Kryteria energetyczne ciężkości pracy
advertisement
BHP E- LETTER SPECJALISTY ds. BHP Część I 2008/2009 1/36 Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29 30 31 Tytuł Str. Kryteria energetyczne ciężkości pracy………………………………………………….. 3 Substancje szkodliwe – wchłanianie…………………………………………….. Wymagania dla nowych urządzeń grzewczych…………………………………. Czy wypadek przy pracy ma wpływ na bieg wypowiedzenia pracownika?.......... 5 6 7 8 9 10 11 12 13 15 16 17 19 21 22 23 24 25 25 27 28 29 Czy pracownikowi należy się zwrot za okulary korekcyjne między badaniami profilaktycznymi? Krzesła i stoły do pracy przy komputerze………………………………………………… Obowiązek poddania się przez pracownika badaniom lekarskim…………………. Pomieszczenia dla pracowników odśnieżających dachy…………………………………. Obsługa punktu pierwszej pomocy……………………………………………………….. Uprawnienia inspektora PIP w postępowaniu powypadkowym………………….. Obowiązki pracodawcy w zakresie stosowania znaków i sygnałów bezpieczeństwa……. Procedura badań powypadkowych………………………………………………… Kiedy możesz prowadzić własną firmę szkoleniową w dziedzinie bhp………………….. Instruktaż stanowiskowy pracowników na budowie………………………………. Osoba fizyczna a jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową………... Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na hałas…... Zgodność czasu trwania szkolenia bhp z przepisami……………………………… Jakie obowiązki pracowników w zakresie bhp zawrzeć w regulaminie pracy?....... Jak udowodnić, że zawał serca to wypadek przy pracy…………………………… Jak skutecznie zarządzać bhp w supermarkecie?...................................................... Gazowe i elektryczne urządzenia spawalnicze oraz ich osprzęt – bhp…………… Czy na szkolnych korytarzach można zawieszać antyramy (umieszczone na 1 haczyku) Obowiązki właścicieli i zarządców nieruchomości. Niezbędna dokumentacja. Zasady odśnieżanie dachów budynków. ……………………………………………………………………………………………………… Odpowiedzialność za szkolenia bhp………………………………………………. Zwrot za okulary korygujące wzrok……………………………………………….. Przewodniczący komisji bhp Czy można używać drewnianych drabin bez znaku B lub CE? Zasady prawidłowego stosowania znaków i sygnałów bezpieczeństwa Zakres wiedzy i umiejętności w programach szkoleń Uprawnienia technika bhp do prowadzenia szkoleń 31 32 33 34 35 36 37 2/36 Kryteria energetyczne ciężkości pracy Podstawowym kryterium decydującym o zapewnieniu pracownikom posiłku wydawanego ze względów profilaktycznych jest efektywny wydatek energetyczny, związany z wysiłkiem fizycznym, w ciągu zmiany roboczej, specyficzne warunki pracy i parametry mikroklimatu na stanowisku pracy. Wydatek energetyczny może być miernikiem intensywności wysiłku fizycznego dynamicznego. Na podstawie badań szczegółowych przyjęto poniższe kryteria oceny ciężkości pracy. Klasyfikacja ciężkości pracy na podstawie wartości efektywnego wydatku energetycznego w ciągu zmiany roboczej Ryzyko zawodowe zależne od wydatku energetycznego Pracodawca jest zobowiązany oceniać ryzyko zawodowe występujące m.in. przy ręcznych pracach transportowych. Ryzyko to jest właśnie zależne od wydatku energetycznego. Przy takiej ocenie należy w szczególności wziąć pod uwagę: 1. masę przemieszczanego przedmiotu, jego rodzaj i położenie środka ciężkości, 2. warunki środowiska pracy, w tym w przede wszystkim temperaturę i wilgotność powietrza oraz poziom czynników szkodliwych dla zdrowia, 3. organizację pracy, w tym stosowane sposoby wykonywania pracy, 4. indywidualne predyspozycje pracownika, takie jak sprawność fizyczna, wiek i stan zdrowia. Do oceny ryzyka zawodowego związanego z obciążeniem wysiłkiem dynamicznym proponujemy przyjąć poniższe kryterium. Ryzyko zawodowe zależne od wydatku energetycznego 3/36 Służba bhp - kwalifikacje zawodowe i szkolenie bhp Czy osoba, która ukończyła policealne studium techników bhp i wyższe studia o specjalności inżynieria bezpieczeństwa, ma obowiązek odbycia szkolenia bhp dla inspektorów ds. bhp, jeżeli ma objąć samodzielne stanowisko takiego inspektora? To częsty problem... Kwalifikacje osób zatrudnionych w służbie bhp Posiadając tytuł technika bhp, można zostać zatrudnionym na stanowisku pracy inspektora ds. bhp (§ 4 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy - Dz.U. nr 109, poz. 704 z późn. zm.). Natomiast osoba zatrudniona na stanowisku pracy starszego inspektora ds. bhp (który może być zatrudniony w 1-osobowej komórce służby bhp) powinna legitymować się wykształceniem wyższym o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Stwierdzenie, czy studia wyższe o specjalności inżynieria bezpieczeństwa spełniają to wymaganie, leży w kompetencjach Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Szkolenie w dziedzinie bhp, jakiemu podlegają osoby zatrudnione w służbie bhp Niezbędne szkolenie bhp dla pracowników służby bhp, regulują przepisy rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 z późn. zm.). Uwaga! Wszyscy nowo zatrudnieni pracownicy (w tym pracownicy służby bhp) muszą odbyć instruktaż ogólny bhp przed dopuszczeniem do wykonywania pracy. Jego celem jest zapoznanie ich z podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy zawartymi w Kodeksie pracy, układach zbiorowych pracy lub regulaminach pracy, a także przepisami i zasadami bhp obowiązującymi w danym zakładzie pracy oraz zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. Pracownicy służby bhp powinni być także poddawani szkoleniu okresowemu bhp, przeprowadzanemu w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego, nie rzadziej niż raz na 5 lat. To pracodawca ustala, po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami, częstotliwość i czas trwania szkolenia okresowego bhp, biorąc pod uwagę rodzaj oraz warunki wykonywania pracy na tych stanowiskach pracy. Jednak pierwsze szkolenie okresowe bhp zatrudnionych w służbie bhp powinno odbyć się w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na ich stanowiskach pracy. 4/36 Uwaga! Zwolnienie z odbycia pierwszego szkolenia okresowego bhp jest możliwe w uzasadnionych przypadkach, którymi są sytuacje, gdy: 1. zainteresowana osoba przedłoży aktualne zaświadczenie o odbyciu w tym okresie u innego pracodawcy wymaganego szkolenia okresowego bhp, 2. zainteresowana osoba odbyła w tym okresie szkolenie okresowe bhp wymagane dla osoby zatrudnionej na stanowisku należącym do innej grupy stanowisk pracy, jeżeli program tego szkolenia bhp uwzględnia zakres tematyczny wymagany programem szkolenia okresowego bhp obowiązującego na nowym stanowisku pracy. Karolina Główczyńska-Woelke specjalista ds. bhp i ergonomii Substancje szkodliwe - wchłanianie Ilość wchłanianych substancji szkodliwych zależy między innymi od: indywidualnych właściwości osobniczych, drogi wchłaniania, przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Dlatego też u różnych osób przebywających w tej samej hali produkcyjnej, gdzie stężenie substancji szkodliwej w powietrzu było stałe, mogła zostać wchłonięta jej różna dawka. Uwaga! Substancje szkodliwe mogą wchłaniać się 3 drogami, mianowicie drogą: 1. oddechową, 2. pokarmową, 3. przez skórę. Droga oddechowa - intensywność wchłaniania Na intensywność wchłaniania substancji szkodliwych drogą oddechową ma wpływ: wentylacja płuc, wysiłek fizyczny - powoduje on zwiększoną liczbę oddechów i szybsze krążenie krwi, przez co substancje szkodliwe są szybciej rozprowadzane w organizmie. Droga pokarmowa - intensywność wchłaniania Na intensywność wchłaniania substancji szkodliwych drogą pokarmową ma wpływ: niewłaściwa higiena rąk - brak mycia rąk przed jedzeniem, spożywanie posiłków na stanowisku pracy, palenie papierosów. Droga przez skórę - intensywność wchłaniania Natomiast na intensywność wchłaniania substancji szkodliwych drogą przez skórę ma wpływ: 5/36 wysiłek fizyczny, wilgotność powietrza lub wysoka temperatura otoczenia - czynniki te mogą spowodować nadmierny wzrost temperatury ciała, co prowadzi do nadmiernej potliwości (w takiej sytuacji może dojść do zwiększonego wchłaniania drogą przez skórę substancji szkodliwych rozpuszczalnych w wodzie), używanie zanieczyszczonej odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej kontakt brudnej odzieży ze skórą może spowodować wnikanie do organizmu substancji szkodliwych, używanie niewłaściwej odzieży ochronnej (np. używanie odzieży ochronnej z za krótkim rękawem może spowodować nadmierne przenikanie substancji szkodliwych do organizmu przez odkryte części skóry), stosowanie niewłaściwych detergentów (środków do mycia rąk, kremów do rąk), które w nadmierny sposób usuwają warstwę łojową ze skóry (wskutek takiego działania naskórek staje się przepuszczalny nie tylko dla wody, ale i substancji szkodliwych). Wymagania dla nowych urządzeń grzewczych Jakie instrukcje należy dołączać do urządzeń grzewczych wprowadzanych do obrotu? Do urządzeń grzewczych wprowadzanych do obrotu powinny być załączone instrukcje: techniczna - przeznaczona dla instalującego urządzenia, użytkowania i konserwacji - przeznaczona dla użytkownika. Ostrzeżenia i instrukcje powinny być sporządzone w języku polskim. Instrukcja techniczna Techniczna instrukcja instalowania powinna zawierać informacje dotyczące: instalowania, regulacji i konserwacji, mające na celu zapewnienie prawidłowego wykonania tych czynności oraz bezpiecznego użytkowania urządzeń; rodzaju zastosowanego paliwa gazowego; stosowanego ciśnienia zasilania paliwem gazowym; wymagań w zakresie dopływu świeżego powietrza: o do spalania, o w celu zapobieżenia tworzeniu się niebezpiecznych mieszanin niespalonego paliwa gazowego z powietrzem, w przypadku urządzeń niewyposażonych w urządzenie specjalne zapobiegające niebezpiecznemu nagromadzeniu się niespalonego paliwa gazowego w tych wnętrzach i pomieszczeniach użytkowych; warunków odprowadzania produktów spalania; charakterystyki urządzeń i wymagań w zakresie montażu, mających na celu zapewnienie zgodności z zasadniczymi wymaganiami odnoszącymi się do gotowych urządzeń oraz jeżeli ma zastosowanie, wykazu kombinacji ich połączeń zalecanych przez producenta - w przypadku palników z wymuszonym nadmuchem i urządzeń grzewczych przeznaczonych do wyposażenia w takie palniki. Instrukcja użytkowania i konserwacji Instrukcja użytkowania i konserwacji powinna zawierać informacje wymagane do bezpiecznego użytkowania urządzeń, w szczególności dotyczące ograniczeń w ich użytkowaniu. 