suchodół (około 160 ha), Prace Duże (125 ha), Świętochów (około 60 ha), Bystrzanów (około 50 ha), Korzeniówka (około 40 ha). Lasami państwowymi administruje Nadleśnictwo Chojnów. Na terenie gminy występują 4 podstawowe rodzaje lasów: subkontynentalny grąd (drzewostany dębowo-grabowe z udziałem lipy i klonu), bór mieszany (drzewostany sosnowo-dębowe z udziałem brzozy i osiki), bór sosnowy i łęg jesionowo-olszowy. Lasy na całym obszarze gminy objęte są ochroną. Średni wiek drzewostanu ocenia się na około 40 lat Strona | 74 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 7. Stan systemów komunikacji i infrastruktury technicznej 7.1. Układ komunikacyjny 7.1.a. Komunikacja kołowa Gmina Tarczyn posiada dobre powiązania zewnętrzne poprzez drogi: krajową nr 7 relacji Gdańsk – Chyżne (droga główna ruchu przyspieszonego – GP) wojewódzką nr 876 relacji Chudolipie – Łoś (droga zbiorcza – Z), powiatowe w klasie dróg zbiorczych (Z) i lokalnych (L): - nr 2836W relacji Gołków – Rumów – Henryków, - nr 2837W relacji Gołków – Głosków – Złotokłos – Prace Małe – Stefanówka – Rembertów – do drogi krajowej Nr 7, - nr 2847W relacji Szczaki – Tarczyn, Tarczyn: ul. J. Stępkowskiego – granica miasta – droga wojewódzka Nr 876, - nr 2848W relacji Kotorydz – Grzędy – Przypki – Janówek, - nr 2851W relacji Prace Małe – Nowe Racibory – Kopana, - nr 2852W relacji Stefanówka – Nowe Racibory – Zawodne – do drogi (Prażmów – stacja kolejowa Prażmów – Nowy Prażmów), - nr 2853W relacji Gąski – Prace Duże, - nr 2854W relacji Rembertów – Cieśle – granica powiatu (Michrów), - nr 2855W relacji Tarczyn – Jeziorzany – Suchodół – Zaręby – Ojrzanów, Tarczyn: ul. Grójecka – droga wojewódzka Nr 876 – ul. Dobrowolskiego – ul. Grójecka – granica miasta, - nr 2856W relacji Suchodół – Bystrzanów – granica powiatu (Michrów), - nr 2857W relacji Tarczyn – Księżak – Żelechów, Tarczyn: ul. Błońska – ul. Warszawska – granica miasta, - nr 2858W relacji Tarczyn (dawny przebieg drogi Warszawa – Kraków z objazdem awaryjnym), Tarczyn: ul. Warszawska – ul. Stępkowskiego – granica miasta, - nr 3103W relacji Młochów – Krakowiany – Przypki. Droga krajowa Nr 7 zapewnia dobre powiązanie komunikacyjne z Warszawą oraz sąsiednimi gminami: gminą Lesznowola oraz Grójec. Droga wojewódzka jest istotnym korytarzem komunikacyjnym łączącym gminę Tarczyn z gminami Prażmów i Strona | 75 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Żabia Wola. Korzystne połączenie komunikacyjne z gminą Piaseczno zapewniają drogi powiatowe oraz pośrednio droga wojewódzka. Gmina Tarczyn jest najsłabiej skomunikowana z gminami Nadarzyn oraz Pniewy. Drogi wojewódzka i powiatowe stanowią także sieć powiązań komunikacyjnych o znaczeniu gminnym, umożliwiając obsługę i dojazd do poszczególnych miejscowości. Uzupełnieniem sieci dróg wyższej kategorii są drogi gminne w klasie dróg lokalnych (L) i dojazdowych (D), zapewniające transport osób i towarów wewnątrz gminy. Gęstość i długość dróg gminnych pozwala na dobre skomunikowanie zarówno terenów już zainwestowanych, jak i wskazanych do zainwestowania w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Większość dróg gminnych charakteryzuje się dobrym stanem technicznym. W ostatnich latach gmina zrealizowała szereg inwestycji polegających na modernizacji i remoncie dróg. Prace modernizacyjne wiązały się z wymianą pokrycia dróg bądź utwardzeniem, wzmocnieniem podbudowy, poszerzeniem pasa drogowego czy powstaniem chodnika. Ponadto na obszarze gminy występuje szereg dróg wewnętrznych przeważnie o nawierzchniach gruntowych i zmiennej szerokości pasa drogowego pełniących drugorzędną rolę w układzie komunikacyjnym gminy. Obowiązujące studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz plan miejscowy wskazują rezerwy terenów pod projektowany wariantowy przebieg autostrady A2 oraz projektowaną drogę ekspresową S7. Oba te przebiegi są już jednak nieaktualne, z uwagi na wybór innych lokalizacji dla przedmiotowych inwestycji. 