Edukacja Regionalna Modu* 2

Edukacja Regionalna
Moduł 2
Geografia miasta Rybnika
– regionu Górnego Śląska
2.1. Charakterystyka geograficzna: położenie geograficzne,
ukształtowanie terenu, wody powierzchniowe i podziemne, skały i
gleby, warunki klimatyczne, przynależność administracyjna, bogactwa
naturalne dawniej i dziś.
2.2. Przyroda: osobliwości flory i fauny, ochrona przyrody (rezerwaty,
parki krajobrazowe, pomniki przyrody).
2.3. Krajobraz kulturowy: krajobraz z hałdą, zabytkowe układy
urbanistyczne i obiekty architektoniczne miast; zabytkowe obiekty
budownictwa i architektury przemysłowej, zakłady wydobywcze
węgla kamiennego, osiedla robotnicze, unikalne skanseny górnictwa
srebra i węgla kamiennego; zgrupowania wielkoprzestrzennych,
komponowanych założeń krajobrazowych; zamki i ich ruiny, pałace,
założenia pałacowo-parkowe oraz dworskie, zespoły uzdrowiskowe,
folwarki i obiekty budownictwa wiejskiego; krajobraz Bogiem
malowany (kościółki drewniane, mała architektura sakralna),
cmentarze.
REGION
umownie wydzielony obszar, względnie jednorodny, różniący się od
terenów sąsiednich cechami naturalnymi bądź nabytymi na przestrzeni
dziejów.
Cechy różnicujące regiony można podzielić na dwie grupy – naturalne i
antropogeniczne. Te pierwsze to najczęściej położenie geograficzne i cechy
przyrody ożywionej lub nieożywionej. Istotnymi dla regionalizacji cechami
antropogenicznymi bywają najczęściej odrębność językowa, religijna lub
etniczna zamieszkującej region społeczności oraz cechy lokalnej gospodarki.
Odpowiednio do tego wyodrębnia się:
-regiony naturalne (fizycznogeograficzne, klimatyczne, zoogeograficzne itp.),
-regiony kulturowe (o wspólnych cechach kulturowych),
-regiony gospodarcze (o wspólnych centrach bądź powiązaniach
gospodarczych – przemysłowe, rolnicze itp.),
-regiony administracyjne (wyodrębnione prawnie jednostki administracji
terenowej).
Podział administracyjny Polski:
województwo 16
powiat
314 + 65 miast na prawach powiatu
gmina
2478
miejska
242
wiejska
miejsko-wiejska 577
powiat
gmina m.
gmina w.
gmina m-w.
(dzielnice)
1594 (sołectwa)
(dzielnice i sołectwa)
Rybnik, Żory, Jastrzębie-Zdrój (m.n.p.p.)
rybnicki, wodzisławski, raciborski
Racibórz (dzielnice, np. Miedonia)
Świerklany (3 sołectwa, Ś.Dolne, Ś.Górne, Jankowice)
Czerwionka-Leszczyny
4 dzielnice: Czerwionka, Leszczyny, Czuchów, Dębieńsko
6 sołectw: Bełk, Książenice, Przegędza, Palowice, Stanowice, Szczejkowice
Województwo opolskie
Powierzchnia to 9 412 km2, liczba ludności
1 mln, gęstość zaludnia 119 osób na km2,
stolica — Opole. Miasta na prawach powiatu:
Opole; wyodrębniono 11 powiatów. Obejmuje
część Sudetów, Niziny i Wyżyny Śląskiej.
Przemysł: maszynowy, mięsny, włókienniczy,
chemiczny, cukrowniczy, samochodowy,
szklarski. Dobre gleby to podstawa rozwoju
produkcji rolnej: pszenica, buraki cukrowe,
rośliny pastewne; rozwinięta hodowla bydła.