6/36 Inne informacje Na urządzeniach wprowadzanych do obrotu i ich opakowaniach powinny być umieszczone ostrzeżenia określające: rodzaj stosowanego paliwa gazowego, ciśnienie zasilania paliwem gazowym, ograniczenia w użytkowaniu tych urządzeń, w szczególności, gdy urządzenia powinny być instalowane wyłącznie w miejscach, w których znajduje się odpowiednia wentylacja. Dźwignie, urządzenia sterujące i nastawcze - w celu uniknięcia jakichkolwiek błędów w obsłudze powinny być: wyraźnie oznaczone, wyposażone w odpowiednie instrukcje. Ponadto ich konstrukcja powinna uniemożliwiać przypadkową manipulację. Na urządzeniu lub na jego tabliczce znamionowej powinny być umieszczone, w sposób widoczny, czytelny i trwały, informacje dotyczące: oznakowania CE, nazwy lub znaku producenta urządzenia, nazwy handlowej urządzenia, rodzaju zastosowanego zasilania elektrycznego (jeżeli jest w danym przypadku stosowane), kategorii urządzenia, roku, w którym umieszczono oznakowanie CE, z oznaczeniem 2 ostatnich cyfr roku. Zygmunt Wieczorek specjalista ds. analiz i prewencji zagrożeń zawodowych Czy wypadek przy pracy ma wpływ na bieg wypowiedzenia pracownika? Czy wypadek przy pracy, jaki miał miejsce podczas okresu wypowiedzenia, unieważnia to wypowiedzenie? Żaden wypadek przy pracy nie ma wpływu na bieg wypowiedzenia, któremu uległ pracownik. Jest tak nawet wtedy, gdy do zaistnienia zdarzenia wypadkowego w pełni przyczynił się pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu. Wypowiedzenie umowy o pracę jest jednym ze sposobów rozwiązania stosunku pracy. Jest ono skuteczne wtedy, gdy zostało złożone drugiej stronie. Z upływem okresu wypowiedzenia umowa o pracę ulega rozwiązaniu. Pracownikowi, którego niezdolność do pracy spowodowaną wypadkiem w wyniku wypadku przy pracy trwa również po dniu rozwiązania umowy o pracę będą przysługiwały świadczenia z ubezpieczenia zdrowotnego od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. 7/36 Podstawa prawna Ustawa z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 ze zm.). Jan M. Pióro specjalista z zakresu prawa pracy biegły sądowy w dziedzinie bhp przy Sądzie Okręgowym w Warszawie Czy pracownikowi należy się zwrot za okulary korekcyjne między badaniami profilaktycznymi? Pracownik zwrócił się z prośbą o wydanie skierowania na przeprowadzenie wcześniejszych badań profilaktycznych, gdyż w jego odczuciu pogorszył mu się wzrok. Lekarz stwierdził pogorszenie widzenia w stopniu uzasadniającym zmianę szkieł korekcyjnych. Czy temu pracownikowi należy sfinansować lub dofinansować zakup okularów korekcyjnych? Pracownik, u którego lekarz w wyniku badań profilaktycznych stwierdził pogorszenie widzenia w stopniu uzasadniającym zmianę szkieł korekcyjnych, może domagać się sfinansowania lub dofinansowania zakupu okularów korekcyjnych także pomiędzy badaniami profilaktycznymi. Obowiązek zapewnienia okularów Pracodawca musi - odpowiednio do zaleceń lekarza - zapewnić okulary korygujące wzrok każdej osobie zatrudnionej, w tym praktykantom i stażystom, jeżeli: osoba ta użytkuje w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy obowiązującego w zakładzie pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach badań lekarskich objętych zakresem profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego. Obowiązek zapewnienia przez pracodawcę okularów korygujących wzrok pracownikom zatrudnionym przy obsłudze monitorów ekranowych oznacza, że jego realizacja następuje na koszt pracodawcy w każdym przypadku, gdy badania przeprowadzone w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą - w zakresie badanych cech w porównaniu z badaniem poprzednim - potrzebę wykonywania tej pracy w ponownie wykonanych okularach korygujących wzrok (dla okularów nie ustala się okresów używalności). Podstawa prawna § 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148, poz. 973). Jan M. Pióro specjalista z zakresu prawa pracy, biegły sądowy w dziedzinie bhp przy Sądzie Okręgowym w Warszawie 8/36 Krzesła i stoły do pracy przy komputerze Obecnie trudno sobie wyobrazić firmę, która funkcjonowałaby bez komputera. Stał się on jednym z podstawowych elementów wyposażenia każdego biura. Prawidłowa organizacja pracy z komputerem wymaga, aby pracodawca zapewnił swoim pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Aby można było mówić, że pracodawca je zapewnił, musi wyposażyć stanowisko pracy w odpowiedni stół i krzesło. Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora i klawiatury. Wysokość siedziska krzesła i stołu powinna być ustalona tak, aby zapewnić: naturalne położenie kończyn górnych zapewniające przy obsłudze klawiatury zachowanie co najmniej kąta prostego między ramieniem a przedramieniem, odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20-50° w dół (licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu), przy czym górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika. Krzesło Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy z monitorem ekranowym powinno mieć: dostateczną stabilność zapewnioną przez podstawę co najmniej 5-podporową z kółkami jezdnymi, wymiary oparcia i siedziska zapewniające wygodną pozycję ciała oraz swobodę ruchów, regulację wysokości siedziska w zakresie 400-500 mm, licząc od podłogi, regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie 5° do przodu i 30° do tyłu, wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednio do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych, możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°, podłokietniki. Stół Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury. Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać: wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska pracy, ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między klawiaturą a przednią krawędzią stołu, ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, to jest w zasięgu jego kończyn górnych. 9/36 Obowiązek poddania się przez pracownika badaniom lekarskim Kiedy pracownika trzeba poddać badaniom lekarskim? Z jakiego przepisu wynika ten obowiązek i czy pracownik musi bezwzględnie się stosować do wskazań lekarskich po badaniach? Obowiązek poddania się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim wynika bezpośrednio z art. 211 pkt 5 Kodeksu pracy. Ponadto nie uchyla obowiązku przeprowadzenia badań lekarskich przedstawienie przez pracownika wyników badań przeprowadzonych do innych celów niż podjęcie pracy (wyrok NSA z 2 lutego 1999 r., II SA/Wr 975/99, Pr. Pracy 1999/6/45). Badania wstępne Wstępnym badaniom lekarskim podlegają wszystkie osoby nowo przyjmowane do pracy. Jedynym wyjątkiem są osoby przyjmowane ponownie u danego pracodawcy na to samo stanowisko, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy. Dodatkowo obowiązek skierowania na badanie wstępne istnieje w stosunku do młodocianych przenoszonych na inne stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe (art. 229 Kodeksu pracy). Badania okresowe Ponadto dla wszystkich pracowników przeprowadza się badania okresowe, według harmonogramu przewidzianego w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. nr 69, poz. 332 z późn. zm.). Badania kontrolne Natomiast kontrolnym badaniom lekarskim podlegają pracownicy w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni. Należy pamiętać, że obowiązek pracodawcy skierowania na badania kontrolne po wyczerpaniu zasiłku chorobowego dotyczy pracownika, który po upływie tego okresu stawił się do pracy i zgłosił gotowość jej wykonywania (wyrok SN z 21 września 2001 r., I PKN 639/00, OSNP 2003/17/415). Stosowanie się do wskazań lekarskich Stosowanie się do wskazań lekarskich należy do obowiązków pracownika, których zlekceważenie może skutkować nie tylko pogorszeniem zdrowia samego pracownika, ale również poniesieniem określonych strat przez pracodawcę. Podkreślił to Sąd Najwyższy, wskazując, że podjęcie przez pracownika niezdolnego do pracy wskutek choroby czynności zarobkowych sprzecznych ze wskazaniami lekarskimi nie jest wykonywaniem obowiązku troski o dobro zakładu pracy nawet wtedy, gdy pracodawca, bez swojej wiedzy i zgody, uzyskał przy okazji korzyść majątkową. Przejawem troski pracownika niezdolnego do pracy wskutek choroby o dobro zakładu pracy jest stosowanie się do wskazań lekarskich i powstrzymywanie się od wykonywania czynności mogących przedłużyć jego nieobecność w pracy - art. 211 pkt 5 kp w związku z art. 100 § 2 pkt 3 kp (wyrok SN z 16 listopada 2000 r., I PKN 44/00, OSNAPiUS 2002/10/239). Natalia Korzeniecka prawnik, współpracownik firmy BHPoż - Ośrodek Szkolenia, Doradztwa i Usług 10/36 Pomieszczenia dla pracowników odśnieżających dachy Jakie pomieszczenia trzeba zapewnić pracownikom odśnieżającym dachy? Praca przy odśnieżaniu dachów charakteryzuje się znacznym wysiłkiem fizycznym. Organizm pracownika w trakcie usuwania śniegu narażony