7.1.b. Komunikacja kolejowa Przez obszar gminy Tarczyn przebiegają dwie linie kolejowe: linia kolejowa CE20 o znaczeniu europejskim (objęta umową AGTC o ważnych liniach transportu kombinowanego i obiektach towarzyszących oraz umową AGC o głównych międzynarodowych liniach kolejowych) i państwowym łącząca stacje Skierniewice i Łuków. Na trasie linii zlokalizowane są stacja kolejowa z bocznicą w Tarczynie oraz dwa przystanki osobowe w miejscowościach Jeżewie i Gąski. Obecnie linia wykorzystywana jest tylko do obsługi ruchu towarowego, jako południowa obwodnica Warszawskiego Węzła Kolejowego. Grójecka Kolej Dojazdowa (lub Piaseczyńska Kolej Wąskotorowa) relacji Strona | 76 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Piaseczno-Grójec z przystankami w miejscowościach Ruda (Stacja Tarczyn) i Kopana-Stefanówka. Linia ta obecnie pełni funkcję atrakcji turystycznej regionu realizując przewozy zorganizowanych grup turystycznych i nie stanowi istotnego elementu komunikacyjnego dla gminy. 7.1.c. Komunikacja zbiorowa Połączenia zewnętrzne są obsługiwane przez sieć linii autobusowych PKS, która łączy przedmiotowy obszar ze stolicą oraz najważniejszymi ośrodkami regionu. 7.2. Infrastruktura techniczna 7.2.a. Zaopatrzenie w wodę Gmina Tarczyn posiada zorganizowany system zaopatrzenia w wodę, oparty o zasoby wód podziemnych. Obszar gminy zasilany jest z 4 ujęć wody: stacja uzdatniania wody w Tarczynie pobierająca wodę z trzech studni, stacja uzdatniania wody w Pawłowicach pobierająca wodę z trzech studni, stacja uzdatniania wody w Suchodole pobierająca wodę z dwóch studni, stacja uzdatniania wody w Wólce Jeżewskiej pobierająca wodę z dwóch studni. Wydajność wszystkich czterech stacji uzdatniania wody wynosi 4643 m 3/d. Gmina dysponuje również ujęciem zlokalizowanym przy ośrodku zdrowia, obecnie nie wykorzystywanym. Wskazane ujęcie posiada połączenie z gminną siecią wodociągową i stanowi awaryjną studnię, na wypadek awarii. Poza ujęciami gminnymi w południowej części Tarczyna zlokalizowane jest ujęcie zakładów produkcyjnych, obsługujące również sąsiadującą zabudowę. Sieć wodociągowa zasilająca obszar gminy jest dobrze rozwinięta. W 2011 r. łączna ilość przyłączy wynosiła 3452 sztuk. Jedną z ostatnich inwestycji w tym zakresie była budowa ujęcia wody w Wólce Jeżewskiej oraz sieci wodociągowej obsługującej zachodnią części gminy wraz z przyłączami. Łączna długość sieci wynosi 194,8 km. 7.2.b. Kanalizacja sanitarna Na terenie gminy działają dwie oczyszczalnie ścieków: biologiczna oczyszczalnia ścieków komunalnych w Pawłowicach o średniej przepustowości 25 m3/d obsługująca mieszkańców miejscowości Pawłowice, biologiczna przyzakładowa oczyszczalnia ścieków o średniej przepustowości Strona | 77 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn 5640 m3/d. Odbiera ona ścieki z miejscowości Tarczyn, Janówek, Jeziorzany oraz ścieki z zakładu Binder. Łączna długość sieci kanalizacyjnej na obszarze gminy wynosi 22,0 km. Stopień skanalizowania gminy w 2010 r. wg danych GUS wynosił blisko 26% istniejących budynków, a z instalacji tej korzystało 54,0% ogółu mieszkańców, w przeważającej większości mieszkańców Tarczyna. Do najnowszych inwestycji w tym zakresie zaliczyć należy budowę sieci kanalizacyjnej w Tarczynie i miejscowości Jeziorzany. Ścieki bytowo gospodarcze z pozostałych budynków indywidualnych odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe lub przydomowych oczyszczalni ścieków. 