Asertywność w relacjach interpersnalnych
advertisement
Asertywność w relacjach społecznych Bernadetta Izydorczyk Uniwersytet Śląski Katowice Optymalne życie i zdrowie psychiczne Czym jest i jakie elementy składowe posiada zdrowie psychiczne? Czym jest zdrowie psychiczne? - - - znacząca część ogólnego stanu zdrowia stan braku zaburzeń i chorób psychicznych posiadanie potencjału psychicznego tzn. umiejętności i postaw społecznych, które: umożliwiają człowiekowi zaspokojenie swoich potrzeb, osiąganie sukcesów, czerpanie satysfakcji i radości z życia zwiększają jego zdolność do rozwoju i uczenia się, radzenia sobie ze zmianami i pokonywania trudności sprzyjają nawiązywaniu i utrzymywaniu dobrych relacji z innymi ludźmi oraz aktywnemu udziałowi w życiu społecznym Elementy zdrowia psychicznego (R. Meyer) - - - Jasny i dokładny obraz świata (poczucie realności) Umiejętność elastycznego dostosowania się do zmiennych i stresujących sytuacji Umiejętność jasnej i racjonalnej analizy problemów, wyzwań oraz chęć podjęcia (w rozsądnych granicach) ryzyka, którego te wyzwania wymagają Wyeliminowanie najbardziej wyniszczających emocjonalnie i psychicznie konfliktów przez wzięcie odpowiedzialności za swoje życie i dokonywane wybory Troszczenie się o swoje potrzeby- z uwzględnieniem potrzeb najbliższych (czasem nawet je uprzedzając) i nie zapominając całkowicie o reszcie świata Elementy zdrowia psychicznego (R.Meyer) cd - - - Kontrolowanie i redukowanie zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych przyczyn stresu (zadawanie sobie różnych pytań: „czy ten problem będzie istotny, na przykład za jakiś czas?”, korzystanie z technik relaksacyjnych Umiejętność pozytywnej sublimacji polegająca na zdolności przekształcania swojej negatywnej energii zawartej w emocjach (np. złości, gniewu) w konstruktywny sposób Pozytywna percepcja własnej osoby, dostrzeganie własnej wartości i docenianie swoich umiejętności i zalet Elementy zdrowia psychicznego (R.Meyer) - - - - Poczucie humoru Utrzymywanie satysfakcjonujących związków z innymi osobami( m.in. przyjaźni i miłości – umiejętność empatii) Umiejętność odprężania się i czerpania radości w codziennym życiu Bycie w związkach częściej stroną „dającą” niż „biorącą”. Wyrobienie w sobie zdolności do kochania i poświęcania się dla innych ludzi, idei lub spraw Zaangażowanie się duchowe i psychiczne w rzeczy, które wykraczają ponad nasze „ja” i tzw. zwykłe sprawy Zdrowie psychiczne wpływa na jakość i satysfakcję z naszych interpersonalnych relacji w sytuacjach społecznych Strategie radzenia sobie ze stresem i rozwój zachowań asertywnych EUSTRES - mobilizacja organizmu, pozytywny stan pobudzenia potrzebny do działania DYSTRES – negatywny stan psychofizyczny organizmu wynikający z jego przeciążenia – utrudniający działanie Dystres Negatywny stan przeciążenia organizmu Wymagania otoczenia i własne są większe od energii i możliwości (zaplecza) osoby Długotrwały stres negatywny uszkadza zdrowie, skraca życie i obniża jego jakość(blokuje zachowania asertywne) Predyktory stresu w warunkach pracy 1. 2. 3. 4. 5. 6. Poczucie braku wpływu(sprawstwa)-bezradność Monotonia(nuda) Naglące, terminy(niedostosowanie czynników sytuacyjnych, tempa sytuacji społecznej np. pracy do wymagań i potencjalnych możliwości osoby) Zbyt szybkie tempo pracy Stosowanie przemocy(mobing) Szkodliwe warunki pracy Strategie postępowania w sytuacji stresu 1. 2. 3. 