jest na przegrzanie, natomiast podczas przerwy na odpoczynek następuje jego gwałtowne wychłodzenie. W rezultacie pracownik może często się przeziębiać i chorować. Aby temu zapobiec trzeba zapewnić odpowiednie pomieszczenia pracownikom odśnieżającym dachy. Szatnie Pracownikom zatrudnionym przy odśnieżaniu dachów trzeba zapewnić możliwość korzystania z szatni. Powinny się w niej znajdować urządzenia do suszenia odzieży i czyszczenia obuwia. Inne pomieszczenia W pobliżu miejsc pracy trzeba także zapewnić pracownikom odśnieżającym dachy pomieszczenia umożliwiające im schronienie przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się i zmianę odzieży. Pomieszczenia te powinny być zaopatrzone w urządzenia do podgrzewania posiłków. Temperatura i powierzchnia Temperatura w pomieszczeniach stanowiących schronienie dla pracowników odśnieżających dachy ma wynosić co najmniej 16ºC (289 K), a na każdego pracownika najliczniejszej zmiany powinno przypadać co najmniej 0,1 m2 powierzchni. Całkowita powierzchnia pomieszczenia nie może być mniejsza niż 8 m2. Uwaga! W sytuacji, gdy nie jest możliwe zapewnienie pomieszczeń umożliwiających schronienie się przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się oraz zmianę odzieży, trzeba zapewnić pracownikom odśnieżającym dachy w pobliżu miejsca ich pracy odpowiednio urządzone źródło ciepła. Nie można tu zapomnieć o zachowaniu wymagań ochrony przeciwpożarowej. Podstawa prawna § 10 ust. 1 , § 44 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.). Zygmunt Wieczorek specjalista ds. analiz i prewencji zagrożeń zawodowych 11/36 Obsługa punktu pierwszej pomocy Czy pracownik po ukończeniu szkolenia wstępnego i okresowego bhp może sprawować pieczę nad apteczką oraz punktem pierwszej pomocy, czy też musi ukończyć specjalistyczne szkolenie z zakresu pierwszej pomocy? Przepisy rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy nie określają trybu szkolenia pracowników w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Skoro jednak przepis mówi o konieczności: powierzenia obsługi punktów pierwszej pomocy pracownikom przeszkolonym w udzielaniu takiej pomocy, wywieszenia wykazów pracowników przeszkolonych w udzielaniu pierwszej pomocy, za wystarczające należy uznać zapoznanie takich pracowników z zasadami udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej w ramach odbytego instruktażu ogólnego oraz szkolenia okresowego. Obowiązek pracodawcy W zakładzie pracy powinna działać sprawnie pierwsza pomoc przedlekarska. Jej zorganizowanie jest obowiązkiem pracodawcy, który między innymi w ten sposób chroni zdrowie i życie pracowników. Podstawa prawna § 44 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.). Jan M. Pióro specjalista z zakresu prawa pracy 12/36 Uprawnienia inspektora PIP w postępowaniu powypadkowym Czy inspektor PIP ma prawo do analizy protokołu powypadkowego, jego kontroli i ingerencji w niego, jeśli jest to wypadek lekki? Inspektor pracy ma prawo do kontroli w zakresie zaistniałego wypadku przy pracy, zaklasyfikowanego jako wypadek o skutkach lekkich. Do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy m.in. badanie i analizowanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz kontrola stosowania środków zapobiegających tym wypadkom (art. 10 ust. 1 pkt 7a ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy; Dz.U. nr.89, poz. 589). Z takiego zakresu uprawnień nie ma wyłączenia w odniesieniu do wypadków o skutkach lekkich. Obowiązek pracodawcy informowania inspektora PIP o wypadku przy pracy Pracodawcę ma obowiązek jak najszybszego (niezwłocznego) zawiadomienia właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy (art. 234 § 2 Kodeksu pracy). Pracodawca musi także jak najszybciej (niezwłocznie) doręczyć właściwemu inspektorowi pracy protokół powypadkowy, dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych (§ 13 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy; Dz.U. nr 115, poz. 744 ze zm.; dalej: rozporządzenie wypadkowe). Taki protokół powypadkowy (dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych) może być zwrócony pracodawcy przez właściwego inspektora pracy, jeżeli zawiera ustalenia naruszające uprawnienia pracownika albo nieprawidłowe wnioski profilaktyczne. Do pracodawcy kierowany jest wtedy uzasadniony wniosek o ponowne ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku (§ 14 rozporządzenia wypadkowego). Choć obowiązki pracodawcy wprost nie odnoszą się do wypadków lekkich to mogą być również w ich przypadku stosowane. Przepisy nie wykluczają możliwości kontroli dokumentacji, która dotyczy wypadków lekkich. Inspektor pracy ma bowiem obowiązek i prawo badania i analizowania okoliczności i przyczyny wypadków przy pracy oraz kontroli stosowania środków zapobiegających tym wypadkom, co może uczynić korzystając z dostępnej w zakładzie dokumentacji dotyczącej wypadków (w tym lekkich), w skład której wchodzi protokół powypadkowy. Definicja wypadku przy pracy Wypadkiem przy pracy jest zdarzenie nagłe wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. Praca ta powinna być wykonywana: podczas wykonywania lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych, podczas wykonywania lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy (art.3 ust.1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych; Dz.U. nr 199, poz. 1673; dalej: ustawa wypadkowa). 13/36 Rodzaje wypadków przy pracy Wyróżnia się cztery kategorie wypadków przy pracy: śmiertelny, ciężki, zbiorowy, lekki. Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku (art. 3 ust. 4 ustawy wypadkowej). Ciężki wypadek przy pracy to taki, w wyniku którego nastąpiło: 1. ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak utrata: o wzroku, o słuchu, o mowy, o zdolności rozrodczej 2. inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także: o choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, o trwała choroba psychiczna, o całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo o trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała (art. 3 ust. 5 ustawy wypadkowej). Wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby nazywany jest zbiorowym wypadkiem przy pracy (art. 3 ust. 6 ustawy wypadkowej). Wypadki inne niż wymienione wyżej uznawane są za wypadki o skutkach lekkich. Sylwia Oziembło audytor systemu zarządzania bhp 14/36 Obowiązki pracodawcy w zakresie stosowania znaków i sygnałów bezpieczeństwa Znaki bezpieczeństwa i nieodłącznie z nimi związane barwy oraz sygnały to - obok na przykład środków ochrony indywidualnej - jeden z najistotniejszych elementów systemu bezpieczeństwa pracy w firmie. Znajomość przez pracowników znaków, barw i sygnałów bezpieczeństwa oraz ich znaczenia wpłynie na podwyższenie poziomu rzeczywistego bezpieczeństwa pracy. Pracodawca powinien zapewnić w firmie stosowanie barw, znaków lub sygnałów bezpieczeństwa wszędzie tam, gdzie nie można zlikwidować zagrożenia przez zastosowanie środków technicznych, w tym środków ochrony zbiorowej lub innych środków stosowanych w organizacji pracy. Informowanie pracowników Pracodawca powinien również zapewnić pracownikom informacje dotyczące ich stosowania. Informacje te (np. w formie instrukcji przekazywanych podczas szkoleń wstępnych i okresowych) powinny obejmować wyjaśnienie znaczenia znaków i sygnałów, zasady zachowania się pracowników, gdy natkną się na dany znak lub sygnał oraz konsekwencje nieprzestrzegania ustalonych zasad postępowania. Uwaga! Pracownicy i ich przedstawiciele powinni uczestniczyć w konsultacjach dotyczących stosowania barw oraz znaków bezpieczeństwa w firmie. Powinni przede wszystkim otrzymywać: informacje o wszystkich działaniach dotyczących barw i znaków bezpieczeństwa oraz ochrony zdrowia, stosowane instrukcje dotyczące tych znaków. Instrukcje dotyczące znaków bezpieczeństwa Pracodawca powinien zapewnić pracownikom instrukcje dotyczące stosowanych w firmie znaków i sygnałów bezpieczeństwa oraz ustalić zasady zachowania się pracowników, których mogą one dotyczyć. Oprócz postawienia znaków bezpieczeństwa, wskazane jest wyjaśnienie pracownikom celu ich ustalenia oraz konsekwencji nieprzestrzegania zaleceń. Sposób przekazania tego typu instrukcji uzależniony jest m.in. od wielkości przedsiębiorstwa i panujących w nim zwyczajów. Instrukcje mogą np. przybrać formę tablic informacyjnych, ulotek rozdawanych pracownikom podczas szkoleń okresowych lub mogą zostać przekazane ustnie 15/36 Procedura badań powypadkowych Co powinna zawierać procedura badań powypadkowych? Badanie danego wypadku i postępowanie powypadkowe wymaga odpowiedniego przygotowania merytorycznego oraz organizacyjnego wielu osób w firmie, dlatego wygodnie jest przygotować procedurę badań powypadkowych dotyczącą: poszkodowanego, świadków wypadku, osób nadzoru, służby bhp, członków zespołu powypadkowego. Procedura badań powypadkowych powinna zawierać w szczególności postanowienia zobowiązujące: poszkodowanego do zgłoszenia swojemu przełożonemu (osobie nadzoru), pracodawcy czy bezpośrednio służbie bhp każdego doznanego w zakładzie pracy urazu lub nagłego pogorszenia stanu zdrowia, świadka wypadku do zgłoszenia swojemu przełożonemu zaistniałego zdarzenia wypadkowego i udzielenia pomocy poszkodowanemu, przełożonego poszkodowanego pracownika do udzielenia (zorganizowania) pomocy poszkodowanemu i uruchomienia procedury postępowania powypadkowego, poszkodowanego, świadków wypadku i osoby nadzoru do zabezpieczenia miejsca wypadku, osoby wzywane do udzielenia informacji i dostarczenia dokumentów do sprawnego wywiązywania się z działań na rzecz zespołu powypadkowego (świadkowie, osoby nadzoru, specjaliści), w tym społecznego inspektora pracy i służby bhp. Procedura badań powypadkowych powinna również: opisywać sytuacje wymagające zgłoszenia wypadku do właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora z podaniem formy oraz osób dokujących zgłoszenia, opisywać sytuacje dopuszczające naruszenie miejsca wypadku i warunki przywrócenia miejsca wypadku do ruchu, opisywać sposób i wyznaczać osoby do powiadomienia rodziny poszkodowanego o zaistniałym wypadku. Procedura powinna także ustalać wzory obowiązujących dokumentów, takich jak: zawiadomienie o wypadku, oględziny miejsca wypadku, wyjaśnienia poszkodowanego i informacje świadków. Uwaga! Z procedurą badań powypadkowych powinni być zapoznani wszyscy pracownicy firmy i pracownicy obcych firm wykonujących prace na jej terenie. Więcej Porad BHP Lesław Zieliński były główny inżynier zarządzania bezpieczeństwem pracy, rejestrowany audytor pomocniczy SZBP wg ISRS 16/36 Kiedy możesz prowadzić własną firmę szkoleniową w dziedzinie bhp? Czy po ukończeniu studiów podyplomowych z zakresu bhp mogę posługiwać się tytułem specjalisty ds. bhp, czy konieczne do tego jest uzyskanie jeszcze innych dodatkowych kwalifikacji? Czy po ukończeniu takich studiów mogę otworzyć firmę szkoleniowo-doradczą w dziedzinie bhp i osobiście prowadzić szkolenia bhp? Samo ukończenie studiów podyplomowych w zakresie bhp nie uprawnia do posługiwania się tytułem specjalisty ds. bhp. Absolwent studiów podyplomowych w dziedzinie bhp może posługiwać się jedynie tytułem starszego inspektora ds. bhp. Aby zostać specjalistą ds. bhp, należy spełnić 2 warunki, mianowicie: 1. ukończyć studia (posiadać wyższe wykształcenie) o kierunku lub specjalności w zakresie bhp lub studia podyplomowe bhp, 2. przepracować minimum 1 rok w służbie bhp. Jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bhp Szkolenia bhp może prowadzić, jako zewnętrzny podmiot spoza firmy, na zlecenie pracodawcy, jedynie jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bhp. Taką jednostką organizacyjną może być: placówka kształcenia ustawicznego, placówka kształcenia praktycznego, ośrodek dokształcania i doskonalenia zawodowego, szkoła ponadgimnazjalna, jednostka badawczo-rozwojowa, szkoła wyższa lub inna placówka naukowa, stowarzyszenie, którego celem statutowym jest działalność związana z bhp, osoba prawna lub fizyczna prowadząca działalność oświatową na zasadach określonych w przepisach ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodnie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2007 r. nr 155, poz. 1095 z późn. zm.), jeżeli prowadzą działalność szkoleniową w dziedzinie bhp. Własna działalność gospodarcza W opisanym przypadku osoba fizyczna może założyć własną działalność gospodarczą. Konieczne jest zarejestrowanie tej działalności przez wpis do ewidencji działalności gospodarczej z wpisaną w zakres działalności: działalnością oświatową z zakresie szkoleń bhp, działalnością doradczą w dziedzinie bhp. Co trzeba zapewnić szkolonym? Jeżeli osoba fizyczna będzie tworzyć jednostkę organizacyjną prowadzącą działalność szkoleniową w dziedzinie bhp, musi zapewnić: a. programy poszczególnych rodzajów szkolenia opracowane dla określonych grup stanowisk, b. programy szkolenia instruktorów w zakresie metod prowadzenia instruktażu – w przypadku prowadzenia takiego szkolenia, 17/36 c. wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe oraz przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia, d. odpowiednie warunki lokalowe do prowadzenia działalności szkoleniowej – szczególnie jeżeli szkolenia będą prowadzone poza siedzibą firmy zleceniodawcy (pracodawcy), e. wyposażenie dydaktyczne niezbędne do właściwej realizacji programów szkolenia, f. właściwy przebieg szkolenia oraz prowadzenie dokumentacji w postaci programów szkolenia, dzienników zajęć, protokołów przebiegu egzaminów i rejestru wydanych zaświadczeń. Ważne W przypadku osoby fizycznej, która tworzy jednostkę organizacyjną prowadzącą działalność szkoleniową w dziedzinie bhp, osoba ta sama będzie musiała zagwarantować wykładowców i instruktorów posiadających zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe oraz przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia bhp. A tego od osoby, która posiada tytuł „starszy inspektor ds. bhp” można już oczekiwać .Podstawa prawna § 4 ust. 2 pkt 2 lit. b i pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704 z późn. zm.). 1. § 1a pkt 2, § 4 ust. 1 i § 5 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 z późn. zm.). Kinga Grodzicka-Lisek prawnik, specjalista z zakresu prawa pracy i bhp 18/36 Instruktaż stanowiskowy pracowników na budowie Czy należy przeprowadzać dodatkowe szkolenie (instruktaż stanowiskowy) na budowie i czy jest określona dokumentacja prowadzenia takiego przeszkolenia. Poddanie pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych oraz na innych stanowiskach, na których występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych, instruktażowi stanowiskowemu to obowiązek pracodawcy. Takie szkolenie nie jest dodatkowym, tylko obowiązkowym szkoleniem bhp, które muszą odbyć pracownicy zatrudnieni na takich stanowiskach. Podstawa prawna Obowiązek prowadzenia szkoleń pracowników z zakresu bhp określają: art. 2373 § 1 i 2 Kodeksu pracy, rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.). Jak wiemy pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bhp (art. 2373 § 1 i 2 Kodeksu pracy; dalej: kp). Pracodawca musi więc zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy. Kto podlega instruktażowi? Instruktażowi stanowiskowemu powinni być poddani przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku: pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych oraz innych, na których występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych, pracownicy przenoszeni na stanowisko robotnicze oraz inne, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych, pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych oraz innych, na których występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych w sytuacji wprowadzenia zmian warunków techniczno-organizacyjnych, w szczególności zmian procesu technologicznego, zmian organizacji stanowisk pracy, wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń uczniowie odbywający praktyczną naukę zawodu oraz studenci odbywający praktykę studencką (§ 11 ust. 1 i 3 rozporządzenia szkoleniowego). Ze względu na to, że warunki pracy na każdej budowie są odmienne dla tych samych stanowisk pracy i często ulegają zmianie warunki techniczno-organizacyjne, a charakter pracy wiąże się bezpośrednio z narażeniem na czynniki niebezpieczne, szkodliwe czy uciążliwe, każdy pracownik przed przystąpieniem do pracy powinien zostać poddany instruktażowi stanowiskowemu. Szkolenie to trzeba przeprowadzać również w trakcie trwania budowy w sytuacji zmiany stanowiska i/lub technologii prowadzonych robót. Cele instruktażu stanowiskowego Instruktaż stanowiskowy powinien zapoznać pracowników z: zagrożeniem czynnikami niebezpiecznymi, szkodliwymi i uciążliwymi występującymi na określonym stanowisku pracy, 19/36 sposobami ochrony przed zagrożeniami oraz metodami bezpiecznego wykonania pracy na danym stanowisku, a także ryzykiem zawodowym (§ 9 ust. 2 rozporządzenia szkoleniowego i cz. II pkt 1a zał. nr 1 do rozporządzenia szkoleniowego). Czas trwania instruktażu Czas trwania szkolenia wstępnego na stanowisku pracy powinien być uzależniony od: przygotowania zawodowego pracownika, dotychczasowego stażu pracy oraz rodzaju pracy i zagrożeń występujących na jego stanowisku pracy i być przeprowadzony na podstawie opracowanego programu szkolenia dostosowanego do specyfiki stanowiska pracy (§ 11 ust. 4 rozporządzenia szkoleniowego). Instruktaż stanowiskowy kończy się sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, stanowiącym podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Marta Popławska specjalista ds. bezpieczeństwa procesowego 20/36 Osoba fizyczna a jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową Prowadzę działalność gospodarczą w zakresie usług bhp i ppoż. oraz kadr. Jednym z punktów tej działalności jest prowadzenie szkolenia dla grup pracowniczych. Czy jako osoba fizyczna mogę zorganizować takie szkolenie? Osoby fizyczne mogą organizować i prowadzić szkolenia w dziedzinie bhp, jeżeli spełniają wymagania dla jednostki organizacyjnej prowadzącej działalność szkoleniową w dziedzinie bhp. Koniecznym do spełnienia warunkiem jest w tej sytuacji prowadzenie przez osoby fizyczne działalności oświatowej na zasadach określonych w przepisach o swobodzie działalności gospodarczej z jednoczesnym prowadzeniem działalności szkoleniowej w dziedzinie bhp (§ 1a pkt 2e i § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej: rozporządzenie szkoleniowe). Organizatorzy szkoleń bhp Wyróżniamy dwie grupy uprawnionych do organizowana i prowadzenia szkoleń w zakresie bhp: pracodawców lub, na zlecenie pracodawcy, jednostki organizacyjne prowadzące działalność szkoleniową w dziedzinie bhp (§ 5 rozporządzenia szkoleniowego). Jednostki organizacyjne mogące prowadzić działalność szkoleniową Do jednostek organizacyjnych mogących prowadzić działalność szkoleniową w dziedzinie bhp należą: placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, szkoły ponadgimnazjalne, jednostki badawczo-rozwojowe, szkoły wyższe lub inne placówki naukowe, stowarzyszenia, których celem statutowym jest działalność związana z bezpieczeństwem i higieną pracy, osoby prawne lub fizyczne prowadzące działalność oświatową