7.2.c. Kanalizacja deszczowa Sieć kanalizacji deszczowej o długości 1,5 km funkcjonuje jedynie w Tarczynie. Pozostałe miejscowości nie mają kanalizacji deszczowej. 7.2.d. Zaopatrzenie w energię elektryczną Rozdział oraz dystrybucja energii ze stacji elektroenergetycznych odbywa się za pośrednictwem sieci rozdzielczej (dystrybucyjnej) średniego napięcia 15 kV, ze stacjami transformatorowo-rozdzielczymi 15/0,4 kV, transformującymi energię do lokalnych linii oraz instalacji elektrycznych niskiego napięcia 0,4 kV w poszczególnych miejscowościach i obiektach. Gmina Tarczyn zasilana jest energią elektryczną ze stacji energetycznej 110/15 kV „Tarczyn" za pośrednictwem napowietrznej sieci SN-15 kV, stacji transformatorowych 15/0,4 kV oraz sieci rozdzielczej nn - 380/220V. Stacja 110/15 kV zlokalizowana jest przy drodze krajowej Nr 7 Warszawa-Radom w odległości około 300 m od stacji kolejowej Tarczyn, a zasilana jest przelotowo z linii magistralnej 110 kV relacji Pruszków - Piaseczno. Przez obszar gminy przebiega dwutorowa linia elektroenergetyczna o napięciu 220 kV relacji Kozienice – Mory, Kozienice – Piaseczno oraz napowietrzna linia WN 110 kV relacji Grójec - Piaseczno. Stan techniczny sieci SN-15 kV jest zadowalający, nie mniej jednak sieć ta dostosowana jest do obecnych potrzeb i nie może być wykorzystana dla odbiorców przewidywanych w planach zagospodarowania przestrzennego. Realizacja programu Strona | 78 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn zagospodarowania przestrzennego spowoduje konieczność modernizacji i rozbudowy sieci SN-15kV i niskiego napięcia 380/220 V. Wytwórnia Słodyczy „Van Melle Polska” w Rembertowie posiada elektrownię wiatrową, która obecnie nie jest wykorzystywana do wytwarzania energii elektrycznej. 7.2.e. Zaopatrzenie w gaz Przez środkową część gminy z południa na północ przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia DN300 relacji Lubienia-Sękocin ze stacją redukcyjno-pomiarową w miejscowości Kopana. Do mieszkańców gminy gaz jest dostarczany poprzez sieć gazociągu średniego ciśnienia o łącznej długości 73 km. Obecnie do zgazyfikowanych miejscowości należą: Tarczyn, Kopana, Pawłowice, Rembertów, Kotorydz, Grzędy, Wola Przypkowska, Przypki ,Janówek, Józefowice oraz część wsi Komorniki. Stan eksploatowanej na terenie gminy infrastruktury gazowej jest dobry i prorozwojowy, ze względu na dobre warunki lokalizacyjne regionu, co sprzyja dalszej jego gazyfikacji. Pozostali mieszkańcy gminy zaopatrują się w gaz propan-butan w butlach u lokalnych dystrybutorów. 