4. Poszukiwanie informacji Podejmowanie działań Powstrzymywanie się od działań Zmiana nastawienia Jak mogę lepiej radzić sobie ze stresem? Program zarządzania energią życiową W życiu mamy do dyspozycji dwa źródła energii: Energię „urodzeniową” – zasób powinien wystarczyć na ok. 120 lat, jej zużycie jest nieodwracalne Energię „dobową” – jeżeli zużycie jest większe od jej zasobu - wówczas skracamy sobie życie zużywając więcej energii urodzeniowej. Jest ona „odnawialna”. Program zarządzania energią życiową OBECNOŚĆ: Tu i teraz - rozproszona uwaga – roztrząsanie przeszłości lub przyszłości odbiera energię i utrudnia dobre funkcjonowanie w teraźniejszości. Koncentracja na „tu i teraz” „Jestem tutaj” „Nigdzie się nie śpieszę” „To co teraz robię, czego teraz doświadczam, jest najważniejsze.” Program zarządzania energią życiową ODDYCHANIE: oddech przeponowy - najlepszy dla naszego organizmu przepona w trakcie oddechu masuje koniuszek serca i organy trawienne, wydziela endorfiny („hormon szczęścia”) i nasila działanie serotoniny (substancja antydepresyjna) Stosowanie oddechu przeponowego w sytuacjach trudnych bardzo pomaga w obniżeniu napięcia Program zarządzania energią życiową OPARCIE W SOBIE: to adekwatna samoocena,akceptacja siebie i swojego ciała, właściwy(przeponowy) oddech - jeżeli to potrafisz, to jesteś sam dla siebie „wygodnym domem”, w którym lubisz przebywać Program zarządzania energią życiową OPIEKOWANIE SIĘ SOBĄ: to dbanie o siebie w ciągu całego dnia, traktowanie siebie z łagodnością i życzliwością - szczególnie w trudnych sytuacjach(stres) Program zarządzania energią życiową ODMAWIANIE - ASERTYWNOŚĆ umiejętność pozwalająca zachować świadomość i możliwość wyboru(autonomia) PRAWA ASERTYWNE „mam prawo do… Pojęcie asertywności Asertywność z j. ang.” stanowczy, nie znoszący sprzeciwu ”(Wielki Słownik J. Stanisławski 1966 r), potocznie oznacza pewność siebie Umiejętność pełnego wyrażania siebie w kontakcie z inną osobą lub osobami Osoba asertywna to osoba pewna siebie z adekwatnym poczuciem własnej wartości, realizująca własny program życiowy w oparciu o swoje potrzeby w odpowiednie zgodzie z potrzebami innych Asertywność to styl życia z dużą świadomością własnego kierunku, celu i własnych potrzeb Niezbędna jest do tego celu dobra mapa własnych potrzeb i rozeznanie w możliwościach (wiem czego chcę i co mogę) oraz wartości (co jest dla mnie ważne) Potrzebny jest do tego „wewnętrzny kompas” (on informuje czy zbliżam się do swego celu, czy oddalam, czy wybieram ten kierunek?) Zachowanie asertywne to.......... Zespół zachowań interpersonalnych, wyrażających uczucia, postawy, życzenia, opinie lub prawa danej osoby w sposób bezpośredni, stanowczy i uczciwy, a jednocześnie respektujący uczucia, postawy ,życzenia, opinie, prawa innej osoby. Zachowania asertywne mogą obejmować ekspresję takich uczuć jak gniew Strach Zaangażowanie Nadzieję Radość, Rozpacz Oburzenie Zakłopotanie itp.. W każdym przypadku uczucia te wyrażane są w sposób, który nie narusza praw innych osób Zachowania asertywne Asertywność nie jest wrodzona – wynika z nauczenia się w różnych sytuacjach określonego sposobu przeżywania i reagowania Asertywność jest zmienna i zależy od sytuacji Można asertywnie się wyrażać wobec pewnych osób w określonych sytuacjach, zaś w innych odczuwać paraliżującą trudność i nie ujawniać rekcji asertywnych Asertywność a charakter postaw interpersonalnych Rodzaje postaw interpersonalnych wg. Harris’a Ja jestem w porządku – Ty jesteś nie w porządku Ja nie jestem w porządku - Ty nie jesteś w porządku Ja jestem w porządku - Ty jesteś w porządku Ja jestem nie w porządku - Ty jesteś w porządku Zachowania agresywne i zależne - to postawy nie asertywne Zachowanie agresywne Wyrażają nasze negatywne- wrogie i / lub związane z gniewem i złością uczucia do innych lub do siebie samego Nie respektują granic w wyrażaniu uczuć, postaw, życzeń ,opinii lub praw wobec innych osób Dominacja nad kimśprzejawia