na zasadach określonych w przepisach o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli prowadzą działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (§ 1a pkt 2 rozporządzenia szkoleniowego). Działalność oświatowa na podstawie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej Działalność oświatowa nieobejmująca prowadzenia szkoły, placówki lub zespołu może być podejmowana na zasadach określonych w przepisach ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (art. 83a ust. 2 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty; Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.). Należy więc rozumieć, że wspomniana działalność powinna być podejmowana na zasadach działalności gospodarczej, jeżeli nie obejmuje ona prowadzenia niepublicznej placówki doskonalenia nauczycieli (która też jest pewną formą działalności oświatowej pozaszkolnej). Zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej zostały zawarte w ustawie z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2007 r. nr 155, poz. 1095 ze zm.). Sylwia Oziembło audytor systemu zarządzania bhp 21/36 Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na hałas Jakie informacje powinna zawierać dokumentacja oceny ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na hałas? Gdy weźmie się pod uwagę różnorodne zagrożenia związane z ekspozycją na hałas w środowisku pracy, dokumentacja oceny ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na niego powinna zawierać informacje o: źródle hałasu, poziomie narażenia, typie hałasu (ustalony, nieustalony, impulsowy), czasie ekspozycji i rodzaju hałasu (słyszalny, infradźwiękowy, ultradźwiękowy), relacji zmierzonego poziomu hałasu w stosunku do wartości normatywnych, osobach narażonych, ze szczególnym uwzględnieniem grup szczególnie wrażliwych (młodocianych, kobiet w ciąży), ewentualnym występowaniu w środowisku pracy innych czynników mogących powodować zwiększenie szkodliwego działania hałasu (np. rozpuszczalników organicznych, wibracji), możliwości zwiększenia ryzyka zawodowego wskutek ograniczenia tak rozpoznawalności sygnałów ostrzegawczych lub innych dźwięków, których odbieranie jest konieczne w celu zmniejszenia ryzyka wypadków przy pracy, deklarowanym przez producenta poziomie dźwięku emitowanego przez wyposażenie stanowisk pracy, ewentualnym występowaniu ekspozycji na hałas poza normalnymi godzinami pracy pracownika, wpływie hałasu na zwiększenie poziomu stresu zawodowego związanego z wykonywaną pracą, występowaniu chorób zawodowych w ocenianej grupie zawodowej pracowników, na podstawie danych dotyczących chorób w zakładzie lub danych literaturowych, dostępności ochronników słuchu i ich charakterystyce, stosowanych rozwiązaniach ograniczających narażenie na hałas i niekorzystne skutki jego oddziaływania. Wszystkie te informacje powinny zostać uwzględnione przy szacowaniu ryzyka zawodowego, według wybranej metody. Ten etap ma doprowadzić do ustalenia dopuszczalności poziomu ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na hałas w środowisku pracy i ewentualnej konieczności podjęcia działań zmniejszających ryzyko (wraz z programem tych działań). Warto wiedzieć Zgodnie z ogólnymi zasadami przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego ocena ta powinna być okresowo powtarzana, a także w każdym przypadku istotnej zmiany warunków wykonywania pracy, wymagań prawnych lub w razie stwierdzenia nasilenia występowania u pracowników schorzeń związanych z narażeniem na hałas. Dariusz Borowiecki specjalista z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy 22/36 Zgodność czasu trwania szkolenia bhp z przepisami Czy określając czas trwania szkolenia bhp, mam się kierować wskazaną przez przepisy minimalną liczbą godzin dla danej formy szkolenia, czy też ramowym programem tego szkolenia? Czy inspektor pracy podczas kontroli może zweryfikować liczbę godzin szkolenia bhp? Minimalne liczby godzin lekcyjnych i czas trwania szkoleń bhp zostały określone w ramowych programach szkoleń stanowiących załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Ramowe programy szkoleń Pomimo określenia przez przepisy minimalnej liczby godzin dla poszczególnych form szkolenia (np. kurs to minimum 15 godz. lek., instruktaż to minimum 2 godz. lek.) nadal trzeba opracowywać programy szkolenia wstępnego oraz szkolenia okresowego na podstawie ramowych programów szkoleń. A zatem nadal ramowe programy określają szczegółową tematykę, formy realizacji i czas trwania szkolenia dla po szczególnych grup stanowisk. Dlatego pracodawca lub w porozumieniu z nim jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bhp opracowują szczegółowe programy szkoleń na podstawie ramowych programów szkolenia. Kontrola inspektora pracy PIP Inspektor pracy może zweryfikować liczbę godzin szkolenia na podstawie dostępnych w zakładzie dokumentów. Świadczą o tym programy szkoleń i dzienniki zajęć oraz inne dokumenty potwierdzające m.in. czas pracy pracowników, np. na linii produkcyjnej, a nie ich udział w szkoleniu. Ponadto w czasie kontroli mogą zostać zebrane informacje w tym zakresie od osób, które uczestniczyły w konkretnym szkoleniu bhp. Podstawa prawna § 1a pkt 1 i 3 oraz § 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 z późn. zm.). Sylwia Oziębło-Brzykczy audytor systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy 23/36 Jakie obowiązki pracowników w zakresie bhp zawrzeć w regulaminie pracy? Czy warto w regulaminie pracy zamieścić wykaz obowiązków pracownika w zakresie bhp? Obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy należy przytoczyć w regulaminie pracy do celów edukacyjnych, pamiętając, że jest to pierwszy dokument, z którym zapoznaje się każdy pracownik przystępujący do pracy w firmie. W regulaminie pracy trzeba wyraźnie określić obowiązki pracownicze, gdyż ciążą one na wszystkich pracownikach, bez względu na specyfikę warunków świadczenia pracy. Ponadto warto poszerzyć regulamin pracy o obowiązki, których pracownicy powinni przestrzegać ze względu na rodzaj działalności prowadzonej przez pracodawcę. Główne obowiązki pracownika Przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest zobowiązany: znać przepisy i zasady bhp, brać udział w szkoleniu oraz instruktażu z tego zakresu, jak również poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym, wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych, dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy, stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem, poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich, niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku lub zagrożeniu życia bądź zdrowia i ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie, współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bhp. Uwaga! W regulaminie pracy można określić szczegółowy sposób korzystania z uprawnień pracownika do powstrzymania się od wykonywania pracy. Józef M. Boguszewski specjalista ds. bezpieczeństwa procesów przemysłowych, ekspert z zakresu oceny ryzyka zawodowego i systemów zarządzania bezpieczeństwem 24/36 Jak udowodnić, że zawał serca to wypadek przy pracy? W jaki sposób argumentować w sądzie fakt zaistnienia wypadku przy pracy, którego przyczyną było wzburzenie postawą pracownika, a skutkiem zawał serca? Najważniejsze znaczenie ma udowodnienie, że zawał serca został wywołany przyczyną zewnętrzną, a nie przyczyną wewnętrzną – stanem zdrowia pracownika. Przyczyny wystąpienia zawału serca Do wystąpienia zawału serca mogą doprowadzić zarówno przyczyny wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Przyczyny wewnętrzne łączą się ze stanem zdrowia organizmu człowieka, jego właściwościami oraz predyspozycjami ustrojowymi. Jeśli dodatkowo są też powody zewnętrzne wywołujące zawał, to do uznania zdarzenia za wypadek przy pracy istotne znaczenie ma rodzaj tych zewnętrznych i ich rola w wystąpieniu zawału. Kiedy można mówić o przyczynie zewnętrznej? Przyczyna pochodząca ze świata zewnętrznego, czyli leżąca poza organizmem pracownika jest traktowana jako zewnętrzna. Samo ujawnienie się podczas pracy schorzeń samoistnych nie będzie, więc taką przyczyną. Z drugiej strony nie będzie jednak wymagane, aby czynniki zewnętrzne były jedyną przyczyną pogorszenia się stanu zdrowia pracownika. Ważne jest, aby dany czynnik ze świata zewnętrznego przyczynił się do powstania uszczerbku na zdrowiu. Związku przyczynowego szkody na osobie z przyczyną zewnętrzną nie przerywa wystąpienie innych przyczyn ubocznych o charakterze wewnętrznym, jak np. samoistnego schorzenia. Jak skutecznie zarządzać bhp w supermarkecie? Ostatnie kontrole PIP w supermarketach nie pozostawiają wątpliwości... W większości z nich wciąż łamane są przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. Kontrola niespełna 80 supermarketów wykazała 126 wykroczeń przeciwko prawom pracowniczym, z których większość stanowiły naruszenia właśnie przepisów bhp. W 40 przypadkach wstrzymano prace ze względu na rażące naruszenia zasad bhp a 31 przypadkach skierowano pracowników do innych prac. W supermarkecie skuteczne zarządzanie bhp polega głównie na umiejętności przewidywania i zapobiegania pojawianiu się problemów, a nie walki z nimi dopiero wówczas, gdy wystąpiły oraz spowodowały niekorzystne skutki. Jak osiągnąć właściwy poziom bhp w supermarkecie? Skuteczne zarządzanie bhp w supermarkecie jest uwarunkowane głównie przez właściwy poziom bezpieczeństwa i higieny pracy w jego pomieszczeniach, który można osiągnąć m.in. przez: 1. eliminowanie prac ciężkich, uciążliwych i niebezpiecznych, 2. zapewnienie w pomieszczeniach właściwego ogrzewania, wentylacji oraz oświetlenia, 3. zapewnienie bezpiecznych warunków pracy przy maszynach i urządzeniach technicznych, 4. ograniczanie hałasu, 5. zapewnienie właściwie urządzonych i utrzymanych pomieszczeń higienicznosanitarnych oraz znajdujących się w nich urządzeń. 