Województwo śląskie
Obszar 12 331 km2, ludność 4,8 mln osób, gęstość zaludnienia
405 osób na km2, stolica Katowice. Miasta na prawach powiatu:
Katowice, Bielsko-Biała, Bytom, Chorzów, Częstochowa, Dąbrowa
Górnicza, Gliwice, Jastrzębie, Jaworzno, Mysłowice, Ruda Śląska,
Piekary Śląskie, Rybnik, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec,
Świętochłowice, Tychy, Zabrze, Żory, wyodrębniono 17 powiatów.
Obejmuje Wyżynę Śląską, Wyżynę Krakowsko-Częstochowską,
Beskid Śląski i Żywiecki.
Obszar zasobny w surowce mineralne: węgiel kamienny, cynk i
ołów, surowce budowlane, żelazo; przemysł: wydobywczy,
hutniczy, włókienniczy, energetyczny, budowlany. Atrakcje
turystyczne: Częstochowa, dzielnice Katowic znajdujące się pod
egidą UNESCO, Bielsko-Biała, Żywiec, Wisła, Szczyrk, uzdrowiska i
sanatoria w Ustroniu, liczne szlaki rowerowe, szlak Orlich Gniazd
na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej
Położenie geograficzne
• Można je określić w sposób
matematyczno-geograficzny za pomocą współrzędnych
geograficznych, co stanowi podstawę wszelkich
prac kartograficznych,
fizyczno-geograficzny za pomocą kierunków i nazw
obiektów sąsiednich
• Położenie terenu można również określić w stosunku do
zróżnicowania warunków przyrodniczych: budowy
geologicznej, rzeźby, klimatu i innych.
Róża wiatrów
północ
zachód
zach.
płn.
pn.
N
W
wschód wsch. E
południe płd.
pd.
S
Współrzędne geograficzne
Kierunki współrzędnych geograficznych
.
Układ współrzędnych
(odwzorowanie Merkatora)
Na którym kontynencie znajduje się punkt np.: C-2, K-15, J-7
Na którym kontynencie się
znajdujemy?
Zamaluj obszar kontynentów następującymi kolorami:
Afryka – czarny
Ameryka – czerwony
Australia – zielony
Azja – żółty
Europa – niebieski
W którym kraju Europy mieszkamy?
Z którymi krajami graniczy Polska?
W której części Polski mieszkamy?
W jakim regionie mieszkamy?
Które województwa obejmuje Śląsk?
A które tworzą Górny Śląsk?
Powiaty województwa śląskiego
Rybnik i powiat rybnicki
Mapa okolic Rybnika
Dzielnice Rybnika
Wielkie formy ukształtowanie terenu
Wysokość względna i bezwzględna
Wielkie formy ukształtowanie terenu
Nizina – równinny lub prawie równinny obszar leżący
na wysokości od 0 do 300 m n.p.m. Niziny stanowią
1/3 powierzchni wszystkich kontynentów. Rozległe
obszary nizinne noszą nazwę niżu. Na mapie
hipsometrycznej oznaczone są jasnozielonym
kolorem.
Biorąc pod uwagę kryterium wysokościowe, można je
podzielić na:
niziny płaskie,
niziny faliste o deniwelacjach do 30 m,
niziny pagórkowate o deniwelacjach do 60 m.
Wielkie formy ukształtowanie terenu
Wyżyna – obszar położony powyżej
300 metrów n.p.m., a wysokości względne są
na ogół mniejsze niż 300 m. Różnice w
wysokościach względnych w obrębie wyżyny są
więc stosunkowo małe.
Na mapie oznaczany jest kolorem żółtym,
czerwonym lub brązowym (duża plama jednego
koloru).
Wielkie formy ukształtowanie terenu
Góra – wypukła forma ukształtowania
terenu o wysokości względnej większej niż 300 m.
Za tereny górskie w Europie uważa się tereny
położone powyżej 500 m n.p.m. Ze względu
na wysokości bezwzględne wyróżnia się góry
niskie, średnie i wysokie. Ze względu na sposób
powstania wyróżnia się góry:
fałdowe, np. Beskidy
zrębowe, np. Sudety
wulkaniczne i ostańce.