się poprzez szantaż (np. emocjonalny), inwazję, rozkazywanie, pouczanie, przemoc słowną i fizyczną Zachowanie zależne Nadmierne podporządkowanie (uległość) Rezygnacja z respektowania swoich praw, podporządkowanie się innym. Ma miejsce kiedy ktoś nad nami dominuje (faktycznie lub tak nam się wydaje) Bierna złość (tłumienie agresji) Dlaczego reagujemy nie asertywnie – uległością lub agresją? Bo nie potrafimy inaczej Bo mamy taki utrwalony wzorzec zachowania Bo nie chcemy kogoś urazić lub stracić czyjejś akceptacji, przyjaźni, miłości Uczymy się asertywności Trening asertywności –uczenie zachowań asertywnych Może być indywidualny albo grupowy Uczestnicy ćwiczą swoje zachowania w sytuacjach, w których mają trudności z wyrażaniem siebie wobec innych osób, w sposób nie naruszający osobistych praw innych osób Powstał jako procedura leczenia pacjentów o” zahamowanej osobowości” - Andrew Salter (pionier trenigu asertywności, autor pierwszej książki z tego obszaru :Conditioned Reflex Theraphy 1949) Wyróżnił 6 rodzajów umiejętności, których opanowanie może pomóc człowiekowi w przezwyciężaniu zahamowań Werbalna ekspresja uczuć Niewerbalna ekspresja uczuć Przeciwstawienie się komuś, z kim się nie zgadzamy i atak Używanie zdań zaczynających się od „ja” Akceptowanie pochwał i chwalenie samego siebie Spontaniczność i zdolność do życia teraźniejszością Zachowania asertywne – obszary zachowań Umiejętność mówienia NIE Umiejętność mówienia TAK Poczucie własnej wartości Szacunek dla samego siebie i szacunek dla innych Pewność siebie Skuteczność działania Umiejętność respektowania swoich praw Umiejętność przyjmowania krytyki i pochwał (bez lęku, stresu, bez poczucia winy) Umiejętność wyrażania uczuć i opinii Obrona swoich praw – prawo do bycia sobą (stawianie granic) Mogę dysponować moim czasem, energią i dobrami materialnymi oraz układać sprawy osobiste według własnej woli Mam prawo wyrażać siebie- swoje uczucia, opinie, postawy i potrzeby, o ile czynię to w sposób nie naruszający praw innych osób Większość naszych indywidualnych praw ma interpersonalny charakter – określa ,jak chcemy a jak nie chcemy być traktowani przez otoczenie Prawo mówienia „nie”- to pierwsza umiejętność podstawa wszystkich następnych postaw asertywnych Każdy człowiek ma swoje „terytorium psychologiczne (to wszystko, co w sposób podstawowy zależy ode mnie i należy do mnie. To myśli, uczucia, postawy, prawa, tajemnice, itp.) Rozpoznawanie granic swego terytorium rozpoczyna się w drugim i trzecim roku życia dziecka – MÓWIENIE NIE –ustalanie granic między sobą ,a światem zewnętrznym Asertywny monolog wewnętrzny Wewnętrzna rozmowa z samym sobą – komentowanie w myślach toczących się wydarzeń, zanurzanie się we wspomnieniach, analiza problemów i zadawanie sobie pytań Wewnętrzne teksty dotyczące własnej osoby wpływają na zachowanie ich autora jako samospełniające się przepowiednie Blokuje on zachowania asertywne poprzez -przywoływanie negatywnych zdań na temat własnej osoby -przywoływanie ograniczających asertywność norm zachowania (nie powinienem, muszę, nie wolno mi...) -stawianie wygórowanych warunków, pod którymi osoba gotowa jest do asertywnych zachowań -wyolbrzymianie trudności Poczucie winy i krzywdy – wewnętrzne przeszkody do zachowań asertywnych Postawa człowieka dorosłego - poczucie odpowiedzialności za konsekwencje swoich zachowań i skupienie się na jej zmianie Postawa niedorosła (jestem nie w porządku) – dominacja poczucia winy i niezadowolenia ze swego zachowania i siebie samego Im bardziej człowiek czuje się winny( a nie odpowiedzialny), tym mniej się koncentruje na naprawie sytuacji Wzrasta prawdopodobieństwo paradoksalnego efektu poczucia