25/36 Ocena ryzyka zawodowego Bardzo ważnym elementem zarządzania bhp jest prawidłowa ocena i dokumentowanie ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą, stosowanie niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających to ryzyko oraz informowanie pracowników o nim i o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Etapy postępowania Poniżej przedstawiamy Ci 4 etapy postępowania niezbędne w zakresie skutecznego i prawidłowego zarządzania bhp w supermarkecie. Uważnie się z nimi zapoznaj i zastosujcie wskazówki w nich zawarte w praktyce. 1. Rozpoznanie problemów. A. Okresowo przeprowadzaj przegląd miejsc pracy – przeglądem obejmij pomieszczenia sali sprzedażowej, zaplecza do odbioru i przechowywania towarów oraz pomieszczenia higienicznosanitarne i biurowe. Szczególną uwagę zwracaj na wejścia i wyjścia, przejścia komunikacyjne (progi, schody) oraz rampy rozładowcze. Sprawdź stan oświetlenia, ogrzewania i wentylacji. Skontroluj stan używanych maszyn, urządzeń i narzędzi. Obserwuj pracowników podczas pracy – zwracaj uwagę na to, co i jak wykonują, czy stosują przydzielane odzież oraz obuwie robocze i środki ochrony indywidualnej. B. Rozmawiaj z pracownikami – staraj się uzyskać informacje, czy uważają, że wykonywana praca wpływa ujemnie na ich zdrowie. C. Analizuj wyniki profilaktycznych badań lekarskich i absencję chorobową – szczególną uwagę zwróć na dane, które dotyczą sprzedawców, kasjerów oraz pracowników transportu i magazynów. 2. Działania. A. Zastanów się, które z zaobserwowanych zagrożeń i nieprawidłowości mogą doprowadzić do znacznego niebezpieczeństwa oraz w jaki sposób. B. Oceń, czy istniejące zabezpieczenia i środki ostrożności są wystarczające. C. Określ, jakie działania powinny być podjęte w celu usunięcia zagrożeń i nieprawidłowości. D. Przedstaw pracodawcy wnioski odnośnie do tego, które zagrożenia i nieprawidłowości powinny być zlikwidowane lub przynajmniej ograniczone w pierwszej kolejności. 3. Wykonanie działań, które zostały uznane za konieczne i pierwszoplanowe. W pierwszej kolejności wnioskuj o podjęcie działań eliminujących lub przynajmniej ograniczających bezpośrednie zagrożenia życia bądź zdrowia pracowników. 4. Sprawdzenie efektów. A. Sprawdź, czy działania w celu ograniczenia ryzyka przyniosły efekt.. B. Nalegaj na wykonanie pomiarów kontrolnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia oraz temperatury, ogrzewania, oświetlenia i ochrony przeciwporażeniowej prądem elektrycznym. C. Skontroluj stan stosowanych maszyn, urządzeń i narzędzi. D. Sprawdź, czy przydzielono pracownikom odpowiednie odzież i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej, a także czy są one stosowane zgodnie z przeznaczeniem. 26/36 Gazowe i elektryczne urządzenia spawalnicze oraz ich osprzęt - bhp Przy użytkowaniu gazowych urządzeń spawalniczych i ich osprzętu trzeba przestrzegać przede wszystkim następujących wymagań bezpieczeństwa: urządzenia i ich osprzęt muszą być stosowane zgodnie z przeznaczeniem oraz zasilane gazami o właściwościach i ciśnieniach określonych w instrukcji technicznoeksploatacyjnej (dawniej: DTR) dostarczonej przez producenta, wąż spawalniczy musi mieć średnicę znamionową zgodną ze średnicą znamionową przyłączy zastosowanych w źródle i odbiorniku gazu, końce węża nasunięte na końcówki przyłączy powinny być zaciśnięte za pomocą opasek niepowodujących uszkodzenia węża, poziom cieczy w bezpieczniku wodnym należy każdorazowo sprawdzać przed rozpoczęciem pracy i po każdym cofnięciu się płomienia do palnika, a w ruchu ciągłym co najmniej raz na zmianę. Uwaga! Niedopuszczalne jest: dokonywanie jakichkolwiek zmian w określonych przez producenta ustawieniach układów regulacji ciśnienia i zaworów bezpieczeństwa, użytkowanie palników o niezidentyfikowanych dyszach i elementach układu mieszanki palnej, nieznanych ciśnieniach zasilania oraz rodzajach gazów, do jakich są przeznaczone, dokonywanie zamiany podobnych konstrukcyjnie elementów urządzeń różnych typów lub wielkości. Natomiast przy użytkowaniu elektrycznych urządzeń spawalniczych i ich osprzętu trzeba przestrzegać przede wszystkim następujących wymagań bezpieczeństwa: prace związane z instalowaniem, demontażem, naprawami i przeglądami urządzeń mogą wykonywać wyłącznie osoby mające stosowne uprawnienia, połączenie kilku spawalniczych źródeł energii nie może powodować przekroczenia, w stanie bez obciążenia, dopuszczalnego napięcia między obwodami wyjściowymi połączonych źródeł energii, jeżeli przedmioty spawane nie są połączone z ziemią, obwodu prądu spawania nie można uziemiać, przewody spawalnicze łączące przedmiot spawany ze źródłem energii muszą być połączone bezpośrednio z tym przedmiotem lub oprzyrządowaniem, jak najbliżej miejsca spawania. Podstawa prawna Powyższe kwestie regulują § 30 i 31 rozporządzenia Ministra Gospodarki z 27 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych (Dz.U. nr 40, poz. 470). Zygmunt Wieczorek specjalista ds. analiz i prewencji zagrożeń zawodowych 27/36 Czy na szkolnych korytarzach można zawieszać antyramy (umieszczone na 1 haczyku)? W żadnym z przepisów wykonawczych wydanych na podstawie ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) dotyczącym bezpieczeństwa i higieny pracy w szkołach oraz placówkach oświatowych nie znajdziecie szczegółowych wskazówek, jak rozwiązać problem przedstawiony w pytaniu. Obowiązek dyrektora szkoły lub placówki oświatowej Jednak dyrektor szkoły lub placówki oświatowej ma obowiązek zapewnienia: bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu w niej, bezpiecznych i higienicznych warunków uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez nią poza obiektami należącymi do niej (rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach - Dz.U. z 2003 r. nr 6, poz. 69). Dbałość i odpowiedzialność za obiekt budowlany oraz pomieszczenia pracy - bhp Jeżeli pomieszczenie lub inne miejsce, w którym mają być prowadzone zajęcia, bądź stan znajdującego się w nim wyposażenia stwarza zagrożenia bezpieczeństwa, niedopuszczalne jest rozpoczęcie zajęć, a w przypadku gdy stan zagrożenia powstanie lub ujawni się w czasie zajęć - należy niezwłocznie je przerwać i wyprowadzić z zagrożonych miejsc osoby powierzone opiece szkoły czy placówki oświatowej. Obowiązek dbałości i odpowiedzialności za obiekt budowlany oraz znajdujące się w nim pomieszczenia pracy w zakresie bhp wynika także z art. 214 § 2 Kodeksu pracy i wydanych na jego podstawie przepisów wykonawczych. Mianowicie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) określa w: § 15 ust. 1, że pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne oraz higieniczne warunki pracy, § 24 ust. 1, że szyby w oknach i inne przedmioty oraz powierzchnie szklane znajdujące się w pomieszczeniach pracy, narażone na uszkodzenia w związku z rodzajem prowadzonych prac, powinny być od strony, po której mogą znajdować się ludzie, osłonięte siatką zabezpieczającą przed odłamkami szkła. Antyramy Antyramy, składające się z szyby szklanej połączonej spinkami metalowymi z płytą usztywniającą, służące do oprawy obrazów itp. w oczywisty sposób mogą stanowić część wyposażenia nie tylko szkolnych korytarzy. Każdy pedagog z doświadczenia zawodowego i każdy z nas ze swych dziecięcych oraz młodzieńczych wspomnień wie, ile energii trzymanej w ryzach w czasie zajęć lekcyjnych uwalnia się w przerwach, przede wszystkim na szkolnych korytarzach. Stąd też wszystko to, co jest w zasięgu uczniów, cały sprzęt i wyposażenie, muszą odznaczać się bardzo wysoką wytrzymałością, stabilnością, trwałością zamocowania oraz odpornością na uszkodzenia i zniszczenia. Spadająca ze ściany antyrama czy odłamki szkła stanowią poważne zagrożenie uczniów, pracowników i innych osób przebywających w szkole oraz stwarzają znaczące ryzyko wypadku! Profilaktyczne działania zapobiegawcze - antyramy Zabezpieczanie obrazów czy antyram za pomocą siatek zabezpieczających nie wchodzi w rachubę z oczywistych względów. Dlatego też profilaktyczne działania zapobiegawcze powinny tu polegać między innymi na: stosowaniu antyram wyposażonych w szyby z atestowanego, nietłukącego się szkła (np. organicznego typu plexi), wielopunktowym przyśrubowaniu do podłoża, mocowaniu powyżej zasięgu rąk, zapewnieniu, aby przerwy w zajęciach uczniowie spędzali pod nadzorem nauczyciela. Józef M. Boguszewski specjalista ds. bezpieczeństwa procesów przemysłowych, ekspert z zakresu oceny ryzyka zawodowego i systemów zarządzania bezpieczeństwem 28/36 Obowiązki właścicieli i zarządców nieruchomości. Niezbędna dokumentacja. Zasady odśnieżanie dachów budynków. Obowiązki właścicieli i zarządców nieruchomości. Obowiązkiem właścicieli i zarządców obiektów budowlanych jest zapewnienie bezpieczeństwa zarówno ich konstrukcji, jak i użytkowania. W tym celu obiekty budowlane powinny być w czasie użytkowania poddawane okresowej kontroli. Co najmniej raz w roku, należy sprawdzać stan techniczny elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na: szkodliwe wpływy atmosferyczne oraz niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu. Zgodnie z art. 66 ust. 2 ustawy z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (t. jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, ze zm.), jeśli właściwy organ nadzoru budowlanego stwierdzi, że obiekt budowlany jest: w