7.2.f. Zaopatrzenie w ciepło Energia cieplna do mieszkańców gminy jest dostarczana przede wszystkim z indywidualnych lokalnych źródeł. Głównym paliwem wykorzystywanym do ogrzewania jest węgiel, ale wykorzystuje się również gaz ziemny, olej opałowy oraz gaz płynny. Na obszarze gminy brak jest scentralizowanego systemu zaopatrzenia w ciepło, obejmującego swym zasięgiem całe miejscowości. Największym generatorem energii cieplnej są dwie kotłownie znajdujące się w Tarczynie: - kotłownia lokalna osiedla Ustronie obsługująca budynki wielorodzinne w zachodniej części miasta - kotłownia lokalna na terenie zakładu Binder, z której energia kierowana jest do budynków produkcyjnych oraz zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie budynków mieszkalnych wielorodzinnych. W pozostałych miejscowościach przy zakładach przemysłowych oraz w budynkach użyteczności publicznej funkcjonują większe kotłownie, ale ich zasięg ma Strona | 79 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn charakter lokalny. 7.2.g. Gospodarka odpadami Na obszarze gminy nie ma składowiska odpadów. Odpady z obszaru gminy deponowane są na składowiskach odpadów zlokalizowanych poza obszarem gminy. Gospodarka odpadami na obszarze gminy działa w oparciu o zorganizowany system zbiórki odpadów komunalnych. Wykorzystywane są do tego celu kontenery i pojemniki rozmieszczone w dogodnych miejscach odbioru oraz w pobliżu posesji. Od 2002 r. w gminie funkcjonuje system selektywnego zbierania odpadów. Na obszarze gminy Tarczyn obecnie nie ma instalacji do odzysku odpadów z sektora komunalnego. 99% tych odpadów jest unieszkodliwiane poprzez ich złożenie na składowiskach zlokalizowanych poza obszarem gminy. Na terenie gminy, w miejscowości Jeżewice, istnieje nie eksploatowane obecnie składowisko odpadów komunalnych. Koniec eksploatacji opisywanego obiektu nastąpił w lipcu 2000 r. Ostateczną ilość odpadów zdeponowanych na składowisku można oszacować na ok. 301 500 Mg. W 2009 r. zakończone zostały prace rekultywacyjne na przedmiotowym składowisku. Na terenie Gminy Tarczyn nie ma instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów przemysłowych. Sposoby zagospodarowania odpadów przemysłowych na terenie Gminy Tarczyn to : unieszkodliwianie na terenie wytwórcy poprzez składowanie np. na własnych lagunach osadowych odpadów z zakładowej oczyszczalni ścieków, odzysk na terenie wytwórcy poprzez zawrócenie do produkcji np. wybrakowanych wyrobów ceramicznych, odzysk na terenie wytwórcy poprzez wykorzystanie jako paliwa np. trocin, wiór, ścinek itp., przekazywanie do odzysku i utylizacji specjalistycznym firmom np. emulsji olejowych. Odpady niebezpieczne przekazywane są uprawnionym odbiorcom. 7.2.h. Telekomunikacja Gmina posiada dobrze rozwiniętą sieć telefoniczną. Wraz z rozwojem technologicznym sieć telefonii stacjonarnej traci na znaczeniu na rzecz łączności bezprzewodowej oraz internetu. Zakłada się, że w najbliższych latach proces ten Strona | 80 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn będzie ulegał pogłębieniu. Stacje bazowe telefonii komórkowej zlokalizowane są w Tarczynie oraz w miejscowościach Grzędy, Jeżewie, Komorniki i Józefowice. Potrzeby i możliwości rozwoju gminy 8. Potrzeby gminy obrazują między innymi wnioski mieszkańców do niniejszego studium, z których wynika, iż lokalna społeczność w głównej mierze zainteresowana jest przeznaczeniem nowych terenów na zabudowę mieszkaniową oraz mieszkaniowo-usługową. Na etapie sporządzania projektu studium oraz w okresie poprzedzającym prace nad tym projektem, do Urzędu Miejskiego w Tarczynie złożonych zostało blisko 1000 wniosków dotyczących wprowadzenia zmiany przeznaczenia terenów wyznaczonych w obowiązującym planie miejscowym oraz studium. Złożone wnioski w przeważającej części dotyczyły przeznaczenia działek na tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz mieszkaniowo-usługowej. Poza tym do potrzeb gminy