winy (człowiek, który czuje się winny ,wykazuje skłonność do działań odwrotnych niż te, które zmierzałyby do rozwiązania negatywnej sytuacji, będącej powodem poczucia winy) Wielka moc i władza poczucia winy w zachowaniach nieasertywnych Ludzie wolą pogarszać swoją rzeczywistą sytuację zewnętrzną, niż skonfrontować się ze swoim wewnętrznym poczuciem winy - nasilone poczucie własnej nieakceptacji„bycie nie w porządku” – człowiek wątpi we własne prawo do istnienia w danej, wadliwej postaci Geneza tego tkwi w przekazach od rodziców („złe dzieci nie mają prawa do istnienia”) Poczucie winy – identyfikacja negatywna –rodzaj samokarania Rozpoczęcie drogi do dobrego (asertywnego) zachowania (pozytywnej identyfikacji) odbywa się przez konfrontację osoby ze złym zachowaniem i wymaga zbliżenia się do swojego poczucia” bycia nie w porządku” Człowiek nie widząc możliwości osiągnięcia od razu identyfikacji pozytywnej - wybiera identyfikację negatywną, która jest lepsza od konfrontacji z groźbą nieistnienia) – to rodzaj samokarania za wyrządzone zło Demonstracja krzywdy –ja jestem w porządku – „ty nie jesteś w porządku” Osoba pod wpływem silnego poczucia winy utożsamia się z ”niegrzecznym dzieckiem” – skupia się na usprawiedliwianiu, unika konsekwencji, albo angażuje się w działanie potwierdzające negatywną identyfikację Poczucie krzywdy – oznacza utożsamianie się z tzw.” biednym dzieckiem” (skrzywdzeni są słabsi od krzywdzicieli) Poczucie krzywdy Człowiek z poczuciem krzywdy przeżywa żal, pretensje, często bezsilność – skupia się na własnych doznaniach, na winowajcy i pokazaniu mu jak bardzo skrzywdził( dorosły – odczuwa wtedy smutek, niezadowolenie, gniew i skupia się na zmianie sytuacji) Nieracjonalne zachowania – brak działań ochraniających osobę i skłonność do tych zwiększających niewygodę i przykrości Towarzyszy temu przekonanie „Świat jest wobec mnie zły, ale ja jestem w porządku” Poczucie winy – wzmacnia związek kata i ofiary Specyficzne zachowania osób winnych i skrzywdzonych: osoba A ma skłonność do przeżywania poczucia krzywdy, a osoba B –głębokiego poczucia winy Osoba B uczyniła coś ,co sprawiło przykrość, niewygodę dla osoby A - ta reaguje poczuciem krzywdy, nie przeciwstawia się rozwojowi niekorzystnej dla siebie sytuacji – skupia się na pokazaniu osobie B, jak bardzo została przez nią skrzywdzona. Osoba B reaguje poczuciem winy i wzmacnia swoje zachowania wobec osoby A (błędne koło kata i ofiary) Im bardziej ofiara udowadnia katu, że jest on „nie w porządku” – tym gorzej zachowuje się kat – tym więcej powodów do skarg ma ofiara Skłonność danej osoby do reagowania poczuciem krzywdy ma charakter nawyku Sposoby przezwyciężania poczucia winy i krzywdy Krok I – zaplanowanie asertywnego rozwiązania konkretnej sytuacji, zapominając o wszystkich innych krzywdach lub winach(zmierzenie się i konfrontacja z sytuacją ,a nie z osobami) Krok II -teksty antyasertywne muszą zostać zmienione na proasertywne Krok III– zrób to co zaplanowałeś –koncentruj się na zadaniu nie na osobie Trudności z odmawianiem - dlaczego nie mówimy Nie ? Doświadczamy poczucia winy, niepokoju lęku przed narażeniem się na gniew lub utratę sympatii Powyższe stany wywołują najczęściej złość i poczucie skrzywdzenia W relacji interpersonalnej nie można bez konsekwencji zrezygnować z siebie – następuje :nagromadzenie żalu, złości, brak prawdziwego porozumiewania się Jeśli chcę mieć satysfakcjonujące stosunki z ludźmi muszę przedstawiać jasno, otwarcie jak chcę być traktowany (a) Sam(a) biorę odpowiedzialność za kształt moich relacji z otoczeniem :przyzwalam, nie zgadzam się, decyduję, wybieram Asertywna odmowa -„Nie” w sytuacjach społecznych i osobistych