nieodpowiednim stanie technicznym lub użytkowany w sposób zagrażający życiu lub zdrowiu ludzi, środowisku lub bezpieczeństwu mienia, nakaże usunięcie nieprawidłowości i określi termin wykonania tego obowiązku. Właściwy organ może zakazać użytkowania obiektu budowlanego lub jego części do czasu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości. Zawalenie się konstrukcji dachu pod naporem śniegu najdobitniej dowodzi, że zaleganie na dachach obiektów budowlanych nadmiernej ilości śniegu, prowadzi nieuchronnie do naruszenia bezpieczeństwa ich konstrukcji, a w konsekwencji bezpieczeństwa użytkowania. Należy usuwać śnieg z dachów, aby nie dopuścić do zagrożenia spowodowanego naruszeniem konstrukcji dachu. Niezbędna dokumentacja Pracodawca powinien przechowywać następującą dokumentację z dziedziny bhp, w związku z odśnieżaniem dachów budynków: wykaz prac szczególnie niebezpiecznych, uwzględniający prace polegające na odśnieżaniu dachów, instrukcję bhp dotyczącą odśnieżania dachów, orzeczenia lekarskie stwierdzające u zatrudnionych przy odśnieżaniu pracowników brak przeciwwskazań do wykonywania tej pracy, potwierdzenie przez pracowników w Karcie szkolenia wstępnego faktu odbycia instruktażu ogólnego i stanowiskowego w dziedzinie bhp, udokumentowaną ocenę ryzyka zastosowanie niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszające ryzyko, pisemne oświadczenia pracowników, że zostali poinformowani o ryzyku zawodowym związanym z przydzielonymi im funkcjami przy odśnieżaniu dachów oraz ewentualnie protokół w sprawie szczegółowych warunków bhp prowadzenia robót związanych z odśnieżaniem zawodowego związanego z odśnieżaniem, uwzględniającą dachów przez zewnętrzną firmę usługową. Zasady odśnieżanie dachów budynków Zasada 1 Nie rozpoczynać prac bez dokładnego planu (łącznie z zapewnieniem bezpiecznego wejścia i zejścia z dachu po zakończonej pracy). Zasada 2 29/36 Upewnić się, czy uwzględniono wszystkie okoliczności mogące stwarzać dodatkowe zagrożenia (np. kruchość poszycia dachu, niewidoczne spod śniegu świetliki okien dachowych, murki, progi, elementy instalacji różnego rodzaju, itp.). Zasada 3 Praca na dachu jest w większości przypadków pracą na wysokości, zaliczaną do prac szczególnie niebezpiecznych, przy których ograniczenie się do zalecenia „zachowania szczególnej ostrożności” to zdecydowanie za mało. Zasada 4 Zastanowić się, czy są bezpieczniejsze metody wykonania odśnieżania, np. bez konieczności wchodzenia przez ludzi na dach. Zasada 5 Używać sprzętu ochronnego dostosowanego do specyfiki pracy i warunków występujących przy odśnieżaniu konkretnego dachu. Sprzęt musi być sprawny, a pracownicy przeszkoleni w zakresie zakładania, regulowania i posługiwania się przydzielonym sprzętem. Zasada 6 Upewnić się, że odśnieżanie dachu jest cały czas właściwie nadzorowane 30/36 Odpowiedzialność za szkolenia bhp Pracownik nieposiadający dostatecznej wiedzy i kwalifikacji do omawiania w trakcie szkoleń okresowych bhp tematyki pierwszej pomocy i ppoż. prowadził wykłady w tym zakresie. Ponadto wykonywał on zadania służby bhp i nie posiadał aktualnego szkolenia okresowego dla pracowników służby bhp. Kto w takiej sytuacji poniesie odpowiedzialność i jaka grozi kara w razie kontroli inspektora PIP? Odpowiedzialność z tytułu niewłaściwego przeprowadzania szkoleń bhp oraz dopuszczenia pracownika służby bhp do pracy bez szkolenia okresowego w dziedzinie bhp spoczywa na pracodawcy. Ten bowiem ma obowiązek zapewnienia przeszkolenia pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenia okresowych szkoleń w tym zakresie. Pracodawcy nie wolno również dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bhp (art. 237 3 § 1 i 2 Kodeksu pracy; dalej: kp). Odpowiedzialność Ponadto to pracodawca jest odpowiedzialny za zapewnienie pracownikom odbycia odpowiedniego do rodzaju wykonywanej przez nich pracy szkolenia, w tym przekazania im informacji i instrukcji dotyczących zajmowanego stanowiska pracy lub wykonywanej pracy oraz zasad postępowania w razie wypadku w czasie pracy i w sytuacjach zagrożeń (np. pożaru, awarii), w tym zasad udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku (§ 2 ust.1 w związku z § 7 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.; dalej: rozporządzenie szkoleniowe). To również na pracodawcy spoczywa ciężar zapewnienia, jako organizatora szkolenia, m.in.: wykładowców i instruktorów posiadających: zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne pozwalające zagwarantować właściwą realizację programów szkolenia, a także zapewnić właściwy przebieg szkolenia (§ 5 pkt 3 i 6 rozporządzenia szkoleniowego). Kara Niestety w związku z tym, że omawiający powyższe zagadnienia pracownik (wykładowca) nie posiadał dostatecznych kwalifikacji w zakresie omawianej tematyki, a tym samym szkolenie nie zostało w prawidłowy sposób zorganizowane, obowiązki pracodawcy nie zostały właściwie przez niego spełnione. Nastąpiło więc naruszenie obowiązujących w tym zakresie przepisów. Niezgodne z obowiązującym prawem jest również dopuszczenie do wykonywania pracy pracownika pełniącego obowiązki służby bhp bez aktualnego szkolenia okresowego przewidzianego przepisami dla tej grupy pracowniczej. W opisanej sytuacji w przypadku kontroli prowadzonej przez inspektora pracy PIP może on zastosować wobec pracodawcy sankcje w postaci grzywny przewidzianej przez ustawodawcę za nieprzestrzeganie przepisów lub zasad bhp, która wynosi od 1.000 zł do 30.000 zł (art. 283 § 1 kp). Wykroczenia podlegają karze grzywny w okresie 1 roku od ich popełnienia, natomiast jeżeli w tym okresie zostało wszczęte postępowanie, karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od popełnienia czynu (art. 45 ustawy Kodeks wykroczeń; Dz.U. z 2007r. nr 109 poz. 756). Co zrobić? W tej sytuacji pozostaje jak najszybsze podjecie działań, które usuną nieprawidłowości w tym zakresie. A zatem pracownik służby bhp powinien niezwłocznie odbyć szkolenie okresowe dla pracowników służby bhp. Proponujemy również ponowne przeszkolenie pracowników w zakresie pierwszej pomocy i ppoż., aby uzupełnić ich wiedzę i zapewnić jej dostateczny poziom, a także zwiększyć umiejętności pracowników w tych. Marta Popławska specjalista ds. bezpieczeństwa procesowego 31/36 Zwrot za okulary korygujące wzrok Czy pracownik może otrzymać zwrot za okulary korekcyjne pomiędzy badaniami profilaktycznymi? Ustalenie, w wydanym przez uprawnionego lekarza zaświadczeniu, daty kolejnego badania profilaktycznego nie oznacza, że pracownik nie może być poddany kolejnemu badaniu profilaktycznemu - w pełnym lub niepełnym zakresie - przed upływem wskazanego terminu. Wcześniejsze wydanie skierowania na przeprowadzenie badań profilaktycznych może nastąpić nie tylko z inicjatywy pracodawcy, ale także na wniosek pracownika, u którego, w jego odczuciu, nastąpiło pogorszenie stanu zdrowia w zakresie mającym wpływ na wykonywanie pracy i pogorszenie widzenia pomimo stosowania szkieł korygujących wzrok. Obowiązek zapewnienia okularów Pracodawca jest zobowiązany - odpowiednio do zaleceń lekarza - zapewnić okulary korygujące wzrok każdej osobie zatrudnionej, w tym praktykantom i stażystom jeżeli: osoba ta użytkuje w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy obowiązującego w zakładzie pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach badań lekarskich objętych zakresem profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego (§ 8 ust. 2 w związku z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe; Dz.U. nr 148, poz. 973). Przypomnijmy, zakres badań profilaktycznych narządu wzroku u pracowników zatrudnionych przy monitorach ekranowych zaproponowany w okulistycznych kryteriach zdrowotnych przy kwalifikowaniu do pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe - stanowi załącznik do instrukcji „Wymagania higieniczne na stanowiskach pracy przy monitorach ekranowych” wydanej przez Instytut Medycyny Pracy im. Dr n. med. Jerzego Nofera w Łodzi, Łódź 1997 r. Obowiązek zapewnienia przez pracodawcę okularów korygujących wzrok pracownikom zatrudnionym przy obsłudze monitorów ekranowych oznacza, że jego realizacja następuje na koszt pracodawcy w każdym przypadku, gdy badania przeprowadzone w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą - w zakresie badanych cech w porównaniu z badaniem poprzednim - potrzebę wykonywania tej pracy w ponownie wykonanych okularach korygujących wzrok (dla okularów nie ustala się okresów używalności). W świetle powyższego pracownik, u którego lekarz w wyniku badań profilaktycznych stwierdził pogorszenie widzenia w stopniu uzasadniającym zmianę szkieł korekcyjnych może domagać się sfinansowania lub dofinansowania zakupu okularów korekcyjne także pomiędzy badaniami profilaktycznymi. Jan M. Pióro specjalista z zakresu prawa pracy biegły sądowy w dziedzinie bhp przy Sądzie Okręgowym w Warszawie 32/36 Przewodniczący komisji bhp Przewodniczącym komisji bhp w firmie może być: pracodawca, który ma możliwość wejścia w jej skład jako przedstawiciel samego siebie, osoba upoważniona do tego przez pracodawcę. Pracodawca jako przewodniczący komisji bhp Sytuacja, w której pracodawca osobiście pełni funkcję przewodniczącego komisji bhp, jest zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem. To właśnie on ponosi pełną odpowiedzialność za stan bhp w firmie. Uwaga! Przewodniczenie komisji bhp stwarza pracodawcy możliwość bezpośredniego i zasadniczego wpływu na jej prace oraz posiadania bieżących, jak również wiarygodnych informacji na temat występujących w firmie zagrożeń zawodowych. Konsekwencją tego powinna być świadomość podjęcia