Ukształtowanie terenu
• Formy ukształtowania terenu dzielą się na:
• wypukłe, takie
jak: grzęda, grzbiet, grań, pagórek, wzgórze,
góra, żebro, filar;
• wklęsłe, takie jak: dolina, kotlina, cyrk
lodowcowy, żleb, depresja, holweg;
• płaskie, takie jak: równina, rówień, płaśń,
upłaz
Wyżyna Śląska
Od północy graniczy z Równiną Opolską
i Wyżyną Woźnicko-Wieluńską,
od wschodu z Wyżyną KrakowskoCzęstochowską,
od południa z Kotliną Oświęcimską
i Kotliną Ostrawską,
od zachodu z Kotliną Raciborską.
•
•
•
•
•
Dzieli się na mezoregiony :
Chełm
Garb Tarnogórski
Wyżynę Katowicką (GOP)
Pagóry Jaworznickie
Płaskowyż Rybnicki
Płaskowyż Rybnicki
• Płaskowyż Rybnicki (– położony w południowej Polsce, stanowiący
południowo-zachodnią część Wyżyny Śląskiej. Obszar wznosi się do ok. 310 m
n.p.m. (w Pszowie). Najwyższym wzniesieniem płaskowyżu jest
wzgórze Ramża (325 m n.p.m.). Powierzchnia płaskowyżu 850 km2.
• Płaskowyż Rybnicki składa się z osadów wodno-lodowcowych zlodowacenia
środkowopolskiego, a jego fundament stanowią skały karbońskie przykryte
osadami morza mioceńskiego ze złożami soli, gipsu i siarki. Zewnętrzną
warstwę osadów tworzą gliny, żwiry i piaski czwartorzędowe o niewielkiej
miąższości i znikomej przydatności rolniczej.
• Główną formą korzystania z surowców naturalnych jest przemysł wydobywczy.
Występują złoża węgla kamiennego, soli, siarki i gipsu.
• Na Płaskowyżu Rybnickim rozwinął się Rybnicki Okręg Węglowy. Obszar jest
gęsto zaludniony, główne miasta: Jastrzębie-Zdrój, Rybnik, Wodzisław Śląski,
Żory.
Płaskowyż Rybnicki 1:250 000
Rybnik 1:100 000
Meksyk 1: 10 000
Parkowa
1: 2000
WOM Rybnik
ϕ 50° 05’ 02” N
λ 18° 32’ 42” E
RODNiIP „WOM” w Rybniku
Rybnik - położenie
• Rybnik położony jest na Płaskowyżu Rybnickim
będącym południową częścią Wyżyny Śląskiej, na
terenie Górnego Śląska.
• Najwyższym wzniesieniem jest Góra Grzybówka 291 m
n.p.m.
• Pod względem geologicznym Rybnik położony jest
w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym obejmującym
cały Rybnicki Okręg Węglowy oraz Górnośląski Okręg
Przemysłowy.
• Miasto graniczy z następującymi powiatami:
rybnickim, raciborskim, wodzisławskim, gliwickim,
Żory.
Rybnik - wody
• Przez miasto przepływa rzeka Ruda i jej dopływ Nacyna oraz kilka potoków.
• Ruda – prawy dopływ Odry o długości ok. 54 km. Źródło rzeki znajduje się w
południowej części Żor, w pobliżu drogi prowadzącej do Jastrzębia-Zdroju.
Wody rzeki ze względu na zanieczyszczenia zaliczane są do wód
pozaklasowych.
• Ruda zwyciężyła w internetowym konkursie na Rzekę Roku 2015 Klubu
Gaja. Nasza rzeka oczarowała znaczną cześć głosujących internautów, którzy
oddali na nią 5495 głosów. Do konkursu została zgłoszona przez rybnicki
magistrat.