Asertywna odmowa to stwierdzenie czytelne, bezpośrednie, uczciwe, stanowcze – powinno się znaleźć słowo „nie” i jasna informacja , o tym jak zamierzamy postąpić Nie zawiera pretensji ani usprawiedliwień (niedostateczna forma odmowy może zachęcić rozmówcę do namawiania p. nadmierne usprawiedliwianie się, argumentowanie) Najlepszym argumentem jest odwołanie się do siebie –do swoich praw i osobistych preferencji (wolę, chcę, wybieram, mam zamiar, postanowiłem..) Asertywne przyjmowanie ocen – lęk przed negatywną i pozytywną oceną Trudności w przyjmowaniu pochwał – człowiek akceptując pozytywny obraz własnej osoby w oczach innej osoby, czuje się –paradoksalnie _zagrożony i „nie w porządku” Ujawnienie rozbieżności opinii - akcentując postawę akceptacji dla tego faktu – zarysowujesz w ten sposób pluralistyczną płaszczyznę wymiany poglądów, komunikujesz partnerowi, że mimo rozbieżności opinii obaj jesteście „ w porządku”, zatem nie ma powodów, by udowadniać to sobie Prezentowanie , a nie argumentowanie (zamiast udowadniać ,odwołuj się do siebie) – to opiniotwórcze prawo! – broni przed naciskami z otoczenia Reagowanie na krytykę i atak (sposoby) Krytyka aluzyjna, raniąca, nieoczekiwana, atak Krytyka częściowo słuszna zbyt szeroko zakrojona - gdy ktoś używa wobec nas sformułowań zaczynających się od: zawsze, nigdy Krytyka oparta na nieusprawiedliwionym uogólnieniu pojedynczych faktów - kreowanie rzeczywistości interpersonalnej za pomocą fantazji i reagowania na własne wyobrażenia a nie zachowania partnera Krytyka oceniająca partnera a nie działanie asertywna odpowiedź uwzględnia oddzielenie treści dotyczących działań, od treści oceniających osobę Krytyka przez atak Wyrażona w raniącej agresywnej formie: krytykujący, poddaje negatywnej ocenie, działanie krytykowanej osoby i czyni to w sposób naruszający jej poczucie godności osobistej –używa raniących ją określeń, krzyku itp. W asertywnym zachowaniu ważne jest oddzielenie treści krytyki od formy jej wyrażenia –na treść zareagować zgodnie z zasadami asertywnego zachowania przyjmowania słusznej lub niesłusznej krytyki, ale przeciwstawić się formie, jako niedopuszczalnemu sposobowi traktowania Gdy krytyka wiąże się z wybuchem złości – pozwól wypuścić złość dopóki nie uspokoi się, potem odpowiedz asertywnie, nie rewanżuj się agresją ale przeciwstaw się temu traktowaniu! Krytyka w formie aluzji Krytyka nie wprost –krytykujący wciąga nas w grę , w myśl której na płaszczyźnie oficjalnej jesteśmy w dobrych stosunkach (nie musimy więc reagować na krytykę), co jest tylko pozornie korzystne Zostajemy bowiem obciążeni emocjonalnie zarówno treścią krytyki, udawaniem, że nic nie zauważyliśmy Aluzja to potwór ,groźny tylko w ciemnościukazany w świetle dziennym traci swą paraliżująca moc Asertywna reakcja – to ujawnianie treści aluzji Krytyka nieoczekiwana (zaskakująca) Osoba krytykowana jest zaskoczona wypowiedzią krytyczną i nie ma gotowej nań odpowiedzi Najczęstszą reakcją tej sytuacji jest próba „zachowania twarzy” poprzez zorganizowaną odpowiedź pod presją czasu, nie zawsze zgodna z opinią osoby krytykowanej Asertywne (konstruktywne) zachowanie - to dokładna realizacja definicji asertywnego zachowania (nie wiem co powiedzieć ; jestem zaskoczona; chciałabym się chwilę zastanowić nad tym, zanim odpowiem) Nie wiele jest sytuacji, w których człowiek musi reagować natychmiast Człowiek w trudnej sytuacji też ma prawo być blisko siebie Zakłopotanie Ludzie, którzy czują się zakłopotani, zwykle starają się to ukrywać To co najtrudniej przezwyciężyć w zakłopotaniu to poczucie zawstydzenia Asertywna reakcja to wyrażenie zakłopotanie, nie ucieczka przed nim Naturalna reakcja - wyrażana przez