ewentualnych niezbędnych działań zmierzających do poprawy stanu technicznych warunków pracy, za który przecież odpowiada właśnie pracodawca. Ponadto bezpośrednie przewodniczenie pracom komisji bhp przez pracodawcę powinno zdecydowanie podnieść jej rangę w oczach pracowników, a prze z to szacunek i uznanie dla jej decyzji. Osoba upoważniona przez pracodawcę Prawo nie stanowi, kto może być osobą upoważnioną przez pracodawcę do pełnienia funkcji przewodniczącego komisji bhp, decyzję w tej kwestii pozostawiając jedynie woli pracodawcy. Osoba upoważniona przez pracodawcę do pełnienia funkcji przewodniczącego komisji bhp może się wywodzić zarówno z grona przedstawicieli pracodawcy, jak i pracowników. Osoba taka powinna posiadać odpowiednie kwalifikacje i kompetencje w zakresie spraw związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy. Dlatego warto, aby w przypadkach, gdy pracodawca osobiście nie pełni funkcji przewodniczącego komisji bhp, upoważnił do jej pełnienia pracownika zakładowej służby bhp, najlepiej najbardziej doświadczonego i o najwyższych kwalifikacjach, którym z reguły będzie kierownik wieloosobowej komórki organizacyjnej służby bhp (jeżeli taka w firmie istnieje). Takie rozwiązanie powinno gwarantować, że działalność komisji bhp realnie będzie zmierzać do poprawy technicznych warunków pracy w firmie. Podstawa prawna Powyższe kwestie reguluje art. 23712 § 2 Kodeksu pracy. Przemysław Ł. Siemiątkowski prawnik, doktorant w Instytucie Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie 33/36 Czy można używać drewnianych drabin bez znaku B lub CE? Niedopuszczalne jest wyposażenie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności (art. 217 Kodeksu pracy). Podstawa prawna Przepisy rozporządzenia Ministra Gospodarki z 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. nr 191, poz. 1596 z późn. zm.) zaliczyły drabiny, jako sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości, do maszyn. Uwaga! Obowiązkowa certyfikacja drabin na znak bezpieczeństwa B obowiązywała do 30 kwietnia 2004 r. Od 1 maja 2004 r. nowe drabiny stosowane w zakładzie pracy powinny spełniać wymagania odpowiednich Polskich Norm, w szczególności Polskiej Normy PN-EN 1312:1997 Drabiny – Wymagania i badania oraz oznakowanie. Dlatego też nie jest dozwolone stosowanie w zakładzie pracy drabin drewnianych bez oznakowania znakiem B wyprodukowanych przed 30 kwietnia 2004 r. Nowe drabiny muszą spełniać jedynie minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, nie ma więc obowiązku oznaczania ich znakiem CE. Powinniście jednak wymagać od producenta, importera, dystrybutora bądź innego dostawcy nowych drabin (produkowanych od 1 maja 2004 r.) deklaracji zgodności o wykonaniu danej drabiny w sposób spełniający wymagania odpowiednich Polskich Norm. Waldemar Klucha specjalista ds. bhp 34/36 Zasady prawidłowego stosowania znaków i sygnałów bezpieczeństwa Liczba i umiejscowienie znaków oraz sygnałów bezpieczeństwa powinny być uzależnione od wielkości terenu, na którym są stosowane, a także rodzajów i poziomu występujących zagrożeń. Pamiętaj, że znaki zakazu, ostrzegawcze, nakazu, ewakuacyjne i informacyjne powinny być stosowane jako znaki stałe. Sygnały świetlne, dźwiękowe i komunikaty słowne powinny być stosowane, gdy wymaga tego sytuacja, w celu zasygnalizowania niebezpieczeństwa i wezwania ludzi do podjęcia określonych działań lub do ewakuacji (np. w razie pożaru, ulatniania się gazu). Niebezpieczne miejsca w firmie Miejsca w zakładzie pracy, do których mają dostęp pracownicy, a w których istnieje ryzyko kolizji z przeszkodami, upadku lub spadania przedmiotów, powinny być oznakowane skośnymi pasami, na przemian żółtymi i czarnymi lub czerwonymi i białymi lub znakiem bezpieczeństwa. Wymiary pasów powinny być odpowiednie do rozmiaru przeszkody lub niebezpiecznego miejsca. Żółte i czarne lub czerwone i białe pasy powinny być narysowane pod kątem około 45° i powinny mieć zbliżone wymiary (szerokość). Drogi Warto wiedzieć, że barwy i znaki ostrzegawcze materiałów niebezpiecznych w transporcie drogowym i kolejowym wynikają z podpisanych przez Polskę umów europejskich międzynarodowego przewozu drogowego (ADR) i kolejowego (RID). Pamiętaj! Drogi w firmach powinny być na stałe oznaczone barwą bezpieczeństwa i powinny być wyraźnie wyznaczone za pomocą ciągłych pasów o dobrze widocznej barwie (z uwzględnieniem barwy podłoża) – najlepiej białej lub żółtej. Rozmieszczenie pasów wyznaczających drogi powinno uwzględniać bezpieczną odległość między pojazdami i przeszkodami oraz między pieszymi i pojazdami. 35/36 Zakres wiedzy i umiejętności w programach szkoleń Co należy uwzględnić w programie szkolenia osób kierujących pracownikami, a co w programie szkolenia pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych? Każda grupa pracownicza (w tym pracodawcy, osoby kierujące pracownikami, pracownicy na stanowiskach robotniczych, uczniowie i studenci, jak również bezrobotni na stażu) wymaga odrębnego podejścia w zakresie zasobu oraz sposobu przekazywanej wiedzy i treningu nabywanych umiejętności. Pracodawcy i osoby kierujące pracownikami Dla pracodawców i osób kierujących pracownikami (np. mistrzów, brygadzistów, kierowników działów oraz wydziałów, kierowników zmianowych) niezbędnym jest opanowanie wiedzy i umiejętności, w szczególności w zakresie: poznania przepisów i zasad bhp w stopniu niezbędnym do wykonywania pracy na określonym stanowisku oraz związanych z tym stanowiskiem obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bhp, organizowania pracy i stanowisk pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bhp, egzekwowania przestrzegania przez pracowników zasad i przepisów bhp, inicjowania i planowania działań zmierzających do poprawy warunków bhp w firmie, analizy i oceny zagrożeń występujących w środowisku pracy oraz oceny ryzyka zawodowego związanego z tymi zagrożeniami, szkolenia pracowników z przepisów i zasad bhp oraz kształtowania właściwych zachowań w tym zakresie (część IV załącznika nr do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.). Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych Dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych niezbędne jest opanowanie wiedzy i umiejętności, w szczególności w zakresie: przepisów i zasad bhp w stopniu niezbędnym do wykonywania pracy na określonym stanowisku bądź przy określonym rodzaju pracy oraz związanych z tym stanowiskiem czy określonym rodzajem pracy obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bhp, nabycia praktycznych umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób oraz postępowania w sytuacjach awaryjnych, a także umiejętności udzielania pomocy przedlekarskiej osobom, które uległy wypadkom, podstawowych wiadomości o zagrożeniach wypadkowych i zagrożeniach zdrowia występujących na danym stanowisku pracy i w jego bezpośrednim otoczeniu, sposobu ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi i zagrożeniami zdrowia w warunkach normalnej pracy i w sytuacjach awaryjnych. (część V załącznika nr do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.). Józef M. Boguszewski specjalista ds. bezpieczeństwa procesów przemysłowych, ekspert z zakresu oceny ryzyka zawodowego i systemów zarządzania bezpieczeństwem 36/36 Uprawnienia technika bhp do prowadzenia szkoleń Czy technik bhp może prowadzić szkolenia z zakresu bhp i zadania służby bhp na umowę zlecenia? Osoba posiadająca tytuł technika służby bhp może wykonywać zadań służby bhp na umowę zlecenia jako specjalista spoza zakładu pracy, jeżeli spełnia wymagania kwalifikacyjne określone w rozporządzeniu o służbie bhp dla specjalisty ds. bhp. Wykonywanie zadań służby bhp A zatem osoba (technik bhp), która: a. b. uzyskała zawód technika bhp, przed wejściem w życie znowelizowanych w 2004 r. przepisów dotyczących służby bhp, czyli przed 1 lipca 2005 r., posiadała wówczas co najmniej 5 lat stażu pracy w służbie bhp i wykonywała zadania tej służby w dniu wejścia w życie rozporządzenia zmieniającego przepisy o służbie bhp, może wykonywać zadania służby bhp jako specjalista spoza zakładu pracy jeszcze przez 8 lat (§ 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 listopada 2004 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. nr 246, poz. 2468 ze zm.). Kwalifikacje technika bhp do wykonywania zadania służby bhp Osoba posiadająca kwalifikacje technika bhp nabyte przed 1 lipca 2005 r. ma prawo: jeżeli pracodawca powierzy jej takie zadania na zasadach określonych w art. 23711 § 2 Kodeksu pracy, przez okres 8 lat od wejścia znowelizowanego rozporządzenia, czyli od 1 lipca 2005 r. do 1 lipca 2013 r., wykonywać zadania służby bhp w firmach jako specjalista spoza zakładu pracy. Uwaga: Do stażu pracy w służbie bhp zaliczamy cały okres wykonywania zadań tej służby, również przed rozpoczęciem studiów podyplomowych. Wykładowcy tematyki bhp Wykładowca i instruktor prowadzący szkolenie w dziedzinie bhp powinien posiadać: zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe, przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia (§ 5 pkt 3 rozporządzenia szkoleniowego). Przez pojęcie „przygotowanie dydaktyczne” należy rozumieć ukończenie kształcenia lub szkolenia przygotowującego do prowadzenia procesu szkolenia w dziedzinie bhp w sposób zapewniający wysoką efektywność, z uwzględnieniem odpowiednich dla określonych grup uczestników szkolenia i rodzajów szkolenia: form organizacyjnych i metod szkolenia, oraz środków dydaktycznych (§ 1a pkt 4 rozporządzenia szkoleniowego). Waldemar Krupa główny specjalista ds. bhp i specjalista ochrony przeciwpożarowe 37/36