należy zaliczyć: uporządkowanie istniejącej struktury przestrzennej, w tym wytyczenie nowych terenów inwestycyjnych w dostosowaniu do istniejących uwarunkowań, sytuacji społeczno-ekonomicznej i potrzeb mieszkańców, poprzez opracowanie dla poszczególnych miejscowości planów zagospodarowania przestrzennego, zwiększenie atrakcyjności obszaru gminy dla inwestorów lokalnych i zagranicznych, rozwój systemu kanalizacji sanitarnej, zaś w miejscach, gdzie budowa zbiorczych systemów będzie technicznie lub ekonomicznie nieuzasadniona, realizacja szczelnych zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe bądź przydomowych oczyszczalni ścieków stworzenie warunków do rozwoju budownictwa mieszkaniowego poprzez uzbrajanie terenów, przebudowę i modernizację dróg (w tym przede wszystkim dróg gminnych i powiatowych), podniesienie atrakcyjności gminy w zakresie turystyki i wypoczynku, poprawę stanu środowiska naturalnego poprzez objęcie nowych terenów zabudowy mieszkaniowej zorganizowanym systemem kanalizacji sanitarnej. Za możliwości rozwoju gminy należy uznać: dogodne położenie komunikacyjne w sąsiedztwie stolicy (30 km) oraz większych Strona | 81 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn ośrodków miejskich województwa, w tym: Piaseczna (15 km) oraz Grójca (13 km), dobrze rozwinięty układ komunikacyjny, w skład którego wchodzą: droga krajowa, wojewódzka, drogi powiatowe oraz gminne, przebieg projektowanej drogi ekspresowej nr S-7 relacji Gdańsk - Rabka, z dwoma węzłami znajdującymi się na obszarze gminy, odpowiednie kształtowanie atrakcyjności gminy dla potencjalnych inwestorów poprzez tworzenie dogodnych warunków dla rozwoju nowych branż usług i przemysłu, korzystne walory środowiska nie powodujące ograniczeń w działalności gospodarczej, dynamiczny wzrost liczby podmiotów gospodarczych, dobre zaopatrzenie gminy w niezbędna infrastrukturę techniczną, w tym: wodę, energię elektryczną, gaz, uregulowaną gospodarkę odpadami, wysoki poziom aktywności zawodowej ludności znaczne zasoby siły roboczej, dobre warunki dla rozwoju sieci osadniczej. 9. Zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych Na obszarze gminy Tarczyn planuje się następujące inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym: budowę projektowanej drogi ekspresowej S7, budowę projektowanej obwodnicy południowej Tarczyna w ciągu drogi wojewódzkiej, realizację projektowanego zbiornika wodnego w Pawłowicach zgodnie z Programem Małej Retencji dla Województwa Mazowieckiego, budowę linii elektroenergetycznej NN 400 kV. Strona | 82 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn III Podsumowanie Rozwój gminy Tarczyn warunkowany jest przez szereg czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Do najważniejszych uwarunkowań zewnętrznych zaliczyć należy: sąsiedztwo aglomeracji warszawskiej, stanowiące silny czynnik prorozwojowy, który właściwie wykorzystany może się przyczynić do wzrostu atrakcyjności gminy dla potencjalnych inwestorów oraz nowych mieszkańców, istniejącą oraz projektowaną sieć drogowa o znaczeniu krajowym i regionalnym – korytarze drogi krajowej Nr 7, projektowanej drogi ekspresowej S7 oraz drogi wojewódzkiej Nr 876, prognozowany wzrost liczby mieszkańców powiatu, tym samym gminy Tarczyn o blisko 40% do roku 2030 w stosunku do roku 2010 wg danych GUS. Czynniki wewnętrzne wpływające na rozwój gminy to: stały wzrost liczby ludności (blisko 400 osób w latach 2005-2010) dzięki dodatniemu przyrostowi