reakcje ciała (rumieńce, pocenie się, zmiana tonu głosu itp.) W zakłopotaniu decydujesz czy wolisz być blisko siebie i swego zakłopotania, czy blisko pożądanego obrazu w oczach innych Wyrażanie uczuć negatywnych - złości Złość, irytacja, wściekłość, niechęć, niezadowolenie, furia, rozdrażnienie Gniew jest darem dla człowieka – problemy dotyczą jego wyrażania Gniew pełni dwie funkcje: Informacyjną (sygnalizuje człowiekowi stan niepożądany Energetyczną (dostarcza energii do zmiany tego stanu) Formy wyrażania gniewu: Agresywny sposób wyrażania gniewu polega na dążeniu do zmiany niepożądanej sytuacji poprzez działania nastawione na zniszczenie lub uszkodzenie Pasywny sposób polega na tłumieniu reakcji energetycznej (jednostka jest świadoma swego niezadowolenia, ale nie podejmuje otwartych działań dla zmiany niepożądanego stanu rzeczy. Efektem takiego postępowania jest obciążenie swojego organizmu niewyrażonym napięciem emocjonalnym i konsekwencjami somatycznymi Asertywny sposób wyrażania złości Skoncentrowanie na zadaniu i zmianie sytuacji w sposób nie naruszający praw innych osób, a jednocześnie pozwolenie sobie na ekspresję swoich uczuć, która uwalnia od napięcia emocjonalnego Sposoby wyrażania złości (poprzez język i stopniowanie reakcji) Osoba asertywna mówi głośno- czasem krzyczy, stosownie do przeżywanych uczuć. Istotne są komunikaty zaczynające się od „Ja”( zamiast od „Ty”) Tzw. dojrzałe wyrażanie złości Konfrontacja i zachowania asertywne. To zwykle nie wzbudza złości drugiej osoby, daje możliwość dialogu. Agresja może być wtedy wyrażana wprost poprzez komunikowanie o swojej złości (przeżywam złość i ci o niej mówię, ale cię nie atakuję, bo szanuję twoje granice). Tutaj raczej nie mamy do czynienia z atakiem, furią agresją słowną typu wulgaryzmów, czy też biernymi formami (upór, milczenie, płacz jako forma wymuszenia, nie wykonywanie poleceń, spóźnianie się, przeszkadzanie itp). Osoba dojrzale wyrażająca złość Jak się zezłości to wyrazi to w sposób kontrolowany, asertywny, nie krzywdząc czynem i słowem drugiej osoby. Potrafi wejść w dialog, ma prawidłowo rozwinięte ego, adekwatnie potrafi przeżywać poczucie winy za swoje czyny, różnicuje co dobre i złe, jeśli wyrazi złość w sposób niekontrolowany Potrafi przeprosić i nie cieszy się z tego co zrobił. Jego zachowania komunikują przeżywaną złość z pozycji „Ja” zachowaniem pełnej kontroli nad formą jej ekspozycji .Nie są to zachowania impulsywne tylko raczej asertywne, albo czasami unikowe (po części manipulacyjne: nie pokazuję Ci złości bo boję się realnych konsekwencji np. nie zdanego egzaminu lun innego rodzaju kary, na którą jako osoba zwierzchnia masz wpływ ) Nałogowa złość Agresja ujawniająca się poza granicami tzw. psychicznej, społecznej normy (złość nałogowa-uzależnienie od złości). Mamy do czynienia z ekspozycją zachowań agresywnych z jednoczesnym nie radzeniem sobie z kontrolą uczuć agresywnych, blokowaniem ich. Występuje ono najczęściej w sytuacji obecności zróżnicowanych cech psychopatologicznych w strukturze osobowości osoby. Tutaj właśnie najczęściej spotykamy się ze zróżnicowanymi formami agresji czynnej (atak, furia, agresja słowna w oparciu o wulgarne słowa, krzyki, wyzwiska) i biernej (upór, milczenie, płacz jako forma wymuszenia, nie wykonywanie poleceń, spóźnianie się na zajęcia, wyśmiewanie, zaśmiewanie złości ). Zachowania asertywne wobec osoby agresywnej wprost - jawnie (atak fizyczny, werbalny) i nie wprost (bierna złość) Strategie asertywnego radzenia sobie w sytuacji – Etapy wyrażania złości P. Butler I krok :Udzielanie informacji drugiej osobie o tym, co dzieje się ze mną w związku z jej zachowaniem II krok: wyrażanie uczuć (mówię