Rybnik - wody
• Jezioro Rybnickie (Zbiornik Rybnicki, Zalew Rybnicki) – zbiornik
zaporowy utworzony przez spiętrzenie wód rzecznych Rudy
zaporą w Rybniku Stodołach.
• Zbiornik o powierzchni 4.5 km² i objętości 22 mln m³ wody
został utworzony na terenie dzielnic Rybnika – Rybnickiej
Kuźni, Orzepowic, Chwałęcic i Stodół, dla potrzeb Elektrowni
Rybnik.
Rybnik - klimat
• Klimat Rybnika jest łagodny, wpływają na to bliskie
sąsiedztwo rzeki Odry, kompleksy leśne w Parku
Krajobrazowym Rud Wielkich, a przede wszystkim
bliskie sąsiedztwo Bramy Morawskiej.
Średnia temperatura roczna kształtuje się w granicach
+7 °C do + 8 °C. Najcieplej jest w lipcu, najzimniejszym
zaś miesiącem jest styczeń. Opady kształtują się w
granicach 600-900 mm rocznie. Miasto leży w strefie
wiatrów słabych i bardzo słabych. Średnia roczna
prędkość wiatru to 2,2 m/s.
• Rybnik znajduje się w czołówce rankingu polskich
miast z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem.
Rybnik - ludność
• Rozwój demograficzny Rybnika ściśle związany jest z wcielaniem
okolicznych miasteczek i wsi. Największy skok ludności miał
miejsce w połowie lata siedemdziesiątych, gdy po wcieleniu
m.in. sąsiednich miast Boguszowice, Chwałowice i Niedobczyce
liczba ludności potroiła się. W latach 80. tempo wzrostu
ludności spadło, w latach 90. nastąpiła zaś stagnacja, a
następnie powolny spadek liczby mieszkańców, tendencja
spadkowa jest jednak wyraźnie niższa niż w pozostałych
miastach Polski i Europy. W 2006 przyrost naturalny był dodatni
i wynosił 1,3%. W latach 2008-2009 nastąpił niewielki wzrost
liczby ludności Rybnika, który tymczasowo przerwał trwający od
1997 r. trend spadkowy.
Rybnik - ludność
Rybnik - przyroda
• Na terenie miasta znajduje się 6 obszarów zielonych mających
status parków oraz kilkadziesiąt obszarów o statusie zieleńców i
skwerów. Obecna powierzchnia terenów zieleni miejskiej przekracza
103 ha.
• Na obrzeżach miasta od strony północnej znajduje się Park
Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich,
w którym m.in. do dziś przetrwał kształtowany przez wieki układ
przestrzenny oraz zachowała się naturalna i kształtowana ręką ludzką
sieć wodna.
• W Rybniku znajduje się 15 okazów drzew uznanych za pomniki
przyrody.
• Do rybnickich osobliwości przyrodniczych zaliczyć należy także
występujące tu unikalne paprocie wodne m.in. salwinia pływająca
czy marsylia czterolistna.
• Do parków Rybnika należą: Park im. św. Jana Sarkandra, Park Kozie Góry,
Park Osiedlowy. Do skwerów i zieleńców należą: Skwer z fontanną
Zieleniec przy Teatrze Ziemi Rybnickiej, Zieleniec Polskiej Organizacji
Wojskowej, Zieleniec przy ul. Wieniawskiego, Zieleniec przy Zamku.
Rybnik - drogi
• Autostrada A1 (Gdańsk – Rybnik – Gorzyczki)
• Droga krajowa nr 78 (Chałupki – Wodzisław Śląski –
Rybnik – Gliwice – Zawiercie – Chmielnik)
• Droga wojewódzka nr 920 (Rudy – Rybnik)
• Droga wojewódzka nr 925 (Rybnik – Orzesze – Ruda
Śląska – Bytom)
• Droga wojewódzka nr 929 (Rybnik – Świerklany)
• Droga wojewódzka nr 935 (Racibórz – Rydułtowy –
Rybnik – Żory – Pszczyna)
Rybnik - drogi