naturalnemu oraz dodatniemu saldu migracji, szeroka oferta terenów mieszkaniowych wyznaczonych w planie miejscowym, dobrze rozwinięta infrastruktura społeczna w Tarczynie w postaci placówek oświatowych, ochrony zdrowia, kultury i sportu, duża liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, tworzenie warunków dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw poprzez wyznaczenie w planie miejscowym terenów inwestycyjnych wzdłuż drogi krajowej Nr 7, dobrze rozwinięta sieć powiązań komunikacyjnych wewnątrz gminy w odniesieniu do obecnego stopnia zurbanizowania gminy, dobry stan techniczny dróg gminnych oraz poprawa stanu technicznego sieci dróg jako priorytet polityki gminy, dobry i prorozwojowy stan infrastruktury technicznej: wodociągowej, Strona | 83 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn elektroenergetycznej i gazowej, duży udział obszarów chronionych w powierzchni ogólnej gminy jako czynnik ograniczający proces urbanizacji oraz sprzyjający zachowaniu wartości krajobrazowych i przyrodniczych, kompleksy leśne we wschodniej, zachodniej i południowo-zachodniej części gminy stanowiące ważny element ekosystemu gminy, podnoszący wartość przyrodniczo-krajobrazową oraz turystyczną gminy, sadownictwo, jako ważny czynnik wizerunkowy sprzyjający identyfikacji oraz element gospodarki gminy, znaczny udział odłogów w całkowitej powierzchni użytków rolnych, jako sygnał o zaniechaniu prowadzenia gospodarki rolnej otwierający możliwość zagospodarowania w kierunku innym niż rolniczy, korzystne warunki geomorfologiczne i przyrodnicze dla rozwoju mieszkalnictwa, turystyki i rekreacji. Główne czynniki, jakie mogą mieć wpływ na ograniczenie bądź wyhamowanie rozwoju to: mała liczba podmiotów gospodarczych zatrudniających więcej niż 50 osób, wyposażenie w urządzenia rekreacyjne i sportowe miejscowości poza Tarczynem ogranicza się jedynie do placówek oświatowych, w przypadku terenów zabudowy wyznaczonych w obowiązujących planach miejscowych sieć drogowa może się okazać niewystarczająca i wymagać usprawnienia bądź wyznaczenia nowych dróg dla prawidłowej obsługi, niewystarczający stopień skanalizowania gminy w stosunku do długości sieci wodociągowej. Wnioski: nadrzędnym celem dla gminy winno być wykorzystanie potencjału, jaki niesie ze sobą lokalizacja drogi ekspresowej S7 oraz sąsiedztwo aglomeracji warszawskiej, konieczna jest analiza racjonalności pozostawienia terenów rolnych, jako pojedynczych enklaw pośród terenów przeznaczonych w miejscowym planie na zabudowę, przeznaczenie nowych terenów pod zabudowę wiązać się musi z przebudową i rozbudową układu drogowego oraz sieci infrastruktury technicznej, Strona | 84 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn sukcesywna rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej zmierzająca do wytworzenia spójnego systemu gospodarowania ściekami, konieczne jest utrzymanie ciągłości korytarzy ekologicznych oraz ochrona bioróżnorodności terenów czynnych przyrodniczo i odznaczających się wysokimi walorami krajobrazowymi. Strona | 85 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn Strona | 86 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Tarczyn IV Rysunki rys. Nr 1 – „Istniejące zagospodarowanie”, rys. Nr 2 – „Uwarunkowania polityki planistycznej”, rys. Nr 3 – „Uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe”, rys. Nr 4 – „Uwarunkowania komunikacyjne i infrastrukturalne”, rys. Nr 5 – „Wnioski do studium”, Strona | 87