głośno, ostro, zdecydowanie) III krok: przywołanie zaplecza (coś, co ja mogę uczynić aby przerwać niekorzystną dla mnie sytuację. Rodzaj zabezpieczenia przed bezradnością. Jego celem jest obrona moich praw a nie ukaranie drugiej osoby. Najbardziej użyteczne zaplecze to kontakt z druga osób, nasze emocje (postawa wobec nie odpowiadającego nam fragmentu rzeczywistości). Poinformowanie kogoś o niepożądanym stanie powoduje zwykle, że osoba zaczyna dążyć do spełnienia naszych pragnień (czyjeś niezadowolenie jest nieprzyjemne i męczące) IV krok: skorzystanie z zaplecza (tego, które może zostać zastosowane) Osoba bierno agresywne milczące Dominują cechy infantylnej struktury osobowości, biernej złości, poczucie skrzywdzenia, depresyjne funkcjonowanie, alienacja, opór. Osoba nie okazuje złości wprost (atak, werbalne docinki, ośmieszanie, kłótnie, roszczenia itp.,) ale też często nie reaguje na nas, spóźnia się, głównie w odpowiedzi milczy, może traktować nas jak tzw. przysłowiowe powietrze (cechy bierno-agresywne) Główne wskazania: ważna jest konfrontacja z rzeczywistym stanem rzeczy i komunikowanie mu go wprost w konkretnej sytuacji bez odkładania na później co widzimy i co o tym sądzimy. Tutaj może się zdarzyć, że złość i bierność osoby skumulowane mogą zostać przez nas, w sposób nieświadomy pomieszczone wewnątrz nas, dzięki mechanizmom obronnym). Sami przez to będziemy się złościć za siebie i za drugą osobę. Osoba narcystyczna Dominuje agresja-szczególnie słowna - według głównej zasady: ja jestem najważniejszy ,mam to tego tylko prawo, jeśli tego nie widzisz to mnie ranisz a ja się bronię Osoba często przeżywający i jednocześnie skrywający, poczucie nadmiernego wstydu za swe dążenia, szukający najczęściej uwagi, reagujący agresją na wszelkie formy jego negacji, konfrontacji z nim. Często formy agresywnych zachowań są przez niego przeżywane jako zranienie jego dumy i efekt nadmiernej krytyki (np. ocenianie niezgodne z jego myśleniem). Osoba nieadekwatnie się ocenia –szuka potwierdzenia swojej wartości u nas. Wtedy czuje się ważna( w wewnętrznym funkcjonowaniu tym przykrywa swoją niską samoocenę) i jeśli tego nie odnajduje to w efekcie rośnie często drażliwość, wstyd, poczucie gorszości i reakcje agresywne (słowne ) do furii włącznie. Osoba narcystyczna bierna i jawna agresja Niejednokrotnie taka osoba może ukrywać swoją złość wobec osoby, do której ją czuje ,przemieszczając ja na innych ludzi, przedmioty, zwierzęta. W relacji z osobą narcystyczną i agresywną trzeba być szczególnie wyczulonym na uruchamianie się własnej agresji i pobudzenie emocjonalne ,wynikające z zetknięciem się z narcyzmem studenta ważny jest własny wgląd w te emocje, spokój w zachowaniu i nie uleganie jego agresywności i postawie wyższości własnej. Wskazana postawa asertywna i spokojna konfrontacja (własna złość, albo lęk i niepewność powinny być uświadomione i tym samym przeżywane pod kontrolą. Osoba w roli „dziecka” –bierna agresja Dominują zachowania agresywne bierne: uległość, nadmierne podporządkowanie ,często płacz jako sposób wymuszenia reakcji, lęku przed skonfrontowaniem się ze złością wprost. Lęk agresja bierna) -tutaj warto pamiętać o tym, aby nie dać się uwieść „płaczącemu dziecku, które w taki właśnie sposób wyraża swoją złość i może być manipulacyjne (chce osiągnąć korzyść .Często takim osobom bardziej pomagamy niż agresywnym wprost. Wnioski :Zachowania asertywne zapewniają -pozytywne nastawienie do siebie - wzrost i rozwój osobisty - rozwój autonomii - adekwatne spostrzeganie rzeczywistości - kompetencję w działaniu - pozytywne (satysfakcjonujące) stosunki interpersonalne ZDROWIE PSYCHICZNE Dziękuję za uwagę Bernadetta Izydorczyk
